EĞ İTİ ME AYDINLATAN

(1)

(2)

Yayın Sorumlusu : Can DİRİCAN Yayın Editörü : Ayşe İPEKÇİ

Dizgi – Grafik Tasarım : Aydın Yayınları Dizgi Birimi ISBN No : 978 - 605 - 06592 - 4 - 5 Yayıncı Sertifika No : 41263

Basım Yeri : Ertem Basım Yayın Ltd. Şti. • 0312 640 16 23

İletişim : AYDIN YAYINLARI

info@aydinyayinlari.com.tr

Tel: 0312 418 10 02 • 0850 577 00 71 Faks: 0312 418 10 09

aydinyayinlari aydinyayinlari 0533 051 86 17

*

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ

20

1. E2. E3. E 4. E5. C6. A

KARMA TEST - 1

1. I. Galileo Galilei II. Isaac Newton III. Johannes Kepler Yukarıda verilen bilim insanlarından hangileri- nin uğraş alanı klasik fiziktir?

A) Yalnız III B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

2. I. İnsan vücudunun sıcaklığı 37 °C’dir.

II. Bu yıl tatil yaparken araba ile 2542 km yol git- mişiz.

III. Şu anda arabanın sürati 82 km/h dir.

Yukarıda verilen ifadelerden hangisi skaler ni- celiktir?

A) I ve II B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

3. Aşağıdaki ikililer arasındaki ilişki hangisinde doğru verilmemiştir?

A) Optik – Mercekler B) Termodinamik – Isı ve sıcaklık C) Katıhal fiziği – Kristaller D) Nükleler fizik – Çekirdek tepkimeleri E) Atom fiziği – Mıknatıs

4. I. Başkalarının yaptığı çalışmaların tamamının alınarak kendi çalışmasıymış gibi yayınlamak.

II. Yapılan bilimsel çalışmaların sonuçlarının fark- lı biçimde ilan etmek III. Bilimsel çalışmalara katılan deneklerin yasal

haklarının korunmaması Yukarıda verilen eylemlerden hangileri bilimsel çalışmalar için etik dışı davranışlardır?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

5. I. TAEK II. ESA III. ASELSAN IV. TÜBİTAK V. CERN Yukarıda verilen bilim ve teknoloji merkezlerin- den kaç tanesi Türkiye’dedir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

6.

Binalarda mantolama Termos

Tren Rayları Yukarıda verilen görseller fiziğin hangi alt dalı ile ilgilidir?

A) Termodinamik B) Mekanik C) Optik D) Manyetizma E) Katıhal fiziği

Karma Testler

www.aydinyayinlari.com.tr

1

9. SINIF

➤ Fizik Biliminin Evrendeki Rolü • 2

➤ Fiziğin Uygulama Alanları • 3

➤ Fiziğin Diğer Disiplinlerle İlişkisi • 9

➤ Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması, Temel ve Türetilmiş Nicelikler • 13

➤ Skaler ve Vektörel Nicelikler • 15

➤ Bilimsel Araştırma Merkezleri • 17

➤ Bilimsel Araştırmalarda Etik İlkeler • 18 ➤ Karma Testler • 20 ➤ Yeni Nesil Sorular • 24

1. MODÜL Bölüm Kapağı

Alt bölümlerin

başlıklarını içerir. Modülün sonunda

tüm alt bölümleri içeren karma testler yer alır.

2 9. SINIF

2. I, II ve IV 3. I, II ve III 1. I, II ve III

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 1. MODUL Fizik Biliminin Evrendeki Rolü

Fizik, eski Yunancada doğa anlamına gelen

"physis" kelimesinden türetilmiştir. Kelime an- lamından yola çıkıldığında fizik doğa bilimi olarak tanımlanabilir. Bu sebeple bütün doğa ve doğa olayları fiziğin çalışma alanı içinde yer alır.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK1

Fiziğin kelime anlamından yola çıkılarak araştırma alanları ve olaylar düşünüldüğünde;

I. Ağaçtan düşen elma II. Atom çekirdeği çevresinde dönen elektron III. Yıldızlarda gerçekleşen yüksek enerjili tepkimeler yargılarında belirtilen durumlar ya da olaylardan han- gileri açıklanırken fizik bulgularından yararlanılır?

Fizik kelimesinin doğa anlamına geldiği düşünülürse tüm doğa olayları tabii olarak fiziğin araştırma alanına girer.

Cevap: I, II ve III

Fizik yaşadığımız evrende madde ve enerjiyi inceler. Madde ile enerji arasındaki etkileşimler ve geçişler fiziğin temel çalışma alanını oluştu- rur. Bu etkileşimler ve geçişler için gerekli olan şartlar, prensipler ve olasılıklar belirli bir sistematik çalışma ile açıklanır.

Bu sistematik çalışma evrende doğa olayları- nın nasıl gerçekleştiğini anlayabilmemizi ve bu anlayıştan yola çıkarak diğer olayların öncesin- de veya sonrasında hangi oluşumların var oldu- ğunu öngörmemizi sağlar. Bu öngörülerimiz ve oluşturduğumuz kurgu, olayların sebep–sonuç ilişkisini ve bu ilişkinin kurallarını daha iyi anla- mamıza önayak olur.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK2

Doğal bilimlerin veya bilim insanının özellikleriyle ilgili;

I. Bilim, doğanın ve canlıların sahip olduğu özellikle- ri anlama ve açıklama uğraşıdır.

II. Bilim, tarafsız gözlem ve deneylerle elde edilen gerçeklerin düzenlenmiş ifadesidir.

III. Bilim nesne, olay, olgu, düş ve inançları inceler ve sonuçları ahlaki yargılarla ifade eder.

IV. Bilim insanı, tarafsız, akılcı, şüpheci, meraklı, ger- çekçi ve sezgi gücüne sahip olmalıdır.

ifade edilenlerden hangileri doğrudur?

Bilim doğa ve canlılar ile ilgili çalışmalar yapar ve elde edi- len sonuçları düzenli ve planlı olarak ortaya koyar. Tarafsız olma, şüpheci olma gerçekçilik gibi özellikler bilim insanı- nın sahip olduğu veya olması gereken özelliklerdir. Ancak bilim inanç ve düşlerle ilgili çalışmalar yapmaz.

Cevap: I, II ve IV

Fizik bilimi doğal olgu ve olayların gerçekleşme- sindeki genel yapıyı ortaya koymaya ve anla- maya, kapsamlı açıklamalar üretmeye çalışan uygulamalı bir bilim dalıdır.

Olayların açıklanmasında ortaya çıkacak ku- rallar;

• kimi zaman deprem, tsunami veya volkan patla- ması gibi olayların öncesini ya da sonrasını ön- görme,

• kimi zaman nükleer enerji santrali veya barajlar- da olduğu gibi olayları veya enerjiyi kontrol altı- na alma,

• kimi zaman ise günlük hayatımızı kolaylaştıran teknolojik araçların geliştirilmesine yol açar.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK3

Doğal olayların öngörülebilmesi ile ilgili;

I. Olaydan önce tedbir alınması için süre kazandırır.

II. Maddi zararı azaltabilir.

III. Can kaybını azaltabilir.

yargılarından hangileri doğrudur?

Bilimsel çalışma süreçleri arkasından ortaya konulan ön- görüler, olayın gerçekleşmesi ile ilgili önceden bilgi sağ- ladığında, insanlar gerekli tedbirleri alarak can ve mal kay- bını azaltabilirler. Cevap: I, II ve III

Sınıf İçi İşleyiş

Bu bölümdeki örnek soruların çözümlerine akıllı tahta uygulamasından ulaşabilirsiniz.

Modülün genelinde yorum yapma, analiz etme vb.

becerileri ölçen kurgulu sorulara yer verilmiştir.

Ayrıca modül sonunda tamamı yeni nesil sorulardan oluşan testler bulunur.

Yeni Nesil Sorular

Her alt bölümün sonunda o bölümle ilgili testler yer alır.

Alt Bölüm Testleri

8

TEST - 1

1. B2. C 3. E4. E5. D

1. I. Geminin yüzmesi II. Asansörün yükselmesi III. Çaydanlıkta su ısıtılması olaylarından hangileri fizik biliminin alt dalı me- kaniğin çalışma alanına girer?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

2. Aşağıda fizik biliminin bazı alt dalları ve günlük ha- yatta karşılaşılan bazı olaylar verilmiştir.

Fizik Alt Dalı Günlük Hayat Örnekleri

• Optik • Salıncakta sallanan

çocuk

• Mekanik • Sobanın odayı ısıtması

• Atom fiziği • Güneş ışığının camdan geçmesi

• Nükleer fizik • Atomdaki elektronun hareketi

• Elektromanyetizma• Lambanın ışık vermesi

• Termodinamik Buna göre, fizik alt dalı ile günlük hayat örnek- leri eşleştirildiğinde hangi fizik alt dalı açıkta kalır?

A) Mekanik B) Elektromanyetizma C) Nükleer fizik D) Termodinamik

E) Atom fiziği

3. Fiziğin alt alanları ve bu alanlarla doğrudan il- gili konular aşağıdakilerden hangisinde yanlış eşleştirilmiştir?

A) Mekanik – Atışlar B) Optik – Elektromanyetik dalgalar C) Termodinamik – Isı D) Elektromanyetizma – Mıknatıslık E) Atom fiziği – Elektrik

4. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin alt dallarından biri değildir?

A) Mekanik B) Termodinamik C) Optik D) Elektromanyetizma E) Mekatronik

5. Fiziğin alt dallarından biri olup, enerji, ısı, iş ve ent- ropi gibi fiziksel büyüklükleri inceler.

Yukarıda verilen tanım fiziğin hangi alt dalına aittir?

A) Mekanik B) Elektrik C) Optik D) Termodinamik E) Atom fiziği

YENİ NESİL SORULAR FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ

24 2. D

1. C 1. Günümüzde haberleşmenin farklı yöntemleri kul-

lanılmaktadır. İlerleyen teknoloji ve değişen hayat şartları her yeni gün iletişim ve haberleşme ala- nına yeni kişilerin eklenmesine, aynı zamanda ki- şilerin alıp-gönderdiği bilgi miktarının değişme- sine sebep olmaktadır. Birim zamanda daha bü- yük miktarda veri taşınmasına olanak sağlayan yöntemlerden biri fiberoptik kablolarla veri iletimi- dir. Bu yöntemde gönderilecek veriler elektrik ve elektronik devre elemanlarıyla önce elektrik sinyallerine çevrilirler. Daha sonra elde edilen elektrik sinyalleri elektromanyetik dalgalarla kodlanarak, kırıcılık indisi büyük olan saydam maddeden ya- pılmış fiberoptik kablo içerisine gönderilir. Bilgiler elektromanyetik dalgalar sayesinde kablo içerisin- de tam yansımalar yaparak ışık hızında yayılır. Ve- riyi alacak olan birim gelen elektromanyetik dalga- yı önce elektrik sinyallerine, daha sonra bu elektrik sinyallerini de elektrik elektronik devre elemanları sayesinde istenen veri formuna dönüştürür. Bu sü- reçte kullanılan fiber optik kablo şekildeki gibidir.

Fiber optik kablo Buna göre yukarıdaki açıklamada, I. Optik II. Nükleer fizik III. Elektromanyetizma yargılarında belirtilen fizik alt dallarından han- gilerine değinilmiştir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

2. Sınıfta yapılan bir etkinlikte fizik öğretmeni öğrenci- lerine temel ve türetilmiş nicelikleri ve bunların vek- tör ya da skaler sınıflandırılmasını öğretmek ama- cıyla fiziksel niceliklerin yazıldığı kağıtları aşağıda- ki gibi hazırlıyor.

Kütle İvme Kuvvet

İş Özkütle Zaman

Hız Elektrik Yükü

Öğretmen öğrencilerinden kağıtlara yazılmış olan fiziksel nicelikleri özelliklerine bağlı olarak aşağı- daki gibi hazırladığı kutulara atmalarını istiyor.

1. kutu 2. kutu 3. kutu 4. kutu

Skalerve Temel

Vektörel ve Temel

Skaler ve Türetilmiş

Vektörel ve Türetilmiş

Etkinlik sonunda öğrencilerin yanlış yerleştirdiği fiziksel nicelikleri öğretmen anlatarak doğru kutulara atıyor.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) 1. kutuda 2 tane kağıt olmalıdır.

B) 2. kutu boş kalmalıdır.

C) 3. kutuda 3 tane kağıt olmalıdır.

D) Bir tane kağıt hiçbir kutuya atılmamıştır.

E) 4. kutudaki kağıt sayısı ile 3. kutudaki kağıt sa- yısı birbirine eşittir.

VE TİC. LTD. ŞTİ’ne aittir. 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabın düzeni, metni, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir şekilde alınıp yayımlanamaz, fotokopi ya da başka bir tek- nikle çoğaltılamaz.

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(3)

1

9. SINIF

➤ Fizik Biliminin Evrendeki Rolü • 2

➤ Fiziğin Uygulama Alanları • 3

➤ Fiziğin Diğer Disiplinlerle İlişkisi • 9

➤ Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması, Temel ve Türetilmiş Nicelikler • 13

➤ Skaler ve Vektörel Nicelikler • 15

➤ Bilimsel Araştırma Merkezleri • 17

➤ Bilimsel Araştırmalarda Etik İlkeler • 18 ➤ Karma Testler • 20

➤ Yeni Nesil Sorular • 24

1. MODÜL

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(4)

2 9. SINIF

2. I, II ve IV 3. I, II ve III 1. I, II ve III

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 1. MODUL

Fizik Biliminin Evrendeki Rolü

Fizik, eski Yunancada doğa anlamına gelen

"physis" kelimesinden türetilmiştir. Kelime an- lamından yola çıkıldığında fizik doğa bilimi olarak tanımlanabilir. Bu sebeple bütün doğa ve doğa olayları fiziğin çalışma alanı içinde yer alır.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 1

Fiziğin kelime anlamından yola çıkılarak araştırma alanları ve olaylar düşünüldüğünde;

I. Ağaçtan düşen elma

II. Atom çekirdeği çevresinde dönen elektron III. Yıldızlarda gerçekleşen yüksek enerjili tepkimeler yargılarında belirtilen durumlar ya da olaylardan han- gileri açıklanırken fizik bulgularından yararlanılır?

Fizik yaşadığımız evrende madde ve enerjiyi inceler. Madde ile enerji arasındaki etkileşimler ve geçişler fiziğin temel çalışma alanını oluştu- rur. Bu etkileşimler ve geçişler için gerekli olan şartlar, prensipler ve olasılıklar belirli bir sistematik çalışma ile açıklanır.

Bu sistematik çalışma evrende doğa olayları- nın nasıl gerçekleştiğini anlayabilmemizi ve bu anlayıştan yola çıkarak diğer olayların öncesin- de veya sonrasında hangi oluşumların var oldu- ğunu öngörmemizi sağlar. Bu öngörülerimiz ve oluşturduğumuz kurgu, olayların sebep–sonuç ilişkisini ve bu ilişkinin kurallarını daha iyi anla- mamıza önayak olur.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 2

Doğal bilimlerin veya bilim insanının özellikleriyle ilgili;

I. Bilim, doğanın ve canlıların sahip olduğu özellikle- ri anlama ve açıklama uğraşıdır.

II. Bilim, tarafsız gözlem ve deneylerle elde edilen gerçeklerin düzenlenmiş ifadesidir.

III. Bilim nesne, olay, olgu, düş ve inançları inceler ve sonuçları ahlaki yargılarla ifade eder.

IV. Bilim insanı, tarafsız, akılcı, şüpheci, meraklı, ger- çekçi ve sezgi gücüne sahip olmalıdır.

ifade edilenlerden hangileri doğrudur?

Fizik bilimi doğal olgu ve olayların gerçekleşme- sindeki genel yapıyı ortaya koymaya ve anla- maya, kapsamlı açıklamalar üretmeye çalışan uygulamalı bir bilim dalıdır.

Olayların açıklanmasında ortaya çıkacak ku- rallar;

• kimi zaman deprem, tsunami veya volkan patla- ması gibi olayların öncesini ya da sonrasını ön- görme,

• kimi zaman nükleer enerji santrali veya barajlar- da olduğu gibi olayları veya enerjiyi kontrol altı- na alma,

• kimi zaman ise günlük hayatımızı kolaylaştıran teknolojik araçların geliştirilmesine yol açar.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 3

Doğal olayların öngörülebilmesi ile ilgili;

I. Olaydan önce tedbir alınması için süre kazandırır.

II. Maddi zararı azaltabilir.

III. Can kaybını azaltabilir.

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(5)

www.aydinyayinlari.com.tr 1. MODUL

3

9. SINIF

6. II ve III 4. I, II ve III 5. I, II ve III

ÖRNEK 4

Şekil I, II ve III te sırasıyla deprem, tsunami ve volkan patlaması olayları gösterilmiştir.

Şekil-I Şekil-II

Şekil-III

Bu doğal olayların hangilerinin öngörülmesi için yapılan çalışmalarda fizik biliminin bulguların- dan faydalanılır?

ÖRNEK 5

I, II ve III resimlerinde sırasıyla Dünya'nın çekirde- ği ile ilgili araştırmalar, gazoz açacağı ve uzay araş- tırmaları çeşitli görsellerle gösterilmiştir.

Dünya çekirdeği Gazoz açacağı

Uzay araştırmaları

I. II.

III.

Buna göre I, II ve III resimlerinde gösterilen olay ve araçların hangilerinin geliştirilmesi ve- ya araştırılması sırasında fizik biliminin bulgula- rı kullanılır?

Fiziğin Uygulama Alanları

Fizik bilimi çerçevesinde yapılan çalışmalar aşağıdaki 8 temel alt alan içerisinde yer alır. Bu alt alanlara fiziğin alt dalları denir.

Fiziğin alt dalları

Atom fiziği

Nükleer Fizik Termodinamik Mekanik

Optik

Elektromanyetizma

Katıhal Fiziği

Yüksek Enerji Fiziği ve Plazma Fiziği

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 6

I. Nükleer Fizik II. Metafizik III. Astroloji

Yukarıdaki yargılarda bahsedilenlerden hangileri fi- ziğin alt dalı değildir?

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(6)

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ www.aydinyayinlari.com.tr 1. MODUL

4 9. SINIF

8. I, II ve III 7. I, II ve III

Cisimlerin dengede kalmaları ve denge koşulla- rı yanısıra dengede olmayan cisimlerin hareketleri ve bu hareketleri etkileyen koşulları araştı- ran fizik alt dalına "Mekanik" denir.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 7

Aşağıdaki I, II ve III resimlerinde sırasıyla dengede duran kayalar, uçuşa geçen uçak ve hızlanan eğ- lence treni gösterilmiştir.

Uçuşa başlayan uçak

Hızlanan hız tereni Denge durumundaki

kayalar

I. II.

III.

Buna göre, resimlerde gösterilen olaylardan hangileri fiziğin mekanik alt dalının çalışma ala- nına girer?

Mekanik enerji ile ısı arasındaki dönüşümleri, ısı alış - verişle- rinde madde yapısında meyda- na gelen değişiklikleri ve ısının madde içerisinde nasıl yayıldı- ğını araştıran fizik alt dalına

"Termodinamik" denir.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 8

I.

II.

III.

Tren raylarının arasına boşluk bırakmak

Düdüklü tencere ile yemek pişirmek

Kalorifer peteklerinin odaya yere yakın olarak yerleştirilmesi

Yukarıdaki olay veya yapılardan hangilerinde fiziğin alt dalı termodinamiğin bulguları kullanılır?

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(7)

5

9. SINIF

10. IV 9. I, II ve III

Yük kavramı, yüklü cisimlerin etkileşimleri, yük hareketinin oluşumuyla gerçekleşen olayları ve elektrik akımının sonucu olarak oluşan manyetik alanı, manyetik alanların cisimler üzerindeki etkilerini ve indüksiyon olaylarını inceleyen fizi- ğin alt dalına "Elektromanyetizma" denir.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 9

Aşağıdaki I, II ve III resimlerinde sırasıyla mıknatıs, kutup ışıkları ve şarjlı pil gösterilmiştir.

I. II.

III.

Mıknatıs Kutup ışıkları

Şarjlı piller

Buna göre, hangi resimlerdeki olay ya da cisimler fiziğin alt dalı elektromanyetizmanın çalışma alanı- na girer?

Atom ve moleküllerin katı cisimler içerisinde kristal yapılarını, yalıtkanlık, iletkenlik, yarı iletkenlik, süper iletkenilik özelliklerini inceleyen fizik alt dalına "Katıhal Fiziği" denir.

Güneş enerjisi panelleri

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 10

Katıhal Fiziği GİRİŞ

Elektrik Akımı Yarı İletkenlik

Denge Koşulları

Mercek İvme

Sıcaklık Enerji Diyot

I

II III IV V

Yukarıdaki kavramlarla oluşturulmuş tanılayıcı dal- lanmış ağaç etkinliğinde katıhal fiziğinin çalışma alanları doğru şekilde takip edildiğinde hangi çıkı- şa ulaşılır?

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(8)

6 9. SINIF

12. I ve II 11. I, II ve III

Madenin yapıtaşı olan atom, molekül gibi yapı- ları, bunların oluşumunu, birbirleriyle etkileşim- lerini ve genel özelliklerini inceleyen fizik alt da- lına "Atom Fiziği" denir.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 11

Aşağıdaki görselde bazı durumlar ve olaylar gösterilmiştir.

elektron

Atomun yapısı Moleküllerin oluşumu çekirdek

Dalga boyu Frekans

Uzun dalgalar Radyo,

TV Mikro

dalgalar

Mor ötesi X-ışını

Gama ışınları Görünür

Kızıl ötesi Uzak kızıl ötesiYakın

kızıl ötesi Radar

Şekil-I Şekil-II

Atomlarda enerji alışverişi ve ışımalar Şekil-III

Buna göre, hangi görsellerdeki durumlar atom fiziği- nin uygulama alanına girer?

Atom çekirdeğini, çekirdeğin içindeki parçacık ve yapıtaşlarını, çekirdek (nükleer) tepkimeleri- ni, radyoaktif ışımaları ve bunların sonuçlarını inceleyen fizik alt dalına "Nükleer Fizik (çekir- dek fiziği)" denir.

Nükleer enerji santrali

TANIM - BİLGİ

Birbirine çok karıştırılan iki fizik alt dalı Atom Fi- ziği ve Nükleer Fizik'tir. Atom Fiziği atomların genel özellikleri ve birbiriyle etkileşimlerini ince- lerken, Nükleer Fizik atom çekirdeğini inceler.

KÖŞE TAŞI

ÖRNEK 12

Atom fiziği ve nükleer fizik alt alanları düşünüldüğünde bazı olaylar aşağıdaki gibi sıralanmıştır.

I. Elektronların çekirdek çevresindeki dönüşleri II. Atomlarda enerji alış verişi

III. Çekirdek tepkimeleri IV. Atom bombası

Buna göre, sıralanan olaylardan hangileri Atom fizi- ğinin çalışma alanı içerisindedir?

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(9)

7

9. SINIF

14. I, II ve III 13. I, II ve III

Atomu ve evrendeki her şeyi oluşturan temel parçacıkları ve bu temel parçacıkların etkileşim- lerini dört temel kuvvet referansında inceleyen ve maddenin plazma yapısını araştıran fizik alt dalına "Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği" denir.

Yüksek Enerji ve Plazma

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 13

Aşağıdaki I, II ve III görsellerinde sırasıyla parçacık hız- landırıcısı, Güneş ve atom altı parçacıklar gösterilmiştir.

Parçacık hızlandırıcılar Güneşin yapısı

Atom altı parçacıklar

I. II.

III.

Buna göre, I, II ve III görsellerinde gösterilenlerden hangileri yüksek enerji ve plazma fiziğinin çalışma alanına girer?

Işığın doğasını, nasıl yayıldığını, temel özellik- lerini, madde ile etkileşimini, saydam ortamlar- da hareketini ve bu bilgiler ışığında geliştirilen araçları inceleyen fizik alt dalına "Optik" denir.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 14

Fizik bilimi incelemelerini sürdürürken bazı alt dallar ortaya çıkmıştır. Bu alt dallardan biri de optiktir.

Buna göre,

Işığın kırılması ve

renklerine ayrılması Küresel aynalarda görüntü oluşumu

Işığın doğrusal yayılması

I. II.

III.

I, II ve III görsellerinde gösterilenlerden hangileri fiziğin optik alt dalının çalışma alanına girer?

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(10)

8

TEST - 1

1. B 2. C 3. E 4. E 5. D

1. I. Geminin yüzmesi II. Asansörün yükselmesi III. Çaydanlıkta su ısıtılması

olaylarından hangileri fizik biliminin alt dalı me- kaniğin çalışma alanına girer?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

2. Aşağıda fizik biliminin bazı alt dalları ve günlük ha- yatta karşılaşılan bazı olaylar verilmiştir.

Fizik Alt Dalı Günlük Hayat Örnekleri

• Optik • Salıncakta sallanan

çocuk

• Mekanik • Sobanın odayı ısıtması

• Atom fiziği • Güneş ışığının camdan geçmesi

• Nükleer fizik • Atomdaki elektronun hareketi

• Elektromanyetizma • Lambanın ışık vermesi

• Termodinamik

Buna göre, fizik alt dalı ile günlük hayat örnek- leri eşleştirildiğinde hangi fizik alt dalı açıkta kalır?

A) Mekanik B) Elektromanyetizma C) Nükleer fizik D) Termodinamik

E) Atom fiziği

3. Fiziğin alt alanları ve bu alanlarla doğrudan il- gili konular aşağıdakilerden hangisinde yanlış eşleştirilmiştir?

A) Mekanik – Atışlar

B) Optik – Elektromanyetik dalgalar C) Termodinamik – Isı

D) Elektromanyetizma – Mıknatıslık E) Atom fiziği – Elektrik

4. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin alt dallarından biri değildir?

A) Mekanik B) Termodinamik C) Optik

D) Elektromanyetizma E) Mekatronik

5. Fiziğin alt dallarından biri olup, enerji, ısı, iş ve ent- ropi gibi fiziksel büyüklükleri inceler.

Yukarıda verilen tanım fiziğin hangi alt dalına aittir?

A) Mekanik B) Elektrik C) Optik

D) Termodinamik E) Atom fiziği

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(11)

9

9. SINIF

Fiziğin Diğer Disiplinlerle İlişkisi

Fizik bilimi doğal olarak diğer bilim, bilgi ve disiplinlerle her zaman iç içe olmuştur.

Örneğin,

Biyolojide, suyun kökten yapraklara taşınması, fo- tosentezde ışığın rolü, enerji üretimi, enerji har- canması, gibi olayların açıklamasında fizik biliminin ortaya koyduğu bilgilerden yararlanılır.

Kimyada, atomun yapısı, elektron hareketleri, atomların etkileşimleri, mole- kül oluşumları gibi olayların açıklan- masında fizik biliminin ortaya koyduğu bilgilerden yararlanılır.

Teknolojide, fabrika bacalarında elektros- tatik filtreler, bilgisa- yar çipleri, iş makine- leri, elektronik devre elemanları ve benzeri birçok teknolojik ge- lişme ve araştırmada fizik biliminin ortaya koy- duğu bilgilerden yararlanılır.

Mühendislik ala- nında, okuyucular- da kullanılan lazer- ler, yarı iletken mal- zemelerin elektronik devrelerde kullanı- mı, lazerli ölçme sistemleri, katı hal fiziği bulguları ve benzeri bir- çok mühendislik çalımalarında fizik biliminde ortaya konulan bilgilerden yararlanılır.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 15

I. Görme kusurlarının tedavisi II. Sürtünmesi az araba lastiği üretimi

III. Varlığı öngörülen gök cisimlerinin yerlerinin hesap- lanması

Yukarıdaki konularda, diğer bilim dallarından hangi- leri fizikçilerle ortaklaşa çalışabilir?

ÖRNEK 16

I. Yerbilimcilerin dalga teorisini bilmeden, depremi ve tsunamiyi açıklamaları mümkün değildir.

II. Meteoroloji mühendislerinin basınç konusunu bilmeden, hava olaylarını açıklaması imkansızdır.

III. Göz doktorlarının, merceğin yapısını bilmeden gö- zün yapısını anlaması mümkün değildir.

Yukarıdaki ifadelerden hangileri fiziğin diğer bilim dallarıyla ilgili olduğuna örnek olarak verilebilir?

15. I. Biyoloji II. Kimya III. Matematik 16. I, II ve III

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(12)

10 9. SINIF

18. I, II ve III 17. Yalnız I

Fizik bilimi diğer bilimlerle olduğu kadar sanat dallarında da etkili bulgu ve bilgi temeli oluştur- muştur.

Örneğin,

Sinemada, ışık olayları, optik alt ala- nı bulguları, optik aletler, seslendirme, ses yalıtımı.

Tiyatroda, ses ve ışık düzeni, ses yalı- tımı, akustik sahne planı.

Resimde, boya renkleri ve renk karı- şımları ile elde edilen farklı tonlar, fark- lı tür boyalar

Sanatın müzik da- lında ise ses olayla- rı, harmonikler, ses dalgaları gibi konularda fizik biliminin ortaya koyduğu bil- gi ve bulgulardan yararlanılır.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 17

Bir tiyatro sahnesi dizayn edilirken, fiziğin alt dalla- rından,

I. Optik II. Nükleer fizik

III. Yüksek enerji ve plazma fiziği

yargılarında belirtilenlerden hangilerinin bulguların- dan faydalanılır?

Fizik bilimi açısından matematik ve felsefenin yeri ayrıca belirtilmelidir.

Matematik, diğer bilim dallarında ol- duğu gibi fizik biliminin de dili olma- sı anlamında, fizik ile iç içedir. Fizik- sel olayların açıklanmasında matematiksel denklemler, modellemeler, çizimler ve grafikler kullanılır.

Felsefe ile fiziğin etkileşimi temel olarak düşüncenin ve merak etmenin ortak oluşu ile baş- lar. Felsefede fizik gibi bilgi, bilginin üretimi, varoluş, evren, evrenin başlangıcı, zaman gibi kavramları araştırma konusu olarak alır.

KÖŞE TAŞI

ÖRNEK 18

Bilimsel çalışmanın dili olarak matematik kullanılır.

Buna göre, matematik ve fizik bilimi ilişkisi ile ilgili;

I. Deneylerde değişkenler arasındaki bağlantıyı daha kolay incelemeyi sağlar.

II. Olaylarla ilgili matematiksel modeller çıkarılmasını sağlar.

III. Periyodik olarak gerçekleşen olayların tahminini sağlar.

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(13)

11

9. SINIF

20. I ve III 19. Yalnız II

ÖRNEK 19

Felsefe ve fizik düşünüldüğünde;

I. Evren ve varoluş II. Tanrı kavramı ve inanç III. Mekan ve zaman

çalışma alanlarından hangileri felsefenin çalışma alanı içinde olmasına rağmen fiziğin çalışma alanı içinde değildir?

Fizik bilimi ayrıca spor dalları ve spor dallarında kullanılan aletlerle de iç içedir.

Spor alanında, oyunlarda kullanılan bir topun şekli, kullanılan oyun alanları, spor dallarında kullanılan aletler, araçlar ve bunların spora ve sporcuya katkısı, kullanış şekli, verimliliği, geliş- tirilmesi, enerji oluşumu, aktarımı gibi durumlar- da özellikle nanoteknoloji ve fiziğin mekanik alt dalında yapılan çalışmalardan faydalanır.

Cirit atma Futbol topu Golf topu

TANIM - BİLGİ

Bir beyzbol sopasının yapımından (top nere- ye çarparsa sporcunun elinde etki en az olur?) spor parkurlarının özelliklerine (kayak parkur- ları, tenis kortları, koşu parkurları), kullanılan aletlerin enerji depolayabilmesi ve aktarımına (yüksek atlamada kullanılan sırık, bilardo to- pu, basket topu) kadar sporun neredeyse tüm alanlarında fiziğin bulguları kullanılır.

KÖŞE TAŞI

ÖRNEK 20

Basket atan sporcu Şekil-I

Işığın mercekten geçişi Şekil-II

Disk atan sporcu Şekil-III

Şekillerde gösterilen durumlardan hangileri fiziğin mekanik alt dalı ile doğrudan bağlantılıdır?

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(14)

12

1. E 2. E 3. E 4. A 5. B 6. E

TEST - 2

1. I. Biyolog II. Astronot III. Arkeolog IV. Göz doktoru

V. Kimyager

Yukarıda verilen bilim adamlarından kaç tanesi olayları açıklarken fizikten faydalanır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

2. I. Kasların çalışması II. Görme olayı III. Burnumuzun işlevi IV. Akciğerlerin işlevi

V. Beynimizin çalışması

Vücudumuzda gerçekleşen yukarıdaki olaylar- dan kaç tanesi fizik ile ilgilidir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

3. I. Görme kusurlarının giderilmesinde lazer kulla- nılması.

II. Yakıt tüketimini azaltmak için sürtünmesi az lastik üretimi.

III. Uzaya gönderilen uyduların yörüngeye oturtul- ması.

Yukarıdaki konularda, diğer bilim dallarından hangileri fizikçilerle ortaklaşa çalışma yapabilir?

I II III ___________ ___________ ___________

A) Fizik – Kimya Fizik – Biyoloji Fizik – Matematik B) Fizik – Biyoloji Fizik – Matematik Fizik – Kimya C) Fizik – Matematik Fizik – Kimya Fizik – Biyoloii D) Fizik – Kimya Fizik – Matematik Fizik – Biyoloji E) Fizik – Biyoloji Fizik – Kimya Fizik – Matematik

4. Çevremizde gelişen fizik olaylarına;

I. Çıngıraklı yılan çevresindeki canlıların vücut sı- caklıklarının neden olduğu kızıl ötesi ışınları al- gılayarak yerlerini belirleyebilir.

II. Kelebekler kanatlarına bir çukur ayna gibi para- bolik şekil vererek güneşe tutarlar. Böylece ısı- yı tutarak, uçabilmeleri için gerekli vücut sıcak- lıklarının 28°C den yüksek olmasını sağlarlar.

III. Kuşlar kışın soğuktan korunmak için kanatları arasına havayı, hapsederek yalıtım sağlarlar.

ifadelerinden hangileri örnek olarak verilebilir?

A) I, II ve III B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) Yalnız I

5. Fizik bilimi diğer disiplinlerle ilişkilidir.

Buna göre, aşağıdaki seçeneklerde verilen fi- ziksel olaylarla ilgili disiplin eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Paraşütün kumaşının dayanaklılığı – spor B) Ay'ın yörüngede dolanımı – kimya

C) Zaman kavramının göreceli oluşu – felsefe D) Teknolojideki hızlı gelişim – mühendislik E) Yerkabuğunun hareketleri – coğrafya

6. I. Kaldırma kuvveti formülü : F_K = V_b.d_sıvı.g II. Ohm Yasası : V = i.R

III. Dinamiğin temel yasası : F_net = m.a

Matematiğin, fiziğin dili olduğunu ispatlamak isteyen bir fizikçi yukarıdaki bağıntılardan han- gilerini kullanabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(15)

13

9. SINIF

22.

s m, s

cm 23.

21. I ve II

Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması, Temel ve Türetilmiş Büyüklükler

Uluslararası Bilim Kurulu 1960 yılında bir top- lantı düzenlenmiş ve bu toplantıda ölçümler ve nicelikler arasındaki karşılaştırmalarda karma- şa ve belirsizliği ortadan kaldırılabilmesi için ba- zı kararlar almıştır.

Bu kurulda kararlaştırılan ve bütün bilimsel niceliklerin ifade edilebileceği metrik sistemdeki yedi temel büyüklük, büyüklüğün birimi ve sem- bolü aşağıdaki tablodaki gibidir.

Temel büyüklük Birimi Birim Sembolü Uzunluk Metre m Kütle Kilogram kg Zaman Saniye s Sıcaklık Kelvin K Madde miktarı Mol n Akım şiddeti Amper A Işık şiddeti Candela Cd Tablo 1: Temel büyüklükler ve birimleri

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 21

Bilimsel çalışmalar ve fizik bilimi düşünüldüğünde kullanılan birimlerle ilgili;

I. Birim, nicelikler için bir standart oluşturur.

II. Ölçüm sonuçları, Dünya'nın her yerinde aynı anla- mı taşıyan nicel değerlere kavuşur.

III. Doğa ve doğal olayları kontrol etme gücü sağlar.

yargılarından hangileri doğru olur?

Uluslararası birim sistemi dahilinde bazı ülke- lerde en yaygın olarak kullanılan iki sistem daha vardır. Bunlardan birincisi MKS, ikincisi ise CGS sistemleridir. MKS sisteminde uzunluk birimi “metre” kütle birimi “kilogram” ve zaman birimi “saniye” olarak kullanılır. CGS sisteminde ise uzunluk birimi “santimetre”, kütle birimi

“gram”, zaman birimi ise “saniye” olarak kulla- nılır.

KÖŞE TAŞI

ÖRNEK 22

Bir hareketlinin birim süre (1s) içinde katettiği mesafeye sürat denir.

Buna göre, süratin MKS ve CGS birim sistemlerinde- ki birimleri nedir?

ÖRNEK 23

Aşağıda birinci sütunda bazı temel büyüklükler ikinci sü- tunda ise birimleri yer almaktadır.

Kütle • • metre

Akım şiddeti • • mol

Uzunluk • • kilogram

Madde miktarı • • amper

Buna göre bu temel büyüklükler ile birimlerinin doğ- ru eşleştirmesi nasıl olur?

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(16)

14 9. SINIF

25. Temel: b, d, f, i Türetilmiş: a, c, e, g, h, ı, j, k 26. Yalnız IV 27. Yalnız I ve II

24.

s kgm

2 2

Türetilmiş Büyüklükler

Uluslararası Bilim Kurulu tarafından kararlaştırı- lan yedi temel büyüklük dışında kalan tüm nicelikler "Türetilmiş Büyüklükler" olarak tanımla- nabilir.

Yukarıdaki tanımlamaya göre bazı türetilmiş büyüklükler için birim ve sembol tablosu aşağı- daki gibidir.

Türetilmiş

Büyüklük Birimi Sembolü

Kuvvet Newton F

Ağırlık Newton G

İş Joule W

Güç Watt P

Elektrik yükü Coulomb q

Isı Kalori Q

Hız metre/saniye j İvme metre/saniye² a Tablo 2: Türetilmiş büyüklükler ve birimleri

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 24

Fizikte kullanılan türetilmiş bir büyüklük olan iş, cisim üzerine uygulanan kuvvet ile kuvvet doğrultusundaki yerdeğiştirmenin çarpımı olarak hesaplanır.

Buna göre, fiziksel anlamdaki işin birimi temel bü- yüklükler cinsinden nasıl ifade edilir?

ÖRNEK 25

a) Kuvvet g) İş

b) Işık şiddeti h) Enerji c) Potansiyel ı) Basınç d) Akım şiddeti i) Kütle

e) Hız j) Ağırlık

f) Uzunluk k) İvme

Yukarıdaki fiziksel büyüklükleri temel ve türetilmiş büyüklük olarak sınıflandırınız.

Temel Türetilmiş

ÖRNEK 26

I. Işık şiddeti II. Kütle III. Zaman IV. Kuvvet

Yukarıdaki büyüklüklerden hangileri temel büyüklük değildir?

ÖRNEK 27

I. Litre II. Joule III. Saniye

Yukarıdaki birimlerden hangileri türetilmiş büyüklük birimidir?

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(17)

15

9. SINIF

29. Vektörel Nicelik: Yer değiştirme, kuvvet, hız, ağırlık, ivme Skaler nicelik: Kütle, hacim, sıcaklık, sürat, enerji, güç 28. 7

Skaler ve Vektörel Nicelikler

Fiziksel büyüklükler temel ve türetilmiş olarak adlandırılabileceği gibi, yön gereksinimine bağlı olarak skaler ve vektörel büyüklük olarak da sı- nıflandırılabilir.

Yalnızca büyüklük ve birim ile ifade edilebilen fiziksel niceliklere “skaler nicelik” denir.

Pazarda kullanılan terazi ile skaler nicelik olan kütle öl- çülür.

Termometre ile öl- çümü yapılan skaler nicelik sıcaklık- tır.

Metre ile ölçülen skaler nicelik uzun- luktur.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 28

1960 yılında toplanan Uluslararası Bilim Kurulu birimler arasındaki karmaşanın ortadan kaldırılabilmesi için yedi temel büyüklük tespit etmiştir.

Bu yedi temel büyüklüğün kütle, sıcaklık, zaman, uzunluk, akım şiddeti, ışık şiddeti ve madde mikta- rı olduğu düşünülürse kaç tanesi skaler niceliktir?

Bazı fiziksel niceliklerin belirtilmesi sırasında bü- yüklük ve birim yeterli olmaz. Büyüklük ve biri- min yanısıra yön bilgisinin de belirtilmesinin gerekli olduğu niceliklere "vektörel nicelikler" denir.

90 km/h hızla üç saatte nereye ulaşırsın?

Nereye doğru gitmeliyim acaba?

Yön belirtmediğin sürece, söyledik- lerin hiç bir anlam ifade etmiyor.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 29

Aşağıda açıklamaları verilen kavramların vektörel mi skaler mi olduğunu tabloya doldurunuz.

Yer değiştirme; Bir hareketlinin harekete başladığı ko- numla hareketini tamamladığı konum arasındaki en kısa doğrudur. Cismin nereden nereye geldiğini anlatır.

Kuvvet; bir sisteme uygulanan itme ya da çekmedir. Kuv- vet uygulandığı cisme etki etme yönüne bağlı olarak cisimlerin durumunu, konumunu, şeklini değişti rebilen etkidir.

Kütle; Değişmeyen madde miktarıdır.

Hacim; Cisimlerin kapladığı yerdir.

Sıcaklık; Maddeyi oluşturan taneciklerin ortalama ki netik enerjisi ile doğru orantılı bir kavramdır.

Hız; Cismin birim zamandaki yer değiştirmesidir.

Sürat; Cismin birim zamanda aldığı yoldur.

Enerji; İş yapabilme yeteneğidir.

Güç; Birim zamanda yapılan iştir.

Ağırlık; Cisimlere yerin uyguladığı çekim kuvvetidir.

İvme; Birim zamandaki hız değişimidir.

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(18)

16 9. SINIF

31. a) 62 metre b) 32 metre 32. a) +5br b) 0 c) +1br d) +2br e) +1br f) +5br 30. I, II ve III

Fizikteki vektörel nicelikler yönlendirilmiş doğru parçaları kullanılarak modellenirler.

A

B

→X

d Şekilde gösterilen vektör modelinde A noktası başlan-

gıç noktası, B noktası bitiş

noktası,

d doğrusu vektörün doğrultusu AB arası uzak- lıkta vektörün büyüklüğü olarak tanımlanır.

Vektörel ifadelerde bu tanımlamalara ek olarak yön ve birim ifadeleri de kullanılmalıdır.

TANIM - BİLGİ

ÖRNEK 30

Bilimsel çalışmalarda bir vektör ifade edilirken, I. Büyüklük

II. Birim III. Yön

niceliklerinden hangilerini belirtmek zorunludur?

ÖRNEK 31

Eren okula gitmek için evden çıkıp otobüs durağına doğ- ru yürümeye başlıyor. Şekilde gösterilen A noktasına geldiğinde anahtarını kapı üzerinde unuttuğunu hatırla- yıp geri dönüyor. Anahtarı kapı üzerinden alıp otobüs durağına ulaştığında baştan itibaren

15 metre 17 metre

A

Otobüs durağı

Yol

a) Yürüdüğü skaler yolun toplamı kaç metredir?

b) Yürüdüğü vektörel yolun toplamı kaç metredir?

(Toplama işlemini vektörel gösterimle yapınız.)

Vektörel nicelikler toplanırken yöne dikkat edil- melidir. Ayrıca vektörlerin toplamı her zaman toplanan vektörlerden daha büyük sonuç ver- mek durumunda değildir.

KÖŞE TAŞI

ÖRNEK 32

Özdeş birim karelere ayrılmış düzlemde A, B, C ve D vektörleri şekildeki gibidir.

→A

→D

→B

→C

Buna göre,

a) A+B b) A+C c) B+C

d) B +D e) A+D f) B+A işlemlerinin sonuçlarını aşağıdaki kareli zeminde çi- zerek bulunuz.

EĞ İTİ ME AYDINLATAN

DESTEK

(19)

17

9. SINIF

33. CERN 34. 3

Bilimsel Araştırma Merkezleri

Bilimsel araştırma, belirlenmiş bir problemin çö- zümü için bilim insanlarının ortaya koyduğu tüm çabaların bütünüdür. Yapılacak bilimsel araştır- malar çerçevesinde gerekli olan tüm araç, gereç, ekipman ve insan gücü düşünülerek inşaa edilen yapılara da bilimsel araştırma merkezi de- nir. Bilimsel araştırma merkezlerinden bazıları:

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik

Araştırma Kurumu

24 Temmuz 1963 yılında kurulan ülkemizdeki bilim araştırma merkezlerinden, Tübitak’ta kamu adına yaşam kalitesini artırmaya yönelik teknolojik projeler ve bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri denetlenir ve desteklenir. Ayrıca Tü- bitakta, proje yarışmaları, bilim olimpiyatları, bilim adamı yetiştirme gibi faaliyetler de yapıl- maktadır.

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu

TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu) 1982 yılında kurulmuştur.

Temel amacı atom enerjisinin barışçıl amaçlarla ülke yararına kullanılmasında izlene- cek ulusal politikanın belirlenmesi ve nükleer araştırmalardır.

Askeri Elektronik Sanayi (ASELSAN)

ASELSAN 1975 yılın- da Türk silahlı kuvvet- lerini modern ve teknolojik ekipman ve sis- temlerle donatmak amaçlı kurulmuş olup elektronik ve teknolojik ürünler tasarlayan, üreten ve geliştiren bir kuruluştur.

Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (Amerika)

NASA 1958 yılında ku- rulmuş olup Amerika Birleşik Devletleri’ne ait bir kamu kurumu olarak sivil uzay prog- ramını, havacılık ve uzay araştırmalarını yürütmektedir.

TANIM - BİLGİ

Avrupa Nükleer Araştırma Konseyi

1952 yılında 12 Avru- pa devletinin kurduğu CERN (Avrupa Nükle- er Araştırma Konseyi) dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcıla- rının bulunduğu yük- sek enerji ve maddenin yapıtaşlarını temel oluşum süreçleriyle ortaya koymayı hedefleyen teknolojik bir araştır- ma merkezidir.

Avrupa Uzay Ajansı

1975 yılında evrenin keş- fine katkı sağlamak ama- cıyla Avrupa ülkelerinin katkısıyla Fransa'da kurulan ESA'da NASA gibi dünya dışındaki gezegen- leri ve gök cisimlerini araştırmaktadır.

ÖRNEK 33

Dünya'nın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı olan İs- viçre - Fransa sınırlarında yer alan, bütün dünya ge- nelinde binlerce fizik bilim insanının çalıştığı araştırma merkezidir.

Yukarıdaki bilgilerde ifade edilen araştırma merkezi neresidir?

ÖRNEK 34

• TÜBİTAK • TAEK

• ASELSAN • TBMM

• DSİ

Yukarıda verilen kurumlardan kaç tanesi bilim araş- tırma merkezlerindendir?