REC-Türkiye ANKARA

Entegre Su Yönetimi Entegre Su Yönetimi

“Katılımcılık Örnekleri” Katılımcılık Örnekleri

Çağrıdeniz Eryılmaz 28.11.7.Çş

WWF-Türkiye “Su Yönetimine

Su Programı – Alan Koordinatörü Halkın Katılımı Çalıştayı”

ceryilmaz@wwf.org.tr REC-Türkiye ANKARA

WWF-Türkiye

(Doğal Hayatı Koruma Vakfı) (Doğal Hayatı Koruma Vakfı)

• “Yaşanabilir bir Dünya için”

• 30 yıllık birikim

• WWF’nin Türkiye Ulusal Temsilcisi

• Profesyonel Kadro

• Profesyonel Kadro

• 3 ofis

• Merkez-İstanbul, Ankara, Trabzon

• 3 Program

• Su, Orman, Deniz-Kıyı

Tüm ilgi Grupları ile birlikte çalışma (kamu özel ünviersite STK)

• Tüm ilgi Grupları ile birlikte çalışma (kamu, özel, ünviersite, STK)

• Türkiye’nin her yerinde projeler

• İğneada, Fırtına, Uluabat, Bafa, Tuz, Ereğli, Küre, Çıralı vs.ğ , , , , , ğ , , Ç

Yaşamın Kaynağı: SU

Su Genel I

Yaşamın Kaynağı: SU

• Sürdürülebilir yaşam için Su

• Sağlıklı kentler için Su

• Doğa için Su

• Evsel kullanım (içme, yemek pişirme, yıkanma, çamaşır)

• Sanayi (yıkama, kimyasal işlemler)y (y y ş )

• Enerji (hidroelektrik, soğutma suları)

• Tarım ürünleri (tahıllar, meyve, sebze)

• Su ürünleri (balık kerevit saz)

• Su ürünleri (balık, kerevit, saz)

• Taşımacılık (odun nakliyatı, ulaşım)

Dünya’da Su

Su Genel III

Dünya da Su

• %2,5 Toplam suda tatlısu oranı

• %0 8 Ancak 1/3’ü ulaşılabilir durumda

• %0,8 Ancak 1/3 ü ulaşılabilir durumda

• Suyu kullanan nüfus artıyor

• Kişi başı su kullanımı düşüyor!

• 2 milyon ton atık/gün sulara karışıyor

• 1.500 km3/gün sıvı atık üretimi

• 1 m3 atık su 8 m3 temiz suyu kirletiyor

• Gelişmekte olan ülke nüfusunun yarısı temiz suya erişemiyorş y y ş y

• İklim değişikliği su kısıtlığını %20 artıracak.

Türkiye’de Su

Türkiye de Su

Su zengini miyiz?

Kişi Başına Düşen Kullanılabilir Su Miktarı (yıllık)

• SURİYESU 1.200 m³

• LÜBNAN 1.300 m³

• TÜRKİYE 1.430 m³

• IRAK 2 020 m³

• IRAK 2.020 m

• ASYA ORTALAMASI 3.000 m³

• BATI AVRUPA ORT. 5.000 m³

AFRİKA ORT 7 000 m³

• AFRİKA ORT. 7.000 m³

• GÜNEY AMERİKA ORT. 23.000m³

• DÜNYA ORT. 7.600 m³

Türkiye’de Su

Türkiye de Su

• 2030 yılında nüfusu 100 milyona ulaşacak olan Türkiye, kişi başına dü 1100 ³ k ll l bili ikt l k t k bi ülk düşen 1100 m³ kullanılabilir su miktarıyla, su sıkıntısı çeken bir ülke durumuna gelecek

Su Genel IX Türkiye Su Yönetimi: Yasal Yapı

Türkiye Su Yönetimi: Yasal Yapı

• İller Bankası Kanunu 1945

• İller Bankası Kanunu, 1945

• DSİ Teşkilat Kanunu (6200 sayılı) 1954

• Yeraltı suları Kanunu, 1968

• İçmesuyu Temin kanunu, 1968

• Kırsal Alan Su Temini Kanunu

• Çevre Kanunu , 1983Çevre Kanunu , 1983

• Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 1988

• Çevre Etki Değerlendirme Yönetmeliği, 1992

Kaynak: Ayşegül Kibaroğlu-ODTÜ-Uluslararası İlişkiler

TÜRKİYE SU YÖNETİMİ KURUMSAL YAPI

Su Genel X

TEKNİK VE YATIRIMCI İZLEYİCİ VE DENETLEYİCİ

STK

KURULUŞLAR KURULUŞLAR

►Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) ► Tarım ve Köyişleri Bakanlığış ğ ( ) y ş ğ ► WWF

► DD

► Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ► Çevre ve Orman Bakanlığı

► TEMA (Tarım Bakanlığı, İl Özel İdareleri) ► Devlet Planlama Teşkilatı

► İller Bankası ► Sağlık Bakanlığı ► ÇEKÜL, TÇV

► Elektrik İşleri Etüd İdaresi ► Dışişleri Bakanlığı

► GAP Bölge Kalkınma İdaresi

► Belediyeler-Büyükşehir Belediyeleri İl Ö l İd l i

► İl Özel İdareleri

► Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü

► Devlet İstatistik Enstitüsü Genel Müdürlüğü

► Maliye Bakanlığı

► Üniversiteler

Kaynak: Ayşegül Kibaroğlu-ODTÜ-Uluslararası İlişkiler

Türkiye’de Su

Su Genel XI

Türkiye de Su

• Suyu kötü kullanıyoruz!

• Tarımsal sulamanın %88’i vahşi sulama

• Kentsel kullanımda kaçak ve kayıpların oranı %40

• Bir litre atık su, sekiz litre tatlı suyu kirletiyor: , y y

– Belediyelerin sadece %8’inde arıtma tesisi var – OSB’lerde atıksuların %25’i arıtılmıyor

S kötü ö ti !

• Suyu kötü yönetiyoruz!

• Ulusal bir Su Vizyonumuz yok

• Su yönetiminden sorumlu 14 farklı kurum var

• Kurumlararası işbirliği eksikliği var

• Planlı, katılımcı su yönetimi yok

Türkiye’de Su

• Sulak alanlarımızı kurutuyor ve kirletiyoruz!

S 40 ld l k l l k b ttik

• Son 40 yılda sulak alanlarımızın yarısını kaybettik

• Kaybettiğimiz sulak alanlar;

Amik Gölü, Avlan Gölü, Kestel, Gavur, Yarma, Aynaz, Hotamış, Eşmekaya sazlıkları

Eşmekaya sazlıkları

• Giderek kuruyan ve kirlenen sulak alanlar;

Beyşehir Gölü, Tuz Gölü, Akşehir-Eber Gölleri, Bafa Gölü, Eğirdir Gölü, Kulu Gölü Sultansazlığı

Kulu Gölü, Sultansazlığı

• Yeraltı sularımızı tüketiyoruz!

• Konya Havzası’ndaki 70 bin kuyunun 50 bini kaçak

• Her sene su seviyesi 2 metre düşüyor

• Dünyayı ısıtıyoruz!

• 2025’te ülkemizdeki yağışlar %25 azalacaky ğ ş

• Hali hazırda, Konya Havzası’nda yağışlar %40-60 oranında azaldı

Türkiye’de Su

Su Genel XIII

Türkiye’de Su

Ulusal Su Politikamız yok!

Kötü Su Yönetimi ve Kötü Su Kullanımı

Suyumuz AZ ve KİRLİ

Eşmekaya, 2006ş e aya, 006

Eşmekaya, 1997

Hotamış, 2006

Hotamış, 1971

2000 2001 2002 Tuz Gölü

2000 2001 2002

Kaynak: Özge Balkız – Flamingo Çalışması

WWF-Türkiye Ne Öneriyor?

WWF-Türkiye Ne Öneriyor?

1. Suya “doğru" bakmak,

2 Ul l Bi S P litik i d

2. Ulusal Bir Su Politikası çerçevesinde

3. Katılımcı ve Entegre Su Yönetimi – 3 ölçekte i. Ulusal

Suyumuza Sahip Çıkalım” kampanyası Ulusal Su Yasası ve Komisyonu

Uluslararası havzalarda işbirliği Uluslararası havzalarda işbirliği

ii. Havza

Entegre Havza Yönetimi 25 Akarsu Havzamızda 25 Akarsu Havzamızda

iii. Sulak Alan (Göl, Sazlık vb.)

Yönetim Planları

4. Bütün sektörlerde su tasarrufu

Katılımcı ve Entegre Su Yönetimi

• Sürdürülebilir Kullanım için;Sürdürülebilir Kullanım için;

• Tüm sektörler-ihtiyaçlarla birlikte

• Tarım, endüstri, evsel, turizm, doğa, güvenlik, sağlık vd.

• Karar alma ve uygulama sürecinde yg

• Profesyonel bürokrasinin dışındaki ilgi gruplarının da etkin katılımı

• Katılımcı yurttaşlık temelinde

• Koruma-kullanma dengesi içinde;

• Sorunları birlikte ortaya koymak

• Sorunları birlikte ortaya koymak

• Çözümleri birlikte oluşturmak

• Uygulamaları birlikte gerçekleştirmek

• Farklı Ölçeklerç

• Ulusal: Ulusal Su Yönetimi Planı

• Havza: Entegre Havza Yönetimi

• Alt-havza: Alt-Havza Planı

• Sulak Alan: Yönetim Planı

• Sulak Alan: Yönetim Planı

Katılımcı ve Entegre Su Yönetimi

• Birlikte Çalışmak:

• Kamu, özel sektör, üniversiteler, STKlar, basın-yayın

• Karar alma ve uygulama sürecindeKarar alma ve uygulama sürecinde – Katılımcı yurttaşlık temelinde

– Profesyonel bürokrasinin dışındaki ilgi gruplarının da katılımı

1. Yönetim Komisyonu

• Ortak, katılımcı, birlikte yönetim, , y 2. Yönetim Planı

• Suyun Sektörlere göre planlanması - analizler

T i t i l l ü lik d ğ b

• Tarım, ev, sanayi, turizm, ulusal güvenlik, doğa vb.

WWF-Türkiye neler yapıyor?

• İyi su yönetimi ve kullanımı için:

K t l E t S Yö ti i

• Katılımcı ve Entegre Su Yönetimi:

• Ulusal, Havza, Sulakalan Ölçeklerinde

• Konya Susurluk Büyük Menderes Doğa Karadeniz HavzalarıKonya, Susurluk, Büyük Menderes, Doğa Karadeniz Havzaları

• Yönetim Planları (Tuz Gölü, Uluabat Gölü, Ereğli Sazlıkları, Fırtına Vadisi, Eğirdir, Bafa YP)

Örnek Uygulamalar (Damla Sulama Organik Tarım)

• Örnek Uygulamalar (Damla Sulama, Organik Tarım)

• Eğitimler (Su Yönetimi, Akılcı Sulama, Online)

• Hibe Programları (Yerel ortaklarla örnek projeler)

• Su Kampanyası

Konya Kapalı Havzası

Konya Kapalı Havzası

Konya Havzası Örneği Konya Havzası Örneği

• WWF-Türkiye’nin 2003’te başlattığı sürecin amacı EHY altyapısı

• En sorunlu ve önemli havzalardan iç sularda

• En sorunlu ve önemli havzalardan, iç sularda

• Kurutma ve kirlenme

• Aşırı ve plansız tarımsal su kullanımı

• Tuz Ereğli YPleri iyi örnek Beyşehir; Belediyeler Birliği sorunu!

• Tuz, Ereğli YPleri iyi örnek. Beyşehir; Belediyeler Birliği sorunu!

• Havzanın Su bütçesi,

• Kaçak kuyular tespit ve mücadele; ileride suyun fiyatlandırılması

S t b ğl t E t H Yö ti i i ülk ü d i

• Su-tarım-çevre bağlantısı ve Entegre Havza Yönetimini ülke gündemine taşıdı.

• Doğa korumada “su yönetimi” , “havza” konseptleri kabul gördü!

• Damla Sulama uygulamaları devlet özel sektör ve medya desteği aldı!

• Damla Sulama uygulamaları devlet, özel sektör ve medya desteği aldı!

• Katılımcı yönetim yolunda

• Kuraklık Komisyonu, İl Sulak Alan Komisyonu, İl Genel Meclisi vb.

çalışmalar çalışmalar

Büyük Menderes Havzası

Büyük Menderes Havzası

Büyük Menderes Havzası Örneği Büyük Menderes Havzası Örneği

• 2002’de başlayan DSİ ve ÇOB’un AB uyum süreci projesi

• Amaç

• Nehir Havzaları Bölgelerinin belirlenmesi

• SÇY’nin uygulama sürecine hazırlık

• Taslak bir Nehir Havzası Yönetim Planı oluşturulması

AB mantığı gereği önce uyumlaştırma

• AB mantığı gereği önce uyumlaştırma

• Ulusal sularda, görece yatırım projeleri az olan bir havza

• Hollanda teknik ve fon desteğindeHollanda teknik ve fon desteğinde

• Kamu kuruluşlarını içeriyor

B Menderes Çalışması - Çıktılar B. Menderes Çalışması - Çıktılar

• Su-tarım-endüstri-kirlilik ilişkisi üzerinden

Tü ki ’ i ö ti i d it lik i lik id il i

• Türkiye’nin su yönetiminde nitelik ve nicelik ayrımının giderilmesi

• Ulusal Platform

• ÇOB, DSİ, TKB, SB, TB, DPT, ABGS

• Devamı için protokol ve Ulusal Su Yasası önerisi

• Nehir Havzası Çalışma Grubu

• Yalnız Aydın ilinden temsilciler!Yalnız Aydın ilinden temsilciler!

• ÇOB, DSİ, TKB, KGHM, SB, STB, KTB, Adnan Menderes Üniv.

• Taslak EHY planı

• Havza Komisyonlarını öneriyorHavza Komisyonlarını öneriyor

• 6 nehir havzası bölgesinin oluşturulması ve komisyonları

• ÇOB ve DSİ ayrılığı giderilsin: Birleşti!

2 j i TWINNING b l d i DSİ ÇOB t kl ğ d

• 2. aşama projesi –TWINNING- başladı, yine DSİ-ÇOB ortaklığında

DSİ’nin SÇD-EHY hazırlığı

Merkezi planlama - DSI (Üst kurul)

Enerji ve T.K.B., Çevre Bakanlığı, D i l i B k l ğ

Ç ğ

(Üst kurul)

Su işletmeleri Havza yönetim

komiteleri Su kullanıcı

grupları

Dışişleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Bayındırlık Bakanlığı,

g p DPT

Belediyeler

DPT,

İller Bankası (ekonomik düzenleyici)

İl Özel İdareleri DSİ Havza birimleri

Yerel Çevre Birimleri

Kaynak: DSİ

Uluabat Gölü Uluabat Gölü

• 1998’de başlıyor İ

• İlk katılımcı Sulak Alan Yönetim Planı

• WWF-Türkiye, ÇOB ve diğer ilgi grupları

• WWF Türkiye’nin rolü: Kolaylaştırıcılık biraraya getirme

• WWF-Türkiye nin rolü: Kolaylaştırıcılık, biraraya getirme

• Gerekli analizler, Yerelde toplantılar, birlikte çalışma

• 2003-2006 1. Yönetim Planı

• Uygulamalar, etkin sahiplenme

• 2006-2009 2. Yönetim Planı

Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği USAK (Y)İSAK

• Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği, USAK, (Y)İSAK

• Sekreterya ÇOB

• Sahiplenme zayıfladıp y

• Sadece ÇOB’un görevi ve insitayifinde!

Tuz Gölü Tuz Gölü

• Doğal SİT, ÖÇK, ÖBA, ÖKA

• 3 il sınırında, Konya Havzasının parçası

• 200.000 nüfus, tuz üretimin %60ı

• Kurutma (tarım) ve Kirletme (ev endüstri tarım)

• Kurutma (tarım) ve Kirletme (ev, endüstri, tarım)

• 2004 Temmuz’da WWF-TR ve ÖÇKKB

• Suyu kullanan ve yönetenler biraraday y

• Yerelde toplantılar ile somut çözüm önerileri

• Sonuçta

• kuru-sıvı atık tesisleri,

• damla sulamanın yaygınlaşması,

• 70.000 yeraltı su kuyusunun sayımı ( havza bütçesi)y y y ( ç )

• Yönetim Modeli arayışı : Ocak 2007 çalıştayı

Gediz Deltası Gediz Deltası

• ÖKA, Ramsar Alanı

• İzmir Kuş Cenneti Birliği, ÇOB, V lilik E D ğ D ğ D

Valilik, Ege Doğa, Doğa Drn

• Belediyeler Birliği zemininde

Birlik Müdürlüğü Bütçe İnsan kaynağı

• Birlik Müdürlüğü, Bütçe, İnsan kaynağı

• Onaylanan Yönetim Planı

• Asil Üyeler: Belediyeler Doğal Üyeler: Diğerleri

• Asil Üyeler: Belediyeler, Doğal Üyeler: Diğerleri

• Belediye Başkanlarının etkinliği

• ÇOB örnek gösteriyor ÇOB örnek gösteriyor

Ereğli Sazlıkları - Akgöl Ereğli Sazlıkları - Akgöl

• ÖKA, Doğal SİT, Konya Havzasının parçası

• Kurutma, %10 kaldı!

• Aşırı tarımsal su kullanımı

• GEF II Yaygınlaştırma Alanı

• WWF-Türkiye, ESKOD, ÇOB

• Ortak proje ile Yönetim Planı süreci

• Sorunlar, Çözümler, Etkinlik Planı

• Yönetim Modeli: İSAK’a bağlı teknik çalışma grubu veya

Birlik

Fırtına Vadisi Fırtına Vadisi

• ÖKA, ÖBA, 9 sıcak nokta, Avrupada ilk 100de

• WWF-Türkiye, ÇOB, Rize Valiliği

• Kirletme ve aşırı-plansız turizm baskısı

• 2007 ile Yönetim Planı süreci

• Alanda ve ilde ilgi grubu toplantıları g g

• Pilot uygulamalar, Alan koruma rehberleri

• Aralık 2007 ile YP taslağının oluşumu ğ ş

• Yönetim Modeli :

• Muhtemelen: Yürütme Kurulu (İSAK’a bağlı teknik çalışma grubu)

Eğirdir Gölü Eğirdir Gölü

• ÖKA, İçme ve Kullanma Suyu Koruma Sahası

• Antalya – Turizm için de gerekli, rezerv alanı!

• YP süreci 2006’nın ikinic yarısında başladı

• ÇOB, Isparta Valiliği. WWF-Türkiye destek veriyor

• Alan toplantıları, sosyo-ekonomi vb. analizler

• YP dökümanı tamamlanma aşamasında

• Yönetim Modeli üzerinde çalışılıyor!

• Birlik ?, Yürütme Kurulu ?

SUYUMUZA SAHİP ÇIKALIM!..

Su

Kaynakları Kaynakları

Programı

Su Kaynakları Programı Su Kaynakları Programı

Buket Galena Ceren Mustafa Çağrıdeniz

Teşekkürler Teşekkürler..

WWF Tü ki S Ekibi WWF-Türkiye Su Ekibi

Müdür - Buket Bahar Dıvrak bdurmaz@wwf.org.tr

Program Sorumlusu – Ceren Ayas cayas@wwf.org.tr

Al K di tö ü Ç ğ d i E l il @ f t

Alan Koordinatörü – Çağrıdeniz Eryılmaz ceryilmaz@wwf.org.tr Program Sorumlusu – Galena İş galena@wwf.org.tr

Program Sorumlusu – Mustafa Özgür Berke mberke@wwf.org.trg g @ g