KİŞİLİK
Eğitim ve deneyimlerin belli evreler içerisinde bütünleşmesi
sonucu oluşan bir süreçtir.
Kişilik gelişimde etkili olan faktörler
• Eğitim
• sosyo-ekonomik düzey
• Kültürel çevre
• Yaş
• Mesleki ilerleme
SPORDA KİŞİLİK
Kişilik araştırmaları 1960-1970 yılları sonlarına doğru ivme kazanmıştır.
Sporda kişilik araştırmalarını tetikleyen sorularsa;
-Sporcu olan ile olmayanların kişilik farklılıkları var mı?
-Spor mu kişiliği yoksa kişilik mi sporu etkiliyor?
-Yarışmanın zorluğu içinde kim başarır kim kaybeder,yada kim iyi bir takım sporcusu
olur,kim olimpiyatlarda madalya kazanabilir?
KİŞİLİK KURAMLARI
• TREYT KURAMLAR
• DURUM KURAMLAR
• SOSYAL DAVRANIŞ KURAMLARI
TREYT KURAMLAR
• Davranışın özel yada ayırıcı yanlarının tanımlanmasına yönelik kuramlardır ve ölçülebilen treytlerin bir araya
getirilmesiyle oluşturulmuşlardır.
DURUM KURAMLARI
• Bu kuram Freud’un kişilikle ilgili
düşüncelerinden kaynaklanır. Kurama
göre insanların fark edemedikleri “İTİ” VE
“GEREKSİNİMLERİ” vardır.Bunları
tanıyabilirsek farklı ortamlarda yapılan davranışların tutarlılığını da görebiliriz.
SOSYAL DAVRANIŞ KURAMLARI
• Bu kurama göre insan davranışları öğrenilmiş davranışlardır ve kişinin
davranışlarının anlaşılması için davranışın özel ve ayırıcı yanlarının saptanması
gerekir. Bu amaçla da
davranışlarda,yaratılmış durumlara verilen tepkilere bakılır ve kendini anlatma
tekniklerine başvurulur.
KİŞİLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Sporda kişilikle ilgili ilk metodolojik
çalışmalarda 2 önemli yaklaşım ortaya konmuştur.
Nomothetik
• Bireyin belli kişilik örüntülerini inceler.
Bireyin davranışlarını hangi kişilik
özelliklerinin belirlediğinin araştırılmasıdır.
İDİOGRAFHİC
• Bireyin tüm yapısının düzenli olarak incelenmesini ele alan çalışmalardır.
Kişiliği bütünlükçü bir yaklaşımla ele alır.
• Bu metodoloji ile yapılan çalışmalarda 1-bireysel nitelik ve eğilimler ölçülmeye
çalışılmıştır.
2-kişiliğin bütünleşmesine yönelik çalışmalar yapılmıştır.
Bu çalışmalar için 3 tür
değerlendirme yöntemi kullanılır
• Kişinin yaşamında önemli olan olayların kronolojik öyküsü
• Mülakat-karşılıklı görüşme
• Doğrudan davranışın gözlenmesi
Sporda kişilikle ilgili bir diğer metodolojik çalışma ise Carlson 1971 tarafından ortaya atılmıştır.Carlson 3 ana
metod üzerinde durmuştur.
• Deneysel metod
• Korelasyonel metod
• Klinik model
Deneysel metod
• Bireyin içsel faktörlerinin önemini azaltarak ve sosyal çevresel faktörleri işleyerek
genel insan davranışı yasalarını keşfetmeyi araştırmaktadır.
Korelasyonel metod
• Herhangi bir deneysel maniplasyon
çalışma olmaksızın,farklı bireyler arasında kişilik özelliklerindeki farklılıkların
mevcudiyetini araştırmaktadır.
Klinik metod
• Bireyin içindeki kişilik organizasyonu yada kişilik özelliklerinin eşsizliğini anlamayı
araştırmaktadır.
1950-74 1974-88
• Deneysel metod %10 %28
• Korelasyonel metod %89 %68
• Klinik metod %01 %04 oldu
Görüldüğü gibi başlarda korelasyonel metod un en yaygın olarak kullanılmasına karşın ilerleyen yıllarda literatür
Deneysel metod değişkenlerin
manipülasyonun zorluğu nedeni ile az kullanılırken,
Klinik metod sporda klinik nitelikli çalışmaların azlığı nedeni ile az kullanılmaktadır.
Sporda kişilikle ilgili bir 3üncü metodolojik çalışma tanımlama yordama ve uygulamayla ilgili kişilik
çalışmalarıdır.
Kişilik araştırmacıları idiyografik yada
nomografik yaklaşımı benimseyebilirler ve kişilik çalışmalarında deneysel
korelasyonel yada klinik metodolojisini kullanabilirler. Peki ama bu kişilik
araştırmaları ile uğraşmamızın nedenleri nelerdir?
Bunu 3 sınıfa ayırabiliriz:
• Tanımlamaktır: kişiliğin statik tanımıdır.
Örneğin müsabaka kaygısı konusunda bireysel spor yapanlar ile tk sporu
yapanların farklılaşıp farklılaşmadıklarını belirtmektedir.”insanların ne gibi
olduklarını verir”
• Yordalamaktır: insanların ne yaptığını verir. Örneğin sürekli kaygısı yüksek
sporcuların müsabakada performans ve
durumluluk kaygı açısından sürekli kaygısı düşük olanlardan farklılaşıp
farklılaşmadığını belirlemektedir.
• Uygulamadır: insanların nasıl değiştiğini incelemek için uygulama yapmaktadır.
Örneğin sporcuların kendine güven ve benlik saygısı üzerine psikolojik beceri antrenmanının etkilerini belirlemektedir.
1974-88 Tanımlama %44 Yordalama %48 Uygulama %08
1982’den günümüze yordayıcılar
azaldı,uygulamalar arttı ve tanımlayıcılar
Sporda kişilik çalışmalarında 2 hedef vardır
• Kişilik gelişiminde sporun belirleyici rolü spor kişilik gelişiminde etkilimi?vb. böyle ise sporun teropatik bir değeri vardı(spora katılım şiddet davranışını azaltır savı bu hedef içerisinde değerlendirilir.)
• Sportif performansta kişiliğin belirleyici rolü Spor dalına özel kişilik özellikleri var mı?
Bireyler kişiliklerine uygun sporlarımı seçerler?Böyle ise performansı
kolaylaştırıcıdır.
Sporda kişilikle ilgili yapılan araştırmalar
• 1980 li yılların başında yapılan çalışmalar.
Sporcu ve sporcu olmayanların
farklılaştığını ortaya koymaya yönelikti ve sporcuların
Heyecan arayışları Dışa dönüklükleri
Algılama biçimleri bakımından farklılaştıkları ortaya konmuştur.(Kane 1980)
• Türkiyede 435 sporcu ile yapılan bir çalışmada (1988)ise;
Sporcuların sporcu olmayanlara göre daha ; Maceracı
Risk alabilen
Dikkat yoğunlaşımı iyi Hırslı
Kazanma gücü yüksek Sorumluluk üstlenebilen
• Williamson 1980. başarılı ve daha az başarılı sporcularla yapmış olduğu
çalışmasında elde ettiği sonuçlar ise aşağıdaki gibidir.
BAŞARILI SPORCULAR DAHA AZ BAŞARILILAR
-Başat -yüksek heyecan -Hırslı -kaygı
-Yeterli bir kendilik düzeyi -çöküntü -Yüksek başarı isteği - yorgunluk -konfizyon
YETENEK NEDİR?
YETENEĞİN BELİRLENMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ NEDİR?
• Yeteneğin belirlenmesi ve geliştirilmesi farklı şeylerdir. Yeteneğin belirlenmesi yetenekle ilgili bilgilerin toplanmasını gerektirir. Bilgi toplanması ile ilgili ön koşullar vardır.
1-Politik organizasyon gerektirir.(milli eği., spor teşkilatı, basın yayın kuruluşlarının hareketlenmesi üniversitelerle işbirliği gerekir) bu bağlamda önce ,
a)Yetenek seçimi modeli oluşturulur b)Daha sonra yetenekler yönlendirilir.
YETENEK MODELİ
Spor dalı ve özelliklerinin tanımlanması İstatistik bilgi
Uygulama
Başarı
Yeni bilginin değerlendirilmesi
YETENEK GELİŞİMİ VE REKREASYONEL SPORLARA BAĞLI OLARAK YETENEK SEÇİMİ
10-12 yaş okul ve kulup yarışmaları
Yetenek seçimi
13-16 yaş b.eğit.okul ve kulup yarışmaları
Rekreasyonel sporlar(yarışma)
Seçme (saha testleri)
Seçme 13-16 yaş gelişimin
değerlendirilmesi (saha testleri)
Son seçme 13-16 yaş lab.testleri saha testleri
Okul ve kulupte genel antrenman
Kulup antrenman programı
Elit sporlar prog.
Yetenek seçimi
y a r ı ş m a
