Ders slaytları, konuyu daha iyi anlamanıza yardımcı olması için hazırlanmıştır.
Sınavlarda “Guyton, Tıbbi Fizyoloji” kitabındaki ilgili bölüm konuların tamamından sorumlu
olduğunuzu unutmayınız.
Başarı dileklerimle.
Doç. Dr. Atilla Uslu
2020
Arka Hipofiz Hormonları Hipotalamustaki Hücrelerin Gövdelerinde Sentezlenir.
• Arka hipofiz hormonlarını salgılayan hücrelerin gövdeleri arka hipofiz bezinde yerleşim göstermezler.
• Bunlar magnoselüller nöronlar adını alan ve hipotalamusun supraoptik (ADH) ve paraventriküler (Oksitosin) çekirdeklerinde yer alan büyük nöronlardır.
• Bu hormonlar daha sonra nöronların hipotalamustan arka hipofiz bezine uzanan sinir liflerinin aksoplazması içinde beze taşınırlar.
>>
• Nörohipofiz olarak da adlandırılan arka (posteriyor) hipofiz bezi esas olarak, pitiuisit denilen glia benzeri hücrelerden oluşur.
• Pitüisitler hormon salgılamaz.
• Hipotalamusun supraoptik ve paraventriküler çekirdeklerinden kaynaklanan sinir traktuslarının
terminal sinir lifleri ve terminal sinir sonlanmaları için sadece destek dokusu olarak görev yaparlar.
Oksitosin ve ADH (vazopressin)’nun her ikisi de 9 amino asit içeren polipeptidlerdir.
• Bu iki hormonun moleküler yapıları birbirlerine çok benzerler.
• ADH’daki fenilalanin ve arjininin, oksitosin molekülündeki izolösin ve lösinin yerini almasının dışında hemen hemen aynıdır.
• Moleküllerinin benzerliği işlevlerinin kısmen benzer oluşunu açıklar.
• Tüm hipotalamus sağlam bırakılıp hipofiz sapı hipofizin üstünden kesilirse, birkaç günlük geçici bir azalmadan sonra, arka hipofiz hormonları hemen-hemen normal olarak salgılanmaya devam ederler.
• Bunun nedeni, hormonların önce supraoptik ve paraventriküler çekirdeklerin hücre gövdelerinde yapılması, sonra “nörofizinler”
denilen “taşıyıcı proteinlere” bağlı olarak arka hipofizdeki sinir sonlanmalarına taşınmalarıdır.
• Hormonların bu şekilde beze taşınmaları için birkaç gün gerekir.
• ADH esas olarak supraoptik çekirdekte, oksitosin ise esas olarak paraventriküler çekirdekte oluşturulur.
• Ancak, bu çekirdeklerin her biri, ana hormonun 1/6 oranında ikinci hormonu da sentezleyebilir.
• Sinir uyarıları supraoptik ve paraventriküler çekirdeklerden lifler boyunca aşağı doğru iletildiğinde, hormonlar ekzositozla salgılanırlar ve kapillerlere geçerler.
• Nörofizin ve hormon birlikte kana salgılanır ancak, birbirlerine gevşek bir şekilde bağlı olduklarından, hormon anında nörofizin’den ayrılır.
• Nörofizinin, sinir uçlarından ayrıldıktan sonra bilinen bir işlevi yoktur.
yokluğundaADH Büyük hacimde
dilüe idrar çıkarma
Aşırı ADH
salgılandığında küçük hacimde konsantre idrar çıkarma
• ADH önce membranda cAMP oluşumuna yol açan reseptörlere bağlanır ve özel veziküllerdeki elemanların fosforilasyonuna yol açar.
• Bu fosforilasyon, aquaporin içeren veziküllerin sentezine ve hücrenin apikal yüzüne ekzositozuna neden olur.
• Bu işlem geçici olarak, suyun tübül sıvısından peritübüler sıvıya serbest difüzyon ile geçmesine izin veren çok sayıda yeni porların oluşumunu sağlar.
• Bütün bu olaylar ADH varlığında veya yokluğunda 5-10 dakika içinde gerçekleşir veya tekrar geri döner.
>>
OVLT: organum vasculosum of the lamina terminalis, SFO: subfornical organ
OVLT: Organum vasculosum of the lamina terminalis SFO: Subfornical organ
AVP: Arginine vasopressin PVN: Paraventriküler nukleus SON: Supraoptik nukleus
Hamileliğin başlangıcından son dönemine kadar, özellikle doğum sırasında plazma oksitosin düzeyi oldukça artar.
Bu nedenle, birçok doğum uzmanı bu hormonun en azından kısmen, doğumdan sorumlu olduğu kanısındadır.
Oksitosin Gebe Uterusta Kasılmaya Neden Olur.
Bu düşünce, aşağıdaki gerçeklerle desteklenmektedir:
1. Hipofizektomili hayvanda doğum süresi çok uzar ve bu oksitosinin doğumdaki olası etkisinin bir göstergesidir.
2. Doğum sırasında, özellikle son döneminde, plazma oksitosin düzeyi artar.
3. Gebe hayvanda serviks’in uyarılması hipotalamus’tan oksitosin salgılanmasını artıran sinirsel uyarılara neden olur.
Bu etkiler ve bebeğin doğumuna yardım eden mekanizmaları devreye girer.
Oksitosin Memelerden Sütün Boşaltılmasına Yardım Eder.
Oksitosin özellikle emzirmede önemli bir rol oynar ve bu rolü bebeğin doğumundaki rolünden çok daha iyi anlaşılmıştır.
Emzirme sırasında oksitosin, memede dokusundaki alveolleri sıkıştırarak sütün kanallara geçmesini ve emmekte olan bebeğin
sütü alabilmesini sağlar.
Bu mekanizma şu şekilde çalışır:
• Bebeğin memeyi emmesi sırasında meme ucundaki mekanoreseptörleri uyarır.
• Bu uyarılar afferent duyu sinirleriyle hipotalamusun paraventriküler ve supraoptik çekirdeklerindeki oksitosin nöronlarına ulaşır ve oksitosin serbestleşmesini sağlar.
• Oksitosin kan yoluyla meme bezlerine taşınır.
• Oksitosin meme bezi alveollerinin etrafında bir ağ oluşturan miyoepitelyal hücrelerin kasılmasına neden olur.
• Emme başladıktan sonra birkaç dakikadan daha kısa bir süre içerisinde süt akmaya başlar.
• Bu mekanizmaya sütün boşalması veya “süt ejeksiyonu” adı verilir.
>>
