Kemiğin yapısı Organik maddeler

(1)

KEMİK

19.12.2019 1

(2)

Kemik

Kemik bilim Osteologia’dır (osteoloji).

Osteon (os) + loji

Kemikler skeletum’u (iskeleti) oluşturur.

İnsan vücudunda 206 (208) adet kemik bulunur. Doğumda bu

(3)

Kemiği yapısı

Vücudun en sert dokularından biridir.

Bağ dokusunun kemik dokuya dönüşmesiyle oluşur.

Kemik dokuda hücreler arası madde kalsifiye olmuştur. Buna osein denir.

Kemikteki hücreler arası madde organik ve inorganik iki kısımdan meydana gelmiştir.

19.12.2019 3

(4)

Kemiğin yapısı

Organik maddeler;

Kemik dokunun % 60-70’ini oluştururlar.

Büyük bölümü Tip1 kollagen fibriller tarafından meydana gelmiştir.

Bu lifler protein ve glikozaminoglikan’lardan oluşmuştur.

(5)

Kemiğin yapısı

Organik maddeler;

Kollagen lifler birbirine paralel dizilmişlerdir ve aralarında hidroksiapatit kristalleri yerleşmiştir.

Hidroksiapatit , dokuya sertlik veren maddedir.

19.12.2019 5

(6)

Kemiğin yapısı

İnorganik maddeler;

Kemik dokunun % 30-40’ını oluştururlar.

Bunun % 85’i kalsiyum fosfat, %10’u kalsiyum karbonat ve % 5’i ise kalsiyum florid, magnezyum florid, hidroksit ve sulfat bileşikleri ve sodyum ile potasyumdur.

(7)

Kemiğin yapısı

İnorganik maddeler;

Kalsiyum ve fosfor hidroksiapatit kristallerini oluştururlar.

19.12.2019 7

(8)

Kemik hücreleri

Kemik hücreleri dört tanedir. Bunlar;

1. Osteoprogenitör 2. Osteoblast

3. Osteosit

(9)

Kemik hücreleri

19.12.2019 9

(10)

Kemik hücreleri

1. Osteoprogenitör;

 Osteoblasta veya kondroblasta dönüşebilirler.

 Bu hücreler kemiklerin Havers ve Volkmann kanallarında inaktif olarak bulunurlar.

(11)

Kemik hücreleri

2. Osteoblast;

 Kemik yapımında görevli genç hücrelerdir.

 Kemik yüzeyinde tabaka oluşturacak şekilde dizilmiş, kübik hücrelerdir.

 Yüksek düzeyde metabolik aktivite gösterirler.

19.12.2019 11

(12)

Kemik hücreleri

2. Osteoblast;

 Membranlarında parathormon reseptörü taşırlar.

 Parathormon ile kemik kalsiyum salınımı hızlanır, osteoblastlar azalır ve osteoklastlar çoğalır.

(13)

Kemik hücreleri

3. Osteosit;

 Kemiğin asıl hücreleridir.

 Kemik dokunun canlı kalmasını sağlarlar.

 Besin maddeleri ve hormonlar, sitoplazmik uzantılarla hücreden hücreye geçer.

19.12.2019 13

(14)

Kemik hücreleri

4. Osteoklast;

 Bu hücrelerin görevi, kemik dokunu yıkımı yani rezorbsiyonudur.

(15)

Kemik hücreleri

19.12.2019 15

(16)

Kemiğin morfolojik yapısı

Kemikler morfolojik olarak iki bölümden oluşur. Bunlar;

Substantia compacta (substansiya kompakta, sert, sıkı kemik),

Substantia spongiosa (substansiya spongioza, süngerimsi kemik).

(17)

19.12.2019 17

(18)

(19)

Kemiğin morfolojik yapısı - Substantia compacta

Kemiğin dış kısmında bulunur.

Kemikte inorganik maddelerin yoğun olduğu tabakadır.

19.12.2019 19

(20)

Substantia compactadaki, kemiğin enine kanala Volkmann kanalı denir.

Kemiğin boyuna paralel, endosteum ile örtülü Havers kanalları uzanır.

Havers kanallarında kan damarları, sinirler ve gevşek bağ dokusu vardır.

(21)

Kanalların yanlarında lameller, lamellerin aralarında ise lacuna (lakuna) denilen boşluklar bulunur.

Bu boşluklarda ise osteoblastlar vardır. Bunlar daha sonra osteocytlere dönüşürler.

19.12.2019 21

(22)

(23)

Kemiğin morfolojik yapısı - Substantia spongiza

Kemiğin iç kısmındaki boşluklu ve süngerimsi yapıdır.

Kemikte organik maddelerin yoğun olduğu tabakadır.

Havers ve Volkmann kanalları yoktur. Besin ve oksijen kemik iliğinden alınır.

19.12.2019 23

(24)

Kemiğin morfolojik yapısı - Substantia spongiza

Spongioz kemik, ince kemik bölmelerinden oluşmuştur.

Trabeküllerdeki lameller paralel seyreder ve aralarında boşluklar vardır.

Bu boşluklar kırmızı kemik iliğiyle doludur ve kırmızı kan hücresi üretir.

(25)

Kemiğin morfolojik yapısı – Medulla ossium (kemik iliği)

Uzun kemiklerin ve bazı yassı kemiklerin iç yüzünde canalis ossium medulla bulunur.

Bu kanalda medulla ossium rubra yani kırmızı kemik iliği bulunur ve bu kırmızı kan hücresi üretir.

19.12.2019 25

(26)

Kemik oluşumu

 İki tür kemikleşme vardır. Bunlar;

1. İntramembranöz kemikleşme (intramembranos ossification), bağ doku tarafından gerçekleştirilir.

2. Endokondral kemikleşme (chondral ossification), hyalin kıkırdak hücreleri ile oluşur.

(27)

Kemiğin anatomik yapısı

Uzun kemiklerin gövdelerine diaphysis (diafiz) her iki uç kısmına ise epiphysis (epifiz) denir.

Diafiz ile epifiz arasındaki kıkırdak yapılı kısım metaphysis’dir (metafiz).

Metafiz kemik metabolizmasının en yoğun olduğu kısımdır.

19.12.2019 27

(28)

(29)

Epifiz çizgisi, epifiz plağı, büyüme çizgisi, büyüme plağı.

Kemikte büyümenin devam ettiğini gösteren hyalin kıkırdaktan oluşmuş dokudur.

Büyüme tamamlandığında bu bölge kemikleşerek ortadan kaybolur.

19.12.2019 29

(30)

Metafizde bulunan hücreler kemiklerin uzunlamasına büyümesinde önemli rol oynar.

Kemiklerin enine büyümesi ise periostun altındaki tabakada bulunan osteobalstların faaliyetleriyle yeni kemik tabakasının eklenmesi ile olur.

(31)

Kemiğin anatomik yapısı – Kemiğin bağ dokuları

Kemiğin iç ve dış yüzeyleri kemiği oluşturan hücrelerden ve bağ dokusundan oluşan tabakalarla örtülüdür.

Bunlar;

Dışarıda periosteum,

İçeride endosteum’dur.

19.12.2019 31

(32)

Periosteum;

Kemiği dıştan saran kalın bir tabakadır.

Dış fibröz tabakası kollagen lifler ve fibroblastları, hücreden zengin olan iç tabakası osteoprogenitör hücreleri içerir.

(33)

Periosteum;

Periost kemik matriksine Sharpey fibrilleri ile sıkıca tutunur.

Kemiğin ekleme katılan kısımları tendon birleşme yerleri dışındaki her yeri periost (kemik zarı) ile örtülüdür.

19.12.2019 33

(34)

Periost’un görevleri;

Kemiği korur.

Kemiğin beslenmesini sağlar.

Kemik dokunun büyümesini sağlar.

Kemiğin onarılmasını sağlar.

Ligament ve tendonların kemiklere tutunmasını sağlar.

(35)

Endosteum;

Kemiğin içindeki tüm boşlukları örter.

Tek katlı yassı, kübik osteoprogenitör hücreler ile bağ dokusundan oluşmuştur.

Periost gibi, kemik dokunun beslenmesi, büyümesi ve onarılmasında görevlidir.

19.12.2019 35

(36)

Kemik Tipleri

1. Os longum (uzun kemik), femur, falankslar.

2. Os breve (kısa kemik), ossa carpi, tarsal kemikler.

3. Os planum (yassı kemik), sterneum, parietal kemik.

4. Os pneumaticum (havalı kemik), maksilla, frontal kemik.

(37)

Kemik Tipleri

5. Os irregulare (düzensiz kemik), vertebralar, yüz kemikleri.

6. Os sesamoidea (sesamoit kemik), patella.

19.12.2019 37

(38)

Kemik Tipleri

(39)

Kemik dokunun görevleri

Kemik dokunun görevleri;

Vücudu destekler.

Korur.

Hareket sağlar.

Bazı kemiklerin kemik ilikleri kırmızı kan hücresi oluşturur.

Kalsiyum, fosfor gibi mineralleri depolarlar.

19.12.2019 39

(40)

Kemiklerle ilgili anatomik terimler (eklemler)

 Condylus (kondil): Yuvarlak çıkıntı, lokma.

 Caput (kaput): Baş.

 Facies articularis (facies artikülaris): Düzgün eklem yüzeyi.

 Cavitas articularis (kavitas artikülaris): Eklem boşluğu.

(41)

Kemiklerle ilgili anatomik terimler (eklemler)

 Capsula articularis (kapsula artikülaris): Eklem kapsülü.

 Ligamentum articulare (ligementum artikülare): Eklem bağı.

 Labrum articulare (labrum artikülare): Eklem içi oluşum.

 Discus articularis (diskus artikülaris): Disk şeklindeki eklem içi oluşum.

19.12.2019 41

(42)

Kemiklerle ilgili anatomik terimler (ligamentler)

 Linea (linea): Çizgi.

 Crista (krista): Keskin kenar.

 Spina (spina): Dikenimsi çıkıntı.

 Precessus (prosessus): Gaga şeklindeki çıkıntı.

(43)

Kemiklerle ilgili anatomik terimler (ligamentler)

 Tuberculum (tüberkülüm): Tümsekçik.

 Tuberositas (tüberositaz): Pürtüklü alan.

19.12.2019 43

(44)

Kemiklerle ilgili anatomik terimler (çukurlar, izler ve açıklıklar)

 Apertura (apertura): Açıklık, ağız.

 Canalis (kanalis): Kanal.

 Canaliculi (kanalikuli): Kanalcık.

 Foramen (foramen): Delik.

(45)

 Fissura (fissura): Yarık şeklindeki açıklık.

 Fossa (fossa): Çukur.

 Fovea (fovea): Çukurluk.

 Foveola (fovela): Çukurcuklar.

19.12.2019 45

(46)

 Sulcus (sulkus): Oluk.

 Sinus (sinus): Hava ile dolu kısım.

 Meatus (meatus): Yol, geçit.

 Aditus (aditus): Açıklık.

(47)

 İmpressio (impresiyo): İz.

 Gyrus (girus): Çıkıntı.

 Angulus (angulus): Açı.

 Caliculus (kalikulus): Tomurcuk.

 Stria (sitria): Çizgi.

19.12.2019 47

(48)

Kemikler

Kafatası 8

Yüz 14

Kulak 6

Hyoid 1

Spinal Kolon 26

Sternum ve kostalar 25

Üst ekstremite ve omuz kuşağı 64

Alt ekstremite ve pelvik kuşak 62

(49)

Kemikler – Kafa kemikleri (neurocranium)

19.12.2019 49

(50)

ADI KONUMU ÖZELLİKLERİ

Os frontale(alın kemiği) Kafatasının ön, üst duvarını oluşturur.

Arkada parietal kemikle, yanlarda temporal kemiklerle eklem yapar.

Etmoid ve sfenoid kemiklerin üstünde bulunur.

Üç kısmı vardır. Bunlar; squama frontalis, pars orbitalis ve pars nasalisdir. Sinus frontalisler içi havayla dolu, mukoza ile kaplı yapılardır.

Os parietale (çeper kemiği)

Kafatasının yan, üst duvarını ve çatısını yapar. Çifttir, dört kenarlı ve dört köşeli yassı bir kemiktir. Önde frontal, orta hatta diğer parietal ve arkada oksipital kemik ile eklem yapar.

İç yüzünde beyni besleyen a.

meningea medianın geçtiği oluk vardır.

Beynin venöz kanını toplayan sinus sagittalis superiorun bulunduğu oluk vardır.

Os occipitale (ard kafa kemiği)

Kafatasının arkasını oluşturur. Önde her iki parietal, yanlarda temporal kemiklerle ve arkada sfenoid kemikle eklem yapar. Squama occipitalisin iç

Kafatası boşluğu cavun cranii ile omurga kanalı canalis vertebralisi birbirine bağlayan foramen magnum buradadır. Bunun içinden medulla

(51)

19.12.2019 51

(52)

(53)

19.12.2019 53

(54)

Os temporale (şakak kemiği)

Kafatasının yan kısmını oluşturur. Çift kemiklerdendir. Önde frontal, arkada oksipital ve sfenoid kemikle, üstte parietal ve yüz kemiklerinden olan zigomatik kemikle eklem yapar.

Articulatio temporomandibularisin çukur eklem yüzü fossa mandibularis burada bulunur.

Üç kısımlıdır. Squama temporalis dış kulak yolunun ağzı porus acusticus externus bulunur. Pars petrosa sfenoid ve oksipital kemik arasına girer.

Eminentia arcuata yarım daire kanallarının yaptığı kabartıdır. Tegmen tympani orta kulak boşluğunun üst duvarıdır. Pars tympanica dış kulak yolu işitme ve denge oranı, orta kulak kemikcikler ve iç kulak yolu bulunur.

(55)

19.12.2019 55

(56)

Os sphenoidale (temel kemik)

Frontal, temporal ve oksipital kemiklerle eklem yapar. Corpus ossis sphenoidalis denen cismi, yanlarda büyükü kanatları ala major, küçük kanatları ala minör ve aşağı doğru uzanan çıkıntısı processus pterygoideusu vardır.

Sinus sphenoidalis, corpusun üstünde celle turcica, ortasında fosssa hypophysialis bulunur ve içinde hipofiz bezi vardır. Ala minorun üstünden n.

opticusun geçtiği kanal bulunur.

Os ethmoidale (kalbur kemik)

Burun boşluğu (cavum nasi) tavanını, göz çukurunun (fossa orbita) medial duvarını yapar. Frontal ve sfenoid kemikle eklem yapar. Yatay lamina (lamina cribrosa), düşey lamina (lamina verticalis) birbirlerini 90⁰ açıyla keser.

Lamina cribrosanın üstünde foramina cribrosa bulunur ve bu deliklerden koku siniri lifleri (fila olfactoria) geçer.

Lamina verticalisin üstünde üst ve orta konkalar bulunur (conca nasalis superios, conca nasalis media). Crista galli ise dura materin dış yaprağının tutunduğu çıkıntıdır.

(57)

19.12.2019 57

(58)

(59)

(60)