ORMAN FAKÜLTESİ

(1)

SERÎ B CİLT 34 SAYI 2 1984

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

ORMAN FAKÜLTESİ

D E R G İ S İ

(2)

TÜRKİYE’DE EN YAŞLI SEDİR AĞACI — AMBAR KATRAN

D oç. D r. M. D o ğ a n K A N T A R C I3

K ı s a Ö z e t

Sedir orm anlarım ızdaki a ra ştırm a la rım ız sıra sm d a B e y D a ğ la r ı’nda A k D a ğ k ü tlesin in A lak ır Ç ayı’n a (d o la y ısı ile A k d en iz’e) bakan gen el yam açların d ak i D ib ek O rm anı’nda denizden 1830 ın y ü k se k lik te bulunan y a ş lı bir sedir a ğ a cın ı da ölçtük. B u a ğ a ç y e r e l olarak «A M BA R K A T  R A N » adı ile tan ınm aktadır. A ğ a c ın boyu 26.2 m , dip çap ı 2.50 m (ç e v  re 7.85 m ) , 1.30 m y ü k se k lik te k i çap ı 2.36 m (çev re 7.4Um )*dir. Ç evre

deki k aim v e y a ş lı sedir a ğ a çla rın ın çap an alizlerin e göre A m b ar K at- ran’ın y a ş ı 700 - 2300 arasm d a ta h m in ed ileb ilirse de en y a ş lı ağ a çla rm çap g elişim i gözönüne alın arak a ğ a c m y a şın ın 2000 civarın d a olab ileceği söylenebilir. A m bar K atran, bu ölçüleri ile, T ü rk iye’n in en y a ş lı b ir A N IT S E D tR A Ğ A C I’dır.

1. G İR İŞ

Y a ş lı a ğ a ç l a r ç e şitli y ö n le rd e n ilg im iz i ç e k m e k te d ir le r. H e rş e y d e n önce b u a ğ a ç l a r b ir e r t a b i a t a b id e s i o la r a k k a b u l e d ilm e k te d ir. T ü r k iy e ’de b u n ite lik te a n ı t a ğ a ç la r v a r d ır . Y a k ın z a m a n a k a d a r b ilin e n e n y a ş lı v e b ü y ü k d ö r t s e d ir a ğ a c ın a a i t ö l

ç ü le r B. S. E v c im e n (1961) t a r a f ı n d a n v e rilm iş tir . A k D a ğ 'm D ib e k O rm a n ı’n d a ölç

tü ğ ü m ü z s e d ir a ğ a c ı b ilin e n le rin en y a ş lıs ıd ır. B u s e d ir a ğ a c ı y e re l o la r a k «A M B A R K A T R A N » a d ı ile ta n ın m a k ta d ır .

2. T Ü R K İY E ’D E Y A Ş L I S E D İR A Ğ A Ç L A R I

T ü r k iy e ’de m e v c u t y a şlı s e d irle rd e n b ilin e n d ö r t ta n e s in e a i t ö lç ü le r T a b lo l ’de v e rilm iş tir . B u n la r d a n en b ü y ü ğ ü v e y a ş lıs ı B o lk a r D a ğ la r ı’n d a Ç o ç a k D e re ’n in y u k a r ıs ın d a k i K a tı Y a y la ’d a b u lu n a n s e d ir a ğ a c ıd ır. A y r ıc a te p e s i ç o b a n la r t a r a f ı n d a n k e s ild iğ i iç in d e je n e re o lm u ş k a im ç a p lı y a ş lı s e d ir a ğ a ç l a r ı d a v a rd ır. B u n la r d a n b i

r in in d e E lm a lı’n m . T e k k e K ö y ü c iv a r ın d a k i O lu k B a ş ı m e v k iin d e b u lu n d u ğ u ve çev re s in in 8 m o ld u ğ u B. S. E v c im e n (1961) ta r a f ı n d a n b ild irilm iş tir.

3. Y A Ş L I S E D İR L E R D E Y IL LIK H A L K A G E N İŞL İĞ İ V E Ç A P GELİŞİM İ A m b a r K a t r a n ’m b u lu n d u ğ u A k D a ğ k ü tle s in d e (B e y D a ğ la r ı) y ü r ü ttü ğ ü m ü z a r a ş tır m a l a r ım ız s ır a s m d a s e d irle r in d e ğ iş ik y e tiş m e o r t a m l a r ın d a b ü y ü m e iliş k ile r i n i de in c e le m iş tik . B u a m a ç la in c e le d iğ im iz b a z ı s e d ir y a şlı a ğ a ç la r ın ın 0.30 m ile

1 I, Ü. Orm an F a kü lte si T o p ra k İlmi ve Ek o lo ji A n a b illm D a lı, B a h çe k ö y - İstan b u l.

Yayın Komisyonuna Sunulduğu Tarih : 29.1.1985

(3)

50 D O Ğ A N K A N T A R C I

1.30 m 'd e k i ç ap g e liş im le ri T ab lo 2 ve 3 te v e rilm iş tir . T a b lo 2 v e Ş e k il l'd e D ib ek O rm a n ın d a A m b a r K a t r a n c iv a rın d a 1800 - 1950 m y ü k s e k lik te k e s ilm iş 7 se d ir a ğ a - c m ın 0,30 m k e s itin d e k i ç ap g e lişm e le ri g ö rü lm e k te d ir. T a b lo 3 te A m b a r K a tr a n ç ev re s in d e k e silm iş s e d ir a ğ a ç la r ın d a n 5 ta n e s i ile A k D a ğ k ü tle s in in k u z e y b a k ili y a m a ç la r ın d a k i Ç a m k u y u s u S e d ir A r a ş t ır m a O rm a n ı’n d a 1800 - 2000 m y ü k s e k lik te n k e s ilm iş o la n s e d ir a ğ a ç la r ın d a n 12 ta n e s in in 1.30 m d e k i ç a p g e lişim i v e rilm iş tir . B u 17 s e d ir a ğ a c ın ın ç a p g e lişim in in o r ta la m a d e ğ e rle ri Ş e k il 2’de g ö rü lm e k te d ir. T ab lo 4 ve Ş ek il 2’de g e n e y u k a r ıd a a n ıla n ö rn e k a la n l a r d a n k e silm iş en y a ş lı 4 s e d ir a ğ a c ım n 1.30 m 'd e k i k e s itle rin d e k i ç a p g e lişim i v e rilm iş tir .

Resim 1. A m b a r Katran.

İn c e le n e n ç ap g e lişim le ri s e d ir a ğ a c ın ın s ık lığ a d a y a n m a ö zelliğ i h a k k ın d a ilg i çek ic i s o n u ç la r v e rm e k te d ir. S e d ir k e n d i s a f m e ş c e re s i iç in d e k i ş a r t l a r d a f a z la s ık lı k t a v e n is b î b ir k a p a lı lı k ta c a n lılığ ım d e v a m e ttir e b ilm e k te f a k a t p e k d a r y ıllık h a lk a l a r g e liş tirm e k te d ir. S ık lığ ın b o zu lm ası, s e d ir a ğ a c ım n d a h a f a z l a s u v e b esin m a d d e si, te p e s in in de d a h a f a z la ış ık a lm a s ı y ıllık h a lk a g e n iş liğ in in a r t m a s ı m s a ğ la m a k ta d ır . S e d ir a ğ a c ı bu e sn e k liğ in i ile ri y a ş l a r d a d a g ö s te re b ilm e k te d ir . T a b lo 3 ve 4’te v e rilm iş 1.30 m ’d ek i çap g elişim i in c e le n d iğ in d e b ilh a s s a y a ş lı a ğ a ç la r ın 40, 50,

(4)

A M B A R K A T R A N 51

60 y a ş m d a 1.30 m y ü k s e k liğ e u la ş a b ild iğ i g ö rü lm e k te d ir. S e d ir a ğ a c ın ın g ö k n a r a b en z e y e n bu e s n e k liğ i m e ş c e re n in z a m a n için d e d e ğ iş e n s ık lık d e re c e s in e g ö re f a r k lı g e n iş lik te y ıllık h a lk a l a r g e liş tire b ilm e s in e se b e p o lm a k ta d ır. S e d ir o rm a n la r ın d a p e k ço k y a şlı a ğ a ç 200 - 300 y a ş m d a a n c a k 30 - 40 cm g ö ğ ü s ç a p m a u la ş m ış o ld u ğ u h a ld e , so n 100 - 150 y ıld a y e tiş e n s e d irle r d a h a h ız lı b ir ç a p g e liş m e s i g ö s te re b ilm iş le rd ir. Y a ş lı se d irle rle d a h a g e n ç s e d irle r a r a s ın d a k i y ıllık h a lk a g e n iş liğ i f a r k ın ı, non a s ı r d a se d ir o r m a n la r ın d a in s a n e tk is in d e a r a m a k g e re k ir. S o n 100 - 1 5 0 y ıl iç in de y e tiş e n s e d ir a ğ a ç la rı, in s a n eli ile s e y r e ltilm iş m e ş c e re le rd e , d a h a f a z la ış ık a la r a k d a h a g e n iş y ıllık h a lk a l a r g e liş tire b ilm iş le rd ir. S ö z k o n u su ö z e llik le rd e n d o la y ı s e d ir a ğ a c ın ın g ö v d e a n a liz i y a p ılm a d a n k e s in y a ş ın ın b e lirle n m e si m ü m k ü n d eğ ild ir.

4. A M B A R K A T R A N

A m b a r K a tr a n A k D a ğ k ü tle s in in (B e y D a ğ la r ı) A k d e n iz ’e b a k a n (g ü n e y ) g e n e l b a k ıs ın d a , A la k ır Ç ay ı H a v z a s ı'n d a k i D ib e k O rm a m ’n d a O tlu S e n ir T e p e ile K e rim le r K u y u su T ep e a r a s ın d a k i b elin a l t k ıs m ın d a 1830 m y ü k s e k lik te b u lu n m a k ta d ır.

D ib e k o rm a n ı K u m lu c a O rm a n İş le tm e s in in A k D a ğ B ö lg e sin in A k d a ğ se risin d e y e r- a lm a k ta d ır .

A m b a r K a t r a n ’ın b u lu n d u ğ u y e r b ir k u r u d e re v a d is in in b a ş la n g ıc ıd ır. A r a z i ço k e ğ im li o ld u ğ u iç in a ğ a c ın dibinde, a l t v e ü s t k ıs ım a r a s ın d a 110 c m 'lik b ir y ü k s e k lik f a r k ı v a rd ır. A m b a r K a tr a n ’ın ö lçü leri a ş a ğ ıd a v e rilm iş tir .

B O Y Ç A P Ç E V R E

A L T D İP T E N 26.7 m D İP 2.50 m 7.85 m

Ü S T D İP T E N 25.6 m 1.30 2.36 m 7.40 m

O R T A L A M A 26.2 m

A m b a r K a t r a n ’d a n b ir a z y u k a r ıd a o rm a n ın ü s t s ın ır ın a u la ş ılm a k ta d ır. D a h a y u k a rıs ı, «KIR,, o la r a k is im le n d irile n , o rm a n ü s t ü o tla ğ ı d u r u m u n d a d ır (A lp Z o n u ). O r

m a n s ın ırı bu c iv a r d a 2000 m ’ye k a d a r u la ş tığ ın a g ö re, A m b a r K a t r a n c iv a r ın d a k i o r m a n sın ırı ç o b a n la rın ta h r ib a t ı ile a ş a ğ ı y a d o ğ ru in d irilm iş o lm a lıd ır. A m b a r K a t

r a n s a ğ lık lı g ö rü n e n b ir göv d ey e s a h ip tir . A ğ a c ın d a h a b o y lu o lm a sı g e re k ird i. R e sim d e de g ö rü le b ile c e ğ i g ib i te p e n in ü s t k e s im d e n k ır ıld ığ ın a h ü k m o lu n a b ilir. B u k ı r ı k y a ço k e sk id ir, y a h u t d a s e d irle rd e g ö rü le n t i p i k te p e d a ğ ılm a s ı k ı r ı k g ib i g ö rü n m e k te d ir , Y ö rü k le r a ğ a c ı b ü y ü k lü ğ ü n d e n d o la y ı « A m b a r K a tr a n » o la r a k is im le n d ir

m iş le rd ir. A m b a r K a tr a n b u g ü n k ü d u ru m u ile b ir « A N IT S E D ÎR » ö z e llik le rin e s a h ip tir .

5. A M B A R K A T R A N ’IN Y A Ş I

A m b a r K a t r a n ’m y a ş ın ın ta y in i için a r t ım b u r g u s u ile k a le m a lın ıp y ıllık h a lk a l a r ın s a y ılm a s ı y o lu n a g id ilm e m iş tir. D ış ta n b ir k a ç c m ’lik b ir k a le m d e s a y ıla b ile c e k y ıllık h a lk a la r l a a ğ a c ın y a ş ın ın ta h m in i y e rin e , ç e v re d e k i a ğ a ç la r ın y ıllık h a l k a k a lın lığ ı v e ç a p g e lişim in d e n b ir s o n u c a u la ş ılm a ğ a ç a lış ılm ış tır. T a b lo 2, 3 ve 4 ile Ş e

k il 1, 2 v e 3’te v e rile n ç a p g e lişim i d e ğ e rle ri s e d ir a ğ a ç la r ın ın h a y a tl a r ı s ü re s in c e v e y a y a ş a d ık la r ı d e v re y e g ö re d e ğ iş ik k a lı n lı k ta y ıllık h a l k a l a r g e liş tird ik le r in i g ö s te r m e k te d ir . B u n e d e n le A m b a r K a tr a n ’m y a ş ı A k D a ğ ’d a 1800 - 2000 m y ü k s e ltile rd e y e tiş m iş y a ş lı s e d ir a ğ a ç la r ın d a n 21 ta n e s in in 0.30 m ile 1.30 m ’d e k i k e s itle rin d e ç a p g e liş im le rin d e n ta h m in ed ilm eğ e ç a lış ılm ış tır.

ı

(5)

A m b a r K a tr a n 'm ç e v re sin d e 1800 -1 8 5 0 ve 1950 m y ü k s e k lik te k i ö rn e k a la n l a r ı

m ız d a k e s tiğ im iz s e d ir a ğ a ç la r ın d a n 7 ta n e s i y a ş lıd ır. B u s e d ir a ğ a ç la r ın ın 0.30 m ’de- k i k e s itle rin d e ç a p g e lişim i 120 y a ş ın a k a d a r d ü z e n lid ir. B u n d a n s o n r a o r ta la m a y a g ir e n a ğ a ç s a y ıs ı a z a ld ığ ı iç in ç a p g e lişim g r a f iğ in d e k i d ü z e n li g id iş b o z u lm a k ta d ır.

Ç ap g e liş im in in a z ço k d ü z e n li o la r a k d e v a m e d e b ild iğ i 160 y a ş m a k a d a r 57.5 cm k a b u k su z ç a p a u la ş ılm a k ta d ır . B u y a ş ve ç a p a g ö re d o ğ ru s a l b ir o r a n tı ile A m b a r K a t- r a n ’ın y a ş ı 679 yıl o la r a k h e s a p la n m a k ta d ır . Ç a p g e lişim i o r t a la m a d e ğ e rle re g ö re çizilip g r a f ik te k i k ır ık l a r d ü z e ltilirse 200 y a ş ın d a 0.30 m k e s itin d e 74 cm o r ta la m a k a b u k s u z ç a p a u la ş ıla b ile c e ğ i h e s a p la n ır (T a b lo 2, Ş e k il 3 ). A m b a r K a t r a n ’m dip ç a p ı 2.50 m o ld u ğ u ve y a k la ş ık 6 cm k a b u k p a y ı b ır a k ıld ığ ı ta k d ir d e , k a b u k s u z çap 2.44 m ’d ir. B u d e ğ e rle re g ö re d o ğ ru s a l b ir o r a n tı ile A m b a r K a tr a n 'm y a ş ı 660 yıl o la r a k h e s a b e d ilm e k te d ir.

A m b a r K a t r a n ’m c iv a rın d a k e sile n y a ş lı s e d irle r d e n 5 ta n e s i ile Ç a m K u y u su A r a ş t ır m a O rm a n ı’n d a 1800 - 2060 m y ü k s e ltile rd e k e s ile n 12 ta n e y a ş lı s e d ir a ğ a c ı

n ın 1.30 m ’d ek i k e s itle rin d e çap g e lişim le ri in c e le n m iş tir (T a b lo 3, Ş e k il 3 ). O r ta la m a d e ğ e rle re g ö re s e d ir a ğ a ç la r ı 50. y ıld a 9.1 cm , 100. y ıld a 28.2 cm , 150. y ıld a 40.9 cm ve 200. y ıld a 50.5 cm k a b u k s u z ç a p a u la ş m ış la r d ır. O r ta la m a k a b u k k a lın lığ ı 1.30 m ’d e 3.5 c m ’d lr (T a b lo 3 ). A m b a r K a t r a n ’m 1.30 m ’d e k i k a b u k s u z ç a p ı 236 cm k a b u l edilip (4 cm k a b u k p a y ı) d o ğ ru s a l b ir o r a n tı ile y a ş ı 920 y ıl o la r a k h e s a p la n m a k ta d ır .

ö r n e k a la n l a r d a n k e s ile n en y a şlı se d ir a ğ a ç la r ın ın 1.30 m ’d e k i çap g e lişim le ri in c e le n irse , A m b a r K a tr a n 'm y a şı d a h a f a z la ç ık m a k ta d ır . Ç am K u y u s u A r a ş t ır m a O rm a n ı’n d a 1800 m ’de k e s tiğ im iz 381 y a ş ın d a k i s e d ir a ğ a c ın ın (Ç -1 8 0 0 /4 /1 ) 1.30 m ’

d e k i k a b u k s u z ç a p ı 40.5 cm ( k a b u k lu ç a p 44.3 c m ), 320 y a ş ın d a k i se d ir a ğ a c ın ın (Ç - 1 8 0 0 /4 /2 ) k a b u k s u z ça p ı 47.2 cm (k a b u k lu ç ap ı 51.8 cm ) o la r a k b u lu n m u ş tu r (T ab lo 4, Ş e k il 2 ). B ollcar D a ğ la r ı’n d a Ç o çak D e re ’n in y u k a r ıs ın d a K a tı Y a y la ’d a k e sile n 389 y a ş ın d a k i b ir s e d ir a ğ a c ın d a 1.30 m ’d e k i k a b u k s u z ç a p 28.0 c m o la r a k ö lç ü lm ü ş

t ü r (Y ıld ırım , F ., 1982) (T a b lo 4, Ş ek il 2 ). Ç a m k u y u s u A r a ş t ır m a O rm a m ’n d a 2000 m y ü k s e k lik te k e s tiğ im iz 217 y a ş ın d a k i se d ir a ğ a c ın d a (Ç -2 0 0 0 /2 /1 ) 1.30 m ’d e k i k a b u k s u z ç a p 61.8 cm (k a b u k lu ç a p 67.4 cm ) o la r a k ö lç ü lm ü ş tü r (T a b lo 4, Ş e k il 2 ).

A m b a r K a t r a n ’m c iv a r ın d a (D ib e k O rm a m ’n d a ) 1950 m ’de k e s tiğ im iz 190 y a ş ın d a k i s e d ir a ğ a c ın d a (D -1 9 5 0 /2 /1 ) 1.30 m ’d e k i k a b u k s u z ç a p 45.8 cm ( k a b u k lu ç a p 48.8 cm ) o la r a k ö lç ü lm ü ş tü r (T a b lo 4, Ş ek il 2 ). A m b a r K a t r a n ’m y a ş ı Ç -1 8 0 0 /4 /1 n u m a r a lı s e d irin 381 y a ş ın d a 1.30 m ’d e g e liş tird iğ i 44.3 cm k a b u k lu ç a p a g ö re d o ğ ru s a l b ir o ra n tı ile 2078 yıl o la r a k h e s a b e d ilm e k te d ir. Ç -1 8 0 0 /4 /2 n u m a r a lı s e d irin 320 y a ş ın d a 1.30 m ’de g e liş tird iğ i 51.8 cm k a b u k lu ç a p a g ö re d o ğ ru s a l b ir o r a n tı ile A m b a r K a t- r a n ’m y a ş ı 1458 y ıl o la r a k h e s a b e d ilm e k te d ir. B u i k i y a ş lı s e d irin 200 y a ş ın d a 1.30 m ’de g e liş tird ik le r i o r ta la m a 20.2 c m ’lik k a b u k s u z ç a p a g ö re A m b a r K a t r a n ’m y a ş ı 2297 yıl o la r a k h e s a b e d ilm e k te d ir.

A m b a r K a t r a n ’m y a ş ın ın ta h m in i iç in y u k a r ı d a d e n e n e n h e s a p y o lla rı 660-2297 yıl a r a s ın d a ve b ir b irin d e n ço k u z a k ta s o n u ç la r v e r m iş tir . D ik k a t çek ic i ö zellik y a ş lı s e d ir a ğ a ç la r ın ın 1.30 m 'd e k i ç ap g e liş im le rin in d a h a y a v a ş o lu ş u d u r. Y a ş la n 389, 381 ve 320 o la n s e d ir a ğ a ç la r ı h e rh a ld e p e k s ık s e d ir o rm a n ın d a y e tiş m iş le rd ir. D a h a g e n ç n e s ille re a i t o lan s e d ir a ğ a ç la r ın d a ç a p g e liş im i d a h a d a h ız lıd ır. B u f a r k y u k a r ı d a d a d e ğ in ild iğ i g ib i so n 100 - 150 y ıld a s e d ir o r m a n la n n d a in s a n e tk is i (k e s im le r) ile s ık lığ ın b o z u lm a sı ve ış ık la n d ırm a o la y ın a b a ğ la n a b ilir.

(6)

S o n u ç o la r a k ;

A m b a r K a t r a n ’ın y aşı, y a şlı s e d ir a ğ a ç la r ın ın y ıllık h a lk a g e lişim in d e k i y a v a ş lık t a g ö z ö n ü n e a lın a r a k , 2000 c iv a r ın d a ta h m in ed ileb ilir. A m b a r K a t r a n ö lç ü le ri ve g ö rü n ü m ü ve ta h m in edilen y a şı ile T ü rk iy e 'n in A N IT S E D İR A Ğ A C I’d ır.

Tablo 1. T ü rk iy e 'd e ş im d iye kadar b iline n yaşlı s e d ir ağaçlarına a it ö lçü le r (B .S . Evcimen 1961'den).

1. E lm a lı İş le tm e s i ( A n ta ly a ) K o ço v a o rm a n ın d a , A v ş a r K u y u la rı - E s k i depo m e v k iin d e, D o k u z Göl - T u z B u rn u o rm a n y o lu n u n s a ğ ta r a f ın d a , 1580 m y ü k se ltid e . (K o ç S e d ir)

B oy Ç ev re K a b u k lu çap T a h m in i y a ş

33.0 m

5.55 m (1.30 m y ü k s e k lik te ) 1,77 m

050 - 700

2. E lm a lı İş le tm e s i ( A n ta ly a ) Ç ığ lık a ra O rm a n ın d a , K oç B u rn u n u n D o k u z Göl t a r a fın d a , K oç T e p e sin d e n K oç Ç u k u ru n a in e n y a m a c ın a l t k ıs m ın d a , 1940 m y ü k se ltid e . Boy

Ç ev re K a b u k lu çap T a h m in i y a ş

29.7 m

5.20 m (1.30 m ’de) 1.66 m

860

3. F e k e İş le tm e s i (A d a n a ) S u b h a n D e re B ölge b in a s ın ın b u lu n d u ğ u G ü rü m z e k ö y ü n d e, 1850 m y ü k se ltid e .

28.0 m

5.43 m (1.30 m ’de) 1.73 m

320

4. B o lk a r D a ğ la n - Ç o ç a k D ere - K a tı Y a y la - A tu ç tu ğ u m e v k ii (M e rsin ) 1900 m y ü k s e ltid e .

40.0 m

6.40 m (1.30 m ’de) 2.04 m

950 - 1000

(7)

m

Y A Ş K A D E M E L E R İ k a b u k l u k a b u k

10 20 30 40 50 j ^ _ 7 0 _ j M j W 1 0 0 H 0 İ M ^ M 0 1 5 0 1 6 0 1 7 0 1 8 0 1 9 0 2 0 0 Ş ap p a y ı

A Ğ A Ç N u . 1800/2/1 B O Y 19.60 m 0 1.30 50.0 c m ( k a b u k l u ) Y A Ş 190

— 0.4 1.4 2.8 4.4 8.7 14.6 20.9 28.3 34.6 40.4 48.5 52.7 63 7 69.5 74.1 78.1 80,8 84.0 90,2 6 2

A Ğ A Ç N u . 1800/3/1 B O Y 12.25 m <j) 1.30 38.7 c m ( k a b u k l u ) Y A Ş 122

— 0.6 2.4 5.5 7.8 11.4 16.6 22.4 29.9 34.7 41.5 46.4 47.1 52.8 . 5.7

A Ğ A Ç N u . 1800/3/2 B O Y 16.00 m (/> 1.30 48-0 c m ( k a b u k l u ) Y A Ş 150

1.1 2.8 4.7 6.6 10.3 16.3 21.2 24.6 30.4 36.3 38.9 41.9 45.1 48.9 52.5 57.5 5.0

A Ğ A Ç N u . 1800/4/1 B O Y 17.40 m 0 1.30 43.6 c m ( k a b u k l u ) Y A Ş 160

9.1 12.6 16.3 20.9 25.6 29.3 32.5 35.3 38.0 40.9 43.3 44.4 46.1 49.2 3.1

A G A Ç N u . 1950/1/1 B O Y 10.60 m (f> 1.30 32-7 c m ( k a b u k l u ) Y A Ş 135

1.3 4.2 6.6 11 6 15.5 20 1 23.5 26 6 25.1 32.2 35.3 38.0 39.9 40.9 45.1 4.2

Â Ğ A Ç N u . 1950/1/2 B O Y 12.60 m <p 1.30 39 5 c m ( k a b u k l u ) Y A Ş 120

0.4 2.8 6.5 11.8 16 3 22 7 27.2 31.5 37 0 40.5 44.1 47.6 50.2 3.6

A Ğ A Ç N u . 1950/2/1 B O Y 15.00 m (p 1-30 48 8 e m ( k a b u k l u ) Y A Ş 190

1.4 3.9 7.5 12.5 15.4 19.0 22.3 ,2 5 .8 30.7 35.5 38.9 42 5 45.7 48.1 50.2 52.4 54.4 51.5 58 3 62.4 4.1 O r t a l a m a

0.9 2.3 4.8 8.6 11.8 16.4 20.9 25.3 30.7 35.2 39.2 43.3 44.9 51.0 54.3 57.5 66.3 68.7 71.2 4.6

G r a f i k t e n D ü z e ltm e 25.0 47.2 74.0

T a b lo 2. D ibek Orm anında Am b a r Katran çevresinde bulunan yaşlı sedir ağaçlarında 0.30 m kesitinde çap gelişim i.

DOĞANKANTARCI

(8)

Tablo 3. Dibek Orm anında A m b ar Katran'ın çevresinde ve Ç am kuyusu S ed ir Araştırm a Orm anında 1800 -t2000 m yükseltilerde bulunan yaşlı sedir ağaçlarının 1.30 m ’ deki kesintilerinde çap gelişim i (cm olarak).

Y A Ş K A D E M E L E R İ k a b u k lu k a b u k

A Ğ A Ç N u . 10 20 30^ 40_ 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 ç a p p a y ı

D — 1800/3/1 — — — — 1.8 6.7 11.3 16 1 21.8 26.5 31.4 35.4 35.8 38.7 2.9

D - 1800/4/1 — — 1.6 6.2 10.2 13.6 17.3 21.2 24.5 27.4 29.7 31.8 34.0 36.2 38.6 40.6 43.6 3.0

D -1 9 5 0 /1 /1 — — 2.2 5.9 7.7 10.6 13.3 16 5 19.5 22.7 25.0 27.5 29.4 31.2 33.6 2.4

D —1950/1/2 — 0.7 3.7 8.0 11.6 16.7 20.7 23.8 27.5 30.5 34.2 36.4 39.5 3.1

D -1 9 5 0 /2 /1 — 1 2 4.3 7.9 9 3 12.0 15.0 18.4 22.0 25.9 28.5 31.4 34.0 36.5 38.5 40 3 42.1 44.0 45.8 48.8 3.0

Ç —1800/2/1 — — 2 2 6.8 7.0 8.3 11.0 13.3 15.9 19.0 22.2 25.4 29.1 32.5 35.5 38.0 40.1 42.6 44.8 47.3 5 1 4 4.1

Ç -1 8 0 0 /2 /1 — 0.6 3 4 4.5 5.5 6.3 7.5 8.9 10.3 11.9 15.5 19.1 23 5 27.7 31.2 35.1 38.7 42.0 45 6 46.4 50 6 4.2

Ç —1800/3/1 — — 0 6 3.0 6.7 11.4 17.7 23.2 27.2 31.4 34.8 37.6 40.5 2.9

Ç -1 8 0 0 /3 /2 — — 1.0 6.3 11.1 16.9 22.1 26.5 30.1 33.8 37.0 40.7 ^3.6 46.4 50.2 3.8

Ç -1 8 0 0 /5 /2 — — 1.9 8.1 14.2 17.8 20.6 23.6 26.3 29.6 30.0 34.4 4.4

Ç —1800/6/2 — — 1.9 7 7 13.4 18.1 21.7 24.7 26.8 29.1 31.1 33.1 34.5 37.5 3.0

Ç —2000/1/1 — — — 2.7 10.0 16.0 21.0 25.6 30.3 33.9 36.5 38.7 41.5 43.8 45.9 47.6 52.0 4.4

Ç —2000/1/2 — — — 5.0 9.9 14.4 19.2 24.3 29.1 33.1 35.8 38.8 41.1 43.2 45.5 46.9 48.7 49.0 52.1 3.1

Ç = 2 0 0 0 /2 /l — — — 3.2 10.7 16.3 21.9 26.7 30.3 33.4 36.4 38.8 41.2 43.1 45.0 46.0 48.9 2.9

Ç —2000/2/2 — — — 4.0 8.0 9.7 12.2 13.7 16.9 20.9 25.5 30.4 34.5 38.0 43.0 45.3 48 1 51.3 54.7 57.8

Y a ş 217 60.1 61.8 67.4 5.6

Ç - 2 0 0 0 /3 '2 — — — 2.1 9.2 16.3 22.6 27.3 31.3 34.2 36.8 38.7 40.7 42.9 44.7 46.6 47.6 51.5 3.9

Ç - 2 0 0 0 /5 /2 — — — 1.2 8.2 14.9 21.5 27.7 32.2 36.2 40.0 42.7 43.3 46.3 3.0

O r t a l a m a

_

_0.8 2.3 5.2 9 1 13.3 17.5 21.3 24.8 28.2 31.1 33.7 36.2 38.3 40.9 42.9 44.2 45.8 47.7 50.5 3.5

OlOt

AMBARKATRAN

(9)

CJTO

T a b lo 4. Yaşları 200'ün üzerinde bulunan sed ir ağaçlarının 1.30 m kesitin de çap gelişim i (cm olarak):

Y A Ş K A D E M E L E R İ k a b u k l u k a b u k

A Ğ A Ç N u . 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 Sap p a y ı

D -1 9 5 0 /2 /1 — 1.2 4.3 7.9 9.3 12.0 15.0 18.4 22.0 25.9 28,5 31.4 34.0 36.5 38.5 40.3 42.1 44.0 45.8 48.8 3.0 Y A Ş 190

Ç - 1 8 0 0 /4 /1

_ _ _

— 0.7 1.7 3.0 4.3 6.1 7.1 8.3 9.6 10.8 12.0 13.4 14.6 15.9 17.3 18.7 19.8

Y A Ş 381 20.9 21.8 22.8 23.8 24.9 26.1 26.8 27.4 28.1 28.8 29.9 31.0 32.0 331 34.4 36.0 38.3 40.4 40.5 44.3 3.7

Ç - 1 8 0 0 /4 /1 0.7 2.2 4.0 5.6 7.5 9.2 11.2 12 6 13.8 15.2 16.3 17.3 18.3 19.4 20.6

Y A Ş 320 22.3 23.9 25.5 27.1 28.9 31.1 33.3 36.4 39.6 42.5 45.2 47.2 51.8 4.6

Ç —2000/1/2

_ — —

_4.0 _8.0 _9.7 12.2 13.7 16.9 20.9 25 5 30 4 34.5 38.0 43.0 45.3 48.1 51.3 54.7 57.8

Y A Ş 217 60.1 61.8 67.4 5.6

Ç o ç a k D e r e - K a tı Y a y la

2000/10 — 1.6 3.0 3.8 4.6 5.4 6.3 6.9 7.4 7.9 8.2 8.7 3 5 10.1 l'J.8 11 6 12.6 13.2 13.6 14.4

Y A Ş 389 15.0 15.9 16.4 17.0 17.7 18.3 19.0 19.5 19.9 20 8 21.2 22.0 22.9 23.6 24.3 25.1 25.6 26.4 28.0 B O Y 24 m (F . Y ıld ır ı m 1932 ’d e n )

• Ç — 1800/4/1 ile Ç —1800/4/2 n u m a r a l ı s e d i r a ğ a ç l a r ı n ı n 200 y a ş m a k a d a r o r t a l a m a ç a p g e liş im i.

_ _ _ _ 0.7 1.4 2.6 4.2 5.9 7.3 8.8 10.4 11.7 12.9 14.3 15 5 16.6 17.8 19.1 20.2

DOĞANKANTARCI

(10)

U3of‘00

Ş o kil 1. D ibek O rm anında A m b a r K a tro n 'ın ç e vre sin d e ki ya şlı sedir a ğaçlarının 0.30 m ke s itin d e çap g e liş im i.

D: D ib e k O r a a n ı Ç ; ÇarakuytiBu A .Ü r r n n ı Ç o: B o l k a r Daftı Ç oçn k D ert

Ç-2000/2/İ

50

.

/

Ç -1800/ V2

\

Ç -1 8 0 0 /V 1 /*

s

A

/ / Ço-10 .

S R 20

/

/ /

/ / ’ /

,+ „ •

• V I/-*

S *»

o o O O O O O O Ç C O .

R _rCp j _n. vc _rj Ki _c\j _e-,ü _Kvrv. ^ xc ş _K-> _k_-, _{e ,} _-»Ç

j a q k a d e o e l e r ı

Şekil 2. A kd a ğ K ü tle sin d e 1800 - 2000 m y ü k s e ltid e k i ya şlı s e d ir ağaçları ile, B o lka r Dağında 20CC m y ü k s e ltid e k i ya slı se d ir ağacında 1.30 m k e s itin d e çap g e liş im i (k a b u k s u z ).

(11)

c». */2)

Ş e kil 3. D ib e k O rm anında A m b ar K a tra n 'm ç e vre sin d e ki yaşlı se d ir a ğaçlarının 0.30 m 'd e k i k e s itle rin d e (T a b lo 2 'd e n ),

D ibek Orm anı ve Ç am kuyusu A ra ştırm a O rm a n ın d a ki ya şlı se d ir a ğa çla rın ın 1.30 m 'd e k i k e s it

le rin d e {T a b lo 3 ‘ te n ),

Ç am kuyusu A ra ştırm a O rm a n ın d aki en ya şlı ik i se d ir ağacının (Ç -1B00/4/1 ve Ç -18 0 0 /4 /2 ) 1.30 m ’ deki k e s itle rin d e ortalam a çap g e liş im i.

K A Y N A K L A R

E V C İM E N , B. 8., 1961. T ü rk iy e ’nin yaşlı sedirleri. İ. Ü. O rm an F a kü lte si Dergisi, seri A , cilt X I, sa y ı 1 (6Jf - 71), İstanbul.

Y IL D IR IM , F., 1981. Çoçak D ere (M ersin - A rsla n k ö y ) sedirlerinin y ü k se lti - ik lim k u şa kla rın a göre boy büyüm eleri. 1. Ü. O rm an F a k ü lte si Toprak. İlm i ve E ko lo ji A na Bilim D alı'nda hasırlanm ış D iplom a Tezi.