GÖRGÜ VE NEZAKET KURALLARI
Arif Özbeyli
Nezaket insana para
kazandırmaz, ama her şeyi satın alır.
Montaigne
Görgü kuralları toplumda insan ilişkilerini belir-
leyen ve düzenleyen
,toplumca benimsenmiş ve yerleşmiş sosyal
kurallardır.
Görgü kuralları toplumda ,aynı zamanda “medeni
insan” olmanın bir gereğidir.
Bu nedenle, görgülü kişiler
toplumda sayılan ve sevilen
kişilerdir.
Söylediklerinize dikkat edin; düşüncelere
dönüşür...
Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza
dönüşür...
Duygularınıza dikkat edin;
davranışlarınıza dönüşür...
Davranışlarınıza dikkat edin; alışkanlıklarınıza dönüşür...
Alışkanlıklarınıza dikkat edin; değerlerinize
dönüşür...
Değerlerinize dikkat edin; karakterinize
dönüşür...
Karakterinize dikkat edin; kaderinize
dönüşür...
(Mahatma Ghandi )
Tahsil ve terbiyesi
mükemmel olan toplumun idaresi kolay, fakat esir
edilmesi zordur.
Lord Brourham
Selamlaşma
Selamlaşma insan ilişkilerinde nezaketin ilk basamağıdır. Kural olarak genç yaşlıya, memur amire, yeni gelen orada bulunanlara önce selam verir. Ayrıca yürüyen durana ,arabada bulunan yürüyene selam verir. Verilen bütün selamlar
alınmalıdır. Selam almamak büyük
bir hakarettir.
“ Bir selam ile
selamlandı-ğınız zaman siz de ondan daha güzeli
ile selamlayın ; yahut aynı ile karşılık verin …”
( Nisa:86 )
Tanışma
Tanışma ve tanıştırma ilke olarak ayakta olur. Kural olarak; küçük büyüğe, ast üste ,genç yaşlıya
tanıştırılır.Tanıştırmada önce unvan, sonra ad ve soyadı söy-
lenir.Tanıtılan el uzatmaz, tanış-
tırılan el uzatır. Eğer tanıştırılan el
uzatmazsa baş hafifçe eğilir.
Tokalaşma (Musafaha)
Kural olarak; tokalaşmada el
uzatma hakkı daima üst olana
aittir. Üst, tokalaşmak için el
uzatmadan önce el uzatılmaz.
Musafaha dediğimiz el sık- mak iki taraf arasında bağ- lantıyı sağlar ve böylece de aradaki sevginin , dostluğun yenilenmesine ve güçlen-
mesine vesile olur.
Bu güzel adetin yaşanmasına sevgili peygamberimiz
bizleri,şöylece teşvik eder. “ Karşılaşan iki Müslüman el sıkıştığı zaman günahları
bağışlanıp affolunur , hem de oradan ( oldukları yerden )
ayrılmadan.”
Şair Baki’nin Dostları
Klasik şiirimizin büyük ustası Baki’ye sormuşlar,dostluk nedir diye..
Cevap vermiş:
Dostlukları bilmem;ama dostlar üç çeşittir.
Bir dost vardır;gıda gibidir,insan onu her gün arar.Bir dost vardır;ilaç gibidir
gereğinde aranır.Bir dost vardır;hastalığa
benzer o seni arar..
Edep aklın görünüşüdür.
Hz.Ali
Temizlik
Her insan temizliğe dikkat etmeli, en az haftada bir kez yıkanmalıdır. Yaz aylarında daha sık yıkanmalıdır.
Terlediği zaman da silinip
temizlenmeli , çevresini rahatsız
etmemelidir. Gerekirse ıslak mendil
gibi araçlardan yararlanmalı veya kötü kokuyu giderecek kokular
kullanmalıdır.
Ağız ve diş sağlığına gereken önem verilmeli yemeklerden sonra dişler
fırçalanmalıdır.
Affetmek ve unutmak iyilerin intikamıdır.
Schiller
TEBESSÜM
Güler yüzlü ve tatlı dilli olmak.
İnsanlarla olan ilişki ve münasebetimiz de güler yüzlü ve tatlı dilli olmak son derece önemlidir.
Karşımızdaki muhatap sert ve aksi
biri de olsa, tatlı konuşmak ve güler
yüzlü olmak zorundayız. “ Tatlı dil
yılanı deliğinden çıkarır.” “ Güler
Dilin aslan gibidir.Onu serbest bırakırsan seni
yer.
KONUŞMAK
Konuşmadaki asıl hedef onun
hayırlı ve faideli şekilde olması , dinleyenlerin istifade edilebil-
mesi ve öğretici olmasıdır. Bu
içerikten yoksun konuşmalar, boş konuşmalardır. Boş ve faidesiz
konuşmalar ise kişileri küçük
düşürür.
Bu durumu iyi bilen atalarımız;
“Söz bilirsen söyle ibret alsınlar,
Bilmezsen sus ta bâri insan sansınlar”
demişler. Bu açıdan konuşmanın istenen neticeyi vermesi için zemini zamanını
kısaca ortamı iyi belirlemek ve kollamak
gerekir. Aksi halde zeminsiz , zamansız
konuşmalar hem adâba aykırılık teşkil
eder ve hem de kişiye zarar verir.
Ya hayır söyle ya da sus.
Hadis-i şerif
“Yumuşak söz söyleyin.” (Taha:
44 )
“( Habibim )o vakit Allah’tan bir rahmet ile onlara yumuşak
davrandın , şayet sen kaba ve katı yürekli olsaydın hiç
şüphesiz etrafından dağılıp
giderlerdi...” (A.İmran:159 )
Dalkavuk
Filozof ile dalkavuk konuşu- yormuş. Filozof ne derse ,
dalkavuk onu tasdik ediyor-muş.
Nihayet sabrı tükenen filozof haykırmış :
-Hiç olmazsa bir defa olsun itiraz
et de, iki kişi olduğumuzu
Yine atalarımız ;
“Bana benden olur her ne olursa
Başım selamet bulur dilim durursa.”
diyerek diline sahip çıkmasının insanı sahil-i selamete çıkaracağını belirtmişlerdir. Konuşma organı olan dile sahip çıkmak,insanın bir çok ayıbını ve kusurunu da örtmek demek olur.
Zararlardan ve kusurlardan korunmak için de Kur’an-ı Kerim “…İnsanlara güzel konuşun.”
(Bakara:83) buyurmuş ve olması gereken bir konuşmanın vasfını açıkça ortaya koymuştur.
Bir de gerekmedikçe konuşmayıp dinlemek ,
konuşmakta olan iki kişinin arasına –izinsiz-girmemek , fısıltılı-gizli-konuşmamak
“Onların fısıldaşmalarının bir çoğunda hayır yoktur.”
(Nisa:114)
Sohbette üçüncü şahsı
tek başına bırakmamak
veya üç kişiden ikisinin
üçüncü şahsın bilmediği
bir dili kullanarak konuş-
maları doğru değildir.
İZİNSİZ GİRME(ME)K
Umuma açık olmayan yerlere
ve kendimize ait olmayan ev-
lere, izinsiz girmemek Kur’ânın bizlere öğrettiği yüce ve uyul-
masında sayısız faydalar olan
müstesna bir adâb-ı muâşeret
(nezaket) kuralıdır.
Bu hususta Kur’ân-ı Kerim :”Ey iman edenler kendi evlerimizden başka evlere geldiğinizi fark ettirip ( izin alıp ) ev
halkına selam vermedikçe girmeyin. Bu sizin için daha iyidir.” ( Nur:27 ) diyerek başkasına ait evlere izinsiz ve selam
verilmeden girilmemesini tembih
eder.Devamında ise, evde kimse yoksa
veya izin verilmezse dönüşün daha uygun olacağı hatırlatılmaktadır.
İzin isteme (zile basma ) üç kez olabilir. Birinci de hane sahibini haberdar
etmek , ikinci de hazırlan- masını sağlamak , üçüncü de izin almak hususları
düşünülmelidir.
Biz “…Size ait olmayan evler” tabirinden evlerimiz de bize ait olmayan odaları da (gelinlerimizin , yetişkin kızlarımızın özel odaları gibi) anlamalıyız ve onlara da ben babayım anneyim veya kayınbiraderim , kayınvalideyim girerim diyerek habersiz ve izinsiz-ansızın baskın yaparcasına- giremeyiz.Oralar özel mekânlardır.
Yapılacak işte olsa muâşeret kurallarına
Telefon
Bir kişiye, bir eve ve direkt telefonlu bir bir işyerine ve resmi daireye telefon ettiğinizde selam ve saygı kelimeleriyle başlayın ve
kendinizi tanıtın. Diğer yerlere telefon ettiğinizde de, önce aradığınız yerin ve numarasının doğru olup olmadığını
anlamak için “Alo!elektrik idaresi mi?”ya
da”falan numara mı?”diye sorun.”Alo!
Hikmet ondur; dokuzu sükut biri de az konuşmaktır .
Abdullah bin Ömer
Günlük Hayatta
Genel olarak kadınlara saygı göstermek temel kuraldır. Bu sebeple kapalı yerlerde hanımların içeri girişlerinde daima ayağa kalkılır. Kadınlara her zaman hak ve
öncelik verilir,saygı gösterilir.Bir hanım
geçerken daima yol verilir.Kapıdan önce
Halife Ömer bin Abdülaziz Hazretleri
“Şehrimizi korumak için etrafını surla çevirmek istiyorum, gerekli parayı
gönderiniz” diye müracaat eden valisine şu cevabı yazmıştı: “Şehrinizi surla değil,
adaletle koruyunuz ve zulümden
arındırınız.”
Hayası gidenin kalbi ölür.
Hz.Ömer
Taşıt araçlarında
Taşıt araçlarına binerken kadınlar ,yaşlılar
ve mevkice üstte olanlar önce biner. İnerken
tersidir.
Çalışma Hayatında
İş yerinizde daima bakımlı ve tıraşlı olmaya dikkat edin.
Amirin odasına girdiğinizde ,oturmanız için yer göstermesini ve buyur demesini
bekleyin.
Ziyaretler ( Misafirlik )
Daima randevulu ziyaret etmeyi prensip edinin. Randevusuz ve davetsiz olarak gittiğiniz evin kapısını ikiden fazla
çalmayın ve girerseniz fazla oturmayın.
Evin düzenine uyun.
Dostların , akrabaların , arkadaşların zaman zaman birbirlerine gidip gelmeleri , ziyaretleşmeleri onların aralarındaki bağlılığı ve sevgiyi geliştirir ve artmasını sağlar. Bu ziyaretlerin büyüklere ve hastalara yönelik olmasına dikkat edilmeli , bayram ve kandil gibi özel günler kollanmalı ve böylece hayır duaları alınmalıdır. Zira peygamber efendimiz “ Küçüklerine merhamet,büyüklerine saygı göstermeyen,iyiliği emretmeyen kötülüğü yasaklamayan bizden değildir.” ( M.Ali Nâsıf,Et- tâcûl câmiu lil usûl fî ahâdîsir- Resûl,5/17,İst.1962) buyurmaktadır.
Hastalık-Ölüm
Ziyaret esnasında hastayı bırakıp başka
arkadaşınızla konuşmaya dalmayın. Ziyareti kısa tutun.
Bir yakınınızın ölüm haberini aldığınızda hemen ziyaretlerine gitmeyi ve cenaze
işlerinde yardım etmeyi ihmal etmeyin.
Sevgili peygamberimiz , müslümanın müslüman kardeşi üzerindeki haklarını beş
olarak söylerken bunlardan birisinin de
“hasta ziyareti” ( Buhari cenaiz , 2)
olduğunu belirtmiştir.
Doğru ile eğri arasında bitaraf olan
bertaraf olur .
Centilmenlik-Beyefendilik Kuralları Bir beyefendi kişi:
Kadınlara karşı saygılıdır.
Sözüne dostluğuna güvenilir;kişilik sahibidir.
İyi tanışmadığı kimseye adıyla hitap etmez.
Başkalarına daima “siz” diye hitap
eder,”lütfen” der ve “teşekkür” eder.
Hatasında özür diler. İzin alırken bile
“affedersiniz” der.İzinsiz bir şey yapmaz.
Küfür etmez, kaba konuşmaz .Kaba söz söylerken daima “affedersiniz” der veya
“özür dilerim” der.
Toplulukta izinsiz sigara içmez.
Dostlarından çok darda kalmadıkça borç
para istemez.
Sık sık paradan söz etmez. Malıyla övünmez.
Kızgınlığını, kıskançlığını,korkusunu başkalarının yanında açığa vurmaz.
Konuşurken söz kesmez.
Randevularına dakiktir.
Yerlere tükürmez,yere çöp atmaz ve atıkları da yerde bırakmaz.
Kuyruk varsa sıraya girer.
Keşke İçinde Adam Otursaydı
Aristo yolda giderken oldukça yakışıklı bir adama rast gelir. Bir de konuşup ta
söylediği sözlerin, verdiği cevapların
cahilane ve ahmakane olduğunu görünce der ki:
-Güzel bir ev. Keşke içinde adam otursaydı!
“Ey iman edenler , Bir topluluk diğer bir topluluğu alaya almasın. Belki de onlar kendilerinden daha iyidirler. Kadınlar da kadınları alaya almasınlar. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler. Kendi nefsinizi ayıplamayın , birbirinizi kötü lakaplarla çağırmayın …”
“Ey iman edenler; zannın çoğundan kaçının.
Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin
kusurunu araştırmayın . Biriniz diğerinin
Ağzını kötü sözlere alıştırma ,yoksa önüne gelene havlayan
köpeklere dönersin.
Hz.Ali
Kötü Alışkanlıklar
Montaigne şöyle diyor:
-Kötü alışkanlıklar, yavaş yavaş, sinsi sinsi
içimize ilk adımını atar. Başlangıçta kuzu gibi sevimli , alçak gönüllüdür. Ama zamanla oraya
yerleşip kökleşti mi öyle azılı,öyle amansız bir yüz takınır ki kendisine gözlerimizi bile kaldırmaya
izin vermez.
Okulda
Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum.
Hz.Ali
Öğretmenlerinize saygılı olunuz.
Soru sorarken, tartışırken nezaketi elden bırakmayınız.
Hata yaptığı zaman onu mahcup edecek bir ses tonuyla itiraz etmeyiniz.
Ders çalışırken hırslı değil istekli olunuz.
Sizden yüksek not alanı kıskanmayınız. Onu
tebrik ediniz. Ve nerede yanlış yaptığınızı bulup doğrusunu öğreniniz.
Affedersen emsalsiz olursun
Abbasi Halifesi Memun,Amcası İbrahimBin Mehdi’yi öldürtmek istiyordu. Bunu sadrazmı Ahmet bin Halit’e açarak,onun fikrini almak istedi. Sadrazam şöyle cevap verdi:
“Amcanızı katledersiniz emsaliniz vardır,yani sizin gibi bunu yapan çok olmuştur. Ancak amcanızı affederseniz, sizin gibi biri asla bulunmaz ve emsalsiz olursunuz.”.
Bu cevabı makul gören Memun, amcasını öldürtmekten vazgeçti.
