Kaynaklarına göre yemler:

(1)

Kaynaklarına göre yemler:

-İşletme yemleri (Kaba yemler)

Yeşil yemler

Konserve yemler (kuru ot, silaj)

Dolgu maddesince zengin yemler

Kök ve yumrular

- Ticari yemler (Konsantre yemler)

 Tane yemler

 Endüstri kalıntıları

Değirmencilik endüstrisi kalıntıları Şeker endüstrisi kalıntıları

Yağ endüstrisi kalıntıları Nişasta endüstrisi kalıntıları

Fermantasyon endüstrisi kalıntıları

 Hayvansal kökenli yemler

 Mineral yemler

 Yem katkı maddeleri

Birim hacmi içinde sindirilebilir besin maddeleri yoğunluğu düşük ve % 18’in üzerinde ham selüloz içeren yem maddelerine kaba yem denir.

(2)

II. Kültür yeşil yem bitkileri

(3)

Hayvansal üretimde en büyük maliyet yem Hayvansal üretimde en büyük maliyet yem

giderleridir. İşletmeler özellikle kaba yemlerini kendileri giderleridir. İşletmeler özellikle kaba yemlerini kendileri

karşılamalıdırlar. Yem bitkilerini 2 grupta inceleyebiliriz.

Yem Bitkileri Yem Bitkileri

Baklagil Yem Bitkileri Baklagil Yem Bitkileri Yonca

Yonca Korunga Korunga FiğFiğ

Üçgül türleri Üçgül türleri

Buğdaygil Yem Bitkileri Ayrık Türleri

Brom

Çim Türleri

(4)

1.1. Baklagil yeşil yemleriBaklagil yeşil yemleri

Baklagiller, buğdaygil yeşil yemlere göre daha Baklagiller, buğdaygil yeşil yemlere göre daha besleyici ve birim alana daha fazla ürün veren besleyici ve birim alana daha fazla ürün veren

yemlerdir.

Baklagiller

Baklagiller protein, kalsiyum ve karotenprotein, kalsiyum ve karoten

yönünden buğdaygil yeşil yemlere göre daha yönünden buğdaygil yeşil yemlere göre daha

üstün ve daha lezzetli yemlerdir.

Baklagiller köklerinde bulunan

Baklagiller köklerinde bulunan rhizobiumrhizobium’ lar ’ lar vasıtasıyla havanın serbest azotunu toprağa vasıtasıyla havanın serbest azotunu toprağa

bağlarlar.

Yoncagil otları kökleri vasıtasıyla toprak Yoncagil otları kökleri vasıtasıyla toprak

(5)

55

Yonca (medicago sativa L.) Yonca (medicago sativa L.)

En çok yetiştirilen türler, En çok yetiştirilen türler,

1. Erguvani çiçekli (adi yonca)(medicago 1. Erguvani çiçekli (adi yonca)(medicago

sativa L.) sativa L.)

2. Sarı çiçekli yonca (medicago falcata L.) 2. Sarı çiçekli yonca (medicago falcata L.)

3. Melez yonca (medicago media pers.) 3. Melez yonca (medicago media pers.)

4. Şerbetçi otu yoncası (medicago lupulina 4. Şerbetçi otu yoncası (medicago lupulina L.)L.)

Yonca kaba yem maddelerinin kraliçesi Yonca kaba yem maddelerinin kraliçesi

sayılıp, yurdumuzda 30 türü vardır.

Çok yıllık bir yem bitkisi

Çok yıllık bir yem bitkisi, ekonomik ömrü , ekonomik ömrü 7 yıl.

7 yıl.

(6)

Özellikle protein, mineral ve vitaminler yönünden (beta Özellikle protein, mineral ve vitaminler yönünden (beta

karoten, B vit.) zengindir.

İyi kaliteli kuru yoncada 50 mg/kg

İyi kaliteli kuru yoncada 50 mg/kg ββ--karoten ve 650-2200 karoten ve 650-2200 IU/kg vitamin D2 bulunur.

IU/kg vitamin D2 bulunur.

Bu yem maddesinin kökleri 8-10 m kadar toprağın Bu yem maddesinin kökleri 8-10 m kadar toprağın

derinliklerine inebilir.

Yoncanın boyu 60-100cm civarında değişir.

Yoncada çiçeklenme 1/10 olduğunda biçilmesi önerilir, 1.

biçimi silaj yapılır, biçimi silaj yapılır,

. Çok lezzetli bir yem maddesi, 3-4 kez biçilir.

(7)

77

Toprağın verimliliğini artırır, bir dekardan Toprağın verimliliğini artırır, bir dekardan 1800-2000 kg kuru yonca elde edilir.

1800-2000 kg kuru yonca elde edilir.

Her 6-8 haftada bir biçilir.

En iyi yonca kuru hava ve bol sulanabilen En iyi yonca kuru hava ve bol sulanabilen yerlerde yetiştirilir.

yerlerde yetiştirilir.

Yonca tamamen çiçeklendiği zaman Yonca tamamen çiçeklendiği zaman karoten

karoten miktarı en yüksek (250-550 mg/kg) miktarı en yüksek (250-550 mg/kg) Havada kurutulmuş iyi yonca kuru otunda su Havada kurutulmuş iyi yonca kuru otunda su miktarı, %12 olmalıdır.

miktarı, %12 olmalıdır.

(8)

Yonca, yaş (taze), kuru ve silaj olarak hayvanlara Yonca, yaş (taze), kuru ve silaj olarak hayvanlara yedirilebilir.

yedirilebilir.

Taze yonca hayvanlara tek başına fazla miktarda Taze yonca hayvanlara tek başına fazla miktarda yedirilmemelidir.

yedirilmemelidir.

Taze ve üzerine çiğ düşmüş yoncada fazla miktarda Taze ve üzerine çiğ düşmüş yoncada fazla miktarda bulunan pektin metil esteraz enzimi, rumende köpüklü gaz bulunan pektin metil esteraz enzimi, rumende köpüklü gaz oluşumu ve timpaniye neden olur. Bu nedenle taze yonca oluşumu ve timpaniye neden olur. Bu nedenle taze yonca biraz soldurularak ve kuru ot, saman veya kepek ile birlikte biraz soldurularak ve kuru ot, saman veya kepek ile birlikte hayvanlara alıştırılarak verilmelidir.

hayvanlara alıştırılarak verilmelidir.

Kuru yonca et ve süt sığırı rasyonlarında bulunduğu zaman Kuru yonca et ve süt sığırı rasyonlarında bulunduğu zaman tane yem veya konsantre yem karması miktarını düşürür.

tane yem veya konsantre yem karması miktarını düşürür.

Bu yeşil yem; sığırlara 30-40 kg/gün Bu yeşil yem; sığırlara 30-40 kg/gün Koyunlara 4-5 kg/gün

Koyunlara 4-5 kg/gün

(9)

Vejetasyon dönemine göre yoncanın besin madde miktarları

Vejetasyon

dönemi KM, % HP, % HS, %

Tomurcuk.

öncesi 15.0 4.0 3.5

Tomurcuklan ma

19.0 5.4 5.0

Çiçek.

başlangıcı 22.5 4.4 6.4

Çiçeklenme 24.0 3.9 7.6

Çiçek.

sonrası 29.0 3.4 11.2

(10)

Üçgül (clovers, trifolium spp.) Üçgül (clovers, trifolium spp.)

Üçgülün 94 türü vardır ve bu türlerinin Üçgülün 94 türü vardır ve bu türlerinin içerisinde

içerisinde çilek üçgülününçilek üçgülünün (trifolium (trifolium fragiferium L.) anavatanı Türkiye‘ dir.

fragiferium L.) anavatanı Türkiye‘ dir.

Üçgül protein, mineral ve vitamin Üçgül protein, mineral ve vitamin yönünden buğdaygil ve diğer çayır yönünden buğdaygil ve diğer çayır otlarından daha zengindir.

otlarından daha zengindir.

Lezzetli ve çok yıllık bir yem maddesidir.

Türkiye’ de en fazla yetiştirilen serin yem Türkiye’ de en fazla yetiştirilen serin yem bitkisi olan Ak üçgül (trifolium repens)’ dür.

bitkisi olan Ak üçgül (trifolium repens)’ dür.

Diğer baklagiller gibi üçgül havanın Diğer baklagiller gibi üçgül havanın

(11)

1111

Üçgülün başlıca türleri Üçgülün başlıca türleri

1. Çayır üçgülü (trifolium pratense L.) 1. Çayır üçgülü (trifolium pratense L.) 2. Aküçgül (trifolium repens L.)

2. Aküçgül (trifolium repens L.)

3. İran üçgülü (trifolium resupinatum L.) 3. İran üçgülü (trifolium resupinatum L.)

4. Yeraltı üçgülü (trifolium subterraneum L.) 4. Yeraltı üçgülü (trifolium subterraneum L.) 5. İskenderiye üçgülü (trifolium

5. İskenderiye üçgülü (trifolium alexandrinum L.)

alexandrinum L.)

6. Kırmızı üçgül (trifolium incarnatum L.) 6. Kırmızı üçgül (trifolium incarnatum L.) 7. Çilek üçgülü (trifolium fragiferum L.) 7. Çilek üçgülü (trifolium fragiferum L.) 8. Melez üçgülü (trifolium hybridum L.), 8. Melez üçgülü (trifolium hybridum L.), Bunlar içinde

Bunlar içinde çayır üçgülüçayır üçgülü ile ile ak üçgülak üçgül önem önem taşır.

taşır.

(12)

Çayır üçgülü (trifolium pratense L.) Çayır üçgülü (trifolium pratense L.) Baklagiller içinde yoncadan sonra en Baklagiller içinde yoncadan sonra en

fazla yetiştirilen yem bitkisidir.

Çayır ve meralar ile toprağın Çayır ve meralar ile toprağın

iyileştirilmesinde rol oynar.

Serin ve nemli bölgelerde yetişir.

60-70 cm kadar uzayabilir.

Tamamen çiçeklendiğinde veya Tamamen çiçeklendiğinde veya

çiçeklenme öncesi biçilir.

Yoncaya göre

Yoncaya göre timpanitimpani daha az gözlenir. daha az gözlenir.

(13)

1313

Yem maddesi

Yem maddesi KMKM HSHS HYHY HKHK HPHP ME, ME, MJ/kg MJ/kg Çayır üçgülü

Çayır üçgülü Aküçgül

Aküçgül Yonca Yonca

Korunga Korunga

Yemlik bezelye Yemlik bezelye FiğFiğ

190190 190190 240240 230230 170170 180180

274274 232232 300300 209209 353353 290290

3737 4242 1717 2626 3535 2828

8484 116116 100100 6161 7171 8383

179179 237237 171171 196196 205205 178178

10.210.2 9.09.0 8.28.2 10.310.3

8.58.5 8.68.6 Tablo. Ruminantlarda kullanılan bazı baklagil otlarının besin maddeleri bileşimi, g/kg KM

(14)

Aküçgül (Trifolium repens L.) Aküçgül (Trifolium repens L.)

Serin mevsimlerde yetişen bir yem bitkisidir.

Yonca kadar kurak koşullara tolerans göstermez.

Çiçeklenme yarıdan fazla olduğu zaman biçilir.

Siyanoglikozit bulunur (koyun ve sığırlarda Siyanoglikozit bulunur (koyun ve sığırlarda zehirlenme)

zehirlenme)

Koyunlara 4-5 kg, süt sığırlarına CHO zengin yemlerle Koyunlara 4-5 kg, süt sığırlarına CHO zengin yemlerle beraber 40-50 kg yeşil aküçgül otu verilebilir.

beraber 40-50 kg yeşil aküçgül otu verilebilir.

Kuruda bulunan bir sığırın ve koyunun YP ihtiyacını Kuruda bulunan bir sığırın ve koyunun YP ihtiyacını karşılayabilir.

karşılayabilir.

Atlar hariç diğer gelir hayvanları severek yerler Atlar hariç diğer gelir hayvanları severek yerler

(15)

Yonca kadar ot vermese de soğuğa ve kuraklığa dayanıklıdır, kalker içeriği yüksek olan topraklarda bile iyi verim alınabilir.

Ekonomik olarak 3 yıl biçilebilir, çiçekten önce biçildiğinde besin madde içeriği açısından en değerli durumdadır.

Korunga, kıraç ve kurak koşullarda dahi dekara 1.000 kg yeşil ot vermekte, yağış durumu uygun olan ya da sulanabilen yerlerde dekara yeşil ot verimi 2.500 kg, kuru ot verimi ise 250 – 750 kg olmaktadır

Korunga (Onobrychis sativa L.)

(16)

Protein içeriği yoncadan biraz daha düşük Protein içeriği yoncadan biraz daha düşük

(% 3.5-3.8, kuru otunda %14-19) olup, (% 3.5-3.8, kuru otunda %14-19) olup,

kalsiyum bakımından oldukça zengindir.

HP, çiçeklenme 1/10 olduğunda biçilmelidir.

Lezzetli, kolay sindirilebilen, timpani ve gaz Lezzetli, kolay sindirilebilen, timpani ve gaz sancılarına neden olmayan korunga sancılarına neden olmayan korunga

sığırlara günde 50 kg’a kadar verilebilir.

Sığırlara 50 kg, koyun ve keçilere 4-5 kg ve Sığırlara 50 kg, koyun ve keçilere 4-5 kg ve

(17)

1717

Fiğ (Vicia L.) Fiğ (Vicia L.)

fiğ, yeşil ve kuru kaba yem ve tane yem fiğ, yeşil ve kuru kaba yem ve tane yem

olarak kullanılır (%25-30 HP,3000 olarak kullanılır (%25-30 HP,3000

kcal/kg ME) kcal/kg ME)

150 kadar türü mevcuttur.

Ilıman iklime sahip tüm dünyada yetişir.

Adi fiğ, Adi fiğ,

Tüylü fiğ, Tüylü fiğ, Koca fiğ, Koca fiğ,

Burçak, Burçak,

Macar fiği ve bakla gibi türler Macar fiği ve bakla gibi türler

bulunmaktadır.

(18)

Adi fiğ (vicia sativa L.) Adi fiğ (vicia sativa L.)

Türler içinde en fazla adi fiğ yetiştirilir.

– Ot, tane ve mera bitkisi olarak önem taşır. Ot, tane ve mera bitkisi olarak önem taşır.

Bir yıllık yem bitkisi olup çiçeklenme sonuna Bir yıllık yem bitkisi olup çiçeklenme sonuna

doğru acılaşır.

– Sığırlara çiçeklenmeden önce verilmeliSığırlara çiçeklenmeden önce verilmeli HS yoncadan düşük, protein yoncaya yakın HS yoncadan düşük, protein yoncaya yakın

Vejetasyon dönemini aştığı zaman gebe Vejetasyon dönemini aştığı zaman gebe koyunlarda abort yapma olasılığı vardır.

koyunlarda abort yapma olasılığı vardır.

(19)

1919

Tüylü fiğ Tüylü fiğ

Adi fiğe göre kısa ve kurağa daha dayanıklı Adi fiğe göre kısa ve kurağa daha dayanıklı

bir tür olup, ülkemizin en sert ve verimsiz bir tür olup, ülkemizin en sert ve verimsiz

topraklarında yetişir.

Çiçek açma zamanında biçilir,verim 800- Çiçek açma zamanında biçilir,verim 800-

2500 kg/da 2500 kg/da

Koca fiğ Koca fiğ

Ülkemizde doğal olarak yetişir.

Kaliteli ot vermeyip daha çok tanesi için Kaliteli ot vermeyip daha çok tanesi için

yetiştirilir.

Macar fiği Macar fiği

Tüylü fiğin yetiştiği iklim şartlarında yetişir, Tüylü fiğin yetiştiği iklim şartlarında yetişir,

yeşil ot verimi de tüylü fiğ kadardır yeşil ot verimi de tüylü fiğ kadardır

(20)

Tür Kuru ot HP

Adi fiğ 803 160

Tüylü fiğ 703 143

Koca fiğ 704 140

Macar 414 73

Fiğ türlerinde kuru ot ve ham protein verimi, kg/da

(21)

2121

Burçak Burçak

Yeşil yem olarak ruminantların kaba yem Yeşil yem olarak ruminantların kaba yem

ihtiyaçlarının yarısı bu yemle karşılanabilir.

Yem değeri adi fiğ benzer Yem değeri adi fiğ benzer

Yeşil ot verimi 700-800 kg/da arasındadır.

Bakla Bakla

Batı ve Güney Anadolu bölgelerinde yetişir.

Çiçeklenmeden önce yada çiçeklenme Çiçeklenmeden önce yada çiçeklenme

döneminde biçilerek ruminantlara verilir.

Sağımdan sonra verilmelidir.

Gelir hayvanlarına alıştırılarak verilmelidir.

(22)

Mürdümük (lathyrus sativus L.) Mürdümük (lathyrus sativus L.)

Pek çok türü olup, kültürü yapılan tüylü Pek çok türü olup, kültürü yapılan tüylü

mürdümüktür.

Yazlık tek yıllık bir yem bitkisi olup, Doğu Yazlık tek yıllık bir yem bitkisi olup, Doğu

Akdeniz, Orta Anadolu bölgelerinde yetiştirilir.

Tohum bağlamadan önce hayvanlara Tohum bağlamadan önce hayvanlara

yedirilmelidir.

Yemlik bezelye Yemlik bezelye

Yaş ve kuru ot olarak ruminantlara verilir.

Ot verimi 1000 ile 2500 kg/da yeşil ot Ot verimi 1000 ile 2500 kg/da yeşil ot

Çiçeklenme başlangıcında % 3.5-4.2 ham protein Çiçeklenme başlangıcında % 3.5-4.2 ham protein

içerir. Kalsiyum, fosfor ve demir bakımından içerir. Kalsiyum, fosfor ve demir bakımından

(23)

Yonca ve tırfılın yetişmediği kurak ve çorak arazilerde yetiştirilebilir, dayanıklı bir bitkidir, hızlı büyür, yaban otlarının büyümesini engeller. Yaprak bakımından fakirdir. Çiçeklenmeden sonra hızlı bir şekilde lignifiye olur. Bu nedenle çiçeklenmeden önce yaklaşık 30 cm uzunluğa ulaştığında biçilmelidir.

Taş yoncasında bulunan kumarin adlı madde, bitki küflendiğinde dikumarole çevrilir. Küflü taş yoncası yiyen hayvanlarda, özellikle danalarda, bu madde kanın pıhtılaşmasını önlediğinden iç kanamalara neden olur. Bu duruma taş yoncası hastalığı (sweet clover disease) adı verilir. Tedavi için K vitamini uygulamaları gerekir.

Sığırlara günde 15-20 kg’a kadar verilebilir.

Taş yoncası:

(24)

Beyaz, mavi ve sarı çiçekli türleri vardır.

Bu türlerin hepsi alkaloidler (lupinin, lupanin, lupinotoksin, lipinidin) ve glikozidler (luponoid, vernin) içerirler. Bu nedenle lezzetsiz olan otlar hayvanlara alıştırılarak verilmelidir.

Ham protein içeriği % 2.5-3.3 arasında olup kalsiyum ve magnezyum bakımından zengindir.

Fazla tüketim zehirlenmelere (lupinoz) ve hatta ölümlere yol açabilir. Lüpenler ıslah edilerek tatlı türleri geliştirilmiştir.

Lüpen

(25)

2525

Ham protein içeriği % 3.5-4.7 arasında değişir.

Tohum alındıktan sonra ve alt yaprakları kurumadan iyi kaliteli ot değerindedir.

Hayvanlar tarafından sevilerek yenir.

Yemden yararlanmayı arttırdığı için doğranarak verilmesi tavsiye edilir.

Sütün lezzet ve kokusunu bozmaz.

Soya fasulyesi

(26)

BUĞDAYGİL YEŞİL YEMLERİ BUĞDAYGİL YEŞİL YEMLERİ

Hayvan ve toprak verimini artıran bitkilerdir.

Baklagil yeşillerine nazaran daha az protein, Baklagil yeşillerine nazaran daha az protein,

kalsiyum ve karoten içerirler.

Tahıllar gibi karbonhidratlarca zengin olup, yem Tahıllar gibi karbonhidratlarca zengin olup, yem değerlerine büyüme dönemine, biçim zamanına değerlerine büyüme dönemine, biçim zamanına

bağlı olarak değişebilir.

Buğdaygil yem bitkileri taze ve kurutularak verilir.

Gelir hayvanlarına verilen biçimlerine “hasıl” adı Gelir hayvanlarına verilen biçimlerine “hasıl” adı

(27)

2727

Tahıl hasılları Tahıl hasılları

Tanesi için olmayıp, yeşil yem olarak yetiştirilen, Tanesi için olmayıp, yeşil yem olarak yetiştirilen, boylu, bol yapraklı, kuvvetli tane veya başak boylu, bol yapraklı, kuvvetli tane veya başak bağlamayan buğdaygil bitkileridir.

bağlamayan buğdaygil bitkileridir.

Bu yemler arpa, buğday, çavdar ve yulaf gibi Bu yemler arpa, buğday, çavdar ve yulaf gibi tahılların başak döneminden önce biçilmesi ile elde tahılların başak döneminden önce biçilmesi ile elde edilir.

edilir.

Taze, kuru ve silo yemi olarak kullanılır.

Yem değerleri baklagiller kadar olmayıp, Yem değerleri baklagiller kadar olmayıp, vejetasyon döneminde genellikle HP miktarı %8-12 vejetasyon döneminde genellikle HP miktarı %8-12 KMKM

Buğdaygiller, baklagillere oranla Ca düşük, P Buğdaygiller, baklagillere oranla Ca düşük, P yönünden zengindir.

yönünden zengindir.

Önemli olanları yulaf ve çavdar hasılları olup, Önemli olanları yulaf ve çavdar hasılları olup, baklagillerle beraber yedirilirler.

baklagillerle beraber yedirilirler.

(28)

Mısır hasılı (Zea mays L.) Mısır hasılı (Zea mays L.)

Proteince fakir, buna karşılık şeker, nişasta ve Proteince fakir, buna karşılık şeker, nişasta ve

özsu bakımından zengin bir yemdir (lezzetli) özsu bakımından zengin bir yemdir (lezzetli)

Süt ineklerin beslenmesinde önemli Süt ineklerin beslenmesinde önemli

Süt ineklerine ve sığırlara günde 25-30 kg, Süt ineklerine ve sığırlara günde 25-30 kg,

keçilere 5-6 kg, koyunlara ise 3-4 kg verilebilir.

(29)

2929

Süt yağını düşürür, tereyağını yumuşatır ve Süt yağını düşürür, tereyağını yumuşatır ve

sütün tadını değiştirebilir.

Verimi yüksek olan at dişi mısır en fazla ekilir.

Taneleri yarı yarıya sertleşince ya da süt Taneleri yarı yarıya sertleşince ya da süt

döneminde biçilir.

İz elementlerce yetersiz (Mn, Cu ve Co), İz elementlerce yetersiz (Mn, Cu ve Co),

karotence zengindir.

Hayvanlara fazla miktarda verilirse ishale Hayvanlara fazla miktarda verilirse ishale

neden olabilir.

(30)

Buğdaygil türleri

Buğdaygil türleri KMKM HPHP HSHS NÖMNÖM ME ME MJ/kg,KM MJ/kg,KM Arpa, başaklanma başl.

Arpa, başaklanma başl.

Çavdar, sürgünde Çavdar, sürgünde

Mısır hasılı, süt taneli Mısır hasılı, süt taneli Yulaf, başaklanma başl.

Yulaf, başaklanma başl.

Sorgum Sorgum

Sudan otu, başakta Sudan otu, başakta

30.030.0 21.021.0 18.518.5 23.223.2 25.025.0 23.423.4

2.22.2 2.62.6 1.61.6 1.91.9 1.51.5 1.91.9

9.59.5 7.07.0 5.05.0 8.58.5 7.07.0 8.48.4

16.016.0 10.310.3 9.89.8 10.410.4 14.014.0 10.310.3

10.010.0 8.58.5 9.59.5 8.88.8 9.09.0 8.08.0 Bazı buğdaygil otlarının besin maddeleri miktarları,%

(31)

3131

Yulaf hasılı (avena sativa L.) Yulaf hasılı (avena sativa L.)

Başaklanmaya geçmeden biçilerek yeşil Başaklanmaya geçmeden biçilerek yeşil

durumda hayvan beslemede kullanılır.

Yapısında % 5 şeker bulunduğundan Yapısında % 5 şeker bulunduğundan

hayvanlar tarafından seçilerek tüketilir.

Süt ineklerine ve besi sığırlarına günde Süt ineklerine ve besi sığırlarına günde

30-40 kg, atlara kuru yemlerle beraber 30- 30-40 kg, atlara kuru yemlerle beraber 30-

35 kg verilebilir.

(32)

Darı (Panicum L.) Darı (Panicum L.)

Hayvanlar tarafından seçilen tek yıllık, sıcak Hayvanlar tarafından seçilen tek yıllık, sıcak

iklim bitkisidir.

Erken dönemde soğuk kuraklık gibi etkenlere Erken dönemde soğuk kuraklık gibi etkenlere

maruz kalırsa hayvanları zehirleyecek miktarda maruz kalırsa hayvanları zehirleyecek miktarda

”hidrosiyanik asit”

”hidrosiyanik asit” miktarı tehlikeli olabilir. miktarı tehlikeli olabilir.

Tüm darı çeşitleri protein ve mineral yönünden Tüm darı çeşitleri protein ve mineral yönünden

yetersizdir.

(33)

3333

Sudan otu ( Sorghum sudanse (piper) stapf ) Sudan otu ( Sorghum sudanse (piper) stapf )

Bol yapraklı, tek yıllık sıcak iklim bitkisidir.

Kuraklığa dayanıklı olup, yılda 4 kere biçilebilir.

İçerdiği kamış şekerinden dolayı tatlıdır.

Süt inekleri için yaz ortasında, diğer yeşil Süt inekleri için yaz ortasında, diğer yeşil

yemlerin az olduğu dönemde lezzetli ve sulu yemlerin az olduğu dönemde lezzetli ve sulu

yem kaynağıdır.

Hidrosiyanik asit darıdaki kadar fazla değil, 60 Hidrosiyanik asit darıdaki kadar fazla değil, 60

cm geldiğinde biçilir. HP bakımından yetersiz cm geldiğinde biçilir. HP bakımından yetersiz

olduğu için baklagillerle beraber ekilir ve yedirilir.

(34)

Ayrık (agropyron spp.) Ayrık (agropyron spp.)

Çok yıllık ve uzun ömürlüdür.

1.Otlak ayrığı (Agropyron cristatum L.Gaertn) 1.Otlak ayrığı (Agropyron cristatum L.Gaertn)

Çok yıllık, uzun ömürlü, kısa boylu, kışa ve Çok yıllık, uzun ömürlü, kısa boylu, kışa ve

kurağa dayanıklı serin iklim bitkisidir.

İç Anadolunun kıraç şartlarına iyi dayanır.

Otlakların önemli bir bitkisidir.

Yeşil ot verimi 600-800 kg/da Yeşil ot verimi 600-800 kg/da

(35)

3535

Otlak ayrığı Otlak ayrığı

(36)

2. Mavi ayrık 2. Mavi ayrık

Uzun ömürlü, yurdumuzda doğal olarak Uzun ömürlü, yurdumuzda doğal olarak

yetişir.

Kışa ve kurağa dayanıklı, meralar için Kışa ve kurağa dayanıklı, meralar için

elverişlidir.

Sulu yerlerde yeşil ot verimi 1200-1500 Sulu yerlerde yeşil ot verimi 1200-1500

kg/da arasındadır.

Kıraç şartlarda bu değer 800-1000 kg /da

(37)

3737

Mavi ayrık

(38)

3. Yüksek otlak ayrığı 3. Yüksek otlak ayrığı

Uzun boylu, çok yıllık, serin iklim buğdaygil Uzun boylu, çok yıllık, serin iklim buğdaygil

yemi olup, yumak halinde gelişir.

İç ve Doğu Anadolu’ da yaygın olarak İç ve Doğu Anadolu’ da yaygın olarak

yetişir.

Kurak ve soğuğa dayanıklı ve her toprakta Kurak ve soğuğa dayanıklı ve her toprakta

yetişebilir.

Kıraçta yeşil ot verimi 1000-1200 kg / da Kıraçta yeşil ot verimi 1000-1200 kg / da

kadar çıkar.

(39)

3939

İngiliz çimi İngiliz çimi

Çok yıllık, serin yer iklim bitkisidir.

Yağışlı nemli topraklarda yetişir.

Kurağa dayanıklı olmayıp, daha çok mera Kurağa dayanıklı olmayıp, daha çok mera

bitkisi olarak otlatma amacıyla yetiştirilir.

Kuru ot verimi 400-500 kg/da kadardır Kuru ot verimi 400-500 kg/da kadardır

Atlar için iyi bir yemdir Atlar için iyi bir yemdir

(40)

DİĞER YEŞİL YEM BİTKİLERİ

Küçük aile işletmelerinde kullanılan ayçiçeği yeşili, pancar yaprakları, havuç, turp, şalgam ve lahana gibi bahçe kültür bitkilerinin

yaprakları ve bazı ağaç yaprakları bu gruba dahildir.

(41)

4141

Ayçiçeği yeşili Ayçiçeği yeşili

Tohumundan yararlanmak amacıyla kullanılır.

CHO zengin, proteince (% 1.5-1.9 HP) yetersiz CHO zengin, proteince (% 1.5-1.9 HP) yetersiz

yem bitkisidir.

Kaba yapraklı olduğu için genelde sığırların Kaba yapraklı olduğu için genelde sığırların

beslenmesinde kullanılır.

Sığır ve ineklere 25-30 kg verilir.

Süt ineklerine tek kaba yem olarak Süt ineklerine tek kaba yem olarak

verilmemelidir.Süt ineklerine kuru ot ile verilmemelidir.Süt ineklerine kuru ot ile

verilmesi önerilir verilmesi önerilir

(42)

Şeker pancarı yaprakları Şeker pancarı yaprakları

Pancar yaprakları öz su bakımından zengin olup, hayvanlar Pancar yaprakları öz su bakımından zengin olup, hayvanlar tarafından sevilerek yenir.

tarafından sevilerek yenir.

% 15-20 KM, % 2-3 HP, % 1.5-2.5 HS ve % 8 NÖM içerir.

Azotsuz öz maddenin büyük bir kısmını şeker, bir kısmını Azotsuz öz maddenin büyük bir kısmını şeker, bir kısmını ise pektin ve pentozanlar oluşturur.

ise pektin ve pentozanlar oluşturur.

Ca, Mg, Na, K, Cl, Fe, Mn bakımından zengindir.

Pancar yapraklarında bulunan ham besin maddelerinin Pancar yapraklarında bulunan ham besin maddelerinin sindirilme dereceleri oldukça yüksektir.

sindirilme dereceleri oldukça yüksektir.

Süt sığırlarına sağımdan sonra verilmeli, süt yağını Süt sığırlarına sağımdan sonra verilmeli, süt yağını sertleştirebilir.

sertleştirebilir.

İshale neden olabilir (okzalik asit ve saponin) İshale neden olabilir (okzalik asit ve saponin)

– 1 kg pancar yaprağı hayvana verildiği zaman 1-1.5 g 1 kg pancar yaprağı hayvana verildiği zaman 1-1.5 g CaCO3 verilmesi gerekir.

CaCO3 verilmesi gerekir.

Sığır besisine 30-40 kg/gün verilebilir, Sığır besisine 30-40 kg/gün verilebilir,

Şeker pancarı yaprakları besi koyunlaına günde 1-1.5 kg Şeker pancarı yaprakları besi koyunlaına günde 1-1.5 kg

(43)

4343

Hayvan pancarı yaprakları Hayvan pancarı yaprakları

Protein yönünden şeker pancarından daha iyi.

Süt ineklerine günde 25-30 kg, koyunlara 2-3 kg Süt ineklerine günde 25-30 kg, koyunlara 2-3 kg Havuç yaprakları

Havuç yaprakları

Karoten yönünden zengindir.

Sütün kalitesinin ve rengini olumlu etkiler Sütün kalitesinin ve rengini olumlu etkiler

(44)

Lahana, karnıbahar, pırasa yaprakları

Ham protein (% 2.2-2.5) ve enerji bakımından zengin olmasına karşın ham selülozu düşük düzeyde içerir.

Taze veya silo yemi olarak kullanılabilir.

Sütün koku ve tadını olumsuz yönde etkilediklerinden sağmal ineklere sağımdan sonra verilmelidir.

Yemlik lahana soğuğa karşı dayanıklı olduğu için yılın en son yeşil yemi olarak kullanılabilir.

Süt ineklerine günde en çok 10 kg’a, besi sığırlarına 20 kg’a kadar verilebilir.

Lahana yapraklarının fazla miktarda verilmesi gaz sancılarına, uzun süreli verilmesi lahana anemisine neden olur.

(45)

Akasya, kavak, söğüt, üzüm, fındık, meşe gibi ağaçların yaprakları hayvanlara yeşil yem olarak verilebilir.

Meşe yapraklarının taze olarak fazla miktarda koyunlara verilmesi bileşiminde yüksek düzeyde tannik asit bulunması nedeniyle konstipasyon, kolik, hatta ölüm gibi durumlara yol açabilir.

Keçiler ise meşe yapraklarını daha fazla tüketebilir.

Yaprakların besin madde bileşimi, mevsime ve ince dalları ile birlikte verilip verilmemesine göre değişir.

Genellikle sindirilme dereceleri yüksektir.

Ağaç yaprakları:

(46)