Samga Ula§mada Bilimsel incelemenin Rolli
(Kimliklendinnedt? Ismk
izi -
Bir Olgu Sunumu)
Hiiseyin AF~iN*, Feryal KARAMAN AF~iN* Dmit BiGER**, D.K. WHITTAKER***
*SSK jstanbul Egitim Hastanesi, Istanbul, Tiirkiye **Kocaeli Universitesi Adli TIP Anabilim Dab, Kocaeli, Tiirkiye ***University of Wales
College of Medicine.
Ozet
Di§lerldi§ izleri de tIpkl parmak izi gibi her insanda farklIl1k gosterir. Di§ izleri kimi cinayet olgulanmn aydmlat1lmasmda yegane bulgu olarak rol oynam1§tIr. Literatiirde, 0las1 samklardan elde edilen di§ izleri ile olen ki§iden elde edilen omekler ve kalIplar kar§lla§tmlarak samklsamklar belirlenmesi olanaklIdir. Kimliklendirme galI§malar1; adli tiP uzmam, adli di§ hekimi, antropolog ve olay yeri incelemecisinin yer ald1g1 ve bilimsel yon-temlerin kullamld1g1 bir ekip tarafmdan yiiriitiilmelidir.
(:alJ§mada sun ulan olguda; olen ki§inin viicudunda saptanan di§ izi ile samk beJir-lenebilmi§tir. Yarg1 soz konusu kamtla hiikme ula§m1§ ve bu kamtm dikkate aimmamasl tale bini hakh bulmayarak omek bir karar vermi§tir. Olgu olay yeri incelemelerinde izlen-mesi gerekli prosediirii, adli di§ hekimliginin kriminal olaylan aydmlatmadaki roliinii vur-gulamas1 ve 1smk izinin yarg1da objektif bir kamt olarak degerlendirilmesi apsmdan onem-Ii bulunmu§tur.
Anahtar Kelimeler: Ismk izleri, adli di§ hekimligi, kimliklendirme, olay yeri
inceleme-Sl.
Summary
The role
ofscientitic examination to
reachto
guiltyBite marks show differences in every people like fingerprints. Bite marks are used as an unique finding in clarifying some murder cases. According to literature, it is posible by
com-paring the bite marks obtained from some suspected people and the samples or models
obtained from death people. Identification should be performed by a team which consists of forensic medicine, specialist, forensic odontologist, forensic antropologist, and crime scene invatigators who use scientific methods.
In the presented case, the accused person was determined by bite marks found on the deceased. Even it was demanded that such a proof shouldn't be taken into the consideration, the law enforcement has rejected this demand and concluded this proof as acceptable and took a significant decision. This case is important respected to the following required pro-cedures; stressing the role of forensic dentistry in clarifying the criminal cases and
evalua-ting or an objective proof on concluded decision of the law enforcement.
Key Words: Bite marks, forensic dentistry, identification, case place inspection, bite marks.
Giri§
Genelerin kapanmasl slrasmda di§ler, bu arahkta bulunan ClSlm iizerinde fiziksel, mekanik bir etki yarahr. Deride laserasyonlu ya da laserasyonsuz ekimoz olu§turan bu etki di§/lsmk izleri olarak tammlanmaktadlr (l,2). Ismk izi, ISlrma kuvveti ve doku hasan oramnda ciltte gozlenir. Cilt biitiinliigiiniin bozulmadlgl durumlarda bile izler 24 saat kahcl
H. AF~iN, F. KARAMAN AF~iN, U. Bi<;:ER, D.K. WHITIAKER
olabilir (3). Deride delinme veya erozyonlann varhgmda ise izlerin ornrii, di§ kenarlan, di§ boyutu ve dokunun kalmhgma bagh olarak bi r ka~ giin siirebilir (2,3). Di§/lSlnk izleri par-mak izi gibi e§sizdir ve pozitif identifikasyon i~in kullamlabilir (4).
Eger bir ceset veya iskelet iizerinde cinsiyet, ya§, Irk ve kimlik belirlenmesi gibi i§lem-ler yaplhyorsa, delili§lem-lerin kaybolmamasl i~in sistematik incelemelerin yapllmasl ve ilgili uzmanlann mutlaka olay yerine ~agnlmasl onerilmektedir (5, 6). Olay yeri inceleme ekibinde, adli tIp uzmam, adli di§ hekimi, antropolog'un yer almasl gerektigi bildirilmi§tir. Ismk izleri ve benzer lezyonlann ayn§tlnlmaSI adli di§ hekimleri tarafmdan yapllabilir (1, 7-9). Di§lerin ve agzm bir~ok olayda yardlmcl olacagmm bilinmemesi nedeniyle di§ hekim-leri olay yerine nadir olarak vagnlmaktadlr. Uygulamada di§ hekimhekim-leri savclhgm, Adli TIP Kurumu'nun ya da gorevli bilirki§inin ~agnsl iizerine muayeneye katIlmaktadlr.
Ismk izlerinin en ~ok tammlandlgl ve bozulmadan korunabildigi yerin otopsi salonlan oldugu, fotograflama yoluyla izlerin be1irlenebileeegi bildirilmi§tir (7,8). Her bir di§ arkmm renkli ve siyah-beyaz filmlerinin ayn ayn fotograflanmasl, detaylann l§lk ile parlamasml onlemek i~in egimli l§lk kullamlmasl ve ~ekimlerde metrik "t" cetvelleri bulundurulmasl onerilmi§tir. Aneak, lsmk izini fotografla belirlemek olduk~a gii~tiir. Son zamanlarda yapIlan ~ah§malarda, video kaYltlanmn da elde edilmesinin gerekli oldugundan soz edilmektedir (1, 10-12).
Bilimsel ve teknolojik ilerlemeler, dental i§lemlerde dogruluk ve delillerin giivenilirli-ginde artI§ saglaml§tlr (13). Ismk izi ara§tlrmalannda bir diizenleme ve tutarhhk saglama ~abasl amaelyla Amerikan Adli Di§ Hekimleri Demegi tarafmdan bir rehber geli§tirilmi§, son zamanlarda farkh standartlarm olu§turulmasl giindeme gelmi§tir (1, 14, 15).
'.
Ba§anh bir degerlendirme, izin dogru tammlanmasma ve delillerin analiz i~in uygun §ekillerde korunmasma baghdlr. Hemen hemen biitiin olgularda deri iizerindeki deliller fotograf ahnarak saklamr ve §tiphelinin dental ol~tileri ile kar§Ila§tInhr. Bir ba§ka delil koru-rna yontemi de lsmlan bOlgenin izirIi bir model tizerine ~kartmak tI r (16). Delilleri korumak i~in, kabul edilmi§ standartlara uyulmasl, yaraYI gortinttilemeden serolojik ineeleme i~in swap almmamasl ve swap almmadan yaramn Ylkanmamasl gerektigi bildirilmi§tir (13, 14).
Bir insan lSlngmda maksimum 6 on di§ bir ark olarak iz brrakIr. Eger her iki ark beraberce iz blrakIrlarsa, izin btittinti genelde yuvarlak §ekildedir (13, 17, 18). Kanin izleri belirlendiginde, iki kanin araSI mesafe 2,5 - 4 em arasmda bir Ol~ti verir. Kaninler araSI mesafe 3 em' den az ise, lsmk izinin stit di§lerine ait oldugunu dti§iiniilmelidir (19).
Yeti§kinlerde lsmk izlerinin genellikle tist ekstremitelerde (% 61.2); yandan daha fazlasmm da (% 53.4) ozellikle ellerde ve parmaklarda goriildtigti belirlenmi§tir (2).
Elde edilen verilerin yasal organlan aydmlatmasl ve objektif bir karara u1a§tlrmasmm onemli oldugu bildirilmi§tir. Ismk izi delilleri, ABD, ingiltere, Japonya, iskandinav tilkeleri vb. tilkelerde mahkeme tarafmdan kabul edilmektedir (8).
Olgo
alii Muayene Otopsi Raporu
... sol kolu pazusu orta kIsml onde ve sol omuzun dl§ ytiztinde lsmlmak suretiyle husulti miimktin yaralar, sol bileginde ekimoz ve §i§lik ... sol omuz koldaki lsmk izlerin tizerine lastik eldiven konmak suretiyle aglz yap lSI hakkmda bilgi edinebilmek amaelyla §ekiller ~lkarIldlg l , bu arada yirIe fotograf makinasl ve kamera ile aym lezyonlann kaydedildigi ... ;
Yerel Mahkeme
Samga Ula§mada Bilimsel incelemenin Rolii (Kimliklendinnede Ismk izi - Bir Olgu Sunumu)
gortilmedigi konusunda A TK'dan rapor aldmlmasmm istendigi;
.... Aglr Ceza Mahkemesinin saYlh yazllan ekinde gonderilen zarf i~inde makttile ait di§ izleri ile samga ait paket i~inde di§ kahplan gonderilmi§tir. incelemelerin yaptmlarak bu hususta verilecek raporun ilgili mahkemesine verilmek tizere ba§savclhglmlza gonderilme-si .... ;
A TK Morg ihtisas Dairesi:
Makttiltin vticudundan alman di§ izleri ile samga ait di§ kahplannm Adli TIp Kurumu Morg ihhtisas Dairesi" nde yapllan mukayeseli incelemesinde;
Ozerinde omuz sol kol tist dl§ klslm yazan, vticut eksenine parelel almml§ di§ izlerinden; a~lkhgl a§agl bakan tist di§ izi kavsi ile iist ~ene di§ ol~tisii kahbmdaki di§ dizisi mukayesesinde:
Di§ ol~tisii kahbmdaki sol 3 nolu kanin di§in kesici tepe noktasl izi, sol 2 nolu kesici di§in distal ko§esindeki kesici tepe noktasl izi, ve bu sol 3 nolu kanin di§i ile sol 2 nolu kesi-ci di§ arasmdaki diasteme mesafesi; sol 1 nolu kesikesi-ci di§in distal kesikesi-ci tepe noktasl ile mezial kesici tepe noktasl ve sol 2 nolu kesici di§ ile diastema mesafesi; sag 1-2-3 nolu kesi-ci di§lerin kesikesi-ci kenarlan ve sag 2 nolu kesikesi-ci di§ ile sag 3 nolu kanin di§i arasmdaki diastema maktiilden alman izler ile bire bir benzerlik gostermektedir.
A~lk h gl yukan bakan di§ izleri ile alt ~ene di§ kahbl iizerindeki di§ dizilerinin mukayesesinde;
Di§ ol~tisii kahbmdaki sol 3 nolu kanin di§in ve sag 3 nolu kanin di§in kesici kenar tepe noktalan ile bu di§lerin sag ve sol 2 nolu kesici di§ler araSI diastema mesafeleri, di§ izi ile uyum gostermektedir. Aynca sol 1-2 nolu kesici di§ler ve sag 1-2 nolu kesici di§lerin kesi-ci kenarlan ve bu di§ler arasmdaki mesafenin diastemaslZ olu§u ile bu di§lerin temas yiizii kavisleri de di§ izi ile uyum saglamaktadlr.
Di§ izleri ile di§ kahbl mukayesesinde;
Ost ~enede 6 adet kesici di§ler ve alt ~enede 6 adet kesici di§lerin uyum gosterdigi tespit
edildi.
Sonu~: ... makruliin viicudundan alman di§ izleri ile samgm di§ kahplannm Adli TIp Kurumu Morg ihtisas Dairesinde yapllan mukayesesinden elde edilerek yukanya kaydedilen bulgulara gore; maktiiltin vticudunda alman di§ izleri ile samga ait di§ kahplan
H. AF~ i N , F. KARAMAN AF~iN, D. Bi<;ER, D.K. WHITTAKER
arasmda uyum goriildiigii kanaatini bildirir rapordur (Resim 3).
Mahkeme Karan: Samgm TCY 448. 24 Yll aglr hapisle cezalandm lmasma, 51/1 mad-desi geregince cezasmm 1/4 oramnda indirilerek 18 Yll aglr hapis cezaSl ile cezalandmlma-sma ...
Yargltay 1. Ceza Dairesi: .... incelenen dosyaya gore verilen hiikiimde isabetsizlik goriilmemi§ oldugundan hiikmiin onanmasma karar verilerek yargl siireci tamamlanml§tlr.
Tartl§ma ve Sonu~
Locard 1923 Ylhnda "bir su~ mahallinde samk/samklar ya bir §eyler blraklr ya da uzak-la§tlnr" yarglslyla olay yeri incelemelerinin temel hedefini tammlaml§tlr. Ancak bu hedef, olay yeri incelemesinin uzman ki§iler ve bilimsel yontemlerle yapllmasl durumunda hayata ge~ i rilebili r. Konunun uzmanlanmn yer almadlgl, kamtlann uzman olmayan ki§ilerce veya bilimsel olmayan yontemlerle elde edildigi durumlarda, bulgular elde edilememekte veya tartl§lhr olmaktadlr (5, 6). Ulkemizde olay yeri incelemeleri ~ o k smirh olaylar ve bolgeler dl§mda olay yeri inceleme ekipleri tarafmdan yapIlamamakta, olay yeri incelemeleri ekibinde adli tiP uzmam, adli di§ hekimi, antropolog gibi uzmanlar da yer almamaktadlr.
Ism k izleri, aglz morfolojisi ve patolojisinin ara§tlnldigi durumlarda da bu slkmtl ya§anmaktadlr. Ya§ayan magdurlarda enfeksiyon, odem, vb gibi doku degi§imleri, olmii§ ki§ilerde ise post-mortem degi§iklikler Ismk izlerinin ozelliklerinin bozulmasma yol a ~mak tadir (8). Ismk izleri, adli di§ hekimlerince onerilen yontemlere gore tammlanmah ve mut-laka kaydedilerek saptanmahdlr (1, 20). Tiirkiyede yapIlan bir ~a h §mada, se~ilen omek olgularda lsm k izlerinin aynntlh olarak tammlanmadlgl ve "lSlnk izi" tammlamasmdan ka~ l mld l gmdan sozedilmi§tir (20).
Olguda, olay yeri incelemesinde di§ hekimi bulunmamakla birlikte, dl§ muayenede goriilen Ismk izi fotograflanml§, videoya kaydedilmi§, iizerine lastik eldiven konmak yoluy-la izin omegi ahnml§ ve degerlendirilmesi amaclyyoluy-la adli di§ hekimine gonderilmi§tir. Olgudaki lsmk izi analizi, samga ait di§ kahbl o l ~iisiinde elde edilen di§lerin kesici kenar izleri ile magdurdan alman Ismk izinin superempozisyonla kar§Ila§tmlmaslyla yapIlml§tlr. Siiperempoze edilen goriintiilerde birebir ortii§me goriilmesi iizerine de samgm belirlenmesi olanakh olmu§tur (Resim 1,2,3).
Resim 3: Samga ait iist qene modeli ile lastik eldivendeki iist
Olay yerinde bulunan biyolojik omekler ve kamtlar bir su~u n ortaya ~ l kartIlmasl, su~lu n un belirlenmesi veya §iiphe-linin kurtulmasma yardlm eden en onemli bulgulardlr. Serolojik incelemeler, diger kamtlarla birlikte de-gerlendirildiginde yamlma payl neredeyse olmamaktadlr (6). Su~ tarihi ile otopsi tarihi arasmdaki farkhhk ve cildin temi-zlenmi§ olmasl nedeniyle lsmk izinden serolojik inceleme i~in omek ahnamaml§, olguda kamtlann bu yolla desteklen-me §ansl bulunamaml§tlr.
Ismk izinde diger bir boyut yara ya§mm belirlenmesidir (2, 6). Yargl kimliklendirme i§lemleri Slfasmda lezyonun ne zaman meydana getirildigini de ogrenmek isteyebilir. Adli incelemelerde, sorulmasa bile yara ya§mm saptanmasl sam-gm belirlenmesi i~in onem ta§lyabilmektedir. Bu nedenle, lezyonun morfolojik ozelliklerinin yanlSlra histokimyasal incelemeler yardlmlyla yara ya§l degerlendirilmeJi ve adli dosyada yer alan bilgilerle uyumu ara§tlnlmahdlr. Olguda
Samga Ula~mada Bilimsel incelemenin Rolii (Kimliklendinnede Ismk izi - Bir Olgu Sunumu)
yara ya§l yontinden bir degerlendiri1me yapl1maml§tIr.
Ismk izinin kar§tla§tlnlmaSl, fotograflar veya c;:e§itli materyaller tizerine a1man izlerden model olu§turulmasl yo1uy1a yapllmakta ve kar§lla§ttnlan omeklerle kesin ve kesine c;:ok yakm sonuc;:lar elde edilmektedir (13,14,16). Son zamanlarda bilgisayarda c;:e§itli program-1ar kullamprogram-1arak lsmk izinin dijital ana1izi yapl1maya ba§lanml§ttr (21). Kimlik1endirme e;:alt§ma1an "reddebilme" ilkesine dayamr. Bulgularda uyumsuzluk, farkhhk gortildtigtinde kar§l1a§ttrma yaptlan ki§iden uzak1a§lhr. Biyolojik yapmm aksine, morfolojik yaplda de-gi§iklikler meydana getiri1ebi1ir. Morfolojik ozelliklerin dikkate ahndlgl kimliklendirme c;:ah§malarmda degi§iklik olu§turu1up olu§turulmadlgl ara§tlnlmahdlr. Olguda yapl1an gerlendirmede vticuttan elde edilen izle, samga ait izin birebir ortti§mesi bu de-gerlendirmenin yapllmasml gereksiz ktlml§tlr.
Yeti§kinlerde cinsel amae;:h olmayan sa1dmlarda 1ezyonlann genellik1e ekstremitelerde gorti1dtigti bildirilmi§tir. Ismk izleri, cinsel amac;:h sa1dm1arda, e;:ocuk istisman olgulannda samgm belirlenmesi ic;:in aranmaSI gereken lezyonlardandlr. izlerin lokalizasyonu eylemin amaCI hakkmda da fikir verebilmektedir. Olguda, izlerin yerle§imi, literattir bu1gu)an ile uyum gostermektedir (1, 2, 7).
Ismk omegindeki btittin elemanlann tek tek ve dikkatlice degerlendirilmedikc;:e, gee;:erli bir fikir verilemedigi bildirilmi§tir (8). Ancak, Ismk izlerinin de parmak izleri gibi oldukc;:a karekteristik ozellikler ta§ldIgl ve aym ozellikte bir izin gortilme slkhgmm ancak matem-atiksel bir olasIhk olarak kaldigi bildirilmi§tir (2,8,22-24). Olguda omek1er tizerindeki izler tek tek ve mesafeleri yontinden kar§lla§hnlml§, her iki e;:enede 6 di§te bire bir ortti§me gortilmesi tizerine kimliklendirme yapllabilmi§tir. Bu sonue;:, literattir verileri yontinden de mutlak bir ozde§im anlamma gelmektedir (2, 8).
Literattirde, lsmk izlerinin kar§lla§hnlmasl yoluy1a aydmlahlml§ baZl olaylar kaYlthdir (7) . Yargmm bu bu1guyu kamt olarak degerlendirmesi, ad1i di§ hekimligi alanmda ya§anan geli§me ve c;:ah§malann oneminin kabul edilmesi yontinden de dikkat e;:ekicidir. Ismk izi delilleri, ABD, ingiltere, Japonya, iskandinav iilkelerinde vb. mahkeme tarafmdan kabul edilmek~edir (8). Olguda, yargl sunu1an raporu ve kar§lla§tlrma materyalinin fotokopilerini inceleyerek karanm vermi§, lsmk izini delil olarak kabul etmi§tir. Yargitay, savunmamn iti-razml gorti§mti§, lSlnk izinin objektif bir kamt oldugu ve samgm bu yolla belirlenmesi karanm onaml§hr. Karar, olguda dayamlan kamtlar ve verilen karar aC;:lsmdan bir omek olu§turmaktadlr.
Bu karar, Ttirkiye'de de yargmm adli di§ hekimligi e;:ah§maiarmi objektif bir kamt olarak ele aldlgml vurguiamaktadir. Ancak, Ttirkiye'de adli di§ hekim1igi a1anmda e;:ah§an bir kae;: uzmanm bulunmasl ve bu uzmanlardan yeteri kadar yararlamlamamasl, oldukc;:a ciddi bir eksiklik olarak dikkati c;:ekmektedir. Adli di§ hekim1igi alanmda c;:ah§acak insanlann ozendirilmesi ve yeti§tirilmesi ic;:in bir an once tiniversite1erin de konuya el atmasl gerek-mektedir.
Kaynaklar
1. Karaman F. Di~ izlerinin incelenmesi ile identifikasyon (istanbul Universitesi Adli up Enstitiisii Doktora tezi), 1999.
2. Clark DH. Pract. Forensic Odontology, Bite mark in tissue and in inanimate object: Analysis and comparision. 1st. Edition, pp. 128-206, Butterworth Heinemann Ltd., Oxford, 1992.
3. Harvey W, Millington P, Barbenel JC, Evans JH. Experimental human bite marks. In identifica tion and forensic odontology, J. Forensic Sci., 1976; 8: 134.
4. Schwar TG, Loubser JD, Olivier JA. Forensic ABC in Med Pract, The oral cavity, fIaum Edicational Publ, Pretoria, 1988; 441-450
H. AF~iN, F. KARAMAN AF~iN, D. Bi<;:ER, OK WHITTAKER
6. Buris L. Examination of biological traces (in Forensic Medicine). Springer-Verlag. Hungaria, 1993; 184-7.
7. Cottone JA, Standish MS . Outline of Forensic Dentistry, Bite mark evidence, Year book Medical pub., Chicago, 1982; 20-22, 112-120.
8. Drinnan Al, Melton Ml. Court presentation of bite mark evidence, Int Dent l, 1985; 35(4): 316- 321 9. Zarkowski P. Bite mark evidence: Itis worth in the eyes of the expert, l. Law Ethics Dent, 1988; 1: 47
10. Averill DC. Manual of Forensic Odontology, Bite mark case workup 1st edition , American Academy of Forensic Sciences, Colorado Springs, 1991; 138-168
11. Barsley RE, West MH, Fair lA. Forensic photography: Ultraviolet imaging of wounds of skin, Am J Forensic Med Pathol, 1990; 11(4): 300-308
12. West MH, Frair J. The use of videotape to demonstrate the dynamics of bite marks, 1 Forensic Sci, 1989; 34(1): 88-95
13. Barsley RE. Forensic and legal issues in oral diagnosis, Dent Clin N Am, 1993; 37: 133-156 14. American Board of Forensic Odontology. Gudelines for bite mark analyses 1 Am Dent Assoc,
1986; 112: 383-386
15. Taylor RG, Craig PJG, Clement lG. A Disaster victim identification trainingkit for odontologist and scene investigators. Facing the millennium abstracts, 2000; 46-47.
16. Benson WB, Cottone lA, Bomberg TJ, Sperber NO. Bite mark impressions: A review of tech-niques and materials, J Forensic Sci, 1988; 36(5): 1238-1243
17. Sperber NO. Lingual markings of anterior teeth as seen in human bite marks, 1 Forensic Sci, 1990; 35(4): 838-844.
18. West MH, Barsley RE. Discussion ofllingual markings of anterior teeth as seen in human bite marks" J Forensic Sci, 1990; 38(2): 303-307
19. Wagner GL. Bite mark identification in child abuse cases, Pediatr Dent, 1986; 8(1): 96-100
20. Kolusaym G, Af§in H, A§lclOglu F. Adli odontoloji ve Ismk izinden zanh tayini, VII. Ulusal Adli Tip Giinleri, 1-5 Kaslm 1993, Antalya.
21. Digital analyses of bite mark evidence,Raymond l. Johansen, Bowers CM, Feb. 2000, California. 22. Sperber N. Identification of children and adults through Federal and State dental identification
system: Recognation of human bite marks, Forensic Sci Int, 1986; 30(2): 187-193 23. Soggnaes RF, Rawson RD, Grat! BM, Nauyen BN. Computer comparision of bite mark pat
terns in identical twins, 1 Am Dent Assoc, 1982; 105: 449-452
24. Rawson RD, Ommen RK., Kinard G., Johnson l, Yfantis A. Statistical evidence for the individ uality of human dentition, 1 Forensic Sci, 1984; 29: 245-253 .
heti§im Adresi : Dr. Hiiseyin AF~iN
SSK istanbul Hastanesi Samatya I istanbul
