Çeviri
Sacit Yörüker Uzman Denetçi
5. Grup
Mart 2004
øngiltere Sayıútayı
Finansal Denetim Elkitabı
Çeviri
Sacit Yörüker Uzman Denetçi
5. Grup
Mart 2004
Finansal Denetim Elkitabı
Mali Yapı ve Denetim Boyutlarıyla Afet Yönetimi Çeviri
Sacit Yörüker
Eserin Özgün Adı Financial Audit Manual
Sayıútay mensupları için bastırılmıútır.
Son Okuma Baran Özeren
Dizgi ve Mizanpaj Gürkan Alpsoy
Baskı ve Cilt
Sayıútay Yayın øúleri Müdürlü÷ü
Birinci Basım Mart 2004
TC SAYIùTAY BAùKANLIöI 06100 BALGAT ANKARA
Tlf: 295 30 00 Fx: 295 40 94 www.sayistay.gov.tr e-mail: sayistay @ sayistay.gov.tr e-mail (yazarın) : syoruker@sayistay.gov.tr
Sayıútayımız, kamu mali yönetim ve kontrol yapımızda reform arayıúlarımızın derinleúmeye baúladı÷ı bir dönemde yayınlarıyla öncü ve yönlendirici rolünü sürdürmektedir. Türkçemize kazandırdı÷ımız Finansal Denetim Elkitabı baúlıklı bu doküman; øngiltere Sayıútayı tarafından yürütülmekte olan denetim uygulamalarının ulaúmıú oldu÷u zengin deneyimleri yansıtmakta, denetim standartlar ile Kurum politikalarının ve uygulamanın nasıl ahenkli bir biçimde harmanlanması gerekti÷i konusunda paha biçilmez bir de÷er taúımaktadır.
Bu dokümanın kendi standartlarımızı oluúturma ve rehberlerimizi hazırlama çalıúmalarımıza ivme kazandıraca÷ından kuúku duymuyorum.
Elkitabı, keza, øngiltere Sayıútayın ülkenin yürütme ve yasama organlarındaki geliúmelere ve beklentilere bir denetim kurumu olarak cevap verme esnekli÷i ve birikimi bakımından da incelenmeye de÷er bir dokümandır.
øngiltere Sayıútayının prati÷inden süzülüp gelen zengin deneyimlerle dokunmuú bu dokümanın Sayıútayımızın ve di÷er denetim organlarının arayıúlarına katkı sa÷layaca÷ına ve yol gösterici olaca÷ına inanıyorum.
Bu düúüncelerle, bu hacimli dokümanı güzel ve akıcı bir Türkçeyle dilimize kazandıran Uzman Denetçi Sacit Yörüker’i kutluyor;
kitabın dizgisinden baskısına, cildinden da÷ıtımına uzanan faaliyet zincirinde görev alan mensuplarımıza teúekkür ediyorum.
Mehmet Damar Baúkan
Sayfa
Birinci Bölüm Giriû ……… 1
ùkinci Bölüm Finansal Denetimin Amaçları…... 3
Üçüncü Bölüm Risk Denetimi ………. 11
Dördüncü Bölüm Görevlendirme (Appointment) … 18 Beûinci Bölüm Sorumluluk ……….. 27
Altıncı Bölüm Planlama ……….. 34
Yedinci Bölüm Alan Çalıûması ………. 62
Sekizinci Bölüm Tamamlanma ………... 75
Dokuzuncu Bölüm Finansal Tablolar Hakkındaki Raporlar ……….. 87
Onuncu Bölüm Deøerlendirme (Review) ………. 108
Onbirinci Bölüm Diøer Denetçilerin ve Uzmanların Çalıûmalarından Yararlanma …… 116
Onikinci Bölüm Yolsuzluk ……… 131
Onüçüncü Bölüm Açılıû Bakiyeleri ve Mukayeseli Rakamlar ………. 144
Ondördüncü Bölüm Finansal Tablolarla Birlikte Yayımlanan Diøer Bilgiler ……… 147
Onbeûinci Bölüm Müûteri ile ùletiûimler ………….. 152
Birinci Bölüm Giriû
1. Denetimimize temel oluûturan ana ilkeler -Parlamento’ya karûı sorumluluk, baøımsızlık, tarafsızlık ve profesyonellik- deøiûmeden varlıøını sürdürmesine raømen, denetim uygulamaları, ortamdaki deøiûikliklere, meslekî standartlara ve mevcut araçlara cevap vermek üzere sürekli olarak evrim geçirmektedir.
Son elkitabımızı hazırladıøımızdan bu yana;
x hükümetin (government) fonksiyonlarını yerine getirme tarzında ve Parlamento’ya hesapverme biçiminde önemli deøiûikliklere,
x Parlamento’nun ve müûteri konumundaki kurumların (departments) denetimlerimizden beklentilerinde bir artıûa,
x Denetim Standartlarının Denetim Uygulamaları Kurulu (DUK) tarafından hazırlanıp sistemleûtirilmesine,
x bilgisayar destekli denetim araçlarında hızlı geliûmelere tanık olduk.
Bu deøiûiklikler iûimizi birçok yönden etkilemiû olup, ûimdi bu Elkitabına ve bunda somutlaûan yaklaûımdaki deøiûikliklere yansıtılmaktadır.
2. Bu Elkitabı hem Sayıûtay’daki ve hem de genelde meslekteki en iyi uygulamaları yansıtmak üzere hazırlanmıûtır. Genel politikamız, Denetim Uygulamaları Kurulu tarafından yayımlanan Denetim Standartları Açıklamalarına (DSA) her yönden uymaktır. Bu Elkitabı, Denetim Standartları Açıklamalarını tamamlamakta, ama onları deøiûtirmemektedir.
Elkitabı, Açıklamaların denetimlerimize uygulanması doørultusunda yol göstericilik yapmakta ve ayrıca Komptrolör ve Genel Denetçi’nin (Sayıûtay Baûkanı’nın) devletin yasayla görevli kılınan denetçisi olarak özel sorumluluklarından kaynaklanan konuları kapsamaktadır.
3. Finansal Denetim Politikaları (FDP) koyu harflerle metin içinde yer almakta olup, bunlara uymak zorunludur. Diøer bütün materyal sadece yönlendiricidir. Politika ve yönlendirme arasındaki dengeye karar verirken temel amacımız, Sayıûtay içinde tutarlı standartların bulunmasını saølamak olmakla birlikte, denetçilere saøduyularından yararlanma özgürlüøünü
tanımak amacıyla zorunlu (mandatory) öøeleri en aza indirmek olmuûtur.
Gerektikçe verilen iûlenmiû örnekler dahil olmak üzere, daha detaylı yönlendirmeler Alan Elkitabı Modülleri serisi içinde yer almaktadır. Bu modüller ortaya çıkan en iyi uygulama örneklerini yansıtmak üzere sürekli olarak güncelleûtirilmektedir.
4. Bu Elkitabı geliûmeyi durduran bir ûey olarak görülmemelidir.
Elemanlarımızın saøduyularına ve profesyonelliklerine deøer veriyoruz.
Sayıûtay’ın selefi (Hazine ve Denetim Departmanı) tarafından üretilmiû eøitim materyalinden alınmıû aûaøıdaki ifade 1948’de ne kadar uygunsa bugün de o kadar uygundur.
“... Hazine ve Denetim Departmanı denetçisi için çok deøerli iki niteliøi – giriûkenlik ve saøduyu- sergilemiû olursunuz. Yeni denetim yaklaûımlarını bulmada giriûkenlik, neyin kabul edileceøini kararlaûtırmada saøduyu ...”
ùkinci Bölüm
Finansal denetimin amaçları
Giriû
1. Bu bölüm, Sayıûtayın finansal denetim çalıûmasının amaçlarını, bu amaçları Kurum’un genel hedefleri baølamı içine yerleûtirerek vermektedir. Bölüm, tasdik (certification) denetimini, risk denetimini ve müûteriye hizmeti kapsamaktadır. Bu bölümdeki politikalara ve yönlendirmelere uygunluk;
amaç ve finansal tabloların denetimini düzenleyen ve genel ilkeleri içeren 100 no’lu Denetim Standartları Açıklamasına ve 400 no’lu Denetim Standartları Açıklamasının Denetimin Kanıtını ele alan ilgili bölümlerine uygunluøu saølamaktadır.
Genel amaçlar
2. Bütün denetim çalıûmalarımız -hem finansal hem de paranın deøerinin karûılıøı- vasıtasıyla:
x Parlamentoya, doøru olarak hesap verilmesi ve kamu kaynaklarının kullanımı hakkında baøımsız güvence, bilgi ve tavsiye saølamayı;
x finansal yönetime ve merkezi hükümet organlarınca elde edilen paranın deøerinin karûılıøına katkıda bulunmayı amaçlıyoruz.
3. Finansal denetimimizin amacı:
i.denetlediøimiz finansal tabloların gerçek ve dürüst bir fikir verdiøi, doøru olarak ya da dürüst ûekilde sunduøu, bu tabloların muhasebe gereklerine ve diøer gerekliliklere uygun olarak hazırlandıøı ve tablolarda raporlanan iûlemlerin bu iûlemleri düzenleyen izinlere uygun olduøu hakkında Parlamentoya makul güvence saølamak;
ii.merkezi hükümet organlarındaki düzenliliøe, sosyal ve ahlaki davranıû kurallarına ve finansal kontrola iliûkin riskleri belirlemek, deøerlendirmek, incelemek ve anlamlı (significant) yetersizlikler hakkında Parlamento’ya raporlar sunmak;
iii.müûteri konumundaki organlara, onların finansal yönetimlerini, kontrollarını ve raporlamalarını geliûtirmeye yardımcı olacak yapıcı tavsiyelerde bulunmak
4. Bu amaçlardan ilkini tasdik denetimi, ikincisini ise risk denetimi olarak isimlendirmekteyiz. Müûterilere yönelik yapıcı tavsiyelerin kaynaøı finansal denetimin bu iki alanı olmalıdır.
Tasdik (certification) denetimi
FDP 2.1. Tasdik denetimine giriûtiøimizde:
i. Denetim Standartları Açıklamalarında yer alan Denetim Standartları ile uyumlu, kâfi miktarda, uygun denetim kanıtları elde etmek üzere tasarlanmıû prosedürleri uygulamalı, finansal tabloların önemli yanlıû beyanlardan ve düzensizliklerden arınmıû olup olmadıøını makul bir güvenle belirlemeli;
ii. ilgili mevzuata, muhasebe standartlarına ve hesap direktiflerine uygun olarak hazırlanmıû olup
olmadıklarını anlamak üzere finansal tabloların genel sunumunu deøerlendirmeli;
iii. finansal tablolar hakkında açık ve seçik bir görüû (opinion) ifade etmeliyiz.
5. Finansal tablolar tasdik çalıûmamızın odak noktasıdır.
Bu tablolar genellikle:
x yıllık olarak hazırlanır, x Parlamentoya sunulur ve x bütün halkın kullanımına açıktır.
6. Bu ortak faktörlere raømen, yıllar zarfında, Parlamento’nun deøiûen ihtiyaçlarına, rapor hazırlayan yeni kuruluûların oluûturulmasına ve hükümet faaliyetlerinin deøiûen karmaûıklıøına cevap vermek üzere farklı birkaç türde finansal tablo ortaya çıkmıûtır.
7. ùdare (management) finansal tabloların hazırlanmasından ve sunumundan sorumludur. Sayıûtay Baûkanı (Comptroller and Auditor General) ise kafi miktarda ve uygun kanıtlara dayanarak bu tablolar hakkında görüû oluûturulmasından ve bu görüûün ifade edilmesinden sorumludur. Gereken kanıtları belirlemek, bunları toplamak ve deøerlendirmek ve sonuçları raporlamak için izlediøimiz prosedürler bu Elkitabı’nın diøer bölümlerinde yer almaktadır. Bu prosedürler Denetim Standartlarının gereklerini yansıtmaktadır.
Tasdik denetimimizin kapsamı
8. Finansal tabloların sunumuyla idare bu tablolardaki bilgiler hakkında iddialarda bulunmaktadır ve denetimimizin amacı bu iddiaları test etmektedir. Bu nedenle bu iddialara denetim amaçlarımız olarak baûvuruyoruz. Tahakkuk bazlı olarak hazırlanan finansal tablolar bakımından bu iddialar genellikle ûu ûekilde tanımlanabilir:
x Var Olma: bir aktifin ya da borcun belli bir tarihte var olması;
x Haklar ve Yükümlülükler: bir aktifin ya da borcun tam olarak belli bir kuruluûa ait olması;
x Meydana Gelme: bir iûlemin ya da olayın ait olduøu kuruluûta ilgili olduøu dönemde meydana gelmiû olması;
x Eksiksiz Olma: kaydedilmemiû aktiflerin, borçların iûlemlerin ya da olayların veyahut açıklanmamıû kalemlerin bulunmaması;
x Kıymet Takdiri: bir aktifin ya da borcun taûıdıøı uygun deøerde kaydedilmesi;
x Ölçme: bir iûlemin ya da olayın doøru miktarda kaydedilmesi ve gelir ya da giderin uygun döneme tahsis edilmesi;
x Sunum ve Açıklama: bir kalemin yürürlükteki raporlama çerçevesine uygun olarak açıklanması, tasnif ve tasvir edilmesi.
9. Bu iddiaların yanı sıra, merkezi hükümet sektöründe, bütün finansal tablolar için ortak, sekizinci bir iddiayı benimsemekteyiz.
x Düzenlilik (Regularity): bir iûlemin, bu iûleme izin veren mevzuata, düzenleyici mevzuata, Parlamenter izne ve Hazine iznine göre yönetmelik çıkarma yetkisi bulunan bir organ tarafından çıkarılan yönetmeliklere uygun olması.
10. Bu iddia, Bir Üst Düzey Muhasebe Yetkilisinin Sorumlulukları Memorandumunda ifade edildiøi gibi, bu Yetkiliye “... sorumlusu olduøu fonların ancak Parlamento tarafından izin verilen ölçüde ve amaçlar çerçevesinde kullanılması ...”nı saølamak için yüklenen özel sorumluluøa iûaret etmektedir.
11. Bütün hükümet faaliyetlerinin kaynaøı Parlamento tarafından verilen izindir.
Üst Düzey Muhasebe Yetkilileri (Accounting Officiers) baûkanı oldukları organlar tarafından kaydedilen iûlemlerin düzenli (regular) olmasını saølamaktan sorumludurlar. Bu izin ya birincil veya ikincil mevzuatta doørudan doøruya veyahut da Devlet Sekreterlerine ve Hazine’ye devredilen yönetmelik yapma yetkisi yoluyla belirtilebilir. Sayıûtay Baûkanı’nın düzenliliøi denetlemek sorumluluøunun kaynaøı 1921 tarihli Hazine ve Denetim Departmanı Kanunu’nun 1’inci maddesidir:
“... Sayıûtay Baûkanı, paranın Parlamento tarafından verilen ödeneklerin hedeflediøi amaca ya da amaçlara harcanmıû olduøu ve harcamanın onu düzenleyen izine uygun bulunduøu hususlarında ikna olmalıdır.”
Düzenliliøin denetimine iliûkin ayrıntılı yönlendirme 17 numaralı
“Düzenlilik” baûlıklı Alan Elkitabı Modülü’nde yer almaktadır.
Güvencenin niteliøi
12. Denetim görüûü, finansal tabloların önemli yanlıû beyanlardan ve düzensizliklerden arınmıû olduøu konusunda makul güvence saølar. “Makul güvence” ve “önemli” terimlerinin anlaûılması denetimin ve denetim görüûünün kavranması bakımından son derece önemlidir.
13. Finansal tablolar hakkında görüû oluûtururken denetçiler mutlak güvence elde edemezler ve zaten kendilerinden bu beklenmemektedir. Her iûlemin kontrol edilmesi, uygulanması imkânsız ve aûırı derecede masraflı olduøundan denetimler ancak seçici incelemeler olabilir. %100 inceleme mümkün olsa bile, kontrollarımız hileli muameleyi, örneøin, sahte dokümanları ve üçüncü kiûilerle yapılan gizli anlaûmaları her zaman ortaya çıkaramayacaøı için kalemlerin doøru olduøunu garanti edemeyiz. Bu nedenlerle bizden makul güvence elde etmemiz istemektedir. Ancak, denetimlerimizin finansal tablolara prestij kazandırması için makul güvencenin göreceli olarak yüksek bir düzeyde belirlenmesi gerekir. Bu yüzden bütün tasdik denetimlerimizde %95 güvenceye ulaûmayı amaçlıyoruz.
14. Finansal tabloların mutlak anlamda doøru olması ûart olarak görülmemektedir. Hiçbir iç kontrol sistemi muhasebe kayıtlarının eksiksizliøinin, doøruluøunun güvencesi olamayacaøı gibi, iç kontrol sistemi beûeri hataya ve sahteciliøe karûı direnç gösteremez. Çok basitleri dıûında bütün finansal tablolarda idare açısından deøerlendirmeler (judgements) ve
tahminler yapmaya ihtiyaç vardır. Bu kaçınılmaz belirsizlik derecesi finansal tabloların sadece gerçek ve dürüst bir fikir vermesi, doøru olarak ya da dürüst ûekilde sunması zorunluluøunda kendini göstermektedir. Finansal tabloların kullanıcısı bilgiye dayalı kararlar almak için mutlak doøruya ihtiyaç duymamaktadır ve biz de kullanıcının ihtiyaç duyduøuyla ilgilenmekteyiz. Bir mesele, eøer “... onun yokluøu ya da yanlıû beyanı denetçilerin raporunun muhatabının kararını makul ölçüde etkiliyorsa ...” denetçi açısından önemli sayılır.
15. Genel bir matematiksel tanımlamaya müsait olmayan önemliliøin hem nicel hem de nitel yönleri bulunmaktadır. Bu nedenle önemliliøi deøer, nitelik ve baølam itibariyle deøerlendiriyoruz. Deøer itibariyle önemliliøi belirlemek için finansal tabloların kullanıcılarının müsamaha göstermelerini beklediøimiz en yüksek hata seviyesini deøerlendirmeyi hedefleyen meslekî deøer yargımızdan yararlanıyoruz. Bütün olaylara uygulanacak sabit bir önemlilik seviyesi belirmememize raømen, diøer denetim organizasyonlarına paralel olarak, deøer hükümleri verilmesine yardımcı olacak ve Sayıûtay’da bir ölçüde istikrarı saølayacak limit seti önermekteyiz. Bu setin ayrıntıları
“Önemlilik” baûlıklı 12 numaralı Alan Elkitabı Modülü’nde verilmektedir.
Ancak, bu, sadece yönlendirme amaçlı olup Görev Direktörü bu sete baølı kalmama yönünde tercihte bulunabilir.
16. Önemliliøi hem finansal tablolar seviyesinde hem de tek tek hesap bakiyeleri, iûlem sınıfları ya da açıklamalarla baølantılı olarak düûünmekteyiz.
Bazı kalemler bakımından, ya açıklama isterleri ya da özel duyarlılıklar nedeniyle kullanıcılar, bizim finansal tabloları bir bütün olarak deøerlendirmemizden elde edilenlerden daha yüksek bir kesinlik derecesi beklentisi içinde olabilirler (Örneøin, üst yönetimin ücretleri ya da kayıplar ve yolsuzluk ile ilgili açıklamalar hakkında). Bu tür olaylarda genel önemliliøimizi küçültmemekle birlikte, normal olarak daha yüksek kesinlik derecesinin beklenebildiøi o alanlarda denetim prosedürlerimizi çoøaltırız.
Risk denetimi
FDP 2.2. Tasdik denetimimizi düzenliliøe, sosyal ve ahlakî davranıû kurallarına uygunluøa ve finansal kontrola olan riskleri inceleyecek bir çalıûma programıyla tamamlamalıyız.
17. Risk denetimi finansal tablolar hakkındaki görüû açısından gerekli olanın dıûında yaptıøımız çalıûma olup, Komptrolör ve Genel Denetçinin mevzuatla görevlendirilen denetçi sıfatıyla Parlamentoya karûı daha kapsamlı sorumluluklarının bir neticesidir. Doørulama denetimimiz finansal tablolar hakkında yıllık pozitif bir güvence saøladıøı halde, risk denetimi çalıûmamız, belli bir yıla ait tekil finansal tablolar seti hakkındaki spesifik güvenceyle baølantılı deøildir.
Risk denetimi:
x formel denetim görüûü ile deøil, aksine ya idareye ya da Parlamento’ya verilen raporlarla sonuçlanır;
x esas itibariyle finansal tablolarından ziyade müûteri ve onun faaliyetleriyle ilgilidir;
x müûterinin bütün faaliyet yelpazesini deøil, zaman zarfındaki önemli risk alanlarını kapsar.
Düzenlilik (regularity), uygun davranıû (propriety) ve finansal kontrol risk denetiminin üç temel öøesidir.
Düzenlilik (Regularity)
18. Düzenlilik 9 numaralı paragrafta tanımlanmaktadır. Düzenlilik tasdik denetimimizin odak noktasıdır. Önemli düzensizliklerin bulunup bulunmadıøı hakkında makul güvence elde etmek için kâfi miktarda uygun denetim kanıtlarını toplar ve deøerlendiririz. Risk denetimimiz anlamlı riskleri ama, finansal raporlama anlamında önemsiz düzensizlikleri kavrayarak bunun ötesine geçmektedir. Yukarıda açıklandıøı gibi, merkezî hükümet organlarının bütün faaliyetleri ûu ya da bu biçimde Parlamento’nun iznine ihtiyaç göstermektedir. Toplam harcamayla kıyaslandıøında küçük sayılabilecek paraların söz konusu olduøu izin ihlâli durumlarında Parlamento’nun meûru bir çıkarı söz konusudur. Bu derece yaygınlıktaki düzensizlikler için her yıl bir görüû bildirmek Komptrolör ve Genel Denetçi açısından gerçekten mümkün deøildir; kapsamın bu kadar geniû olması anlamsızdır. Buna alternatif olarak, finansal tablolarla ilgili görüû için gereken çalıûmaya ek katkı saølamak üzere risk denetiminden yararlanıyoruz.
Uygun davranıû (Propriety)
19. Uygun davranıû, harcamaların ve gelirlerin, Parlamento ve özellikle Kamu Hesapları Komitesi ile varılan mutabakatlar dahil olmak üzere, Parlamento’nun kamu faaliyetinin (public business) yürütülme tarzı konusundaki beklentilerine uygun olarak iûleme tabi tutulması gerekliliøidir.
20. Düzenlilik verilen izine (authority) uygunluk ile ilgili olduøu halde, uygun davranıû yasalarda ya da yönetmeliklerde yazılı olmayan ama yaûamsal kabul edilen tutum ve davranıû standartlarına uygunlukla ilgilidir.
21. Uygun davranıûı deøerlendirirken, genellikle, baûkalarının uyacakları kurallar koymaktan kaçınmalıyız. Müûterilerin bünyelerindeki düzenlemeleri, gerektikçe, Kamu Hesapları Komitesi’nin mütalaasından sonra oluûturulmuû emsal kararlardan ve merkezî kurumlar tarafından yayımlanmıû yönlendirici ilkelerden yararlanarak, mümkün olduøu ölçüde, kamu sektöründeki yerleûik ve genel kabul görmüû uygulamalara kıyasen incelemeliyiz.
Finansal kontrol
22. Finansal kontrol, kamu parasının doøru ûekilde muhasebeleûtirilip sevk ve idaresini geliûtiren ve uygun davranıû ya da düzenlilik ihlâllerini önleyen veya ortaya çıkaran yönetsel ve prosedürel kontrollar grubu anlamına gelmektedir. Bu kontrolların incelenmesi tasdik denetimimizin bir özelliøi ise de, meslekî gelenekler bizi bunların etkililikleri hakkında bir görüû bildirmeye zorlamamaktadır. Risk denetim çalıûmalarımızla bu minimum gerekliliklerin ötesine geçmekte, müûteri sayılan kuruluûların bünyelerindeki finansal kontrol düzenlemelerini yılları kapsayacak bir süre zarfında incelemekte ve bunlar hakkında idareye ve ciddi yetersizlik durumlarında Parlamento’ya rapor vermekteyiz.
Tasdik denetimi ile baølantı
23. Tasdik denetimimiz ile risk denetim çalıûmamız arasında açık ve seçik baølantılar bulunmaktadır. Her ikisi de farklı önemlilik seviyelerinde olsa da düzenlilikle ve farklı gerekçelerle olsa da finansal kontrolla ilgilidir. Uygun davranıûa yönelen riskleri, çoøu kez, tasdik denetimimiz aracılıøıyla belirlemekle birlikte, bunları risk denetimimiz aracılıøıyla izleriz. Bu nedenlerden dolayı, bu Elkitabının önemli bir kısmı Denetim Standartları Açıklamaları ile baølantılı olmasına ve dolayısıyla esas itibariyle tasdik denetimi ile ilgili bulunmasına raømen, prensiplerin çoøu risk denetimine de uygulanır. Spesifik risk denetim politikaları “Risk Denetimi” baûlıklı Üçüncü Bölümde yer almaktadır.
Müûteriye hizmet
FDP 2.3. Denetim çalıûmamızdan, müûterilere, onların finansal yönetimlerini, kontrollarını ve kamu fonlarıyla ilgili
hesapverme sorumluluklarını geliûtirmeye yardımcı olacak yapıcı tavsiyeler saølamak amacıyla yararlanmalıyız.
FPD 2.4 Finansal yönetimde ve kontrolda ve kamu fonlarıyla ilgili hesapverme sorumluluøunda iyileûtirmelere yol açacak ek hizmetler ve tavsiyeler saølanması yolundaki müûteri taleplerine olumlu cevap vermeyi amaçlamalıyız.
24. Komptrolör ve Genel Denetçi (Sayıûtay Baûkanı) Parlamento tarafından atanmıûtır ve biz Parlamento adına görev yapıyoruz. Tasdik denetimleri finansal tablolar hakkında Parlamento’ya yıllık güvenceler saølamaktadır ve Sayıûtay Baûkanı’nın raporları istisnailik temelinde özel anlamlılık taûıyan konulara parlamenterlerin dikkatlerini çekmektedir. Bu konular aracılıøıyla finansal yönetimi, kontrolu ve hesapverme sorumluluøunu geliûtirmeyi amaçlıyoruz. Bu amaca kamuoyuna raporlamadan baûka yollarla da katkıda bulunmaktayız.
25. Tasdik denetim yaklaûımımız sadece görüûü destekleyecek kâfi miktarda uygun kanıtlar saølayacak ûekilde deøil, aynı zamanda müûterilere hakkında yapıcı tavsiyelerde bulunabileceøimiz konuları belirleyecek ûekilde tasarlanmaktadır. Öte yandan, risk denetimimiz müûterilere onların ilgi gösterebilecekleri alanlarda spesifik güvenceler ya da iyileûtirmelere yönelik tavsiyeler saølamalıdır. Bu yönlendirici rol, denetimimizin bütünleûik bir parçası olarak görülür ve sırf bir yan üründen daha fazlasıdır.
26. Deneyimimiz ve uzmanlıøımız dolayısıyla birûey sunabileceøimiz normal denetim çalıûmamızın dıûındaki alanlarda müûterilerin yardım taleplerine olumlu ûekilde karûılık vermeliyiz. Bunlar arasında ûunlar yer alabilir:
x mevcut ya da geliûtirilen muhasebe sistemleri hakkında tavsiyeler;
x müûterilerin yönlendirme ya da danıûma gruplarında üyelik;
x müûterilerin finansal alandaki personeline eøitim verilmesi ya da müûterilerin seminerlerinde ve konferanslarında konuûma yapılması.
27. Ancak bütün bu olaylarda baøımsızlıøımıza zarar vermemeye ve potansiyel çıkar çatıûmasına yol açacak birûey yapmamaya özen göstermeliyiz.
Üçüncü Bölüm Risk denetimi
Giriû
1. Bu bölüm Sayıûtay’ın risk denetimi ile ilgili politikalarına ve yönlendirmelerine yer vermektedir. Bölüm, bu tür çalıûmaya neden giriûtiøimizi, ele alınacak alanları nasıl belirlediøimizi, tek tek denetimleri nasıl planladıøımızı, ihtiyaç duyduøumuz kanıt standartlarını ve sonuçları nasıl raporladıøımızı açıklamaktadır. Bölüm, Alan Elkitabı Modülleri “R”
serisindeki risk denetim rehberleri serisi ile desteklenmektedir.
Risk denetiminin amacı
FDP 3.1. Risk denetim çalıûmamız Komptrolör ve Genel Denetçi’nin daha kapsamlı sorumluluklarına cevap vermeli ve en iyi meslekî standartlara göre yürütülen tasdik denetim çalıûmasının tamamlayıcısı olmalı, ama onun yerine geçmemelidir.
2. Komptrolör ve Genel Denetçi’nin finansal denetim sorumlulukları deøiûik yasalardan ve özel sektör denetçilerininkine benzer anlaûmalardan kaynaklanmaktadır ve yıllar zarfında Parlamento’nun ihtiyaçlarına ve ilgilerine cevap vermek amacıyla evrim geçirmiûtir. ùkinci Bölümde finansal denetimin amaçları baûlıøı altında yer alan 2.2 numaralı Finansal Denetim Politikası, bunları karûılamak amacıyla düzenliliøe, uygun davranıûa ve finansal kontrola olan riskleri inceleyen bir çalıûma programıyla tasdik denetimimizi tamamladıøımızı açıklamaktadır.
3. Tasdik denetimimiz, özel sektör denetçilerinin finansal tablolar hakkındaki görüûlerini oluûtururken yaptıkları iûe benzer; biz de aynı standartlara göre çalıûırız. Ancak Sayıûtay Baûkanı’nın daha kapsamlı sorumluluklarını yerine getirmek için bunun ötesine geçmekteyiz. Bu ek çalıûmanın bir kısmı spesifik yasal düzenleme yoluyla (örneøin, stok ve gelir denetimi) ele alınmakta ise de, diøer kısmı Komptrolör ve Genel Denetçi’nin inceleme, tasdik ve raporlama ve bu tür incelemelere düzenliliøi ve uygun davranıûı dahil etme ile ilgili genel sorumluluøu çerçevesinde kapsama girmektedir. Bu konulara dikkat gösterilmesi Üst Düzey Muhasebe Görevlisi
Memorandumu’nda ve Hazine tarafından yayımlanan talimatlarda ve rehberlerde önemli bir yer iûgal etmektedir. Öte yandan, Kamu Hesapları Komitesi aracılıøıyla Parlamento, Komptrolör ve Genel Denetçi’den anlamlı sayılan düzensizlikleri, uygun davranıûa aykırılıkları ve finansal kontrol yetersizliklerini belirlemesini ve bunlar hakkında raporlar vermesini beklemektedir.
Risk denetim kapsamının planlanması
FDP 3.2. Düzensizlik, uygun davranıûa aykırılık ya da finansal kontroldaki yetersizlik bakımlarından potansiyel olarak anlamlı risk taûıyan alanları belirlemek amacıyla müûterinin faaliyetlerini periyodik olarak gözden geçirmeli ve makul bir zaman diliminde bunları kavrayacak bir risk denetim çalıûma programı hazırlamalıyız.
4. Birimler bir müûteri grubunun risk denetimine yönelik bir stratejik yaklaûım oluûturabilirlerse de, risk denetim çalıûma programını oluûturmanın asıl sorumluluøu her bir müûteriden sorumlu Görev Direktörü’ne aittir.
Programın amacı makul bir zaman dilimi içinde potansiyel olarak anlamlı bütün risklerin belirlenmesi, incelenmesi ve gerekiyorsa raporlanmasıdır.
“Anlamlılık” testi, “önemlilik” testinden farklıdır ve bu da tasdik ile risk denetim çalıûması arasındaki temel farklılıklardan birisidir. Deneyimlerimizin bize gösterdiøi gibi, anlamlı olan bir konu Parlamento’nun ilgi göstereceøi ve Komptrolör ve Genel Denetçi’nin finansal tablolarla ilgili kanaat bildiriminde ûartsız görüû belirtsek bile hakkında rapor vereceøimiz bir konu olacaktır. Hem nicel hem de nitel öøelere sahip olan önemlilikten farklı olarak anlamlılık (minimum bir düzeyin üstünde) hemen hemen bütünüyle nitel bir kavramdır. Görev Direktörleri neyin önemli olduøu konusunda deøer yargılarından yararlanacaklarsa da, deneyimlerimizin bize gösterdiøi gibi, Parlamento;
x kamu fonlarında kayıp yaratan ya da yaratma eøilimi taûıyan kontrol eksikliklerine veya uygun davranıû standartlarına aykırılıklara, x özellikle üst yönetimce güvenin kötüye kullanılmasına,
x hatadan ziyade kasıttan kaynaklanan kayıplara ya da düzensizliklere, x kamu faaliyetinden kiûisel çıkar saølanmasına,
x incelenen kuruluûtan edinilen bazı bilgiler söz konusu olmakla birlikte, bir tür ya da bir kuruluû grubunun karakteristiøi olabilecek yetersizliklere
her zaman ilgi gösterebilir.
Bu liste geniû kapsamlı ve ayrıntılı olmayıp sadece Parlamento’nun ilgi alanlarını göstermektedir.
5. Tasdik denetiminden farklı olarak, risk denetimimizin sonucunda yıllık bir pozitif güvence vermeyi amaçlamıyoruz. Müûteri alt yapısının büyüklüøü ve karmaûıklıøı ile kapsama alınan konuların özelliøi bunu olanaksız kılmaktadır. Bunun yerine amacımız, makul bir zaman dilimi içindeki anlamlı riskleri kapsam içine almaktır. Makul olan ûey, her bir Görev Direktörünün deøer yargısına baølı bir mesele olmakla birlikte, belirlenen risklerin anlamlılıøını, tasdik denetimimizin kapsamını (düûük önemlilik eûiklerine sahip küçük müûterilerde muhtemelen, büyük müûterilerdekinden daha az risk denetim çalıûması yapma ihtiyacı duyarız) ve iç denetim çalıûmasının kapsamını ve kalitesini göz önüne alacaktır.
6. Verimli ve etkin bir risk denetim çalıûma programı hazırlamak için müûteriyi ve onun faaliyetlerini tam olarak kavramamıza ihtiyaç vardır. Bu nedenle, genellikle, aynı denetçiler hem tasdik denetiminden hem de risk denetim çalıûmasından sorumludurlar. Yıllık tasdik denetiminin hem planlanmasından hem de icrasından edinilen bilgiler risk denetim programının oluûturulmasına temel teûkil eder. Finansal kontrol ortamının gözden geçirilmesi, iûlemlerin ve kontrolların testten geçirilmesi ve müûterinin personeli ile yapılan görüûmeler müûteri bünyesindeki risklerin niteliøi ve büyüklüøü hakkında bilgi saølar. Bu risklerin finansal tablolar üzerinde önemli bir etkide bulunması muhtemel ise, bunlar tasdik denetiminin bir parçası olarak takip edilir. Risklerin potansiyel olarak anlamlı ama önemli olmadıøı ahvalde, bu riskler risk denetim programına alınır.
7. Risk denetim programı dondurulmamalıdır. Yeni risk planlarına iûaret edecek ûekilde kendini hissetiren bilgiler karûısında bütün denetim personeli dikkatli olmalıdır. ùç denetim raporlarında ve parlamenterlerin yorumlarında, milletvekillerince ve vatandaûlarca Komptrolör ve Genel Denetçi’ye yazılan mektuplarda ve diøer kaynaklarda bu tür bilgiler yer alabilir. Spesifik risk denetim projesine giriûilip giriûilmeyeceøine karar verecek ilgili Görev Direktörü’nün dikkatini bu tür konulara çekmek bütün denetim personeline düûen bir sorumluluktur.
Risk denetim planları
FPD 3.3. Her bir risk denetimi için; ele alınacak riskleri,
benimsenecek yaklaûımı, personel düzenlemelerini ve bütçeyi ve önerilen çıktı biçimini belirten bir plan hazırlamalıyız. Plan detaylı denetim programlarıyla desteklenmelidir.
8. Ferdi risk denetim planları, her bir müûteriye yönelik risk denetim programı çerçevesinde hazırlanır. Ferdî planlar müûteriden sorumlu Görev Direktörü (Assingment Director) tarafından onaylanır. Risk denetiminin özelliklerinin farklı olduøu dikkate alındıøında, risk denetim planları için bütün olaylara uygun detaylı bir yapı formüle etmek hem olanaksızdır hem de arzulanan bir ûey deøildir. Ancak, her plan Görev Direktörü’ne çalıûmayı onaylayıp onaylamamasına yetecek bilgileri saølamalıdır. Bu nedenle plan aûaøıdaki öøeleri içermelidir:
i.ele alınacak risklerin ve bunların anlamlılıklarının açık seçik biçimde anlatımı. Bu, çalıûmaya giriûmenin gerekçesini oluûturur. Aslında bu anlatım, normal olarak, çalıûmanın genel risk denetim programına ne kadar uygun düûtüøünü, riski nasıl belirlediøimizi, riskin iç denetim ya da diøer dıû denetçiler tarafından ne ölçüde ele alındıøını ve konunun niçin tasdik denetimimizle gerektiøi ûekilde ele alınamayan bir konu olduøunu açıklamalıdır.
ii.benimsenecek yaklaûım. Bu, detaylı denetim programları ile desteklenmeli ve Görev Direktörü’ne, belirlenmiû özel riskleri ele almanın bir aracı olarak önerilen yaklaûım hakkında bir kanaate ulaûmaya yetecek bilgileri saølamalıdır.
iii.personel düzenlemeleri ve bütçeler.
iv.önerilen çıktının biçimi. Bu; çalıûmanın sonucunda Parlamento’ya sunulacak bir rapor mu (bu, normalde ancak, sadece riski belirlemekle kalmayıp bu riskin anlamlı bir düzensizliøe, uygun davranıû standartlarına aykırılıøa ya da kayba yol açtıøında söz konusu olur) yoksa müûteriye bildirilecek bir rapor mu beklediøimizi belirtmelidir. Müûteriye bildirilecek bir rapor söz konusu ise, plan düûünülen çıktı biçimini ve gönderileceøi kademeyi göstermelidir.
9. Nezaketin bir gereøi olarak, normalde, risk denetim planlarımızı müûteri ile görüûür ve çalıûmayı niçin ve nasıl yaptıøımızı açıklarız. ùstisnaî durumlarda bu uygun olmayabilir ve danıûmama yolundaki herhangi bir kararı Görev Direktörü almalıdır.
Risk denetim kanıtları
FDP 3.4. Belirlenen risklerin varlıøı ve anlamlılıøı hakkında sonuca varmak ve Parlamento’ya ya da müûteriye raporlanan bu sonucu desteklemek amacıyla kâfi miktarda uygun kanıtlar elde etmeliyiz.
10. “Kâfi miktarda uygun kanıtlar” deyimi normal finansal tablolar denetimi (tasdik denetimimiz) ile iliûkili olup bir denetim görüûünü desteklemek için ihtiyaç duyulan kanıtların miktarına, kalitesine, geçerliliøine ve güvenilirliøine atıfta bulunmaktadır. Denetim kanıtlarının temel niteliøi daha detaylı olarak
“Alan Çalıûması” baûlıklı 7’nci Bölümde açıklanmakta olup ana prensipler hem tasdik denetimine hem de risk denetimine uygulanır.
11. Gerek kâfi miktarda olma ve gerekse uygunluk, denetimin amacıyla baølantılı olarak deøerlendirilmelidir. Tasdik denetimi bakımından amacımız belli bir yıla ait finansal tablolar seti hakkında bir görüûe ulaûmaktır. Bir ölçüde risk deøerlendirmemize, önemlilikle ilgili düûüncemize ve denetim güvence modelimize dayanarak ihtiyaç duyduøumuz kanıtların miktarı, kalitesi, gerekliliøi ve güvenilirliøi hakkında bir meslekî kanaate ulaûırız. Risk denetimi bakımından amacımız özel risklerin bulunup bulunmadıøı ve bu risklerin anlamlılıøı hakkında bir sonuca ulaûmaktır. Genel kural olarak bu amaç için gereken kanıtların standartları tasdik denetiminde olduøundan daha düûük deøildir ve benzer teknikler kullanılır.
12. Ne kadar kanıtın gerekli olduøuna karar verirken müûteriye ya da Parlamento’ya genellikle epeyce detaylı raporlamada bulunacaøımız her zaman için akılda tutulmalıdır. Sonuç olarak, metotlarımız, kanıtlarımızın kâfi miktarda olması ve uygunluøu ve bulgular tartıûmaya açıktır.
Risk denetim raporlaması
FDP 3.5. Görev Direktörü tarafından uygun olmadıøı yolunda bir deøerlendirme yapılmadıkça, risk denetim sonuçlarını müûterilere rapor etmeliyiz.
FDP 3.6. Bakanlık-dıûı bir kamu organında (Non-departmental public body) bir risk denetimi yürüttüøümüz ahvalde hem organın kendisine hem de mutabakatlarına baølı olarak sponsor bakanlıøa (sponsor department) raporlamada bulunmalıyız. Organ bu konuda mutabık deøilse, sponsora raporlamada bulunmadan önce Birim Baûkan
Yardımcısının onayı alınmalıdır.
FDP 3.7. Anlamlı sayılacak düzensizliklerin, uygun davranıû standartlarına aykırılıkların ya da finansal kontroldaki yetersizliklerin belirlendiøi durumlarda, Parlamento için bir rapor hazırlamalı ve Sayıûtay Baûkanı’nın görüûü üzerinde herhangi bir etkinin söz konusu olup olmadıøını dikkate almalıyız.
13. Risk denetim sonuçları, normal olarak, ya yazı ya da yönetim raporu tarzında müûterilerin üst düzey görevlilerine bildirilir. Bu tür bildirimler, çalıûmamızın kapsamını ve bulgularımızı açık seçik göstermeli ve riskin nasıl azaltılabileceøi ve finansal kontrolun nasıl geliûtirilebileceøi hakkında yapıcı tavsiyeler sunmalıdır. Raporların yanlıû anlamaları önleyen çok sayıda açıklamalar içermemesi gerekmekte ise de, çalıûmamızın kapsamını oldukça net bir ûekilde belirtmemiz ve desteklenemeyen anlamsız güvenceler vermememiz gerekir.
14. ùstisnaî durumlarda risk denetimimizin sonuçlarının müûterilere açıklanmaması gerekebilir. Bu, çoøu kez, müûterinin kilit konumdaki personelinin karakteri ve yeteneøi hakkında bir ön deøerlendirme yaptıøımız durumlarda söz konusu olur. Eøer deøerlendirme bizi endiûeye sevkederse, normal olarak, bu personelin sorumlu olduøu alanlarda daha detaylı çalıûmaya giriûiriz. Kilit konumdaki personelle ilgili endiûeleri tespit ettikten sonra Görev Direktörü bu endiûeleri müûterinin Tepe Yöneticisine ya da Üst Düzey Muhasebe Yetkilisine, müûterinin Denetim Komitesine veya sponsor bakanlıøa rapor etmeyi tercih edebilir. Bu ûekilde hareket etmeden önce Birim Baûkan Yardımcısının onayı alınmalıdır.
15. Bakanlık-dıûı bir kamu organında ya da daha alt kademedeki bir kuruluûta risk denetimini tamamladıktan sonra sponsor bakanlıøa raporlamada bulunmayı her zaman için dikkate alırız. Sponsor bakanlıkların üst düzey muhasebe yetkililerinin, kendi bakanlık-dıûı kamu organlarının baøıû koûullarına uymasını ve uygun finansal ve yönetsel kontrollarının bulunmasını saølamada özel sorumlulukları vardır. Raporlarımız bu sorumluluklarını yerine getirmede onlara yardımcı olur. Herhangi bir bilgiyi sponsora açıklamadan önce, nezaketin bir gereøi olarak her zaman için hakkında raporlamada bulunduøumuz organın iznini talep ederiz. Ancak, bize izin vermedikleri takdirde, dikkatlerini çekmemiz gerektiøine inandıøımız konular hakkında sponsora doørudan raporlamada bulunmayı tercih edebiliriz. Bu karar Birim Baûkan Yardımcısının yetkisindedir.
16. Bütün risk denetimlerinin Parlamento’ya sunulacak raporlarla sonuçlanması gerektiøi yolunda bir beklenti bulunmamasına raømen, Görev Direktörü anlamlı sonuçların Parlamento’ya bildirilme gereøinin bulunup bulunmadıøını daima dikkate almalıdır. Bu bildirim, ilgili müûterinin finansal tabloları ile birlikte yayımlanan bir raporla olabileceøi gibi ayrı müstakil bir raporla da olabilir. Finansal tablolara eklenen raporları yönlendiren ilkeler
“Finansal Tablolar Hakkındaki Raporlar” baûlıklı Dokuzuncu Bölümde yer almaktadır.
Dördüncü Bölüm
Görevlendirme (Appointment)
Giriû
1. Bu bölümde Komptrolör ve Genel Denetçi’nin denetçi olarak görevlendirilmesi ile ilgili Sayıûtay politikaları ve yönlendirici ilkeleri yer almaktadır. Bölüm içinde denetim amaçlı görevlendirmenin muhtelif türleri yeni görevlendirmelere iliûkin politikalar ve yönlendirici ilkeler, kamu fonlarının Komptrolör ve Genel Denetçi’nin denetçi olarak görevlendirilmediøi organlar tarafından kullanımına eriûim ve yüklenme ile ilgili ûartlar üzerinde anlaûmaya varılması hususları açıklanmaktadır.
“Finansal Denetimin Amaçları” baûlıklı ùkinci Bölüm’de açıklandıøı gibi, finansal denetim çalıûmamızın temel amacı merkezi hükümetin harcama, gelir ve varlıklarının gerektiøi ûekilde muhasebeleûtirilmesi hakkında Parlamento’ya baøımsız güvence, bilgi ve tavsiye saølamaktır. Buna, ilgili izinlere ve Parlamento’nun kamu faaliyetinin yürütülme tarzı konusundaki beklentilerine uygunluk hakkında güvence saølanması dahildir. Bu amaca:
x Komptrolör ve Genel Denetçi’nin görevlendirilmiû denetçisi olduøu organları hem tasdik denetimini hem de risk denetimini içerecek ûekilde denetleyerek;
x Kamu fonlarının Komptrolör ve Genel Denetçi’nin görevlendirilmiû denetçisi olmadıøı organlar tarafından kullanımını inceleyerek ulaûırız.
Mevzuatın gerektirdiøi görevlendirmeler
2. Komptrolör ve Genel Denetçi Kamu Hesaplarının Genel Denetçisi olarak sorumlulukları dolayısıyla Yürütmenin Parlamento tarafından tahsis edilen fonları kullanma ve bu fonların hesabını verme tarzı hakkında Parlamento’ya baøımsız güvence saølayarak önemli bir anayasal fonksiyonu yerine getirmektedir. Parlamento’nun Komptrolör ve Genel Denetçi’nin baøımsızlıøına atfettiøi önem, kendisinin denetimlerin büyük bir çoøunluøunda mevzuat gereøince görevlendirilmiû olmasında ve idare veya denetlenen organın politik yöneticisi tarafından denetçi olarak deøiûtirilememesinde ifadesini bulmaktadır.
3. Mevzuat hükümleri Komptrolör ve Genel Denetçi’nin;
x incelemesini, tasdik etmesini ve raporlamasını; veya x incelemesini ve raporlamasını; veya
x incelemesini ve tasdik etmesini öngörebilir.
Gelir ve Stok ve Ambar Malzeme hesaplarının denetimleri hariç, (aûaøıdaki 11 ve 12 no’lu paragraflara bkz.) tam ifade edilmiû biçimi, gereken denetimin temel karakterinde herhangi bir farklılıøa iûaret etmemektedir.
4. Mevzuat tarafından yapılan görevlendirmenin baûlıca türleri aûaøıda ana hatlarıyla verilmektedir:
Ödenek (harcama-tahsilat) hesapları
5. 1866 tarihli Hazine ve Denetim Departmanları Kanununun 22’nci maddesine göre departmanların ödenek hesaplarını hazırlamaları ve bu hesapları Komptrolör ve Genel Denetçi’nin incelemesine, tasdikine ve raporlamasına sunmaları gerekmektedir. Komptrolör ve Genel Denetçi’nin Avam Kamarası adına yaptıøı incelemenin özellikleri 1921 tarihli Hazine ve Denetim Departmanları Kanununun 1’inci maddesinin 1’inci fıkrasında belirlenmiûtir.
Yürütme sorumlulukları bulunan kuruluûların hesapları
6. Yürütme Sorumlulukları bulunan kuruluûların hesapları 1921 tarihli Kanunun 5’inci maddesinin 3’üncü fıkrasına göre Hazine’nin direktifleri doørultusunda hazırlanmaktadır. Kanunun 5’inci maddesinin 3’üncü fıkrası bu tür hesapların Avam Kamarası adına Komptrolör ve Genel Denetçi tarafından incelenmesini, tasdik edilmesini ve bunlar hakkında Avam Kamarasına rapor verilmesini öngörmektedir.
Ticaret fonları
7. Ticaret fonlarının hesapları 1973 tarihli Devlet Ticaret Fon Kanununun 4’üncü maddesinin 6’ncı fıkrasına göre hazırlanır ve aynı hükme göre Komptrolör ve Genel Denetçi’nin bunları incelemesi ve haklarında Avam Kamarasına rapor vermesi gerekmektedir.
Konsolide fon ve ulusal ödünç alma (verme) fonu
8. 1968 tarihli Ulusal Ödünç Verme Kanununun 21’inci maddesinin 2’nci fıkrası Komptrolör ve Genel Denetçi’nin Konsolide Fon ve Ulusal Ödünç Alma (Verme) Fonu hesaplarını incelemesini ve tasdik etmesini ve bunlar hakkında Parlamento, Avam ve Lordlar Kamaralarına rapor vermesini öngörmektedir.
Ulusal ödünç alma (verme) fonu hesapları
9. Bu hesaplar Devlet Sekreterlerinin (Bakanların) millileûtirilmiû sanayi kuruluûlarını, kamu ortaklıklarını ve Bakanlık Sorumluluøunun bulunduøu benzer organları finanse etmek amacıyla Ulusal Ödünç Alma (Verme) Fonundan çektikleri ve bu fona geri ödedikleri paralarla ilgili olarak hazırladıkları hesaplardır. Komptrolör ve Genel Denetçi bu hesapları ilgili organların yetki veren temel mevzuatına göre denetler.
Diøer mevzuatın öngördüøü hesaplar
10. Hazine ve Denetim Departmanları Kanunu, Ticaret Fonu Kanunu ve Ulusal Ödünç Alma Kanunu dıûındaki mevzuata göre, Komptrolör ve Genel Denetçi’nin:
x belli kamu ve yarı kamu organlarının hesaplarını; ve
x departmanlar tarafından spesifik faaliyetlerle ilgili olarak hazırlanan hesapları
incelemesi, tasdik etmesi ve bunlar hakkında rapor vermesi gerekmektedir.
Gelir hesapları
11. 1921 tarihli Kanunun 2’nci maddesi, Gümrük ve Gelir ùdareleri tarafından tahsil edilen gelirlerin hesaplarının ve yasa gereøince Hazine’ye ödenmesi gereken paraları alan bütün tahsildarların hesaplarının Komptrolör ve Genel Denetçi tarafından incelenmesini öngörmektedir. Yukarıdaki paragraflardakilerin aksine, bu inceleme, hesapları tasdik etmekten çok, gelirlerin tahakkuku, tahsili ve tahsisi üzerinde etkili bir kontrol bulunmasını güven altına alacak yeterli düzenlemelerin bulunup bulunmadıøını araûtırmaktadır. Gelir denetimi ile ilgili detaylı yönlendirme “Gelir Denetimi” isimli ve 52 numaralı Alan Elkitabı Modülü’nde yer almaktadır.
Stok ve ambar malzemesi hesapları
12. 1921 Tarihli Kanunun 4’ünü maddesinin 1’inci fıkrası Komptrolör ve Genel Denetçi’nin stok ve ambar malzemesi hesaplarını kontrol ve envanter amaçlı yeterli düzenlemelerin bulunup bulunmadıøını ve bunların uygulamaya konulup konulmadıøını ve Hazine’nin direktiflerine uyulup uyulmadıøını kontrol etmek amacıyla incelenmesini öngörmektedir.
Bu inceleme yıllık bir tasdik ile sonuçlanmaz ve bu incelemeden çıkan konular, genellikle, ilgili ödenek hesabı ile birlikte raporlanır. “Stok ve Ambar Malzemesi Denetimi” ile ilgili detaylı yönlendirme 53 numaralı Alan Elkitabı Modülü’nde yer almaktadır.
Anlaûma gereøince denetimler
13. Anlaûma gereøince ve genellikle Devlet Sekreterinin veya denetlenen organın talebi üzerine Komptrolör ve Genel Denetçi, yasa gereøince yapılanlara ilaveten geniû bir alanda denetimler üstlenmektedir. Bu denetimlerin özellikleri ve koûulları büyük ölçüde çeûitlilik göstermektedir.
Örneøin, yardım kuruluûlarının ve çeûitli askeri müzelerin denetimleri bu kapsamdadır. Anlaûma gereøince denetimler yasa gereøi yapılan denetimlerle aynı standartlarda ve aynı tarzda yürütülmektedir.
14. Komptrolör ve Genel Denetçi, çeûitli uluslararası organizasyonların ve Birleûmiû Milletlerin kuruluûlarının da görevlendirilmiû (atanmıû) denetçisidir. Bu denetimler, genellikle, ùngiltere’de benimsenen yaklaûımı örnek almakla birlikte, denetim raporu ilgili mali düzenlemelere veya yönetim organının spesifik ihtiyaçlarına göre deøiûmektedir. 51 numaralı ve
“Uluslararası Denetim” baûlıklı Alan Elkitabı Modülü özellikle uluslararası denetimleri ele almaktadır.
Görevlendirme üzerindeki kısıtlamalar
15. Komptrolör ve Genel Denetçi ûirket mevzuatına göre kurulan organların finansal tablolarını bu organlar büyük ölçüde kamu fonları ile desteklendiøi ve kamu kurumları (departmants) veya kuruluûları adına fonksiyonlar icra ettikleri durumlarda bile, denetleyemez. Bu gibi durumlarda Komptrolör ve Genel Denetçi, genellikle, defterlerin ve hesapların incelenmesine (inspect) yönelik olarak eriûim hakkı talep eder.
16. Komptrolör ve Genel Denetçi, yerel makamların ve baølı kuruluûların harcamalarını denetlemez. Bu organ ve kuruluûlar ùngiltere ve Galler Denetim Komisyonu ve ùskoçya Hesaplar Komisyonu tarafından görevlendirilen (atanan) denetçiler tarafından denetlenir.
ùnceleme hakkı (inspection rights)
17. Komptrolör ve Genel Denetçi’nin hükümet adına fonksiyon icra eden veya ödeneklerden finansal yardım alan bir organın görevlendirilmiû (atanmıû) denetçisi olmadıøı ahvalde normal olarak, kendisine bu organların defterlerine ve hesaplarına eriûim hakkı verilir. Yardımın bir koûulu ya da sponsor bakanlık ile ilgili organizasyon arasındaki idari düzenlemelerin bir parçası olabilirse de, bu tür eriûimin mevzuatta ifadesini bulmasını tercih etmekteyiz.
Yeni görevlendirmeler (New appointments)
FDP 4.1. Yeni kamu organları kurulduøunda ya da mevcut organlar tarafından yeni finansal tablolar üretildiøinde;
i. Komptrolör ve Genel Denetçi’nin denetçi olarak görevlendirilmesine imkân veren yasal hükümler talep etmeli; veya bunun mümkün olmadıøı durumlarda ii. Komptrolör ve Genel Denetçi’nin sözleûme gereøince
denetçi olarak atanması talebinde bulunmalıyız.
FDP 4.2 Yeni kamu kurumları kurulduøunda ve Komptrolör ve Genel Denetçi’nin atanmıû denetçi olmadıøı ahvalde
i. Mevzuat gereøince, bunun mümkün olmadıøı durumlarda
ii. Sözleûme gereøince inceleme (inspection) amacıyla eriûim yetkisi talep etmeliyiz.
,
18. Devletin yapısı ve kamu organları tarafından finansal raporlama için kabul edilen metotlar sürekli olarak evrim geçirmektedir. Birkaç yıl zarfında departmanlar (bakanlıklar) bünyesindeki kamu programlarını ifa eden kendi muhasebe rejimine sahip organların (self-accounting bodies) ve bakanlık dıûı organların (non departmental bodies) sayısı önemli ölçüde artmıûtır. Bu deøiûiklikler Komptrolör ve Genel Denetçi’nin Parlamentoya olan sorumluluøunu hiç bir ûekilde azaltmaz.
19. Bütün personelin kendi sorumluluk alanlarında kamu fonlarından sorumlu yeni organların kurulmasıyla veya mevcut organların finansal raporlama ya da denetim düzenlemelerinde deøiûikliklerle sonuçlanabilecek geliûmeler karûısında dikkatli olması gerekir. Normal olarak amacımız Komptrolör ve Genel Denetçi’nin yasa gereøince denetçi olarak görevlendirilmesini (atanmasını) saølamaktır. Bunu gerçekleûtirmek için mevzuatı etkileyecek deøiûiklik önerilerinden yeteri kadar erken bir aûamada haberdar olmamız gerekir. Bu tür deøiûiklikler genellikle, müûteriler tarafından dikkatimize sunulmakta ise de, doøal olarak, biz de;
i. Müûterilerden, finansal raporlamaya ya da denetime iliûkin deøiûiklik önerileri konusunda bizi erken aûamada bilgilendirmelerini istemeli;
ii. Parlamentonun ve basının müûteriler hakkındaki yorumlarını düzenli ûekilde gözden geçirmeli;
iii. Hazinenin ilgili harcama birimleri ile iliûki kurmalıyız.
20. Deøiûikliklerden haberdar olduøumuz ahvalde, Görev Direktörü, normal olarak, Komptrolör ve Genel Denetçi’nin atanması veya eriûim yetkisi için 4.1. ve 4.2. no’lu Finansal Denetim Politikalarında belirlendiøi ûekilde, meseleyi görüûmeler yoluyla halletmekten sorumludur. Herhangi bir deøiûiklik konusunda Kurumsal Politika Direktörü’ne danıûılmalı ve kendisi, mevzuattaki ifade tarzı ve gerekiyorsa mevzuat gereøi olmayan anlaûmaların (non-statutory agreements) ûekli konusunda tavsiyelerde bulunmalıdır.
Yüklenim koûulları
FDP 4.3. Mevzuat gereøi olmayan bütün denetimler açısından, müûterinin üst düzey bir temsilcisi ile bir yüklenim mektubu üzerinde anlaûmalıyız.
21. 140 numaralı Denetim Standartları Açıklaması, denetçiler için yüklenim mektubunun koûulları üzerinde mutabakata varma ve bu koûulları kayıt altına alma konusunda standartlar ve yönlendirici ilkeler koymaktadır.
Ancak, Denetim Standartları Açıklaması, úirketler Kanunundaki bir standart dikkate alınarak yazılmıû olup aûaøıdaki yönlendirici ilke Komptrolör ve Genel Denetçi’nin yaptıøı denetimin özel karakteristiklerini ve kendisinin daha kapsamlı sorumluluklarını dile getirmektedir.
Yüklenim mektubunun muhatabı
22. Denetim Standartları Açıklaması, yüklenim koûulları üzerinde mutabık kalınan müûteriyi denetim raporunun muhatabı olarak tanımlamaktadır. Biz, çoøu durumda, Parlamento adına görev yapmaktayız ve Komptrolör ve Genel Denetçi’nin tasdik belgesinde ya da raporunda Avam Kamarasını veyahut Parlamento Meclislerini muhatap alırız. Kuûkusuz, her bir denetimin koûulları üzerinde Parlamento ile anlaûmak pratikte mümkün deøildir, dolayısıyla koûullar üzerinde, genellikle, müûterinin üst düzey temsilcisi ile mutabakata varırız. Bu temsilci de, normalde, Üst Düzey Muhasebe Görevlisi (Accounting Officer) veya dengi kiûi olur.
23. Finansal tabloların Parlamentoya sunulmadıøı durumlarda tasdik bildiriminin ya da raporun muhatabı ile yüklenim koûulları üzerinde mutabakat saølarız.
Yüklenim mektubunun içeriøi
24. Yüklenim mektuplarımız her bir denetimin spesifik koûullarına uyarlanabilmekle birlikte, asgari olarak aûaøıdaki hususları içermelidir:
i. Finansal tabloların hazırlanması ve denetimi açısından idarenin ve Komptrolör ve Genel Denetçi’nin ayrıntılı olarak sorumlulukları;
ii. Komptrolör ve Genel Denetçi’nin finansal tablolarla ilgili denetiminin kapsamı hakkında özet bilgi;
iii. Komptrolör ve Genel Denetçi’nin 1983 tarihli Sayıûtay Kanununa göre, finansal tabloların denetiminin ötesine geçen meselelerle ilgili olarak paranın deøerinin karûılıøı incelemeleri yapma ve parlamentoya rapor verme yetkilerinin açıklanması;
iv. ùdareye saølama konusunda mutabık kaldıøımız diøer hizmetlerin detayları;
v. Ücretlendirmenin esasları.
Daha fazla detay ve yüklenim mektubunun bir örneøi T15 numaralı ve
“Müûteri ile ùletiûimler” baûlıklı Alan Elkitabı Modülü’nde yer almaktadır.
Yüklenim mektubunun imzalanması
25. Yüklenim mektubu, normal olarak, denetimden sorumlu Görev Direktörü tarafından imzalanır. Fazlaca ilgi çekmesi muhtemel denetimler veyahut özel müûteri hassasiyetlerinin varlıøı söz konusu olduøunda yüklenim mektubu Birimden Sorumlu Baûkan Yardımcısına (Genel Denetçi Yardımcısına) havale edilmelidir.
Yüklenim mektubunun onaylanması (Clearance of the engagement letter)
26. Yüklenim mektubu üzerinde mutabık kalınması müûteri ile bir anlaûma iliûkisi tesis eder ve dolayısıyla bütün tarafların karûılıklı hakları, sorumlulukları ve görevleri konusunda belirsizlikten uzak olunması gerekir.
Problemli durumlarda yüklenim mektuplarının taslakları gönderilmeden önce, Kurumsal Politika Direktörünün onayından geçirilmelidir. Politika Birimi, gerektiøinde, metnin kaleme alınması konusunda hukuki yardım saølar.
Yüklenim mektubunun yenilenmesi
27. Yüklenim mektubunun bir yıldan diøerine yürürlükte kalması gerekli olmakla birlikte, Görev Direktörleri her yıl yeni bir yüklenim mektubunun uygun olup olmayacaøını deøerlendirmekle görevlidirler.
Bu;
x müûterinin denetimin amacını ve kapsamını yanlıû anlaması durumu ortaya çıktıøında,
x müûteri açısından finansal raporlama düzenlemelerinde önemli bir deøiûiklik meydana geldiøinde,
x ilgili yasal gerekliliklerde Komptrolör ve Genel Denetçi’yi ya da müûteriyi etkileyen deøiûiklikler vuku bulduøunda,
x denetim mesleøinin erekliliklerinde deøiûiklikler ortaya çıktıøında söz konusu olabilir.
Mevzuat gereøi denetimler
28. Mevzuat gereøi denetimler bakımından yüklenimimizin ûartları mevzuatta belirtilmekte olup Komptrolör ve Genel Denetçi’nin tasdik denetiminin muhatabı Parlamento tarafından kabul edilmiûtir. Ne var ki, denetimimizin özellikleri konusunda net bir anlayıû birliøi oluûturulması yararlıdır. Bu nedenle, bu gibi durumlarda bir mektup göndeririz. Bu mektup, genellikle, yukarıdaki paragraflarda belirlenen yönlendirici ilkelere uygun olur.
Mektubun bir örneøi T15 numaralı ve “Müûteri ile ùletiûimler” baûlıklı Alan Elkitabı Modülü’nde yer almaktadır.
Beûinci Bölüm Sorumluluk
Giriû
1. Bu bölümde, finansal denetimde görev alan bütün personelin sorumluluklarına iliûkin Sayıûtay politikaları yer almaktadır. Bu bölümde yer verilen politikaların amacı, finansal denetimdeki hesap verme sorumluluklarının ve raporlama kanallarının net bir resmini vermektedir.
Bölüm, roller üzerine yoøunlaûmakta olup, uzmanlıklarına bakılmaksızın personelle ilgili olabilecek daha geniû sorumlulukları kapsamamaktadır.
Genel Denetçi Yardımcısı (Baûkan Yardımcısı)
FDP 5.1. Birim Baûkan Yardımcısı Birim’in bütün faaliyetlerini yönetmekle sorumlu olup;
i. Sayıûtayın finansal denetim ile ilgili politika kararlarının uygulanmasını ve;
ii. Zor mesleki kararların (judgements) alınmasının gerektiøi finansal denetim meseleleri hakkında Komptrolör ve Genel Denetçi’ye ve Komptrolör ve Genel Denetçi Vekiline tavsiyelerde bulunulmasını saølar.
FDP 5.2. Birim Baûkanı Yardımcısı, her görev (assignment) için Direktör ya da Ortak Direktör, yani Görev Direktörü tayin eder.
Görev Direktörü
FDP 5.3. Görev Direktörü, her bir görevle ilgili olarak:
i. çalıûmanın Sayıûtayın politikalarına ve Denetim Standartlarına uygun olmasını,
ii. finansal tablolar hakkındaki görüûü veyahut diøer finansal denetim projeleriyle ilgili raporu desteklemek üzere kafi miktarda uygun denetim kanıtlarının ekonomik bir ûekilde elde edilmesini,
iii. Uygun personelin ve diøer kaynakların tahsis edilmesini,
iv. ùyi müûteri iliûkilerinin kurulmasını ve sürdürülmesini saølamakla yükümlüdür.
FDP 5.4. Görev Direktörü her bir finansal tablolar seti hakkında verilmesi uygun olabilecek tasdik belgesi (appropriate certificate) konusunda Komptrolör ve Genel Denetçi’ye tavsiyede bulunur.
FDP 5.5. Yetkinin devredilmiû olduøu ahvalde, Görev Direktörü denetim tasdik belgesini (audit certificate) Komptrolör ve Genel Denetçi adına imzalar.
FDP 5.6. Görev Direktörü, bir Denetim Yöneticisini, Uzman Denetçiyi (Principal Auditor) veya Baûdenetçiyi her bir görevin
yöneticisi, yani Görev Yöneticisi olarak tayin eder.
2. Birim Baûkan Yardımcıları, her bir denetim için, direktörlüøün bir elemanını Görev Direktörü olarak tayin ederler. Her bir finansal denetim ile ilgili olarak Görev Direktörü denetimin icrası ve yönetimi bakımından Baûkan Yardımcısına karûı sorumlu ise de, görüû (opinion) açısından doørudan doøruya Komptrolör ve Genel Denetçi’ye karûı sorumludur. Risk denetim projelerinde Görev Direktörü, genellikle, sadece Baûkan Yardımcısına rapor verir.
3. 5.3 numaralı Finansal Denetim Politikası, Görev Direktörünün bütün görevler açısından kilit konumundaki sorumluluklarını belirlemektedir.
Ancak, bu sorumlulukları yerine getirmek için gereken çalıûmanın kapsamı görevin boyutuna ve karmaûıklıøına baølı olarak deøiûiklik gösterir.
Aûaøıdaki paragraflarda yer alan yönlendirici ilkeler emredici olmayı hedeflememekte, sadece uygun olabilecek çalıûmanın türünü göstermektedir.
Liderlik
4. Görev Direktörleri baûkaları tarafından üretilen bilgilerin pasif gözden geçiricileri deøillerdir. Gözden geçirme fonksiyonu gerekli olmasına raømen, (aûaøıdaki 9 numaralı paragrafa bkz.) 5.3 numaralı Finansal Denetim Politikalarındaki sorumluluklar, denetimin planlanmasında ve yönlendirilmesinde aktif olarak en iyi ûekilde gerçekleûtirilir.
5. Görev Direktörü detaylı planlama baûlamadan önce, bütün denetimlerle ilgili olarak öncelikleri belirler. Bu öncelikler, genellikle, aûaøıdaki hususların bazılarını ya da tamamını kapsayabilir:
x ele alınması gereken spesifik risk faktörleri,
x kamuoyu ya da Parlamento ilgisi bakımından özelliøi olan konular, x müûterinin idarecilerini ilgilendiren meseleler,
x verimlilik hedefleri,
x Birim’in ya da Sayıûtay’ın genel öncelikleri.
6. Denetim planının onaylanmasının ardından Görev Direktörü neredeyse en basit iûlerde aktif bir rol oynar. Görev Direktörü denetim ekibi ile yakın iliûki kurar, planın uygulanmasını, taahhütlerin yerine getirilmesini, problemlerin önceden tahmin edilmesini ve anında çözümlenmesini saølar. Denetim ekibi, karmaûık teknik meselelerde ve deøer yargısı gerektiren zor alanlarda Görev Direktörünün tavsiyelerine ve yardımlarına güvenir.
7. Görev Direktörünün iyi müûteri iliûkisi kurulmasında ve sürdürülmesinde özel sorumluluøu bulunmaktadır ve kendisi normal olarak denetim boyunca, önemli aûamalarda müûterinin üst düzey yöneticileri ile toplantılar yapar. Bu tür toplantılar, sunumlar ve müûteri ile yapılan yazıûmalar ile birlikte, çalıûmamızın bir sonucu olarak müûterinin organizasyonunda yararlı deøiûiklikler meydana getirmek ve denetim verimliliøimizi geliûtirmek bakımından gereklidir. Müûteri iliûkileri o kadar önemlidir ki, müûterinin üst düzey yöneticileri ile iliûki kurmada Görev Direktörü genellikle öncü bir rol üstlenir. Küçük denetimlerde bu iûlerin çoøu Görev Yöneticisine devredilebilirse de, müûteri tarafından talep edilirse Görev Direktörleri kendilerini her zaman için göreve hazır tutarlar. Ücret karûılıøında yapılan denetimlerde Görev Direktörü ücretin görüûmeler yoluyla belirlenmesinden sorumludur.
8. Teûkilâtı çok büyük müûteriler de, herhangi bir zamanda, birden fazla Görev Direktörü görev yapabilir. Bu gibi durumlarda genellikle müûteri ile iliûkilerde tek bir kiûi öncü rol üstlenir.
Gözden geçirme
9. Görev Direktörü, denetim ekibi tarafından yapılan çalıûmanın görüûü ya da hazırlanacak diøer raporu desteklemeye yetecek miktarda olmasını saølamakla yükümlüdür. Bu yükümlülüøünü yerine getirmek amacıyla Görev Direktörü, her zaman için, çalıûmayı Sayıûtay politikalarına ve Denetim Standartlarına uygunluk ve uygun kararların alınmasını saølamak bakımlarından gözden geçirir. Finansal denetim çalıûmasının gözden geçirilmesine iliûkin politikalar ve yönlendirici ilkeler “Deøerlendirme”
baûlıklı Onuncu Bölüm’de yer almaktadır.
Kaynak saølama
10. Görev Direktörleri, gereken standartlara göre görevlerini gerçekleûtirmek amacıyla uygun personele ve diøer kaynaklara sahip olunmasını saølamaktan sorumludurlar. Bu sorumluluøu yerine getirmek üzere, Görev Direktörleri, her görev için ihtiyaç duyulan kaynakları saølayacak Birim Kaynak Direktörleri ve ùû Yöneticileri ile birlikte hareket eder. Göreve tahsis edilecek personelin ve diøer kaynakların niteliøi ve niceliøi hakkındaki çözüme kavuûturulmamıû görüû ayrılıkları Birim Baûkan Yardımcısına iletilir.
Görev Yöneticisi (Assignment Manager)
FDP 5.7 Görev Yöneticisi Görev Direktörüne karûı;
i. Finansal tablolar hakkındaki görüûü (opinion) veyahut diøer finansal denetim projeleri hakkındaki raporu desteklemek üzere kafi miktarda uygun kanıtlar elde edecek ûekilde denetimin planlanması,
ii. Denetimin onaylanmıû plana uygun olarak icra edilmesinin saølanması,
iii. Görev sırasında ortaya çıkan önemli meseleleri gerektikçe, zamanlı bir ûekilde Görev Direktörüne ve müûteri yöneticilerine bildirilmesi,
iv. Masrafların kontrol altında tutulması ve bütün kaynakların verimli kullanımının saølanması,
v. Denetim bulgularının sunulması ve görüûün ya da diøer raporun uygun biçimi hakkında tavsiyelerde
bulunulması
hususlarından sorumludur.
11. Görev Direktörü, her bir denetim ile ilgili olarak bir Görev Yöneticisi tayin eder. Görev Yöneticileri Denetim Yöneticisi, Uzman Denetçi ya da Baûdenetçi kadrolarındaki personel arasından seçilebilir. Deøiûik denetimlerde yararlanılacak kadro unvanlarını belirtmiyoruz. Çünkü Görev Direktörü;
x bireyin becerilerini ve deneyimini, x görevin karmaûıklıøını,
x görevin hassaslıøını ve profilini, x müûteri beklentilerini
dikkate alarak uygun personelin kullanımını saølamakla yükümlüdür.
12. Görev Yöneticisinin rolü her denetim açısından yaûamsaldır. Tasdikte veya raporda sorumluluk Görev Direktörüne ait olmakla birlikte, bunlar her zaman için, Görev Yöneticisi tarafından toplanan ve deøerlendirilen kanıtlara dayanır. Görev Yöneticisi, denetim yaklaûımını oluûturarak, ekibi yönlendirip her elemanın görevini yerine getirmesini saølayarak, kanıtların yeterliliøini ve uygunluøunu ve kanıtların deøerlendirilmesini gözden geçirerek ve müûteri yöneticileri ile Sayıûtay arasındaki iliûkinin temel noktasını oluûturarak denetimde kilit bir yönetim rolü ihtiyacını karûılar.
Görev Yöneticisi ile Görev Direktörü arasındaki iû daøılımı bir denetimden diøerine deøiûiklik göstermekle birlikte, Görev Yöneticisi, genellikle;
- planlama aûamasında;
x Görev Direktörü tarafından belirlenen önceliklerin plana ithal edilmesini saølar.
x Önerilen yaklaûımın Denetim Standartları ile uyumlu olmasını ve denetimin amaçlarını etkili ve verimli bir ûekilde gerçekleûtirmesini temin eder.
x Haklı kaygıların ele alınmasını saølamak üzere müûterilerle iliûki kurar.
x Denetimle ilgili idari düzenlemeler konusunda müûteri ile mutabakat saølar.
x Denetim ekibini bilgilendirir ve ekip elemanlarının sorumluluklarını tam anlamıyla kavramalarını temin eder.
x Denetime baûlamadan önce çözümlenmesi gereken veya denetim sırasında Görev Direktörünün çözmesi gerekebilecek konulara Görev Direktörünün dikkatini çeker.
- Denetim sırasında;
x bütçeye göre gerçekleûmesini saølayacak ûekilde maliyetini kontrol eder veyahut gerektiøinde bütçe deøiûikliklerini saptar ve bunlar için Görev Direktörünün onayını talep eder.
x Onaylanmıû plana göre iû seyrini izler ve planda bir deøiûiklik ihtiyacı ortaya çıktıøında Görev Direktörünün onayını alır.
x Kabul edilmez sonuçları erken bir aûamada belirler ve gerekli önlemi alır.
x Müûteri iletimlerine gecikmeksizin ve uygun ûekilde cevap verir.
x Müûterilere saøladıøımız hizmeti geliûtirme fırsatlarını belirler ve bu fırsatlara göre hareket eder.
x Denetim ekibine uzmanların tavsiyelerini ve yardımlarını saølar.
- Denetim tamamlandıøında;
x görüûü ya da raporu desteklemek üzere kafi miktarda ve uygun kanıtlar elde edilmesini saølar.
x Denetim sonuçlarının tam olarak ve net bir ûekilde dokümante edilmesini saølar.
x Görüû ya da rapor açısından yaûamsal nitelikteki önemli kararlar hakkında Görev Direktörünün dikkatini çeker.
x Raporun ya da tasdik belgesinin uygun biçim ve içeriøi hakkında Görev Direktörüne açık ve seçik tavsiyelerde bulunur.
x Müûteri yöneticilerinin dikkatlerinin çekilmesi gereken konuları tespit eder.
x Gelecekteki denetimler için ne gibi dersler çıkarılacaøını belirler.
Gözetmen (Supervisor)
FDP 5.8. Uygun olduøu hallerde, Görev Yöneticisi bir Uzman
Denetçiyi, Baûdenetçiyi ya da Denetim Asistanını Gözetmen olarak tayin eder.
FDP 5.9. Gözetmen, Görev Yöneticisine karûı denetimin günlük iûleyiûini kontrol etmekten sorumludur. Gözetmen;
i. Çalıûmanın onaylanmıû plana uygun olarak icra edilmesini saølamalı,
ii. Denetim ekibinin müûteri çalıûanlarıyla iyi iû iliûkileri kurup sürdürmesini temin etmelidir.
13. Büyük çaplı denetimlerde, Görev Yöneticisi, Görev Direktörüne danıûarak, bir Gözetmen tayin etme yoluna gidebilir. Denetim ekiplerinin müûterilere Görev Yöneticisi olmaksızın önemli zaman ayırmalarının söz konusu olduøu durumlarda Gözetmenden yararlanılması genellikle uygun olur. Görev Yöneticisinin denetimdeki görevinin büyük bir kısmı (yukarıdaki 12 numaralı paragrafa bakınız) bu hallerde Gözetmene devredilir.
Denetim Asistanları
FDP 5.10. Denetim asistanları, Gözetmen tarafından yönlendirildiøi ûekilde, denetim çalıûmasını sonuçlandırmalı ve müûteriye hizmet verme sürecine katılmalıdır. Asistanlar
çözümlenmemiû meseleler, tatmin edici olmayan test
sonuçları veyahut müûteriye yardımcı olacaøını düûündükleri meselelerinin durumunun kavranması gibi hususları vakitli olarak, Gözetmenin dikkatine sunmalıdır.
14. Denetim asistanları, denetim kanıtlarının kilit konumdaki toplayıcıları ve Sayıûtayın önemli temsilcileridir. Denetim çalıûmamızın özenli ve eksiksiz bir ûekilde yürütülmesi gerekli olmakla birlikte, müûterilerin binalarında konuk olduøumuzu her zaman için hatırımızda tutmalıyız.
15. Alan Elkitabı modülleri, esas itibariyle, Gözetmenler ve denetim asistanları akılda tutularak kaleme alınmıûtır. Denetim asistanlarının bu materyale, görevlerini yerine getirmelerinde kendilerine yardımcı olacak bir doküman ve mesleki geliûmelerin bir parçası olarak baûvurmaları tavsiye olunur.
