Migren cerrahi tedavisi: Cerrahi teknik , klinik , anatomik ve radyolojik çalışmaların derlenmesi

(1)

Migren Başağrılarının Cerrahi Tedavisi: Cerrahi Teknik, Klinik, Anatomik ve Radyolojik Çalışmaların Derlenmesi

Surgical Treatment of Migraine Headaches: A Review of Surgical Technique, Clinical, Anatomical and Radiological Studies

Mehmet Onur Öztürk, Ramazan Erkin Ünlü, Murat İğde, Ali Rıza Yıldırım, Mehmet Tapan

Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Kliniği, Ankara, Türkiye

Öz Abstract

Migren, Türkiye’de insidansı 2015 yılında yapılan bir çalışmada %2,38 olarak rapor edilmiş nörovasküler bir bozukluktur. Migren hastalığının tanı ve ilaç tedavisi nöroloji uzmanlarının çalışma alanıdır. Migrenin gü- nümüze kadar öncelikli tedavisi medikal tedavi olarak devam etmiştir.

Bugüne kadar beta-blokörler, kalsiyum kanal blokörleri, antikonvülzan- lar, trisiklik antidepresanlar ve nörotoksinler kullanılmıştır. Birçok migren hastası iyileşmek için medikal tedavi kullanmakta ve tetikleyici çevresel faktörleri kontrol altına almaya çalışmaktadır. Migren atakları geçiren bazı hastalarda nedenin daha periferde, trigeminal sinirin dalları olan yüz ve saçlı deri duyu sinirlerinde sıkışma veya irritasyona bağlı oldu- ğu fark edilmiştir. Bunun üzerine plastik cerrahlar baskı altında olduğu düşünülen sinirlerin cerrahi olarak dekompresyonunu yaparak bu alana girmiştir ve birçok farklı plastik cerrahi merkezinden çok sayıda klinik çalışmada başarılı sonuçlar rapor edilmiştir. Uygun seçilmiş vakalarda cerrahi tedavinin başarısı bilimsel olarak gösterilmiştir ve plastik cerrahi uzmanlarının ilgi alanıdır. Literatürdeki bu periferik noktalara uygulanan migren cerrahisi ile ilgili cerrahi teknik anlatan, klinik, anatomik ve radyolojik çalışmalar derlenerek mevcut bilgilerin gözden geçirilmesi amaçlanmıştır. Başarılı bir migren cerrahisinin temel bileşeni tetik nok- taların iyi tespit edilmesidir. Tetik noktalar iyi tespit edilemez ise tam olmayan ve zayıf yanıtlı bir migren cerrahisi gerçekleştirilmesi kaçınıl- mazdır. Migrenin santral ve periferik patofizyolojisi göz önünde bulun- durulduğunda, plastik cerrahi tarafından uygulanan cerrahi tedaviler için köken bu altı periferik noktadır. Bu noktalar üzerinden gerçekleş- tirilen cerrahi tedavilerin migrenin tedavisinde olumlu gelişmelere neden olduğu birçok yayın ile gösterilmiştir. Literatürde migrenin cerrahi tedavisinden olumlu sonuçlar alındığını bildiren üç vaka çalışması, sekiz retrospektif kohort çalışma, üç prospektif kohort çalışma ve iki randomize kontrollü çalışma bulunmaktadır. Migren cerrahisinde son yıllarda meydana gelen gelişmeler ve tanımlanan periferik noktalara uygulanan cerrahilerin uygun seçilmiş vakalarda güvenli ve etkin olduğunu gös- termiştir. Multidisipliner yaklaşımın öneminin daha iyi anlaşıldığı bu alandaki gelişmeler, cerrah ile hastaları bu probleme karşı pozitif motive etmektedir. Bu gelişmelere rağmen cerrahi tekniklerin geliştirilmesi ve modifiye edilmesi, tetik noktaların daha ayrıntılı çalışılması ve yenilerinin tanımlanması, hasta memnuniyetinin artırılması gerekmektedir. Li- teratürdeki çalışmaların analizi, her tedavi seçeneği için daha ayrıntılı ve kapsamlı çalışmalar yapılmasının, farklı yöntemlerin etkinliklerinin ayrı ayrı anlaşılabilmesine katkı sağlayacağını göstermektedir. Konu ile ilgili geniş çoklu merkezli seriler yayınlandıkça bu alan daha da gelişecektir.

Anahtar Sözcükler: Migren, baş ağrısı, cerrahi tedavi, cerrahi teknik

Migraine is a neurovascular disorder, the incidence of which has been reported to be 2.38% in one study conducted in Turkey in 2015. The diagnosis and the medical treatment of migraine is the field of neurology specialists. Until today, the primary treatment of migraine progressed as a medical therapy, in which beta-blockers, calcium channel blockers, anticonvulsants, tricyclic antidepressants and neurotoxins were used.

Manymigraine patients undergo medical therapies for recovery and also try to control triggering environmental factors. In some patients who experience migraine attacks, the cause has been seen to lie more pe- ripherally and to be associated with the irritation and the compression of the trigeminal nerve branches, namely of the sensory nerves of the face and the scalp. This has led to the involvement of plastic surgeons in this area for surgically decompressing such nerves, and many successful clinical results have been reported by various plastic surgery centers.

This surgical treatment, which falls under the scope of plastic surgery, has been demonstrated to be successful in select suitable cases. In this study, we aimed at providing a review of the literature on the surgical techniques, anatomical, clinical, radiological studies of migraine surgery whilst revisiting the currently available information. Accurate identifica- tion of the trigger points is a fundamental component of a successful migraine surgery. Failure to do so can, inevitably, fall short of the treatment goals and lead to weak response. Given the central and peripheric pathophysiology of migraine, these six peripheral points constitute the target of the plastic surgeon. In a number of publications, surgical pro- cedures performed on these trigger points have been demonstrated to lead to positive outcomes. There are three case reports, eight retrospective cohort studies, three prospective cohort studies and two randomized-controlled studies that report positive outcomes in migraine surgeries. Recent developments in migraine surgery, as well as surgeries performed on the defined peripheral points have proven migraine surgery to be a safe and effective approach in suitable cases. Such developments help understand the importance of a multidisciplinary approach and also positively motivate both the surgeons and the patients towards a solution to this problem. Notwithstanding these favorable developments, surgical techniques need to be improved and modified, trigger points need to be further scrutinized, perhaps new trigger points need to be described, and patient satisfaction need to be enhanced. An analysis of the studies reported in the literature shows that further comprehensive studies will help us understand the efficacy of different treatment options. Surgical treatment of migraine will surely advance with wide-ranging and multi-centered studies on the subject.

Keywords: Migraine, headache, surgical treatment, surgical technique Sorumlu Yazar/Correspondence Author: Dr. Mehmet Onur Öztürk E-posta/E-mail: onurprc@gmail.com

DOI: 10.5152/TurkJPlastSurg.2016.2087

Geliş Tarihi/Received: 25.05.2016 Kabul Tarihi/Accepted: 30.07.2016

179

Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

www.turkjplastsurg.org

(2)

GİRİŞ

Başağrısı, tüm dünyada yaygın görülen bir semptomdur. Ba- şağrısının, stres, kafa içi basınç artışı, kafa içi kitle, anevriz- ma gibi birçok sebebi olabilir. Bu sebeplerin başında migren hastalığı gelmektedir. Migren dünya genelinde birçok kişinin sahip olduğu, tanısı nörologlar tarafından konulan ve ilaç tedavisi yapılan nörovasküler bir bozukluktur. Amerikan kay- naklarında migren prevalansı kadınlarda %18, erkeklerde ise

%6 olarak bildirilmiştir.^1-3 Türkiye’de migren insidansı 2015 yılında yapılan bir çalışmada %2,38 olarak rapor edilmiştir.⁴ Migrenin medikal tedavisinde bugüne kadar beta-blokerler, kalsiyum kanal blokerleri, antikonvülzanlar, trisiklik antidepresanlar ve nörotoksinler kullanılmıştır. Bu medikal tedavilerin etkinliği kontrendikasyonlar, yan etkiler ve tedaviye yanıttaki azlık sebebi ile kısıtlı kalmıştır.⁵ Mevcut medikal tedavilerle tamamen kontrol altına alınamamış olgularda, ciddi bir mor- bidite ve işgücü kaybına neden olmaktadır. Birçok migren hastası iyileşmek için medikal tedavi kullanmakta ve tetikleyici çevresel faktörleri kontrol altına almaya çalışmakta, fakat yine de tatmin edici sonuçlar elde edememektedir. Genetik kökeni, beyin kimyası ile yakın ilişkisi ve nöroinflamasyonun kompleks mekanizmaları, migrenin tedavisini zorlaştırmak- tadır.⁶ Aynı zamanda, bu ilaçların mevcut yan ve ters etkileri kullanımlarını ve hasta uyumunu kısıtlamaktadır.⁷ Migren her ne kadar santral sinir sistemi ile yakın olarak ilişkilendirilse de ekstrakraniyal tetik noktalar tanımlanmıştır. Migren tanısı alan hastalarda problemlerin periferik sinirlerin sıkışmasına bağlı olduğu görülmüştür. Dolayısıyla cerrahi tedavide de kemik tünel, arter, kas gibi yapılar sebebiyle olan sıkışma çözülür ise semptomlar düzelmektedir. Bu sebeple cerrahi tedavi bu konu üzerine yoğunlaşmıştır.^8-14 Bu yayınlardan sonra migrenin ekstrakraniyal periferik sinirlerden, özellikle de trigeminal sinir ve dallarından kaynaklanan kökeni daha da belirginleşmiştir. Bu durum migren cerrahisini plastik cerrahlar arasında popüleri- ze etmiştir. Guyuron ve ark.^15-17 bu konu ile ilgili oldukça fazla sayıda çalışma yayınlamışlardır. Aynı zamanda botulinum toksin uygulamalarının da kronik migren tedavisinde etkin oldu- ğu kanıtlanmış, FDA tarafından da onaylanmıştır.^15-17 Migren ağrılarının periferik sinir basısı sebebiyle olduğu hastalarda cerrahi dekompresyon, sinir/arter eksizyonu veya seçilmiş sa- halara yapılan ilaç enjeksiyonlarının uzun süreli ağrı kontrolü sağladığı gösterilmiştir.^18-23 Bu gelişmeler migren cerrahisinde

“ tedavi “ ve “ iyileşme “ kelimelerinin sık telaffuz edilmeye baş- lanmasını sağlamıştır.

Anatomik Çalışmalar

Literatürdeki klinik çalışmalar migrenin cerrahi tedavisi ile ilgili olumlu sonuçlar bildirmiş olsalar da konu ile ilgili birçok anatomik çalışma da literatürde mevcuttur. Bu anatomik çalış- malar yine tanımlanmış dört tetik noktaya göre sınıflandırıla- cak olur ise öncelikle frontal tetik nokta ile ilgili çalışmalardan başlamak gerekir.

Janis ve ark.²⁴ yaptıkları kadavra çalışmalarında bazı kadavra- larda korrugator kasların laterale de uzanım gösterdiğini ve supraorbital sinirlerle yakın ilişkilerde olduklarını göstermiş- ler, bu durumu kas ve sinirin aynı anda rezeksiyonu ve bu eksizyonun laterale de uzaması gerektiğine dayandırmışladır.

Fallucco ve ark.²⁵ supraorbital sinirin aynı isimli çentikte sıkış- tığını bildirmiş, Janis ve ark.²⁴ da bu sinirin bölgedeki fasya ile sıkışma paternlerini tanımlamışlardır.

Temporal tetik bölge ile ilgili çalışmalar Totonchi ve ark.²⁶ ile başlar. Bu çalışmada zigomatikotemporal sinirin temporal fasya üzerinden geldiği ve lateral kantusun 17 mm posterola- teralinde ve 6,5 mm sefaliğinde yer aldığı gösterilmiştir. Aynı zamanda bu sinirin dallanma paternleri tanımlanmıştır. Bu çalışma, yapılacak kemodenervasyon için anatomik belirleyici noktaların belirlenmesi için kritik önem taşımaktadır.

Oksipital tetik nokta ile ilgili Mosser ve ark.²⁷ tarafından yapı- lan çalışmada, büyük oksipital sinirin anatomik pozisyonu ta- riflenmiştir. Orta hattın yaklaşık 1,5 cm lateralinde ve oksipital çıkıntının 3 cm altında yeri tanımlanmıştır. Janis ve Junewicz de büyük oksipital sinir ve oksipital arter arasındaki mesafe ve ilişkileri tanımlamıştır. Büyük oksipital sinirin sağ ve solda asi- metri gösterebildiği bildirilmiştir.

Nazoseptal tetik noktalarının ise yapılan çalışmalarda hem anatomik hem fonksiyonel oldukları bildirilmiştir. Uyarılan bu noktaların mukoza innervasyonunu sağlayan beşinci kraniyal sinirin ikinci dalı olan maksiller siniri uyardığı ve nazoseptal tetiklenmenin bu yolak üzerinden olduğu gösterilmiştir. Aynı zamanda sinüs ağrıları ile migren ağrılarının birbirini tetikledi- ği de gösterilmiştir.²⁸

Yapılan son anatomik çalışmalarda da trigeminal sinirin man- dibular dalının bir alt dalı olan aurikulotemporal sinirin de migren cerrahisinde önem kazanmaya başladığı görülmektedir. Bu sinirin özellikle süperfisyel temporal arter ile yakın ilişkisi ve bu konuda yapılan çalışmalar bu sinir ve arteri de migren cerrahisinde üzerinde çalışılacak alanlara arasına sokmaktadır.²⁹ Radyolojik Çalışmalar

Literatürde migren cerrahi tedavisi öncesi hasta değerlendi- rilmesinde paranazal sinüs bilgisayarlı tomografisinin özellik- le intranazal tetik noktalardan şüphelenilen hastalarda rutin olarak yapılması tavsiye edilmektedir.¹⁰ Bu tetkik sonucunda septoplasti ve türbinektomi endikasyonları belirlenmeye çalı- şılsa da, lateral nazal duvar ile septum arasındaki temas nok- talarına da odaklanılabilir.^30,31

Aynı zamanda üç boyutlu manyetik rezonans görüntüleme ile de supraorbital, supratroklear, büyük oksipital sinir, küçük oksipital sinir gibi yapıların cerrahi öncesi komprese olduğu ve cerrahi sonrası dekomprese oldukları görüntülenebilir.³² Yine başka çalışmalarda da, bu amaçla ultrasonografi de kullanıl- mıştır.³³ Guyuron ve ark.³⁴ yaptıkları bir çalışmada süperfisyel temporal arterin doppler ultrasonografi ile görüntülenmesi sayesinde temporal tetik noktanın tespiti ve dekompresyonu- nun kolaylaşabileceğini belirtmişlerdir.

Cerrahi Teknik Çalışmaları

Migren cerrahisi için uygun olan aday hastalar, temel olarak, ta- nısı bir nörolog tarafından konulan migrene sahip ve mevcut medikal tedavilerden fayda görmemiş hasta grubudur. Yine klinik bulguları periferik tip migren düşündüren hastalar da cer-

180

(3)

rahiye aday grupta değerlendirilmektedir. Tanı almış hastaların bir kısmında problemin baş bölgesindeki oksipital, supraorbital, supratroklear gibi sinirlerin sıkışmasına bağlı olabileceği klinik vakalarla gösterilmiş olduğundan, ancak bu tip hastalarda cerrahi tedavinin faydalı olabileceği düşünülmektedir. Yine suçlanan tetik noktalara yapılan botulinum toksin uygulama- ları ile semptomları ve atak sıklıkları azalan hastalar da cerrahi tedaviye aday hasta grubundadırlar. Suçlanan birçok bölge olsa da, migrenin cerrahi tedavisi dört büyük periferik sinir ile ilişkilidir. Bu bölgeler frontal, temporal, oksipital ve nazoseptal tetik bölgelerdir. Bu bölgeler etrafına botulinum toksin ile yapı- lan kemodenervasyon başarılıdır ve cerrahiden fayda görmesi beklenen hastalar için pozitif öngördürücü bir faktördür.³⁵ Bu bölgelere yapılan lokal anestezik enjeksiyonları sonrası semp- tomların gerilemesi ile bu bölgeler her hastada test edilebilir.

Frontal tetik bölge supraorbital ve supratroklear sinirlerin kompresyon ya da iritasyonu sonucu olduğu düşünülmek- tedir. Bu bölgenin cerrahi tedavisi saç çizgisinden ya da göz- kapağından yapılacak bir kesi ile frontal bölgede bu sinirlerin dekomprese edilmesi ya da bu sinirlerden innerve olan alandaki kasların parsiyel ya da total rezeksiyonunu içermekte- dir.^8,23 Bu bölgede devam eden deneysel çalışmalarda da supraorbital çentikten geçen supraorbital arterin çıkarılması, bu bölgede fasya ya da periost eksizyonu ya da foraminotomi de denenmektedir.^25,36,37

Temporal tetik noktanın zigomatikotemporal sinirin basısı sebebiyle oluştuğu düşünülmektedir. Bu sinirin transpalpebral ya da endoskopik olarak segmental çıkarılması ya da dekomprese edilmesi ile bu tetik noktaya müdahale edilmektedir.

Yapılan çalışmalar rezeksiyon ile dekompresyon arasında an- lamlı bir fark olmadığını göstermiştir. Cerrahi prosedür, temporal fasyanın daha alt seviyelerinde gerçekleştirilmelidir.^26,38 Bu sinir, standart yüz germe operasyonlarında sıklıkla asemp- tomatik şekilde yaralanmaktadır. Cerrahi sekel bu işlem için korkulması gereken bir durum değildir.

Oksipital tetik nokta ise, daha çok, büyük oksipital sinir basısı ile birlikte anılmaktadır. Bu sinire, cerrahi olarak yapılacak pos- terior skalp orta hatta, vertikal ya da transvers insizyonlar ile ulaşılabilir. Bu sinirin dekompresyonuna semispinalis capitis kası seviyesinden başlayıp oblik capitis inferior kası proksi- maline kadar devam edilmelidir. Bu kaslardan parsiyel rezek- siyonun savunulduğu yayınlar da mevcuttur. Aynı zamanda oksipital arterin, büyük oksipital siniri irite ettiği düşünülerek oksipital arter ligasyon ve eksizyonu da oksipital tetik nokta cerrahisinde denenmiştir.¹⁸ Aynı zamanda bu bölgelerde kas ile sinir arasına yağ grefti enjeksiyonları da denenmiştir.^19,39 Son tetik nokta olan nazoseptal bölgedeki tetik noktaların or- tadan kaldırılması için de deviye septum düzeltilmesi, konka bülloza cerrahisi, konka ablasyonu gibi standart cerrahi pro- sedürler uygulanmaktadır.

Klinik Çalışmalar

Bu konuyla ilgili ilk ve en kapsamlı yayınlar Guyuron ve ark.

tarafından yapılmıştır. 39 hastalık vaka serisi ve 22 hastalık prospektif kohort çalışmalarında migren cerrahisi geçiren

hastalarda belirgin iyileşme ve semptomlarda azalma bil- dirmişlerdir.9-12,15,34,37,40,41 Daha sonra ilk randomize kontrollü çalışma yine Guyuron ve ark.⁹ tarafından yapılmış ve benzer sonuçlar elde edilmiştir. Dirnberger ve Becker⁸ de yaptıkları prospektif kohort çalışmalarda Guyuron ve ark.⁹ ile örtüşen sonuçlar elde etmişleridir. 2008 yılında Poggi ve ark.¹⁴ da bu dört anatomik tetik noktasına yapılan enjeksiyon ve cerrahiler sonrasında 16 aylık takipte olumlu sonuçlar elde etmişlerdir.

2011 yılında Janis ve ark.¹³ 661 günlük takip sonucunda 24 hastanın 19 unda tetik noktalara botoks enjeksiyonu sonra- sında semptomların azaldığını göstermişlerdir. Literatürdeki uzun süreli sonuçların değerlendirildiği ilk çalışma ise 2011 yı- lında Guyuron ve ark.¹⁰ tarafından beş yıllık pozitif sonuçların bildirildiği 89 hastalık çalışmadır. Larson ve ark.⁴² ise yaptıkları çalışmada bu dört tetik noktaya aynı anda cerrahi uygulandı- ğında sonuçların daha iyi olduğunu bildirmişlerdir. İlerleyen yıllarda retrospektif kohort olan ve vaka sayısı daha fazla olan çalışmalar yayınlanmaya başlamıştır.18,20,21,35,36,43 Ducic ve ark.²¹ oksipital, Chepla ve ark.³⁶ frontal tetik noktalar ile ilgili geniş vaka serileri bildirmişlerdir. Liu ve ark.⁴⁴ da transpalpebral ve endoskopik yaklaşımları karşılaştırmışlar, endoskopik girişim- lere ait sonuçların daha iyi olduğunu bildirmişlerdir. Bu durum minimal invaziv cerrahinin daha az kanama, daha az inflamas- yon oluşturması ile açıklanmıştır (Tablo I).8-14,18,21,35,36,42-47

TARTIŞMA

Son yıllarda tanımlanan dört ana ve iki daha az önemli tetik bölge üzerinden gerçekleştirilen cerrahi tedavilerin migrenin tedavisinde olumlu gelişmelere neden olduğu birçok yayın ile gösterilmiştir. Cerrahinin olası yan etkileri, vaka sayısı daha fazla çalışmalara ihtiyaç olduğu ve daha uzun süreli takipler gerektiğini düşünen çalışmalar ise migrenin cerrahi tedavi- sine daha temkinli yaklaşmaktadırlar. Bu durumun sebebi, cerrahi tedavilerin etki mekanizmalarının tam olarak anlaşıla- mamış olması ya da potansiyel geri dönüşümsüz komplikas- yonlar olabilir. Fakat literatürde migrenin cerrahi tedavisinden olumlu sonuçlar alındığını bildiren üç vaka çalışması, sekiz retrospektif kohort çalışma, üç prospektif kohort çalışma ve iki randomize kontrollü çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar tek merkezli değil, çoklu merkezli ve cerrahlı çalışmalardır.

Bu çalışmalarda bildirilen ortak noktalar hastaların mümkün- se bir nörolog ile birlikte muayene edilmesi ve öykünün ay- rıntılı sorgulanması ve migren tanısının doğrulanmasıdır. Bu tanının kolaylaştırılması için tetik noktalara yapılan lokal anestezik enjeksiyonları ile denemeler yapılabilir. Ek olarak ayrıntılı nazal muayene yapılması tanıda oldukça yardımcıdır. Gerek hâlinde doppler ultrasonografi gibi ek tetkiklere ya da görsel skalalara başvurulabilir.

Literatürdeki anatomik ve klinik çalışmalar incelendiğinde, her tedavi seçeneği için daha ayrıntılı ve kapsamlı çalışmalar yapılmasının farklı yöntemlerin etkinliklerinin ayrı ayrı an- laşılabilmesine katkı sağlayacağı görülmektedir. Başarılı bir migren cerrahisinin temel bileşeni, tetik noktaların iyi tespit edilmesidir. Tetik noktalar iyi tespit edilemez ise tam olmayan ve zayıf yanıtlı bir migren cerrahisi gerçekleştirilmesi kaçınıl- mazdır.

181

(4)

Literatürdeki radyolojik çalışmalar incelendiğinde genel olarak tomografi, manyetik rezonans ve ultrasonografinin migren cerrahisi öncesinde kullanıldığı görülmüştür. Yapılacak ileri çalışmalarda bölgelere spesifik görüntülemeler yapılması, izole hedeflerin belirlenmesi açısından faydalı olabilir. Cerra- hiye uygun aday hastaların belirlenmesinde lokal sinir blokları ya da hastanın nörotoksin uygulamasından fayda görmesi kri- teri yerine, daha objektif olan görüntüleme yöntemleri kulla- nılabilir.

Uzun dönemli takip sonuçlarında yeniden cerrahi gerektiren herhangi bir majör komplikasyon bildirilmemiştir. Bildiri- len minör problemler; cerrahi alanda geçici hissizlik, alopesi ve geçici kas seğirmeleridir.¹⁰ Migrenin medikal tedavisini öneren çalışmalarda da^7,48-51 medikal tedavilerin yan etkileri bulunduğu, kullanımının ve hasta uyumunun zaman zaman düştüğü bildirilmiştir.

Ducic ve ark. yaptıkları bir çalışmada, migrenin cerrahi tedavisi için uygulanan periferik sinir dekompresyonu, stimülasyonu ve radyofrekans uygulanması gibi yöntemleri karşılaştırmış- lardır. En etkili ve en az komplikasyonlu tedavinin periferik sinir dekompresyonu olduğunu bildirmişlerdir.⁵²

Migren cerrahisi aynı zamanda maliyet yarar hesabı yapıldı- ğında avantajlı bir cerrahidir. Faber ve ark.⁵³ yaptıkları çalışma- larda medikal tedaviye oranla cerrahi tedavide total maliyetin azaldığını göstermişlerdir. Bu durumu hastaneye başvurunun ve işgücü kaybının azalmasına bağlamışlardır. Faber ve ark.⁵³

dışında birçok çalışmada da migrenin cerrahi tedavisinin maliyet yarar durumunu destekler sonuçlar elde edilmiştir.^54,55 SONUÇ

Migren cerrahisinde son yıllarda meydana gelen gelişmeler bu cerrahinin güvenli ve etkin olduğunu göstermiştir. Bu so- nuçlar multidisipliner yaklaşımın önemini artırmakta, cerrah ve hastaları bu probleme karşı pozitif motive etmektedir. Bu gelişmelere rağmen cerrahi tekniklerin geliştirilmesi ve modifiye edilmesi, tetik noktaların daha ayrıntılı çalışılması ve yenilerinin tanımlanması, hasta memnuniyetinin artırılma- sı gerekmektedir. Konu ile ilgili geniş çoklu merkezli seriler yayınlandıkça bu alan daha da gelişecektir. Dünya üzerinde migreni olan birçok hasta bulunması da bu konudaki ileri ça- lışmaların önemini artırmaktadır.

Hakem Değerlendirmesi: Dış bağımsız.

Yazar Katkıları: Fikir – R.E.Ü., M.O.Ö.; Tasarım – M.O.Ö.; Denetleme – R.E.Ü., M.İ.; Kaynaklar – A.R.Y., M.T.; Malzemeler – M.O.Ö.; Veri Top- lanması ve/veya İşlemesi – M.İ., A.R.Y., M.T.; Analiz ve/veya Yorum – M.O.Ö., R.E.Ü., M.İ., A.R.Y., M.T.; Literatür Taraması – M.O.Ö., M.İ., A.R.Y., M.T.; Yazıyı Yazan – M.O.Ö., A.R.Y., M.T.; Eleştirel İnceleme – M.O.Ö., R.E.Ü., M.İ.; Diğer – A.R.Y., M.T.

Çıkar Çatışması: Yazarlar çıkar çatışması bildirmemişlerdir.

Finansal Destek: Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadıkla- rını beyan etmişlerdir.

Tablo I. Migrenin cerrahi tedavisi ile ilgili klinik çalışmaların özeti

Migreni Çalışılan tetik

tamamen Semptomları noktalar (F: frontal, düzelen düzelen T: temporal, Çalışmanın Çalışmanın Hasta Takip hasta hasta O: oksipital,

Kaynak yöntemi yılı sayısı (ay) yüzdesi yüzdesi N:nazal

Guyuron ve ark.⁴⁵ Vaka serisi 2000 39 46,5 38,5 79,5 F

Guyuron ve ark.¹² Prospektif kohort 2002 22 11,4 45,5 95,5 F,T

Dirnberger ve Becker⁸ Prospektif kohort 2004 60 12,8 28,3 68,3 F

Guyuron ve ark.⁹ Randomize kontrollü 2005 89 13 34,8 92,1 F,T,O,N

Poggi ve ark.¹⁴ Vaka serisi 2008 18 16 16,7 94,4 F,T,O

Guyuron ve ark.¹¹ Randomize kontrollü 2009 49 12 57,1 83,7 F,T,O

Guyuron ev ark.¹⁰ Randomize kontrollü 2011 69 60 29,0 88,4 F,T,O,N

Janis ve ark.¹³ Vaka serisi 2011 24 21,7 8,3 79,2 F,T,O,N

Larson ve ark.⁴² Retrospektif kohort 2011 169 >11 39,1 78,7 F,T,O,N

Ducic ve ark.⁴⁶ Prospektif kohort 2011 25 - - - O

Chepla ve ark.³⁶ Retrospektif kohort 2012 86 12 - 100 F

Liu ve ark.⁴³ Retrospektif kohort 2012 355 12 35,2 83,3 F,T,O,N

Liu ve ark.⁴⁴ Retrospektif kohort 2012 253 >12 63,2 86,6 F

Chmielewski ve ark.¹⁸ Retrospektif kohort 2013 170 >12 55,9 87,6 O

Lee ve ark.³⁵ Retrospektif kohort 2013 188 >12 34,6 86,2 F,T,O,N

Lee ve ark.⁴⁷ Retrospektif kohort 2013 229 >6 27,5 80,5 O

Ducic ve ark.²¹ Retrospektif kohort 2014 71 33 - 70,4 O

182

(5)

Peer-review: Externally peer-reviewed.

Author Contributions: Concept – R.E.Ü., M.O.Ö.; Design – M.O.Ö.;

Supervision – R.E.Ü., M.İ.; Resources – A.R.Y., M.T.; Materials – M.O.Ö.;

Data Collection and/or Processing – M.İ., A.R.Y., M.T.; Analysis and/

or Interpretation – M.O.Ö., R.E.Ü., M.İ., A.R.Y., M.T.; Literature Search – M.O.Ö., M.İ., A.R.Y., M.T.; Writing Manuscript – M.O.Ö., A.R.Y., M.T.; Criti- cal Review – M.O.Ö., R.E.Ü., M.İ.; Other – A.R.Y., M.T.

Conflict of Interest: No conflicts of interest were declared by the authors.

Financial Disclosure: The authors declared that this study has recei- ved no financial support.

KAYNAKLAR

1. Lipton RB, Stewart WF, Simon D. Medical consultation for migraine: results from the American Migraine Study. Headache 1998;

38(2): 87-96. [CrossRef]

2. Lipton RB, Stewart WF, Diamond S, Diamond ML, Reed M. Pre- valence and burden of migraine in the United States: data from the American Migraine Study II. Headache 2001; 41(7): 646-57.

[CrossRef]

3. Lipton RB, Diamond S, Reed M, Diamond ML, Stewart WF. Migrai- ne diagnosis and treatment: results from the American Migraine Study II. Headache 2001; 41(7): 638-45. [CrossRef]

4. Baykan B, Ertas M, Karli N, Uluduz D, Uygunoglu U, Ekizoglu E, et al. Migraine incidence in 5 years: a population-based prospective longitudinal study in Turkey. J Headache Pain 2015; 16: 103.

[CrossRef]

5. Mathew PG, Garza I. Headache. Semin Neurol 2011; 31(1): 5-17.

[CrossRef]

6. Robbins L. Migraine headache surgery. Headache 2014; 54(2): 383-4.

[CrossRef]

7. Whyte CA, Tepper SJ. Adverse effects of medications commonly used in the treatment of migraine. Expert Rev Neurother 2009;

9(9): 1379-91. [CrossRef]

8. Dirnberger F, Becker K. Surgical treatment of migraine headaches by corrugator muscle resection. Plast Reconstr Surg 2004;

114(3): 652-9. [CrossRef]

9. Guyuron B, Kriegler JS, Davis J, Amini SB. Comprehensive surgical treatment of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2005;

115(1): 1-9.

10. Guyuron B, Kriegler JS, Davis J, Amini SB. Five-year outcome of surgical treatment of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2011; 127(2): 603-8. [CrossRef]

11. Guyuron B, Reed D, Kriegler JS, Davis J, Pashmini N, Amini S. A placebo-controlled surgical trial of the treatment of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2009; 124(2): 461-8. [CrossRef]

12. Guyuron B, Tucker T, Davis J. Surgical treatment of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2002; 109(7): 2183-9. [CrossRef]

13. Janis JE, Dhanik A, Howard JH. Validation of the peripheral trigger point theory of migraine headaches: single-surgeon experience using botulinum toxin and surgical decompression. Plast Reconstr Surg 2011; 128(1): 123-31. [CrossRef]

14. Poggi JT, Grizzell BE, Helmer SD. Confirmation of surgical decompression to relieve migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2008; 122(1): 115-24. [CrossRef]

15. Aurora S. Botulinum toxin type A for the treatment of migraine.

Expert Opin Pharmacother 2006; 7(8): 1085-95. [CrossRef]

16. Aurora SK, Dodick DW, Diener HC, DeGryse RE, Turkel CC, Lipton RB, et al. OnabotulinumtoxinA for chronic migraine: efficacy, safety, and tolerability in patients who received all five treatment

cycles in the PREEMPT clinical program. Acta Neurol Scan 2014;

129(1): 61-70. [CrossRef]

17. Aurora SK, Dodick DW, Turkel CC, DeGryse RE, Silberstein SD, Lipton RB, et al. OnabotulinumtoxinA for treatment of chronic migraine: results from the double-blind, randomized, placebo-controlled phase of the PREEMPT 1 trial. Cephalalgia 2010;

30(7): 793-803. [CrossRef]

18. Chmielewski L, Liu MT, Guyuron B. The role of occipital artery resection in the surgical treatment of occipital migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2013; 131(3): 351e-6e.

19. Junewicz A, Katira K, Guyuron B. Intraoperative anatomical variations during greater occipital nerve decompression. J Plast Reconstr Aesthet Surg 2013; 66(10): 1340-5. [CrossRef]

20. Lee M, Brown M, Chepla K, Okada H, Gatherwright J, Totonchi A, et al. An anatomical study of the lesser occipital nerve and its po- tential compression points: implications for surgical treatment of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2013; 132(6): 1551-6.

21. Ducic I, Felder JM, 3rd, Khan N, Youn S. Greater occipital nerve excision for occipital neuralgia refractory to nerve decompression. Ann Plast Surg 2014; 72(2): 184-7. [CrossRef]

22. Chen YF, Bramley G, Unwin G, Hanu-Cernat D, Dretzke J, Moore D, et al. Occipital nerve stimulation for chronic migraine--a systematic review and meta-analysis. PloS One 2015; 10(3): e0116786.

23. Pauzenberger R, Pikula R, Berchtold V, Muhlbacher J, Rieger UM.

Anatomy of the supratrochlear nerve: implications for the surgical treatment of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2014;

133(5): 723e-4e.

24. Janis JE, Ghavami A, Lemmon JA, Leedy JE, Guyuron B. Anatomy of the corrugator supercilii muscle: part I. Corrugator topography. Plast Reconstr Surg 2007; 120(6): 1647-53. [CrossRef]

25. Fallucco M, Janis JE, Hagan RR. The anatomical morphology of the supraorbital notch: clinical relevance to the surgical treatment of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2012; 130(6):

1227-33. [CrossRef]

26. Totonchi A, Pashmini N, Guyuron B. The zygomaticotemporal branch of the trigeminal nerve: an anatomical study. Plast Re- constr Surg 2005; 115(1): 273-7.

27. Mosser SW, Guyuron B, Janis JE, Rohrich RJ. The anatomy of the greater occipital nerve: implications for the etiology of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2004; 113(2): 693-7; discussion 8-700.

28. Mehle ME, Kremer PS. Sinus CT scan findings in “sinus headache”

migraineurs. Headache 2008; 48(1): 67-71.

29. Chim H, Okada HC, Brown MS, Alleyne B, Liu MT, Zwiebel S, et al.

The auriculotemporal nerve in etiology of migraine headaches:

compression points and anatomical variations. Plast Reconstr Surg 2012; 130(2): 336-41. [CrossRef]

30. Rozen TD. Intranasal contact point headache: missing the “point”

on brain MRI. Neurology 2009; 72(12): 1107. [CrossRef]

31. Mohebbi A, Memari F, Mohebbi S. Endonasal endoscopic mana- gement of contact point headache and diagnostic criteria. Hea- dache 2010; 50(2): 242-8. [CrossRef]

32. Leal PR, Hermier M, Souza MA, Cristino-Filho G, Froment JC, Sindou M. Visualization of vascular compression of the trigeminal nerve with high-resolution 3T MRI: a prospective study comparing preoperative imaging analysis to surgical findings in 40 consecutive patients who underwent microvascular decompression for trigeminal neuralgia. Neurosurgery 2011;

69(1): 15-26. [CrossRef]

33. Tijssen C, Schoemaker K, Visser L. Supraorbital neuralgia caused by nerve entrapment visualized on ultrasonography. Headache 2013; 53(2): 376-7. [CrossRef]

34. Guyuron B, Riazi H, Long T, Wirtz E. Use of a Doppler signal to confirm migraine headache trigger sites. Plast Reconstr Surg 2015; 135(4): 1109-12. [CrossRef]

183

(6)

35. Lee M, Monson MA, Liu MT, Reed D, Guyuron B. Positive botulinum toxin type a response is a prognosticator for migraine surgery success. Plast Reconstr Surg 2013; 131(4): 751-7. [CrossRef]

36. Chepla KJ, Oh E, Guyuron B. Clinical outcomes following supraorbital foraminotomy for treatment of frontal migraine headache. Plast Reconstr Surg 2012; 129(4): 656e-62e.

37. Guyuron B. Discussion: The anatomical morphology of the supraorbital Notch: clinical relevance to the surgical treatment of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2012; 130(6): 1234.

[CrossRef]

38. Janis JE, Hatef DA, Thakar H, Reece EM, McCluskey PD, Schaub TA, et al. The zygomaticotemporal branch of the trigeminal nerve: Part II. Anatomical variations. Plast Reconstr Surg 2010;

126(2): 435-42. [CrossRef]

39. Janis JE, Hatef DA, Ducic I, Reece EM, Hamawy AH, Becker S, et al. The anatomy of the greater occipital nerve: Part II. Compressi- on point topography. Plast Reconstr Surg 2010; 126(5): 1563-72.

[CrossRef]

40. Guyuron B, Lineberry K, Nahabet EH. A retrospective review of the outcomes of migraine surgery in the adolescent population.

Plast Reconstr Surg 2015; 135(6): 1700-5. [CrossRef]

41. Guyuron B, Nahabet E, Khansa I, Reed D, Janis JE. The current means for detection of migraine headache trigger sites. Plast Reconstr Surg 2015; 136(4): 860-7. [CrossRef]

42. Larson K, Lee M, Davis J, Guyuron B. Factors contributing to migraine headache surgery failure and success. Plast Reconstr Surg 2011; 128(5): 1069-75. [CrossRef]

43. Liu MT, Armijo BS, Guyuron B. A comparison of outcome of surgical treatment of migraine headaches using a constellation of symptoms versus botulinum toxin type A to identify the trigger sites. Plast Reconstr Surg 2012; 129(2): 413-9. [CrossRef]

44. Liu MT, Chim H, Guyuron B. Outcome comparison of endoscopic and transpalpebral decompression for treatment of frontal migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2012; 129(5): 1113-9.

[CrossRef]

45. Guyuron B, Varghai A, Michelow BJ, Thomas T, Davis J. Corruga- tor supercilii muscle resection and migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2000; 106(2): 429-37. [CrossRef]

46. Ducic I, Felder JM, 3rd, Janis JE. Occipital artery vasculitis not identi- fied as a mechanism of occipital neuralgia-related chronic migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2011; 128(4): 908-12. [CrossRef]

47. Lee M, Lineberry K, Reed D, Guyuron B. The role of the third occipital nerve in surgical treatment of occipital migraine headaches. JPRAS 2013; 66(10): 1335-9. [CrossRef]

48. Amanzio M. Do we need a new procedure for the assessment of adverse events in anti-migraine clinical trials? Recent Pat CNS Drug Discov 2011; 6(1): 41-7.

49. Amanzio M, Corazzini LL, Vase L, Benedetti F. A systematic review of adverse events in placebo groups of anti-migraine clinical trials. Pain 2009; 146(3): 261-9. [CrossRef]

50. Kaniecki RG, Hutchinson S. Migraine headaches: treatment limi- tations and opportunities. Postgrad Med 2006; Spec No:14-9.

51. Tajti J, Majlath Z, Szok D, Csati A, Vecsei L. Drug safety in acute migraine treatment. Expert Opin Drug Saf 2015; 14(6): 891-909.

[CrossRef]

52. Ducic I, Felder JM, 3rd, Fantus SA. A systematic review of peripheral nerve interventional treatments for chronic headaches.

Ann Plast Surg 2014; 72(4): 439-45. [CrossRef]

53. Faber C, Garcia RM, Davis J, Guyuron B. A socioeconomic analysis of surgical treatment of migraine headaches. Plast Reconstr Surg 2012; 129(4): 871-7. [CrossRef]

54. Lipton RB, Buse DC, Saiers J, Serrano D, Reed ML. Healthcare resource utilization and direct costs associated with frequent nausea in episodic migraine: results from the American Migra- ine Prevalence and Prevention (AMPP) Study. J Med Econ 2013;

16(4): 490-9. [CrossRef]

55. Pradalier A, Auray JP, El Hasnaoui A, Alzahouri K, Dartigues JF, Duru G, et al. Economic impact of migraine and other episodic headaches in France: data from the GRIM2000 study. Pharmaco- economics 2004; 22(15): 985-99. [CrossRef]