 Türkiye’de içsularda ağırlıklı olarak alabalık yetiştiriciliği,

 Türkiye üretim miktarı açısından AB ülkeleri arasında 7.

sırada iken kişi başına su ürünleri tüketimi açısından son sıralarda yer almaktadır. Dünya su ürünleri tüketiminin ortalama kişi başına 15 kg, AB ülkelerinde ise 22 kg olduğu dikkate alındığında Türkiye’de kişi başına su ürünleri tüketiminin en az 2-3 kat artırılması gerekmektedir.

 Türkiye’de içsularda ağırlıklı olarak alabalık yetiştiriciliği,

denizlerde ise çipura ve levrek yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Türkiye su potansiyeli (TAGEM 1998)

 Balıkçılığı geliştirme çabaları özellikle son yıllarda önem

kazanmış ve uluslararası kurullar oluşturularak belirli

avlanma bölgelerinde uygulanmak üzere yönetmelikler

hazırlanmıştır. Birçok ülke de yeni ve geniş çaplı önlemlerle

kıyılarındaki balık stoklarını ve balıkçılık sanayilerini koruma

çabasındadır.

 Üç yanı denizlerle çevrili bir ülke olmasına karşılık Türkiye'de

balıkçılık yeterince gelişebilmiş değildir. Bunun nedenleri,

gelişmiş tekniklerle açık deniz balıkçılığına geçilmemesi, aşırı

ve bilinçsiz avlanma ile su kirliliğine bağlanabilir.

 Avlanan balık miktarı yılda 500 bin tonu biraz aşar; bunun yaklaşık 350 bin tonu hamsi, 100 bin tona yakını da istavrittir. Balıkçılığın temelde iki tür balığa dayanması öteki balıkların soylarının çok azalmasından kaynaklanır. Örneğin yumurtlamak üzere her yıl Marmara Denizi'ne gelen uskumru 1960'lardaki aşırı avlanma

nedeniyle Ege'den Marmara'ya geçmemeye başladığı için eskisine oranla çok az avlanabilmektedir. Öte yandan dip trolüyle ve dinamit gibi patlayıcı maddelerle avlanma sonucunda dip balıkları da önemli ölçüde azalmıştır. Ayrıca deniz, akarsu ve göllerdeki kirlenme de,

İzmit Körfezi'nde olduğu gibi balıkçılığı tehdit eden en büyük

sorunlardan biridir.

Türkiye’nin su ürünleri potansiyeli yüksek olmasına karşın, su ürünleri avcılığı ülke ekonomisinde önemli bir yere sahip değildir.

Deniz Balıkçılığı : Türkiye’de daha çok kıyı balıkçılığı gelişmiştir. Açık denizlerde

avlanacak gemi ve filolarımız olmadığından açık deniz balıkçılığı yapılmaz. Karadeniz ve Marmara Denizi Türkiye’de balıkçılığın önem kazandığı alanlarıdır. Özellikle balıkların göç döneminde boğazlar önemli balık avlama alanlarıdır.

İç Sular Balıkçılığı : Göllerde ve akarsularda yapılmaktadır. İç sularımız balık bakımından zengin olmasına karşın bu potansiyel değerlendirilememektedir. Balıklar dışında iç

sularımızdan elde edilen midye, istakoz ve karides gibi su ürünleri de bulunmaktadır.

Kültür Balıkçılığı : Kültür balıkçılığı hem kıyılarımızda, hem de iç bölgelerimizin akarsu

boylarında ya da temiz kaynak suları sağlanabilen yerlerde yapılmaktadır. Bu nedenle balık

yetiştirme çiftlikleri kurulur ya da yapay baraj göllerinden yararlanılır.

 Bugün, daha çoğu alabalık olmak üzere 2000 civarında balık yetiştiriciliği yapan çiftlik var.

 Bu üretim tüm su ürünleri üretiminin yaklaşık yüzde 1,5’u kadar.

 Dünyada yılda yaklaşık 150 milyon ton olan toplam ürünleri

üretiminin yaklaşık yüzde 13’ü yetiştiricilikten elde ediliyor.

su ürünleri üretimi (ton) ve oransal değişimi (%) (DİE 2002)

Yıllar

Avcılık Yetiştiricilik

Toplam Üretim

İçsu Deniz

Toplam

İçsu Deniz  

Toplam

Miktar % Miktar % Miktar % Miktar %

1970 13.249   7 170.905 93 184.154 -   - - - 177.926

1980 32.255   8 397.321 92 429.576 -   - - - 429.576

1990 37.315 10 342.017 89 379.332 4.237

1

1.545

0

5.782 385.114

2000 42.824 7 460.521 79 503.345 43.385

7

35.646

6

79.031 582.376

2010 40.259 6 445.680 68 485.939 78.568

12

88.573

14

167.141 653.080

2011 37.097 6 477.658 67 514.755 100.446

14

88.344

13

188.790 703.545

2012 36.120 6 396.322 61 432.442 111.557

17

100.853

16

212.410 644.852

2013 35.074 6 339.047 56 374.121 123.019

20

110.375

18

233.394 607.515

2014 36.134 7 266.078 49 302.212 108.239

20

126.894

24

235.133 537.345

2015 34.176 5 397.731 59 431.907 101.455

15

138.879

21

240.334 672.241

Kaynak Türler 2011 2012 2013 2014 2015

Miktar % Miktar % Mikta

r % Miktar % Mikta

r %

DENİZ

Alabalık 7.697 9 3.234 3 5.186 5 5.610 4 6.872 5

Levrek 47.013 53 65.512 65 67.913 62 74.653 59 75.164 54

Çipura 32.187 36 30.743 30 35.701 32 41.873 33 51.844 37

Diğer 1.447 2 1.364 1 1.575 1 4.758 4 4.999 4

Toplam 88.344 100 100.85 100 110.3

5 100 126.89 100 138.8

9 100

İÇSU Alabalık 100.239 111.335 122.873 107.983 101.166

Toplam

100.446 111.557 123.019 108.239 101.455

Toplam Üretim (Ton)

188.790 212.410 233.394 235.133 240.334

 Yetiştirme Alanları

Balık yetiştirme alanları, kendi arazilerimiz değil de, kamu arazileri veya su alanları ise bu arazilerin, kurulacak işletmeye tahsisi veya işletme haklarının kiralanması sağlanmalı.

Yumurta ve Yavru Temini

İşletmenin ihtiyacı olan yumurta ve yavrular, kendi üretim tesisinde yetiştirilemiyorsa yavru ve yumurta alımını garanti altına almalı, bunların temin edilebileceği yerler belirlenmeli.

Yem Temini

Balık yetiştirme tesisinin en önemli girdisi yemdir. Masrafların yaklaşık yüzde 70’i yemden kaynaklanır. Yemin ucuz ve kaliteli olarak nereden temin edileceği daha önceden planlanmalıdır.

Tecrübeli İnsan Gücü

Balık yetiştiriciliği, hem yeni bir iş alanı olması, hem de çok değişik faktörlerden etkilenmesi, dolayısıyla, bilgili ve tecrübeli insan gücüne ihtiyaç gösterir.

Hastalık

Hastalık, üretim havuzlarına girince balıkları kırıp geçirir. Hastalığın işletmeye girmemesi için tedbir alınırsa balıkların hastalıklara yakalanması da asgariye iner. Üretim havuzlarında hastalık görüldüğünde, balıklar hemen ilaçlanmalı, aşılanmalı ve gerekli karantina tedbirleri alınmalıdır.

Pazarlama

Bugün Türkiye’nin büyük bir kesimi balık yeme alışkanlığı edindi. Bu yüzden balık artık kolayca pazarlanabiliyor. Elde edilen balık, insanların en çok ihtiyacı olduğu mevsimde pazara arz edilerek azami kar sağlanıyor. Günümüzde üreticiler, balık yetiştiriciliğine daha çok önem veriyor. Yapılan yatırım, 1-2 yıl içinde ürüne ve paraya dönüşüyor.

Türkiye'de 127 tatlısu balığı ve 384 deniz balığı türü bulunmaktadır.

Tatlısu balıkları

Türkiye'nin tatlı sularında en yaygın olan balık türleri hiç şüphesiz alabalıklar ve sazangiller familyasına ait olan ak balık ve üç ayrı türü ile Bıyıklı balık türleridir, ve neredeyse Türkiye'nin her bölgesinde her derede ve çayda bulunurlar. Bunların yanında sazangiller familyasına ait sazan balığı, çapak balığı, tahta balığı, kadife balığı,

kızılkanat, kızılgöz gibi türler bulunur.

Türkiye'de birçok alabalık türü mevcutdur. Bunlardan Abant alası, Anadolu alası gibi bazıları sadece Türkiye'de bulunurlar. Tatlı suların en yaygın yırtıcı balıkları yayın

balığı, turna balığı, sudak balığı, yılan balığı ve tatlısu levreğidir. Türkiye'nin güneydoğusunda yayın balığının bir de Mezopotamya yayını diye ikinci bir türü

bulunur. Ayrıca Türkiye'nin diğer bir yerlisi olan kangal balığı, cilt hastalıklarına karşi şifalı olması ile dünyaca ün kazanmıştır. Kefal adını taşıyan ama aslında sazangiller familyasına mensup olan inci kefali sadece Van Gölünde bulunan bir yerli balık türüdür.

Ticari açıdan en önemlileri sazan, gökkuşağı alabalığı, ak balık ve yayın balığıdır. 1970li yıllarda gökkuşağı alabalığının Kuzey Amerika'dan Türkiye'ye getirilmesi ve devlet

tarafından üretimi desteklenmesinden sonra Türkiye'de büyük kapsamlı yetiştirilmeye başlanmıştır. Türkiye'nin her yerinde alabalık yetiştiriliciğine rastlamak mümkündür.

Ayrıca yayın balığı da havuzlarda üretilmeye başlanmıştır.

 Deniz balıkları

Türkiye'nin denizlerinde bulunan en büyük balıklar boyu 7-8 metreye ve ağırlıkları 1,5 tona varabilen Mersin morinası, 500 kiloya varan mavi

kanatlı orkinos ve sadece Akdeniz'de Mersin ve İskenderun körfezlerinde nadir rastlanan ve eti yenilmeyen ay balığı (3 ton). Bunların yanında bazı köpek balıkları da çok büyük olabilirler: özellikle beyaz köpek balığı (7 metre, 1,5 ton).

Ticari açıdan en önemli balıklar hamsi, kefal, istavrit, barbunya, sardalya, uskumru, mezgit, sargan, kalkan ve çipura türleridir. Ayrıca çipura

Türkiye'nin Ege kıyılarında çok başarılı bir şekilde suni olarak da

yetiştirilmektedir.