B i b l i o g r a f y a
S A ' D A B A D Sedad H. ELDEM Kültür Bakanlığı yayınları : 292
Türk san'at eserleri : 12 1977 Millî Eğitim Basımevi - İstanbul
200.— T.L.
Kültür Bakanlığınca yayınlanan «Türk san'at eserleri» serisfinin 12. kitabı, S a ' d a b a d manzumesi İ.D.G.S. Afc- demisi profesörlerinden mimar Sedad H.
Eldem tarafından uzun ve ayrıntılı bir araştırma sonunda hazırlanarak yayınlan-
Lâle devri diye adlandırılan dönemde, inşa edilen S a ' d a b a d , Türk ka- sırlar, eğlence ve su mimarisinde önemli bir yer tutmaktadır. Edebiyat tarihimizde Nedimin şiirleri ile geniş bir şekilde Lâ- le devri olarak geçen S a ' d a b a d halk dilinde Kâğıthane mesiresi Avrupalı diplomat, seyyah ve ressamlar tarafından muhtelif vesilelerle konu edilmiştir.
Sedad H. Eldem devlet arşivleri ve yabancı kaynaklardan faydalanarak bu önemli mimarî manzumenin geçirdiği saf- haları inceleyerek S a ' d a b a d 'ın restitüsyon plânlarını meydana çıkarmıştır.
Buna göre S.H. Eldem S a ' d a - b a d ' ı dört bölümde incelemektedir.
1. bölüm, ilik S a ' d a b a d 'ın ku- ruluşu olup III Ahmet devrine rastlamak- ta ve sadrazam Nevşehirli ibrahim Paşa elile yaptırılan su cetvelleri, havuzlar, ka- sırlar ve çağlayan yer olmaktadır. (1722- 1809). Bu devirde yapılan san'at yapıları nı Nedim şiirlerile tasvir ederek adeta bir envanter vermiş bulunmaktadır. 1730 tari- hinde meydana gelen ayaklamada gerek bu kasırlar, gerekse çevredeki rical ve paşalara ait köşk ve kasırlar tahrip edil-
2. bölüm (1809 - 1816) II Mahmut za- manında Kâğıthanede II. S a ' d a b a d kasrı inşa ettirilmiştir. Bu devirde yapılan- lar arasında Çadırköşkü en dikkati çeken- dir.
3. bölüm (1862 - 1863) Sultan Abdü- lâziz zamanıdır ki, eski S a ' d a b a d kas- rı yerine daha genişletilerek çağlayan köş- kü inşa edilmiştir.
4. bölümü, imrahor, Kâğıthane, koşu köşkleri ve 1952 yapılan istihkâm okulu teşkil ediyor.
Kitap her üç devre ait S a ' d a b a d 'ın vaziyet plânlarını ihtiva ediyor.
Kitap manzumeye ait plân ve krokiler gravürler ve fotoğraflar ile kuşe kâğıda basılmış olup, Türkçe ve İngilizce metin yazısını havidir.
S.H. Eldem'I bu önemli çalışmasından dolayı kutlarken, kitabı sanatseverlere tavsiiye ederiz.
Z.S.
Y ö r ü k k i l i m l e r i
F l a t - W o v e n R u g s m a d e b a y « Y ö r ü k s »
(Niğde yöresi) 1977 Yazan : Yusuf DURUL Ak Yayınları Türk süsleme sanatları serisi : 6 İstanbul
Akbank kuruluşunun 30. yılı armağa- nı olarak Türk süsleme san'atları serisi- nin 6. sı (yörük kilimleri) kitabını yayın- lamıştır.
Tekstil uzmanı sayın Yusuf Durul'un derleyip hazırladığı, bu eserde Niğde yö- resi kilimleri konu edilmiştir.
Halk süsleme sanatlarından olan ha- lıcılık ve kilimcilik Anadoluda çok eski tarihlere kadar uzanan bir uğraştır.
Anadolu halkının bilhassa, yörüklerin yünü eğirip, boyayarak ilkel el tezgâhla- rında yüzyıllar boyu geleneksel motiflerle dokudukları cicim ve kilimler yaşam ge- reksinmesi olduğu kadar bir süsleme san' at ürünüdürler.
Kitap Türkçe ve İngilizce iki lisanda kuşe kâğıt üzerine çok renkli olarak ba- sılmıştır. Önsözünde yazarın belirttiği gi- bi, üstün bir içtenliğin güzelliğini yansıtan ve yöre halkının hayatından bir, parça olan bu 'kilimlerin zengin motiflerini san'at me- raklıları büyük bir zevkle izleyeceklerdir.
Kitabı tavsiye ederken, Akbank'ı bu hizmetinden dolayı tebrik ederiz.
Z.S.
P e y z a j m i m a r î s i bölüm — 1 M. Zekâi Bay er Orman Y. Mühendisi IUCN uluslararası Millî Parklar Komisyonu üyesi
Ülkemizde son yirmi yıldanberi nü- fus patlaması, kentleşme ve endüstrileş- me her gün doğadan bir şeyler kopar- makta ve yozlaşdırmaktadır. Karşılaşılan bu olumsuz olay insan ve doğa ilişkile- rirtin bir düzene sokulmasını ve arazinin
bilinçli bir şekilde kullanılmasını zorunlu kılmaktadır.
Y. Ziraat mühendisi Zekâi Bayer bu konuyu kitabında ele almakta, insan ve doğa ilişkilerini bilimsel açıdan incele mektedir. Kitapta şu bahisler bulunmak-
— Peyzaj plânlamasının tarihsel geli-
— Peyzaj tanımı — Peyzajın bölüm-
— Peyzaj plânlamasının amacı — Pey- zaj plânlamasında esas unsurlar — Pey- zajın özellikleri — Peyzaj çeşitliği — Pey- zaj ve obje — Peyzajda veriler ve obje
— Peyzaj plânlamasında üstün olma pren- sipleri ve yönlendirme — Peyzaj plânını oluşturan etkenler — Peyzaj plânı anali- zi — Peyzaj plân ve arazi kullanımında uygulama — Yararlanılan yayınlar — ya- zarın yayınları — tavsiye ederiz.
e + p
e t ü d v e p r o j e 7 S ı r a e v l e r , T o p l u k o n u t l a r I I . Ç o k a i l e e v l e r i Z i n c i r e v I o r E v g r u p l a n Yayınlayan: Yaprak Kitabevi Atatürk bulvarı No. 127 Ankara Çeviren: M. Ali ORAY Y. Müh. - Mimar T.H. Darmstadt
250.— T.L.
Y. Mimar Cemil Gerçek tarafından yayınlanan e+p dizisinin 7. kitabı «sıra evler, toplu konutlar» çıkmıştır.
Bu eser «Callvvay» kitabevinin, «ent- wurf und planung» serisinden Paulhans Peters ve arkadaşları tarafından hazırlan- mış, mimar Ali Oray Türkçe'ye çevrilmiş- tir.
Muhtelif Avrupa ve Amerika ülkele- rinde yapılmış olan çok aileli sıra evler bahçeli evlerden oluşan küçük mahalleler ve topluluklar teşkil eden konutlardan se- çilmiş örnekler verilmiştir. Tavsiye ede-
Composants en beton precontraint par armatüre adhĞren-te Yayınlayan: Editions Dunod Service de Presse 17 Rue R6my - Dumoncel 75014 Paris-France
Takriben yirmi yıldanberi, yapı âlemi,, normalize edilmiş yapı elemanlarının ön- ceden üzinlerde imal edilerek hazır bir
Bibliogrefya :
halde şantiyelerde yerlerine yerleştirilme- lerine şahit olmakta ilk gerilimli bu be- ton elemanların gün geçtikçe yaygın bir şekilde kullanıldığını görmektedir.
Bu yeni endüstrinin sağladığı fayda- lar,
— Zamandan tasarruf
— Kalite kontrolü sağlaması
— Şantiye organizasyonunda maliyet düşüklüğü
— Ses. ısı ve dayanıklılık kriterleri- ne uygunluk.
Bu el 'kitabı, ön gerilimli betonun, kiriş, döşeme, predal, lento gibi yapı ele- manlarının gerilmiş armatürlerle imalinin özel İliklerini ihtiva etmektedir.
Kitapta imal tekniğinin, nizamnamele- ri, hesap tablo ve abaklarını pratik bir şekilde bulmak kabildir.
Jean Castex Jean-Charles Depaule Philippe Panerai
ds l'îlot â la fcarre Formes urbairtes : yayınlayan: Librairie DUNOD 17 Rue Remy - Dumoncel
750 14 - Paris Bu etüde bir başlık bulmak gerek- miş olsa «cançekişme» demek yerinde olurdu. Fakat belirli bir mekân düzeninin can çekişme durumu avrupa klâsik ken- tin simgesi deyebileceğimiz XIX. cu yüz- yılda değişme yolunu tutan ve XX. ci yüz- yılda nihayet yok olan «yapı adası» dır.
(ilöt). Yapı adaşıdır çünki yapı adası de- ğişmeleri arasında kent gelişimini izle- yerek güncel kent anlamını ortaya çıka- rabilme olasılığı vardır.
Daha açıkçası bizi en fazla ilgilendi- ren nokta kentin fiziksel ölçüsünü veren, şu mekânlar zincirlemesini içeren «kent- sel doku» ya varmak istiyoruz. Kentsel dokunun oluşumunda baş rolü oynayan daima «yapı adaşıdır.» Kentle Mimarînin ilişkisini (concret) soyut olarak görüle- bilmesini yarayan ve fazla büyük olmıyan birim «yapı adaşıdır.» İşte etüdlerimiz için bu nedenle yapı adası kriterini ka- bul ettik.
Bu çalışmamızı, Mimarî ile Kent ara- sı ilişkilerinde ortaya çıkan değişmelerin bir sorusu olarak da kabul edebilirsiniz.
Kent mimarisinin sık sık konu edi- len bir devirde geriye doğru adım adım gidilerek mimarînin zamanla kent bütün- lüğünden nasıl kopabildiğini bulmak he- defimiz olacaktır. Evet nasıl kopabildiği yerinde bir değim; zira mimarinin de ken- tinde formlarını üreten başlıca toplum-
Fakat kentsel bunalımın tarihî neden- leri hakkında bir çok etüdler yapılması- na karşın kentsel değişimler süresince mimarların kendi meslekleri yönünden çok özel çalışmaları hakkında pek az kim- senin yaklaşık bilgesi yoktur bu yolda he- nüz etüd ve inceleme yapılmamıştır. İş- te bu çalışmanın ilk merhalesi bir asır içerisinde yapılan değişiklerden beş ör- nek seçilerek, her birinde fiziki yapı ve mekânlar örgütlenmesi incelendikten baş- ka, her yeni tertibin orada oturanlar üze- rinde müspet menfi etkilerini detaylı ola- rak ortaya komak olacaktır. İkinci merha- lede bazı fikir ve kaynakları düzeye çı- karmak, —diğer deyimle mimarî örnek- ler— Ve böylece bu yapıt uygulamaları arasındaki terakkiler hususunda kendi kendimize sorguya çekmek.
Philippe Panerai Etüd bölümleri:
1: Haussman Paris'i (1853 - 1882) — 2: Londra: bahçeli siteler (1905-1925). — 3: Amsterdam'ın (tevsii) uzatılışları 1913- 1934 — 4: Yeni Francfurt ve Ernst May 1925-1930. — 5: Le Corbusier ve Çite Ra- dieuse. — 6: İlöt'nun mahzurları ve me- kân kullanımı. — 7: Mimarî örneklerin ha- zırlanışı ve örneklerin çoğalması. — Kent- sel... bir Mimariye yönlenme. — Notlar.
— biyografya ve ek dokümanlar.
Sonuç taslağı...
Güncel mimarî mekân hususunda ge- tireceği bazı açıklamalar yanında bu etüd zamanımız mimarî üretim üzerine eğil- mektedir.
Araştırma yapı adası (ilöt) kendini bir okuma aracı, bir bütünden ayrılmış bir parça olarak kendini kabul ettirmiştir.
An'arievi «yapı adası» sokaklarla çevrili bir kaç parsel demeti kabul edilmiş ve bel kemiğinin devamlılığı ve yanlarının farklılığı ile belirleniyorsa da (örneğin:
yol tarafı cepheler, iç tarafı (avlu tara- fı) cepheler gibi...), yapı adası sadece böyle tanımlamak yetersiz olur.
«Yapı adası» (ilöt) dokuyu yapan bi- rim olarak kabul edilmelidir. «Yapı ada- sı» her ayrı mekânın kullanışından gelen bir düzeni temin eden ve belli bir man- tığa göre düzenlenen yapı blokları deme- tidir. An'anevî bir «yapı adası» nı ve gün- cel kullanış mahsurlarını incelemekle sa- dece tarihi eski kenti yaratan mantığı meydana çıkarmak anlaşılmasın. Bu daha ziyade yapılarla, ve o yapıların varlığı ile oluşan mekânlar ilişkisinin nelerden iba- ret olduklarını düzeye çıkarabilmek üze- re yapılan bir araştırmadır. Ayrıca bu etüd o yapılarda ve yapı adasında oturan ki- şilerin mekân kullanma türlerinden örnek- leme yaparak, yerleşme düzeni hakkında bilgiler toplamaktır.
Mimarî örnek mefhumu, sosyal tale- bin tam karşılığı olabilecek «form»ların, biçimlerin, hazırlanmasından ibaret bir konu olmadığını gösterir. Mimarî örnek fikrî daha ziyade proje çalışmaları esna- sında mimarın kendi mesleğine özgü olan bazı buluş çareleridirki bununda tanımlan- masında ve tarhicesinin yapılmasında fay- da vardır.— Bu tarihçe türü ile toplum- ların gelişme tarihi aarsındaiki farklılık içinde Mimarî ve Mimarinin kendi sınır- ları konusunda eğilmesinde de yarar var- dır.
Modern mimarî ten'e karşın gelişmiş oluşmuşdur. «Paris, çevre Planı» ile Pa- ris'in 13. cü mahallesinin yenilenmesi es- nasında yıkmak ve kentin bir kesimi ye- rine oraya yabancı şeyler yerleştirmek fi- kirleri rağbet görmüştür. Bu uygulamanın kritik noktasını bugün yaşıyoruz; orada oturan sakinlerin reaksiyonu ve mimarla- rın anlayışsız davranışları bunun ispatıdır.
Halkın bu direnişi ve aksamalar kentin ve mimarinin bunalımı demektir; 1920 yılla- rının ideal dolu o coşkun mimarî devri yerine şimdi nelere kanıt oluyoruz. İşte bu hal bizde, bir istifam uyandırdı ve de- ğişik kentsel bir mimariyle kavuşmak is- teği canlandırdı.
E. Menteşe V. R. D.
V o i r l e - R e s e a u x d i v e r s T e r r a s s e m e n t s -
yollar, tesisat şebekeleri ve yeşil sahaların teraslandırılması
Rene BAYON yayınlayan: Eyrolles
Yeni inşa edilen toplu iskân bölge- lerini çevreleyen açık arazinin islâh ve düzenlenmesi son zamanlarda önemli bir konu teşkil ediyor.
Kitap bu tür serbest arazinin düzen- lenmesi son zamanlarda önemli bir konu teşkil ediyor.
Kitap bu tür serbest arazinin düzen- lenmesi ve buralarda yapılacak çeşitli, bilhassa yer altı ve yer üstü tesislerin yollar ve yaya patikalarının esaslı bir pro- jeye göre yapılmasını incelemektedir.
1. Kısımda toprak sahaların düzenle- mesi - yer altı sularının akıtılması - çitler ve parsel araları duvarları - yeşil sahala- rın düzenlenmesi,
2. Kısımda; bu sahada gerekli fişle- rin hazırlanması - istinat duvarları - yer altı tesisatı - drenajlar - suların temizlen- mesi - yollar ve patika yaya yolları - sa- hanın aydınlatılması - yer altı telefon, elektrik, gazı merkezi ısıtma şebekeleri, kanatler inşası, kitap bütün bu sorunla- rı incelemekte ve okuyuculara yol gös- termektedir. Tavsiye ederiz.
