Prof. Dr. Nuray EKfi‹
‹stanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletleraras› Özel Hukuk Anabilim Dal› Baflkan›
AVRUPA ‹NSAN HAKLARI MAHKEMES‹
ABDOLKHAN‹ VE KAR‹MN‹A - TÜRK‹YE DAVASI
Mülteci ve S›¤›nmac› Hukuku Aç›s›ndan De¤erlendirme
Yay›n No : 2286 Hukuk Dizisi : 1086
1. Bas› - Ocak 2010 - ‹STANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 206 - 4
Copyright©Bu kitab›n bu bas›s› için Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da-
¤›t›m A.fi.’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya tama- men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço¤alt›la- maz, da¤›t›lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibas- larda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Dizgi : B e t a B a s › m A . fi .
Bask› - Cilt : Net K›rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No. 13723) T aksim Cad. Yo¤utçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo¤lu/‹ST.
(0-212) 249 40 60 Kapak Tasar›m : Gülgonca Çarp›k
Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi.
Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50 www.betayayincilik.com
Ö N S Ö Z
‹çiflleri Bakanl›¤› taraf›ndan haz›rlanan “‹ltica Kanunu Tasla¤›” üzerin- deki çal›flmalara h›z kazand›r›lm›flt›r. ‹ltica Kanunu Tasla¤›, henüz kamu- oyuna duyurulmam›fl olmakla berber taslak üzerindeki çal›flmalar, akade- misyenlerin ve baflta Birleflmifl Milletler Mülteciler Yüksek Komiserli¤i (BMMYK) olmak üzere di¤er sivil toplum kurulufllar›n›n elefltirileri de dik- kate al›narak sürdürülmektedir. Ayr›ca ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkeme- si’nin (‹HAM) Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye davas›na iliflkin olarak 22 Eylül 2009 tarihinde verdi¤i karar ile ilk defa Türkiye aleyhine tazminata hükmedilmifl; Türkiye’nin ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesinin (‹HAS) baz›
maddelerini ihlâl etti¤i sonucuna var›lm›flt›r. 22 Eylül 2009 tarihine kadar olan süreçte mülteci ve s›¤›nmac›lar›n Türkiye aleyhine yapt›klar› baflvuru- lara iliflkin ‹HAM kararlar›nda bu ölçüde bir ihlâlden söz edilmemiflti. ‹ltica Kanunu Tasla¤›’na iliflkin çal›flmalarda, ‹HAM’›n özellikle de Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye davas›na iliflkin karar› göz önünde bulundurulmakta;
Avrupa Birli¤i iltica sistemi ile milletleraras› antlaflmalar yak›ndan takip edilmektedir.
Bu eserimizde, ‹ltica Kanunu Tasla¤› çal›flmalar›na ›fl›k tutmak ve sivil toplum kurulufllar›n›n yan› s›ra idarenin de dönem dönem dile getirdi¤i so- runlara çözüm bulmak amac›yla Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye dava- s›nda ‹HAM taraf›ndan 22 Eylül 2009 tarihinde verilen karar ayr›nt›l› bir flekilde incelenmifltir. Çal›flman›n faydal› olmas›n› temenni ederim.
Kitab›n tashihlerinde yard›mlar›n› esirgemeyen Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dal› Ö¤retim Üyesi Dr. Muzaffer Ero¤lu’na; k›sa sürede yay›nlanmas›n› sa¤layan Beta Yay›nevi’nin de¤erli Yöneticisi Say›n Seyhan Satar’a ve dizgisine titizlikle yerine getiren Say›n Gülgonca Çarp›k’a içten teflekkür ederim.
Prof. Dr. Nuray EKfi‹
Ocak 2010 Bostanc›
‹ Ç ‹ N D E K ‹ L E R
I. G‹R‹fi ...1
II. MÜLTEC‹, SI⁄INMACI VE SINIRDIfiI KAVRAMLARI...1
A. “Mülteci” ve “S›¤›nmac›” Kavramlar› ...1
1. Mülteci (Refugee) ...1
2. S›¤›nmac› (Asylum Seeker) ...6
B. “S›n›rd›fl›” (Expulsion) Kavram› ve Türleri...6
1. Genel Olarak S›n›rd›fl›...6
2. Mevzuat ve Milletleraras› Antlaflmalarda Mülteci ve S›¤›nmac›lar›n S›n›rd›fl› Edilmesi ‹çin Öngörülen Sebepler ....12
3. ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesi ve Ek Protokollerinin Mülteci ve S›¤›nmac›lar›n S›n›rd›fl› Edilmesine Uygulanacak Hükümleri ...13
a. ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesinin 2. Maddesi...15
b. ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesinin 3. Maddesi...16
c. ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesinin 8. Maddesi...17
d. ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesinin 13. Maddesi...18
e. ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesinin 6. Maddesinin S›n›rd›fl› Hallerine Uygulan›p Uygulanamayaca¤› Sorunu ...18
f. ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesine Ek 4 Numaral› Protokol ...23
g. ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesine Ek 7 Numaral› Protokol ...23
4. “Non-refoulement” Prensibi Uyar›nca S›¤›nmac› ve Mültecilerin S›n›rdan Geri Çevrilememesi, S›n›rd›fl› ve ‹ade Edilememesi...24
III. MÜLTEC‹LER‹N VE SI⁄INMACILARIN TÜRK‹YE ALEYH‹NE ‹NSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMES‹ VE ‹NSAN HAKLARI AVRUPA KOM‹SYONUNA YAPTIKLARI BAfiVURULARA ‹L‹fiK‹N OLARAK 22 EYLÜL 2009 TAR‹H‹NE KADAR VER‹LEN KARARLAR...30
A. 22 Eylül 2009 Tarihine Kadar Olan Süreçte Mülteciler ve S›¤›nmac›lar Taraf›ndan Türkiye Aleyhine ‹nsan Haklar›
Avrupa Mahkemesi ve ‹nsan Haklar› Avrupa Komisyonuna Yap›lan Baflvurularda ‹nsan Haklar› Sözleflmesinin Esas
Al›nan Hükümleri ...30
B. 22 Eylül 2009 Tarihine Kadar Olan Süreçte Mülteci ve S›¤›nmac›lar Taraf›ndan Türkiye Aleyhine Yap›lan Baflvurulara ‹liflkin ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesi ve ‹nsan Haklar› Avrupa Komisyonunun Kararlar›...31
1. A. ve K. v. Türkiye ...31
2. F. et al. v. Türkiye ...32
3. A.G. ve Di¤erleri v. Türkiye ...32
4. Jabari v. Türkiye ...35
5. G.H.H. ve Di¤erleri v. Türkiye ...36
6. Khadjawi v. Türkiye...38
7. M.T. ve Di¤erleri v. Türkiye ...39
8. A.E. ve Di¤erleri v. Türkiye...39
9. Affaire Müslim v. Türkiye ...41
10. Mamatkulov ve Askarov v. Türkiye ...41
11. D. ve Others v. Türkiye ...42
12. Roza Taleghani ve Di¤erleri v. Türkiye ...43
13. Fraydun Ahmet Kordian v. Türkiye ...43
14. Anvar Mohammadi v. Türkiye ...44
15. N.M. v. Türkiye ...44
C. 22 Eylül 2009 Tarihine Kadar Olan Süreçte Mülteci ve S›¤›nmac›lar Taraf›ndan Türkiye Aleyhine Yap›lan Baflvurulara ‹liflkin Kararlar›n De¤erlendirilmesi...46
IV. ‹NSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMES‹N‹N ABDOLKHAN‹ VE KAR‹MN‹A DAVASINDA VERD‹⁄‹ 22 EYLÜL 2009 TAR‹HL‹ KARARI ...47
A. Abdolkhani ve Karimnia Karar›na Konu Olan Olay...47
B. ‹HAM Karar›n›n Dayana¤› Olan Mevzuat ve Antlaflmalar ...51
1. ‹lgili Ulusal Mevzuat ve Uygulama...51
a. Anayasan›n 125. Maddesi ...51
b. ‹dari Yarg›lama Usulü Kanununun 27. Maddesi ...51 VI
c. Pasaport Kanununun 4. ve 8(5). Maddeleri ile Yabanc›lar›n Türkiye’de ‹kamet ve Seyahatleri
Hakk›nda Kanunun 23. Maddesi...51
d. Avukatl›k Kanununun 2(3). Maddesi ...52
2. Mülteci ve S›¤›nmac›lara ‹liflkin Mevzuat ve Uygulama ...52
a. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair 1951 Cenevre Konvansiyonu...52
b. 1994 Yönetmeli¤i ...53
c. ‹çiflleri Bakanl›¤›n›n 57 Say›l› Uygulama Talimat›...55
d. Ulusal Eylem Plan›...55
e. Ankara ‹dare Mahkemesinin 17 Eylül 2008 Tarihli Karar› ...56
3. Milletleraras› Belgeler...56
C. Türk Hükümetinin ve Baflvuranların ‹ddia ve Savunmaları ile BMMYK Türkiye Ofisinin Açıklamaları...60
1. Baflvuranlar›n ‹ddia ve Savunmalar› ...60
2. Türk Hükümetinin ‹ddia ve Savunmalar› ...61
3. BMMYK Türkiye Ofisinin Aç›klamalar› ...61
D. ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesinin Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Davas›nda Vard›¤› Sonuç ...62
1. ‹HAS’›n 34. ve 35. Maddeleri Aç›s›ndan Baflvurunun Kabuledilebilir Olmas› ...62
2. ‹HAS’›n 2. Maddesi Kapsam›nda Ayr› Bir ‹nceleme Yap›lmas›na Gerek Olmamas› ...63
3. S›n›rd›fl› Karar› Fiilen Uygulansayd› ‹HAS’›n 3. Maddesinin ‹hlal Edilece¤i...63
4. ‹HAS’›n 13. Maddesinin ‹hlal Edildi¤i ...64
5. ‹HAS’›n 5. Maddesinin ‹hlal Edildi¤i ...65
6. ‹HAS’›n 41. Maddesinin Uygulanmas› ...67
E. ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesinin Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Davas›nda Verdi¤i Karar›n De¤erlendirilmesi ...68
1. ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesinin Davas›nda Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Verdi¤i Karar›n ‹HAS Hükümleri Aç›s›ndan De¤erlendirilmesi ...68
2. ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesinin Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Davas›nda Verdi¤i Karar›n Türk Hukuku Aç›s›ndan De¤erlendirilmesi ...70
VII
a. ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesi Karar›nda Yer
Verilen Türk Mevzuat› ...70 b. ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesi Karar›nda
‹ncelenmemekle Beraber Dikkate Al›nmas› Gereken
Türk Mevzuat› ...70 aa. Mülteci ve S›¤›nmac›lar›n Dilekçe ve Bilgi Edinme
Hakk› Aç›s›ndan Karar›n De¤erlendirilmesi...70 bb. Mülteci ve S›¤›nmac›lar›n ‹darenin
Gösterece¤i Yerde Oturma Zorunlulu¤u
Aç›s›ndan Karar›n De¤erlendirilmesi...73 F. ‹nsan Hakları Avrupa Mahkemesinin Abdolkhani ve
Kariminia v. Türkiye Kararına ‹liflkin Sonuç ve Öneriler ...74
Ekler
Ek. 1 European Court of Human Rights Second Section Case of Abdolkhani and Karimnia v. Turkey (Appllication no. 30471/08) Judgment,
Strasbourg 22 September 2009 ...79 Ek. 2 Avrupa ‹nsan Mahkemesi ‹kinci Daire
Abdolkhani ve Karimini-Türkiye Davas›
(Baflvuru No. 30741/08) Karar,
Strazburg, 22 Eylül 2009...133 Ek. 3 ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesi...177
Yararlan›lan Kaynaklar ...197 VIII
K I S A L T M A L A R
ARC : Ashraf Refugee Camp
Bkz. (bkz.) : Bak›n›z
BM : Birleflmifl Milletler
BMMYK : Birleflmifl Milletler Mülteciler Yüksek Komiserli¤i
CAT : Convention Against Torture
CMUK : Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu
CRC : Convention on the Rights of the Child
Dn. : Dipnot
ECHR : European Court of Human Rights
ECOSOC : United Nations Economic and Social Council
Edt. : Editor(s)
ICCPR : International Covenant on Civil and Political Rights IPFG : Iranian Pcople Fedeaee Guerrillas
‹BD : ‹stanbul Barosu Dergisi
‹HAM : ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesi
‹HAS : ‹nsan Haklar› Avrupa Sözleflmesi
‹KV : ‹ktisadî Kalk›nma Vakf›
‹YUK : ‹darî Yarg›lama Usulü Kanunu
KDPI : Kurdistan Democratic Party of Iran
md. : Madde
MHB : Milletleraras› Hukuk ve Milletleraras› Özel Hukuk Bülteni
MÖHUK : Milletleraras› Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk›nda Kanun
OJ : Official Journal of the European Union
PACE : Chair of the Committee on Migration, Refugees and Population of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe
PMOI : People's Mojahedin Organisation of Iran
POAC : Prescribed Organisations Appeals Commission
RG : Resmî Gazete
RSDs : Refugee Status Determinations
s. : Sayfa
SIM : Subscriber Identity Module
TCK : Türk Ceza kanunu
TIPF : Temporary Interview and Protection Facility
v. : Versus
UNHCR : United Nations High Commission for Refugees
vd. : Ve devam›
Y‹SHK : Yabanc›lar›n Türkiye'de ‹kamet ve Seyahatleri Hakk›n- da Kanun
X