II. İNÖNÜ SAVAŞI (23 MART -1 NİSAN 1921)
II. İNÖNÜ SAVAŞI SEBEPLERİ:
1- Londra Konferansı’ndan bir sonuç alınamaması, 2- Sevr’i TBMM’ye zorla kabul ettirmek,
3- Yunanistan’ın gücünü kanıtlamak istemesi
Yunanlılar 23 Mart’ta Bursa ve Uşak üzerinden saldırıya geçmiş, ancak başarılı olamayarak geri çekilmişlerdir.
Yunanlıların geri çekilmesinden sonra Aslıhanlar ve
Dumlupınar çevresinde Yunan kuvvetlerine taarruz eden Türk birlikleri beklediği sonuçları alamamıştır.
Yorum: Bu durum Türk ordusunun henüz taarruz gücüne ulaşamadığını gösterir.
II. İnönü Savaşının Sonuçları:
1- Halkın TBMM Hükümeti’ne ve düzenli orduya olan güveni artmıştır.
2- Mustafa Kemal Paşa, Batı Cephesi komutanlığına çektiği kutlama telgrafında: “Siz orada yalnız düşmanı değil, aynı zamanda Türk Milleti’nin makûs (kötü giden) talihini de yendiniz.” diyerek zaferin önemini vurgulamıştır.
3- İtalyanlar Anadolu’da işgal ettiği yerleri boşaltmaya başlamışlardır.
(İtalya, Sakarya Savaşı’ndan sonra tamamen Anadolu’dan çekilecektir.)
KÜTAHYA-ESKİŞEHİR SAVAŞLARI (10 - 24 TEMMUZ 1921)
KÜTAHYA – ESKİŞEHİR SAVAŞLARININ SEBEPLERİ:
1-Yunanlılar, İnönü Savaşları’nın intikamını almak, TBMM Hükümeti’ni ortadan kaldırıp milli mücadele hareketini engellemek,
2-Sevr Barışı’nı Türk milletine kabul ettirmek amacıyla İngiltere’den aldıkları silah ve askeri malzemelerle yeni bir saldırı için tekrar hazırlıklara başladılar.
10 Temmuz 1921 günü üstün kuvvetlerle Eskişehir ve Afyon yönünde saldırı başlatan Yunanlılar, İlerlemeye devam etti.
Türk ordusu çok kayıp verdi.(aldığımız ilk ve tek yenilgi).
Bu yenilgi üzerine Türk kuvvetleri Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle;
1- Yeniden toparlanmak için zaman kazandırmak, 2- Düşmanla arasında doğal bir engel oluşturmak,
3- Yunan kuvvetlerini ordu merkezlerinden uzaklaştırmak, 4- Taarruz gücüne erişebilmek için ihtiyaçlarını karşılamak ve eksikliklerini gidermek amacıyla Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmiştir.
KÜTAHYA- ESKİŞEHİR SAVAŞLARININ SONUÇLARI:
1- Kütahya, Eskişehir ve Afyon Yunanlıların eline geçti.
2- TBMM’de olumsuz tartışmalar yaşandı ve Mustafa Kemal Paşa’ya karşı tepkiler yoğunlaştı.
3- Meclis’in Kayseri’ye taşınması fikri gündeme geldi.
4- İsmet Paşa Genelkurmay Başkanlığı görevinden alınmış
ve Milli Savunma Bakanı Orgeneral Fevzi Paşa’yı bu vazifeyle görevlendirmiştir.
5· Dış politikada İtalya geri çekilme işlemini durdururken, Fransa da barış görüşmelerini uzatmıştı
BAŞKOMUTANLIK KANUNU (5 Ağustos 1921) Eskişehir-Kütahya Muharebeleri sonucunda, Türk
ordusunun Sakarya’nın doğusuna çekilmesi, TBMM’de Mustafa Kemal’e yönelik tartışmaların başlamasına neden oldu.
Mustafa Kemal, Meclisin tüm yetkilerinin üç aylık bir
süre için kendisine verilmesi şartıyla, Başkomutanlığı kabul edeceğini belirtti.
Mustafa Kemal Paşa’ya karşı olan milletvekilleri onun başarısızlığa uğrayacağını ve yıpranacağını; sevenler ise,
orduyu ve Türk milletini içine düştüğü zor durumdan Mustafa Kemal Paşa’nın kurtaracağına inanıyorlardı.
5 Ağustos 1921’de kabul edilen Başkomutanlık
Kanunuyla, Mustafa Kemal Paşa’ya Meclisin tüm yetkileri verilerek (yasama, yürütme, yargı), üç aylık bir süre için
Başkomutan seçildi.
Yorum:
1. Mustafa Kemal Paşa, Erzurum Kongresi öncesinde istifa ederek ayrıldığı askerlik görevine yeniden dönmüştür.
2. Mustafa Kemal Paşa’nın bu yetkiyi istemesindeki temel amaç; hızlı karar alıp uygulayabilmek ve devlet işlerinde tek başına hareket edebilmektir.
3. Mustafa Kemal Paşa’nın Başkomutanlık yetkisi, daha sonra süresiz hale getirilmiştir. Bu durum Meclisin Mustafa Kemal Paşa’ya karşı güveninin arttığını göster.
MAARİF (EĞİTİM) KONGRESİ
Mustafa Kemal eğitime büyük önem vermiş, eğitimin bir milletin geleceği üzerinde büyük rol oynadığına inanmıştır.
Bu nedenle Kütahya- Eskişehir Savaşlarının devam ettiği günlerde 15 Temmuz 1921’ de Ankara’da Erkek Öğretmen Okulu’nda bir kongre yapılmıştır. Kongreye Mustafa
Kemal ile birlikte 180 eğitimci katılmıştır.
Mustafa Kemal’e “Savaşın yoğunlaşacağı anlaşılan bir sırada böyle bir toplantı size ayak bağı olabilir. Uygun görürseniz erteleyelim” denilmesine rağmen “Cahillikle, ilkellikle savaş, düşmanla savaştan daha az önemli değildir.
Toplantıya katılacağım ve konuşacağım.” demiştir.
Kurtuluş Savaşı kazanıldıktan sonra yeni Türk devletinin eğitim politikasının nasıl olacağı bu kongrede belirlenmiştir.
Yorum: Kütahya-Eskişehir Savaşlarının en yoğun olduğu günlerde böyle bir toplantının yapılmış olması Atatürk’ün eğitime verdiği önemi göstermektedir.
TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (7-8 AĞUSTOS 1921) Başkomutan Mustafa Kemal Paşa; ordunun acil ihtiyaç larını karşılamak amacıyla yetkisini kullanarak, 8 Ağustos 1921’de Tekalifi Milliye Emirlerini (Milli Yükümlülükler) yayımladı.
Bu emirlere göre;
1-Her aile bir çift çorap, çarık, çamaşır ile bir elbise verip bir askeri giydirecektir.
2-Herkes elindeki tüm silah ve cephaneyi üç gün içerisinde orduya teslim edecektir.
3-Ulaşım aracı olanlar, ayda 100 km’lik mesafe için savaş araç ve gereci taşıyacaktır.
4-Silah yapımını bilen zanaatkârlar ordu hizmetine girecektir.
Eli silah tutan herkes orduya katılacaktır.
5-Bu yardımların mümkün olan en kısa sürede toplanabilmesi için her ilçede bir “Tekalif-i Milliye Komisyonu” kurulacak ve bu komisyonların hızlı çalışmasını sağlamak için de
İstiklal Mahkemeleri kurulacaktır.
Kurtuluş Savaşı yıllarında Yeni Türk Devleti’nin gelirleri ordunun ihtiyaçlarını karşılayamadığından Tekalifi Milliye Emirleri çıkartılarak ordunun ihtiyaçları karşılanmaya çalışılmıştır.
Türk halkı kendisinden istenilen yardımları fazlasıyla
vermiş ve bir hafta içerisinde ordunun ihtiyaçları büyük ölçüde karşılanmıştır.
Tekalifi Milliye Emirleri’nin yayınlanması, “Topyekün Seferberlik” halinin başlatıldığını gösterir. Milli birlik ve beraberliğin en güzel örneğidir.
SORULAR
S1).Batı Cephesi Komutanı ve Genel Kurmay Başkanı İsmet Paşa’ya;
Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz. İstila altındaki talihsiz topraklarımızla birlikte bütün vatan, bugün en ücra köşelerine kadar zaferlerinizi kutluyor.
Yukarıda Mustafa Kemal’ın II. İnönü zaferi üzerine, İsmet Paşaya gönderdiği telgraftan bir bölüm verilmiştir.
Mustafa Kemal telgrafında, II. İnönü zaferinin halk üzerindeki hangi etkisine vurgu yapmıştır?
A)Psikolojik B)İdari
C)Kültürel D)Ekonomik
S2).Kütahya-Eskişehir Savaşları’nın ardından Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, “Başkomutanlık Kanunu”
hükümlerinin kendisine verdiği yetkiye dayanarak 7-8
Ağustos 1921’de Tekâlif-i Milliye Emirlerini yayımlamıştır.
Bu emir kapsamında Türk halkı Türk ordusunun
ihtiyaçlarını karşılamak için seferber olmuş kendisinden istenileni fazlasıyla vermiştir.
Bu durum;
I. Topyekûn mücadele II. Vatanseverlik
III. Birlik ve beraberlik
IV. Dayanışma gibi durumlarından hangisi veya hangileri ile ilişkilendirilebilir?
A) Yalnız I B) II ve III C) II ve III, IV D) I, II, III ve IV
S3). “Memleketimizi gerçek hedefe ulaştırmak için iki orduya ihtiyaç vardır: Biri vatanın hayatını kurtaran asker ordusu, diğeri milletin geleceğini yoğuran irfan ordusu.”
Mustafa Kemal’in, bu sözüyle;
I. Askerî güç, II. Eğitim,
III. Siyaset unsurlarından hangilerine önem verdiği söylenebilir?
A) Yalnız I.
B) I ve II.
C) II ve III.
D) I, II ve III.
S4. Maarif Kongresi’nde yapılan çalışmalar sonucunda, yurt genelindeki okul, öğrenci ve öğretmen sayıları belirlenmiştir.
Ayrıca öğretim programlarının toplumsal ihtiyaçlar gözetilerek çağın gereklerine ve bilimsel esaslara göre
yeniden hazırlanması kararlaştırılmıştır. Böylece Ankara’da
toplanan Birinci Maarif Kongresi ile Türk eğitim sisteminin temelleri atılmıştır.
Buna göre, Maarif Kongresi ile ilgili;
I. Ülkeyi muasır medeniyetler seviyesine çıkarmak temel amaçlarından biridir.
II. Ülke genelindeki tüm okulların pozitif ilimlerin öğreticisi olması amaçlanmıştır.
III. Ulusal değerlere ve vatanın bağımsızlığına sahip çıkacak bir nesil yaratmayı hedeflemiştir.
çıkarımlarından hangilerinin doğru olduğu söylenebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III
S5. Kütahya-Eskişehir Savaşlarından sonra Sakarya
Irmağı’nın doğusuna çekilmek zorunda kalan ordumuzun bir an evvel güçlendirilmesi gerekiyordu. Bu nedenle hükûmet, ordunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla tarım ve gümrük vergilerinin arttırılması konusunu gündeme aldı. Ülke
topraklarının büyük kısmının işgal altında olması ve limanların nerdeyse tamamının düşman kuvvetlerinin denetiminde bulunması, vergilerin arttırılmasının getiri sağlamayacağını gösteriyordu. Tüm bu açmazların içinde çare arayan Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı’nı milletin savaşı hâline getirecek bir çözüm buldu. Gerçekleştirmek istediği ordu-millet bütünleşmesinin yasal dayanağı olan Başkomutanlık yetkisi ile Tekâlif-i Millîye Emirleri’ni yayımladı.
Buna göre, Tekâlif -i Millîye Emirleri’ne ilişkin aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?
A)Millî birlik ve beraberlik anlayışının güçlenmesini sağlamıştır.
B)Türk halkı ile İtilaf Devletleri arasında dayanışma oluşturmuştur.
C)Ordumuzun düşman ordusuyla aynı güce ulaşması sağlanmıştır.
D)Büyük Millet Meclisi’nde oy çoğunluğuyla kabul edilmiştir.
S6. "Millet fertleri, yalnız düşman karşısında bulunanlar değil, köyde, evinde, tarlasında bulunan herkes silahla
vuruşan savaşçı gibi kendini vazifeli sayarak bütün varlığını yalnız mücadeleye verecekti. Bütün maddi ve manevi
varlığını yalnız vatan savunmasına vermekte ağır davranan ve müsamaha gösteren milletler, savaş ve çarpışmayı
gerçekten göze almış ve başarabileceklerine inanmış sayılmazlar.”
Mustafa Kemal’in bu sözleri, I. Topyekûn savaş
II. Milli birlik ve beraberlik
III. Ordu-millet dayanışması kavramlarından hangileri ile bağdaştırılabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III
S7. Tekalif-i Millîye Emirleri doğrultusunda halkın elinde bulunan;
*Çamaşırlık bez, kışlık ve yazlık kumaş; kösele, meşin, tel, çivi, kundura ipliği ile nal, mıh, yem torbası, yular, semer ve urgan stoklarının %40’ının,
*Buğday, saman, un, arpa, fasulye, bulgur, nohut, mercimek, şeker, gaz, pirinç, sabun, yağ, tuz, zeytinyağı, çay ve mum stoklarının %40’ının bedeli sonradan ödenmek üzere teslimi istendi.
Buna göre Türk ordusu ile ilgili olarak;
I. Kaynakları yetersizdir.
II. Temel ihtiyaçları halktan karşılanmıştır.
III. Halk ile dayanışma içerisine girmiştir.
çıkarımlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I B) I ve II
C) I, II ve III D) II ve III
S8. “Harp, yalnız iki ordunun değil, iki milletin bütün varlıklarıyla, bütün maddi ve manevi kuvvetleriyle karşı karşıya gelmesi ve vuruşması demektir. Bunun içindir ki bütün Türk milletini cephede bulunan ordu kadar duygu, düşünce ve hareket bakımından savaş hakkında bilgilendir meliydim. Yalnız düşman karşısında bulunanlar değil
köyünde, evinde, tarlasında bulunan herkes, milletin her ferdi, silahla vuruşan savaşçı gibi kendini görevli sayarak bütün varlığını yalnız mücadeleye verecekti.”
Mustafa Kemal’in bu sözleriyle ilgili olarak;
I. Kurtuluş Savaşı milli güce dayalı olarak yürütülmüş olduğunu ifade etmiştir.
II. Savaşın hem maddi hem manevi anlamda bir süreç olduğunu belirtmiştir.
III. Türk halkı bağımsızlık mücadelesine dahil olmakta gecikmiştir.
çıkarımlarından hangileri yapılamaz?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III
S9. Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin tam olarak
uygulanabilmesi için her ilçede bir Tekâlif-i Milliye Komisyonu oluşturuldu. Cephe gerisinde meydana gelebilecek sıkıntıları önlemek amacıyla İstiklal
Mahkemeleri kuruldu. Türk milleti emirlerin gereğini yerine getirdi. Tekâlif-i Milliye Emirleri Türk ordusunun
ihtiyaçlarının karşılanmasına önemli katkılar sağladı.
Bu bilgilere göre Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin uygulanma sıyla ilgili olarak;
I. Halk tarafından desteklenmiştir.
II. Belli bir düzen içinde uygulanmıştır.
III. Osmanlı Hükûmeti'nin tepkisine yol açmıştır.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) I ve II B) II ve III
C) I ve III D) I, II ve III
S10. Yunan taarruzuna karşı yapılan İkinci İnönü Savaşı'nı Türk ordusu kazanmıştır. Bu zaferden sonra Batı Cephesi komutanı İsmet Paşa, Yunanlıları yurdumuzdan atmak amacıyla birkaç taarruz denemesi yapmasına rağmen başarılı olamamıştır.
Paragrafta belirtilen durum Türk ordusuyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?
A) Savunma amaçlı örgütlendiğini B) Subay kadrosunun eksikliğini C) İyi komutanlara sahip olmadığını D) Henüz taarruz gücüne ulaşamadığını
S11. Yunan taarruzu karşısında Türk ordusunun Kütahya - Eskişehir Savaşı'nı kaybederek Sakarya Irmağı’nın batısına çekilmesi TBMM’de ve halk arasında büyük bir ümitsizliğe neden olmuş, düzenli orduya duyulan güven sarsılmıştı.
Mustafa Kemal ise bu olumsuzluklar karşısında ümitsizliğe düşmemiş ve Millî Mücadele'nin kazanılacağına olan
inancını devam ettirmiştir.
Mustafa Kemal'in aşağıdaki davranışlarından hangisi paragraftaki tutumunu desteklemektedir?
A) Başkomutanlık görevini kabul etmesi B) Meclis başkanlığı görevine devam etmesi
C) Cepheye giderek durumu yerinde incelemesi D) Ordu komutanlarıyla toplantı yapması
S12. Kurtuluş Savaşı’nın tüm şiddetiyle devam ettiği
dönemde Mustafa Kemal’in aksi görüşlerin olmasına rağmen Maarif Kongresi’ni toplaması aşağıdakilerden hangisine
önem verdiğini gösterir?
A) Bağımsızlık B) Sanat
C) Eğitim D) Ekonomi
CEVAP ANAHTARI 1-A
2-D 3-B 4-D 5-A 6-D 7-C 8-B 9-A 10-D 11-A 12-C
