• Sonuç bulunamadı

Kişilik söz konusu olduğunda ortak kavramlardan bahsedilir: süreklilik (can çıkar huy çıkmaz), tutarlılık (ya olduğun gibi görün ya da göründüğün

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Kişilik söz konusu olduğunda ortak kavramlardan bahsedilir: süreklilik (can çıkar huy çıkmaz), tutarlılık (ya olduğun gibi görün ya da göründüğün"

Copied!
35
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

KİŞİLİK

(2)

Kişilik,

İngilizce karşılığı “personality” olan kavram kişi anlamına gelen

“person” kelimesinden türetilmiştir.

Sözcük, İngilizce’ye Latince “persona” kelimesinden geçmiştir ve anlamını Antik Roma’da tiyatro oyuncularının oyunlarda yüzlerine taktıkları “maske”den alır.

Maske ile oyuncuların oyunlarda büründükleri karakter, rol, kişi ve kişilikler anlatılmaya çalışılmıştır.

(3)

Kişilik söz konusu olduğunda ortak kavramlardan bahsedilir:

süreklilik (can çıkar huy çıkmaz), tutarlılık (ya olduğun gibi görün ya da göründüğün gibi ol), özgünlük -bireyin iç dünyasına özgü olma- (beş parmak beşi bir değil) gibi.

Mizaç, karakter gibi sözcükler kişiliğin farklı yönleridir

Bu kavramlar kişiliğin değişebilir-değişemez olduğu tartışması ile yakından ilgilidir

(4)

 Kişilik psikologları, bir kişiyi diğer kişiden ayıran

farklılıklar ve bu farklılıkların bir araya gelmesi ile ilgilenir.

 Örneğin, “Neden bazı insanlar son derece içe dönükken bazıları dışa dönüktür?”, “Neden bazı insanlar duygusal olarak daha dengelidir?”, “Neden bazı insanlar yeni

şeyler denemeye daha açık olurlar?” gibi.

(5)

«Benim Suyum»

adlı eseriniz olsun

(6)

Kişilik karmaşık bir bütündür. Kişiliğin oluşumuna;

▪ Kalıtım,

▪ Fizyolojik etmenler,

▪ Bilinçaltı ve

▪ Sosyokültürel çevre etki eder.

(7)
(8)

Psikodinamik Kuram

Sigmund Freud kurucusudur.

Kişilik id, (alt benlik) ego (benlik) ve süper ego’dan (üst benlik) oluşur.

Her sistemin kendine göre işleyişi vardır.

Kurama göre dürtüler psişik enerji ile doludur.

Örn; psişik enerjinin çoğunu kullandığında ego ve süperegoya enerji kalmaz

(9)

İd: Kişiliğin ilkel yanıdır ve haz ilkesine göre çalışır.

➢ Doğuştan getirilen güdüler, dürtüler, istekler bu sistemde yer alır.

➢ Mantık dışı hareket eder ve bu isteklerinin hemen karşılanmasını ister.

➢ İd isteklerinin ertelenmesine tahammül edemez.

Yaşamın ilk yıllarında tamamen idin isteklerine göre hareket eden çocuk çevresiyle olan etkileşimi arttıkça id’den gelen isteklerini ertelemeyi öğrenmeye başlar.

(10)

Ego: Kişiliğin mantıklı yanıdır ve gerçeklik ilkesine göre hareket eder.

➢ Ego, id ile süper ego arasında dengeyi sağlayan sistemdir.

➢ İdden gelen isteklerin uygun bir biçimde karşılanmasını sağlar.

Freud‟a göre kişiliğin sağlıklı olması egonun denge

işlevini yerine getirebilmesine bağlıdır. Ego denge işlevini

yitirdiğinde, psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkar.

(11)

Süper ego: Süper ego ise çocuğun anne babasından, yakın çevresinden ve toplumdan öğrendiği kurallara, gelenek ve göreneklere göre şekillenir.

➢ Kişiliğin toplumsal yanını oluşturur.

➢ Süper ego ahlak ilkesinden yola çıkarak katı ahlak ilkeleri çerçevesinde kararlarını verir.

➢ Bu bağlamda da çoğunlukla id’den gelen isteklere karşı çıkarak onları bilinçaltına atar.

➢ Bu durum davranışlarımızı etkiler.

Bilinçaltı, davranışlarımızın şekillenmesinde ve kişiliğimizin gelişiminde önemli faktördür.

(12)

Freud kişiliği anlamak için bilinçdışının açığa çıkarılması gerektiğini vurgular

rüyalar-dil sürçmeleri

(13)
(14)

Fiksasyon-saplanma

Aynı cinsten ebeveyni rakip

gördüğü için

(15)

Freud savunma mekanizmaları; rahatsız edici durumlarla baş etmek için kullanırız.

Bastırma: rahatsız edici durumların bilinçdışına itilmesi

Gerileme: gelişiminin öncesi yaşlarda gibi davranma

Yer değiştirme: istenmeyen duygu-düşüncenin tehdit edici ve güçlü kişiden zayıf kişiye yöneltilerek ifade edilmesi

Mantığa bürüme: kendini haklı çıkaracak açıklamalar yapma

İnkar etme: kaygı yaratan bilgiyi reddetme

Yansıtma: istenmeyen duygu ve dürtüleri başka birine yükleme

Yüceltme: istenmeyen dürtüleri toplumca onaylanan duygu düşünce davranışlara çevirme

Karşıt tepki geliştirme: bilinçdışı dürtüler bilinçte tersiyle ifade edilir

(16)

YENİ FRUEDÇU PSİKANALİSTLER

 JUNG’UN ORTAK BİLİNÇDIŞI

 Bilinçdışı cinsel dürtülere öncelik verilmesi

Kolektif bilinçdışı: Jung’a göre insan zihni, onun evrimi tarafından biçimlendirilmiştir. Dolayısıyla birey geçmişiyle bağlantılıdır. (kendi türünün geçmişini ve hatta tüm insanlık evrimini içerir)

Örneğin, bir insanın yılandan ya da karanlıktan korkması için yılanla karşılaşmış ya da karanlıkta kalmış olması gerekmez. Yılandan ya da karanlıktan korkma eğilimleri, atalarımızın kuşaklar boyu yaşantıları sonucu bize aktarılmış ve beyin dokumuza işlenmiştir.

(17)

Arketipler: Kolektif bilinçdışının içeriği arketipler terimiyle adlandırılır. Arketip, prototip sözcüğüyle eşanlam taşır.

Tanımını yaptığı arketipler arasında doğum, yeniden dünyaya geliş, ölüm, güçlülük, sihir, kahraman, çocuk, üçkâğıtçı, akıllı ihtiyar, toprak ana, dev gibi imgeler; ağaçlar, güneş, ay, rüzgâr, ırmak, ateş ve

hayvanlar gibi doğal objeler; yüzük ve silah gibi insan yapısı objeler sayılabilir.

Jung’a göre arketiplerin sayısı, gerçek yaşam olaylarının ve objelerinin sayısına eşittir.

Bellek imgeleri gibi canlı görüntüler değildir. Örneğin anne arketipi, bir kadının ya da bir annenin fotoğrafı değildir. Eğer bir benzetme yapmak gerekirse, banyo edilmesi gereken negatif filmleri andırırlar.

(18)

HORNEY’İN FEMİNİST BAKIŞ AÇISI;

Freud’un «Kadınların erkeklerin penisini kıskandığı» düşüncesine karşı çıkar

Toplumun kadınları kısıtlayıcı etkisinden bahseder

Kişilik sosyal ilişkiler ile gelişir, özellikle de ebeveyn-çocuk ilişkisine, çocuğun ihtiyaçlarının ne kadar iyi karşılandığına bağlıdır

(19)

ADLER

Freud’un cinsellik vurgusuna karşı çıkar

İnsanların temel motivasyonu üstünlük sağlamaktır

Bu üstünlük başkaları üzerinde değil, kendini geliştirme- kusursuzluk üzerinedir

Bireylerin henüz dış dünyaya ilişkin sınırlı bilgi sahibi oldukları çocukluk döneminde geliştirdikleri «aşağılık kompleksi»

aşılamadığında yetişkinlikleri durumdan etkilenir

(20)

KİŞİLİĞE ÖZELLİK YAKLAŞIMI

ÖZELLİKLER: Farklı durumlarda gösterilen tutarlı nitelikler ve davranışlar

Kişiliği açıklamak için belirgin temel özellikleri araştıran yaklaşımdır

Örn; Bir kişi dostça iken diğeri düşmanca olabilir vb.

(21)

ALLPORT’UN ÖZELLİK KURAMI

Temel özellikler; baskın-merkezi-ikincil olarak sınıflandırılabilir

Baskın özellik bireyin etkinliklerinin çoğunu yönlendirir (yardımsever birinin enerjisinin çoğunu insanlara yardım etmeye ayırması)

Merkezi özellik kişiliğin çekirdeğini oluşturur (girişkenlik- dürüstlük vb)

İkincil özellikler, bazı durumlarda kişiliği etkiler (sanata olan geçici bir ilgi vb)

(22)

FAKTÖR ANALİZİ:

KİŞİLİĞİN 5 BÜYÜK FAKTÖRÜ

DENEYİMLERE AÇIKLIK Bağımsız-Uyumlu

Yaratıcı-Pratik

SORUMLULUK Özenli-özensiz Kontrollü-dürtüsel

Planlı-plansız

DIŞA DÖNÜKLÜK Konuşkan-sessiz Eğlenceye düşkün-

ağırbaşlı

Girişken-çekingen

UYUMLULUK

Sempatik-hata arayan Kibar-kaba

Değer bile düşmanca

NEVROTİKLİK (duygusal denge) Dengeli-gergin

Sakin-kaygılı Güvenli-güvensiz

(23)

KİŞİLİĞE ÖĞRENME YAKLAŞIMI

SKİNNER’İN DAVRANIŞÇI YAKLAŞIMI

➢ Davranışçı psikologlar bu kuramı savunur.

➢ Kişilik, yaşanmış tecrübeler, öğrenilmiş davranışlar ve davranışların pekiştirilmesi sonucunda oluşur.

Toplum içinde insan davranışları, ödüllendirme ya da cezalandırma yolu ile pekiştirilir.

➢ Pekişen davranış sürekli hale gelirse kişilik özelliği oluşur.

(24)

SOSYAL BİLİŞSEL YAKLAŞIM

ALBERT BANDURA

İnsanlar bir davranışı sergilemeden de sonuçlarını tahmin edebilirler

Örn; modelin saldırgan davranışları olumlu sonuçlanıyorsa çocuk saldırganlığı taklit eder

Kişilik, başkalarının davranışlarını tekrar tekrar gözlemlemek ve taklit etmekle gelişir

Kuram öz yeterlilik (yeterliliğe inanç), kavramına vurgu yapar

Öz yeterliliği yüksek kişiler yüksek hedefler belirler ve ulaşmak için çabalar

Özsaygı, olumlu-olumsuz kendilik değerlendirmelerimizi içeren kişilik bileşenidir (matematikte öz saygısı yüksek öğrencinin sporda öz saygısı düşük)

(25)

KİŞİLİĞE BİYOLOJİK VE EVRİMSEL YAKLAŞIMLAR

 Kişiliğin önemli bileşenlerinin genlerden

geldiği savunulur

(26)

HÜMANİSTİK YAKLAŞIM

➢ Carl Rogers savunucularındandır.

Bu kuramda, her insanın doğuştan iyi olduğu ilkesini savunulur

➢ Kişiliğin oluşumunda, «benlik bilinci» ön plana çıkartılır.

Benlik bilinci, o bireyin kendini nasıl gördüğü yani kendisi ile ilgili düşünce ve kanaatleridir.

Kendini gerçekleştirme: kişinin fark ettiği en üst potansiyele ulaşması

Koşulsuz olumlu saygı: karşıdaki kişiye ne yaparsa yapsın saygı duyma ve kabul (bize yönelik olumsuz yorum yapan kişiyi koşulsuz olumlu saygı ile kabul etme ve kendimizle ilgili yorumlamalarımızla yorum arasında kaygı yaşamayız)

(27)

Kişiliğin Ölçülmesi

Kişilik özelliklerinin ortaya çıkartılmasıyla ilgili çeşitli kişilik testleri yapılmaktadır.

Bu testler, bireyin kişilik özellikleri hakkında bilgi toplamak amacıyla kullanılır.

Kişilik, karmaşık bir olgu olduğundan bugüne kadar tam anlamıyla ölçülebilen herhangi bir araç geliştirilememiştir.

(28)

Kişilik Testlerinin Çeşitleri

Görüşme

Derecelendirme ölçekleri

Yazılı testler

Projektif testler

Rorschach testi

TAT (Tematik Algı Testi)

(29)

Rorschach testi

Çok sayıda ve çeşitli kişilik özelliklerine sahip insanlara uygulanarak standart normal değerleri tespit edilir.

Karışık mürekkep lekeleriyle yapılmış 10 kart deneklere gösterilir.

Kartlardaki mürekkep lekelerinin bazıları renkli, bazıları siyahtır.

Deneğe belli bir sürede bütün kartlara tek tek bakması ve bunu yorumlaması söylenir.

(30)
(31)

Rorschach testi

(32)
(33)

TAT (Tematik Algı Testi)

➢ Daha çok kişiliğin sosyal yönünü açığa çıkarmaya çalışmaktadır.

➢ Deneklere, 20 resim gösterilir.

➢ Bireye bu resimle ilgili hikaye anlatması istenir.

➢ Deneğin bu yolla kendi kişilik özelliklerini anlatacağı hikayeye yansıtacağı kabul edilir.

(34)

TAT (Tematik Algı Testi)

(35)

EK KAYNAKLAR

Genç, D. ve Çetinkaya-Yıldız, E. (2017). Kişilik Kuramları, Gerçek Yaşamdan Kişilik Analizi Örnekleri. Pegem, Ankara.

Referanslar

Benzer Belgeler

Russo ve arkadaşları tıbbi hastalığı olan 3 ayaktan hasta grubunda (75 kronik yorgunluk şikayetleri, 61 baş dönmesi, 88 yeti yiti- mine yol açan tinnitus olan hasta

Proaktif kişilik özelliğine sahip öğrencilerin okul ortamında daha fazla kariyer uyum yeteneklerini geliştirmesi, kendini yetiştiren öğrencilerin ise okul ortamında daha fazla

kendilerini sakinleştirme adına stratejileri vardır. Aksine, çaba harcayarak kontrolü düşük olan çocuklar uyarılmışlıklarını kontrol etme becerisinden çoğunlukla

İşte tam bu sırada Piri Reis, kendi gemisiyle şimşek gibi yetişip düşman gemisine rampa ederek, Os­ manlI Devleti’nin Kaptan-ı Deryasını ölümden, devletini

Bu çalışmada, ekonomik psikoloji kapsamında bir araştırma alanı olan ve 1950’li yıl­ lardan bu yana gelişen vergi psikolojisi hakkında kısaca bilgi verilmiş ve bu

sadece bir yönüdür ve insanı asıl olan vasfından uzaklaştırdığı ve kimi zaman kendi varlığına sığmayacak davranışlarda bulundurduğu için Kur’an’da

Materyal ve Metod: Ocak 2018- Mayıs 2018 tarihleri arasında yaşları 6-16 yıl arasında olan hemiplejik spastik SP’ li 33 hastada üst ekstremitede omuz

Butaro RNS 為一種鼻噴型的止痛劑,主要成分是 butorphanol,極易透過鼻黏膜吸收,不需要打針 就可以提供與注射劑型一樣好的止痛效果。。每一噴 Butaro RNS