“…bir uçtan diğer uca geniş bir sanayiler çeşitliliği içinde Brezilya’da şimdi bir başka güç harekete geçiyor: İşçiler.” Brezilya’da –ağır sanayi ile hizmet, kamu ve tarım iş kollarındaki- işçiler, onyıllardır görülmeyen grevler ve kitlesel protestolar gerçekleştiriyor. Yeni emek dalgasını harekete geçiren ise, ülke ekonomisinin etkinliği sendikaların güçlü konumu ve yükselen enflasyon. 2007 ve 2008 yıllarında Brezilya ekonomisi yüzde 5 oranında büyüdü ve 2009’da krizin dip noktalarında bile sadece yüzde 0.2 düzeyinde bir küçülmeye uğradı. Geçen yıl büyüme trendi devam etti ve Brezilya ekonomisi yine yüzde 10 oranında büyüdü. Berzilya doğumlu halk sağlığı uzmanı ve Brezilyalı bir göçmen toplulukta eylemci olan Eduardo Siqueira’nın belirttiği gibi, “Brezilya’da işçiler işlerini kaybetmekten korkmuyor, bu nedenle grev yapmaktan da korkmuyorlar.”
Ve şimdi grevdeler. Eylül ayından başlayarak banka işçileri, posta işçileri ve GM tesislerinde oto yedek parça üretiminde çalışan işçiler dahil metal işçileri çeşitli grevler gerçekleştirdi. Bu grevlerin bazıları devam ediyor. Yüzde 5 düzeyindeki enflasyon nedeniyle işçiler yükselen fiyatları yakalamak için mücadele ediyor. İşçiler büyük ücret artışları talep etmekte: Metal işçileri yüzde 9.5, banka işçileri yüzde 12.8. Posta işçileri ise, Brezilya Kongresi’nin onayladığı, Brezilya Posta ve Telgraf Şirketi’ne özel sektörle ortaklık kurma yetkisi dahil büyük bir yetki veren reform yasasına karşı grev yapıyor.
Sanayi, hizmet ve kamu iş kollarındaki bu grevlerin yanısıra, güçlü bir tarım işçisi hareketi de var. Eylül ayı
“Marchas das Margaridas” (Papatyalar Yürüyüşü) ile başladı. 70 bin tarım işçisi kadın, başlarından hasır şapkaları ve mor giysileriyle başkent Brasilia’da yürüyüş yaptı. Maranhao eyaletinden Afonso Cunhalı bir tarım işçisi, kadınların “kadın hakları, ücret eşitliği ve topraksızlara toprak dağıtılması” talepleriyle eylem yaptığını ifade etti.
Brezilya’nın Güçlü Sendikaları
Brezilya petrol sanayinde çalışan Amerikalı bir yönetici, Oil and Gas Financial dergisine gönderdiği bir makalede, meslektaşlarını “katı” Brezilya iş yasaları ve ülkenin “güçlü” sendikaları konusunda uyarıyor. Bu Amerikalı yöneticiye göre, “Brezilya sendikalarının güçlü olduğunu söylemek açıkça yetersiz bir ifadedir. Brezilya’da işçiler çalıştıkları iş alanları ve bulundukları çalışma bölgesi ile tanımlanmış bir sendikaya kendiliğinden ‘üye’ olur. Bir işçi yasa gereği o sendikaya (yılda bir günlük çalışma ücretiyle eşdeğer bir) aidat ödemek zorundadır. Brezilya’da, kendi iş kollarına derinlemesine köklü, faaliyetlerini finanse edecek güvenceli aidatları ve muazzam bir politik etkisi olan olan 18 bin civarında işçi sendikası vardır.”
Amerikalı petrolcünün Breziya’da işçi sınıfının gücü karşısında kapıldığı şaşkınlık, onu emek hareketinin muazzam karmaşığını fazla basitleştirmeye itiyor. Breziya’da birbirlerinden politik olarak küçük ayrımlarla farklılaşan, bazıları sol, bazıları merkez-sol ve bazıları da merkez ya da ılımlı bir çizgide olan çeşitli işçi federasyonları var. Bu
federasyonlar birbirleriyle hem yarışıyor hem de işbirliği yapıyor; fakat Siqueira’nın belirttiği gibi, yakın geçmişe göre daha çok işbirliği yapıyorlar. Yerel sendika ve iş çiler de işbirliğini geliştiriyor, aynı sendika ya da federasyon
çatısı altında olmasalar bile sempati grevleri yapıyorlar ve işçi grupları karşılıklı destekleşiyor. Siqueira’ya göre, emek hareketindeki grevler ve genel çoşku sendika bürokrasisi içinde yeni ve daha militan bir ara katman meydana getirdi. Anavatanına gerçekleştirdiği ziyaretten daha yeni dönüş yapan Siqueira, 1980’lerden beri böylesine yeni militan bir sendikal dalga görmediğini ifade ediyor.
Sendika Hareketi Mücadele İçinde Doğdu
Brezilya çağdaş sendika hareketi 1965’ten 1985’e kadar ülkeyi yöneten askerî diktatörlüğe karşı verilen mücadeleler içinde doğdu. Sao Paulo’nun sanayi ve işçi yoğunluklu kenar mahalleleri olan ABC’de [ABC: Sao Paulo’da sanayi ve işçi merkezi olan üç kenar mahalle adının baş harflerinin birleştirilmesiyle oluşmuş kısaltma-çn.] metal işçileri öncülüğünde önce sanayi sendikaları, ardından Topraksızlar Hareketi(MST) ile yeni İşçi Federasyonu (CUT) ve daha sonra da 2002’de Luiz Inacio da Silva’yı Devlet Başkanlığı’na getiren İşçi Partisi (PT) oluştu. 2006’de Devlet
Başkanlığı seçimlerini yeniden kazanan ve halkın tanıdığı Silva, seleflerinin neoliberal politikalarını aynen izledi, ama tek farkla: Brezilya’da yoksul halkın yararlandığı yoksulluğa karşı programlar geliştirdi.
önemli politik mevkileri doldurdu. CUT’un, ülke tarihinde işi sınıfının her dönem sahip olduğundan daha fazla söz geçirirliği vardı; fakat aslında bu bir ‘güç’ değil sadece bir ‘söz geçirirlik’ti ve federasyonun sendikaları ve işçileri Lula’ya karşı mücadele için örgütlemek yerine, Lula’nın değişime gideceği beklentisine bel bağlama şeklindeki eğilimi emek hareketini giderek zayıflattı. Topraksızlar Hareketi mücadeleyi sürdürdü ve aslında ülkedeki tek radikal sosyal hareketti.
Bu talihsiz gelişmelere rağmen, geniş çaplı meta patlaması, ekonomik büyüme ve öngörülen 14 milyon yeni işin yaratılmasıyla Lula’nın ikinci döneminde emek hareketi yeniden dönüş yaptı. Grevler büyüdü, sendikalar diğer toplumsal hareketlerle koalisyonlar oluşturdu, yeni liderler ortaya çıktı ve sendikalar hükümete baskı yapmak için çeşitli platformlar geliştirdi.
Lula’nın itinayla belirlenmiş varisi Dilma Rousseff’in Devlet Başkanlığı’na seçilmesi emek hareketinde, toplumsal hareketlerde ve genel olarak toplumda biraz endişe yarattı. Geniş ve hantal/şekilsiz bir politik koalisyonla iktidara geldiği için Rousseff, ne ülkeyi sosyalizme götürme, ne de neoliberal ekonomik sistemi parçalama sözü veriyor. Lula’nın neoliberalizm artı yoksullar için sosyal programlar politikasını sürdürüp sürdürmeyeceği konusunda
spekülasyonlar yapıldı, ama sendikalar onun harekete geçmesini beklemiyor. Buna karşın bir uçtan diğer uca geniş bir sanayiler çeşitliliği içinde Brezilya’da şimdi bir başka güç harekete geçiyor: İşçiler.
Şu ana kadar yeni militanlığa yeni bir radikalizm eşlik etmiş değil. Genel olarak sendikalar hükümete karşı değilller. Sendikalar Devlet Başkanı Rousseff’i, PT’yi ve hükümeti emek hareketine ve yoksul halka verdiği sözleri yerine getirmeye zorluyor. Hükümet gelişmekte olan dünya ekonomik krizinin sonraki aşaması karşısında bu sözleri yerine getirmekte tereddütlü ya da iktidarsız davrandığında ne olacağı ise henüz belirsiz. Dan La Botz
Kaynak: Solidarity 3 Ekim 2011 çev. sol küre
