Öncelikli Sektörlerde KOK Emisyonlarının Kontrolü BAT/BEP Uygulamaları I. Prof. Dr. Ülkü Yetiş ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü

(1)

Öncelikli Sektörlerde KOK Emisyonlarının Kontrolü –

BAT/BEP Uygulamaları I

Prof. Dr. Ülkü Yetiş

ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü

(2)

İçerik

• “to khol “özleş esi – BAT/BEP Uygulama Takvimi

• Öncelikli Sektörler

• Metalurji Sektörü Termal Prosesler –

“to khol “özleş esi Ek C Bölü II

– Sektörlerdeki Kasıtsız KOK E isyo Kay akları – Sto khol Sözleş esi BAT/BEP Ö erileri

– AB Endüstriyel Emisyonlar Direktifi (2010/75/EU) BAT So uçları ve E isyo Li it Değerleri

(3)

Stockholm Sözleşmesi

BAT/BEP Kılavuzları

(4)

Stockholm Sözleşmesi – BAT/BEP Uygulama Takvimi

1. Adı – Taraflar içi “özleş e yürürlüğe girdikten yıl so ra:

– Ek C de listele e KOK ları azaltı ı ve ortadan kaldırıl ası içi eyle pla ları ı hazırla ası (envanter, öncelikli kaynak kategorilerinin

elirle esi, kılavuzlar doğrultusu da strateji ve ö le leri değerle diril esi

(5)

Stockholm Sözleşmesi – BAT/BEP Uygulama Takvimi

. Adı – Taraflar içi “özleş e yürürlüğe girdikte 4 yıl sonra:

– Öncelikli sektörlerdeki yeni tesisler için BAT uyum zoru luluğu require use of BAT for the identified priority source categories

– Yeni tesisler için BEP i yaygı laştırıl ası promote use of BEP

– Öncelikli sektörlerdeki eski tesisler için BAT/BEP

yaygı laştırıl ası promote use of BAT/BEP for the identified priority source categories

(6)

Stockholm Sözleşmesi – BAT/BEP Uygulama Takvimi

– “to khol “özleş esi O ak da yürürlüğe girdi – Türkiye Ulusal Uygula a Pla ı UUP de

yayı la dı

• 17 adet strateji

• adet eyle pla ı

– . UUP taslak Nisa te yayı la dı

(http://www.csb.gov.tr/projeler/kok/index.php?Sayfa=s ayfa&Tur=webmenu&Id=14751 )

(7)

Kasıtsız KOK Envanteri (2.UUP)

(8)

Stockholm Sözleşmesi Ek C Bölüm II

• Kasıtsız KOK e isyo kay akları

• «Göre eli olarak yüksek ora da oluşu ve salı potansiyeli olan sektörler»

• Ek C Bölü II altı da a a sektör :

– Atık yak a tesisleri

– Tehlikeli atık yaka çi e to fırı ları – Klor kulla a kağıt ha uru üreti i – Metalurji Sektörü Termal Prosesler

(i) İki il Bakır Üreti i

(ii) Demir-Çelik Sanayi Sinter Tesisleri

(iii) İki il Alü i yu Üreti i (iv) İki il Çi ko Üreti i

(9)

Stockholm Sözleşmesi Ek C Bölüm III

Ek C Bölü III altı da a a sektör:

– Atıkları açık ala da yakıl ası

– Metalurji Sektörü Termal Prosesler

– Tekstil ve Deri Boyama (Chloranil ile ve Bitir e İşle leri – Atık Yağ Rafi erileri

– Fosil Yakıtları Kulla ıldığı E düstriyel Kaza lar

– Klorofe ol ve klora il ürete ler aşta ol ak üzere ki yasal üreti tesisleri

– Ağaç ve Diğer Biyokütle Yaka Tesisler – Krematoryum

– Kurşu lu e zi yaka otorlu taşıtlar – Bakır ka loları geri kaza ı ı

– ve diğerleri

(10)

Sözleşme Annex C, Part V Genel BAT/BEP Kılavuzu

Önlemeye yönelik Genel BAT/BEP

• Az atık ürete tek olojiler

• Daha az tehlikeli ki yasalalrı kulla ı ı

• Geri kaza ı /geri kulla ı pratikleri i uygula ası

• KOK itelikli ya da KOK oluşu u a yol aça ki yasalları değiştiril esi

• İyi akı uygula a progra ları

• Atık yö eti i i atıkalrı açıkta ko trolsüz yakıl ası ı ö leye ek içi de iyileştiril esi

• Ye i atık ertaraf tesisleri e yö elik kararlarda, atık yö eti hiyerarşisi i ve halk sağlığı hususları ı göz ö ü de

ulu durul ası

• Ürü de ko ta i asyo olarak ulu a KOK’ları e aza i diril esi

• Ele e tel klor kulla ı ı ı ö le esi

(11)

BAT/BEP seçiminde göz önüne alınacak genel hususlar:

• Kay ağı üyüklüğü

• İşlet eye alı a tarihi ev ut veya ye i

• O BAT için gereken zaman

• Ha adde tipi ve kulla ı ı, e erji veri liliği

• Yol açıla ak çevresel riskleri ve etkileri ö le esi ya da azaltıl ası gereksi i i

• Olası kazaları ve etkileri i ö le esi ihtiya ı

• İş sağlığı ve güve liği

• İlişki aşarılı uygula alar

• Tek olojik geliş eler

(12)

BAT/BEP seçiminde göz önüne alınacak genel salım azaltım tedbirleri:

• Ba a gazları içi termal veya katalitik oksidasyon vb tek olojileri kulla ı ı

• Tü atık/artık/atıksuları i ert hale getire termal arıt a ya da toksik olmayan hale getiren kimyasal proseslerle

arıtıl ası

• Salı ları ö leye ek ya da e aza i dire ek proses değişiklikleri i uygula ası

• Proses tasarı ları ı ya ayı iyileştire ek ve KOK oluşu u u e gelleye ek şekilde geliştiril esi T’s

(13)

Seçilmiş Sektörlerde BAT/BEP Uygulamaları

(14)

Stockholm Sözleşmesi Ek C Bölüm II İkincil Bakır Üretimi

• İki il akır üreti süreçleri:

– Hurda topla a akır hurda, ilgisayar ve elektronik hurda, vb.)

– Hurda ayır a, hazırla a ve ö -işle ler – Ergitme

– Alaşı la dır a – Döküm

(15)

İkincil Bakır Üretimi

Gİ‘DİLE‘ POTAN“İYEL ÇIKTILAR

Girdiler Kaplama veya yağ

içeren hurda akır, hurda bilgisayar vb.

(16)

PCDD/F E isyo Kay akları:

• Katalitik etalleri varlığı

• Kirli hurda alze eler yağ, plastik ve kaplama içeren)

• 250°C-500°C aralığı da eksik ya a

(17)

“to khol “özleş esi BAT/BEP Ö erileri

• Birincil Önlemler – Proses içi

• Ikincil Önlemler – Boru Sonu

(18)

i. Hurda ı ö ede ayrıştırıl ası

• Proses girdileri de yağı uzaklaştırıl ası, ka lolarda plastikleri ayrıştırıl ası, v .

ii. Etkin proses kontrolü

• Fırı sı aklığı ı 8 0°C ve üzeri de tutul ası

• PCDD/F e isyo ları ı azaltıl ası içi opti u proses parametrelerinin sürekli izlenmesi

(19)

• İkincil Önlemler – Boru Sonu

i. Kaçak (fugitive e isyo ları ko trolü ii. Yüksek verimlilikte toz giderimi

• Ergit e sırası da yüksek iktarda çıka partikül adde i gideri i yüzey ala ı da kasıtsız KOK oluşu u ve

adsor la ası)

• Topla a partikül adde PCDD/F’leri ortada kaldırıl ası içi yüksek sı aklıkta fırı larda arıtıl alı

iii. Post-yakma

• Minimum 950°C sı aklıkta orga ikleri ta ya ası

iv. Aktif karbon ile adsorpsiyon

• Kar o kolo ları veya kar o parça ıkları ı atık gaza e jekte edilip gazı daha so ra arıtıl ası

(20)

BAT/BEP uygula aları ile erişile ek PCDD/F e isyo değeri < 0.5 ng I-TEQ/Nm3

Yerel evzuatta daha yüksek değerler BAT/BEP uyumlu emisyon olarak kabul edilebiliyor.

En güncel BAT-AEL değerleri içi AB E düstriyel E isyo lar Direktifi / /EU kapsa ı da

yayı la a BAT “o uçları ele alı alıdır.

(21)

Stockholm Sözleşmesi Ek C Bölüm II Demir-Çelik Sanayi Sinter Tesisleri

- De ir üreti de ö işle aşa ası

- İ e de ir evheri flaks, kok veya kömür ile ısıtılır ve sinter üretilir

(22)

Sinter a dı aşla gı ı

(23)

• Sinter a dı aşla gı ı da PCDD/F oluşu u

• De novo sentezi

• “i ter tesisi atık gazları da PCDF askı dır!

• “i ter esle ede kar o ve klor içeriği

yüksekse PCDD/F oluşu u da yüksek olur!

(24)

• Proses alternatifleri

(25)

• Proses Alternatifleri

i. Direkt indirgeme

• Circored® ve Circofer® prosesleri

• Tecnored®

• Hlsmelt demir üretimi

ii. Direkt ergitme

• Tek ikler geliş e aşa ası da

• İki aşa alı akışka yatak prosesi

• Ava tajları:

• Düşük kalite Fe

• İyi kütle ve ısı tar sfer koşulları

• Düşük işlet e ve ilk yatırı maliyeti

(26)

i. Sinter a dı ı kararlı ve tutarlı işletil esi

• PCDD/F salı ları sinter a dı da gerçekleştiği içi herha gi ir işleti soru u salı ları art ası a se ep oluyor

ii. Sürekli parametre izleme

• Opti u işlet e koşulları ı sağla ak içi

• Ba a gazı e isyo ları ile doğruda ilişkili para etreleri izlenmesi (ör. sinter a dı hızı, ası ç düşüşü v .

• Tesise özel izle e pla ı yapıl alı

(27)

iii. Atık gazı geri sirkülasyo u

• Sinter a dı ı tü ü de çıka atık gazı ir kıs ı veya sinter a dı da elli ölü de çıka atık gaz

iv. Ha adde seçi i ve hazırlığı

• Sinter a dı girişi de iste eye addeler azaltıl alı (kontamine ol uş alze e, yağ içeriği v .

v. Üre enjeksiyonu

• Testler sonucunda az miktarda üre enjeksiyonu ile %50 ora ı da PCDD/F salı ı da azaltı gözlemlendi

• Avrupa’da tesis ölçeği de uygula a akta

(28)

• İki il Önlemler – Boru Sonu

i. Adsorpsiyon/absorpsiyon ve yüksek verimde tozsuzlaştır a

ii. İ e ıslak tip toz tut a fine wet scrubbing)

• İki il Ö le ler – Genel (Boru Sonu ile birlikte uygulama)

i. Sinter atık gazları da partikül addeleri giderimi ii. Sinter a dı ı üstü ü kapa a

(29)

BAT/BEP uygula aları ile erilişe ek PCDD/F emisyon değeri < 0.2 ng I-TEQ/Nm3

AB Endüstriyel Emisyonlar Direktifi (2010/75/EU) kapsa ı da de ir-çelik sektörü içi yayı la a BAT

“o uçları

(30)

AB Endüstriyel Emisyonlar Direktifi (2010/75/EU)

kapsa ı da de ir-çelik sektörü içi yayı la a BAT

“o uçları

BAT/BEP uygula aları ile erilişe ek PCDD/F emisyon değeri:

< 0.05 - 0.2 ng I-TEQ/Nm3 (torba filtre)

< 0.2 – 0.4 ng I-TEQ/Nm3 (ileri elektrostatik çökeltici)

(31)

Stockholm Sözleşmesi Ek C Bölüm II İkincil Alüminyum Üretimi

• Alü i yu ye ile e ilir ir alze e

• 1 ton alüminyum hurda yeniden üretim sürecine

sokularak, yaklaşık olarak hurda hazırla a ve ergit e kayıpları ede i ile .9 to ye i alü i yu alze e üretilebilir

• En kritik konu  Hurda kalitesi ve ulu a ilirliği

(32)

• İki il Al üreti süre i:

– Ö Arıt a

• Hurda toplama

• Hurda ayır a, hazırla a ve ö -işle ler

– Ergitme

• Alaşı la dır a

• Metal rafinasyonu

• Döküm

• Curuf temizleme ve curuf değerle dir e

(33)

Ön Arıtma

Ergitme Fırını

Bekletme Fırını

Döküm

İkincil Alüminyum Hammadde

Flakslar

N2,Ar, Cl2

Sıvı Yüzü Tortuları

Geri Kazanım Sıvı yüzü

tortuları arıtımı

Tuzlu Cüruf

Hava E isyo ları

(34)

• Yetersiz yanma

• De novo sentezi (girdiler içerisinde organik ve klor, yağ, plastik varsa

(35)

(36)

i. Proses girdilerinin ö ede ayrıştırıl ası

• Yağ, orga ik adde, plastik, klor içeriği e gelle eli

• Hurda alze e ö işle ile te izle eli

• Fırı sı aklığı ı 8 0°C üzeri de tutul ası

• Proses parametrelerin izlenmesi

iii. Ergitmede magnezyum giderilmesi (demagging)

• Yö te i dikkatli e değerle diril esi gerekiyor sağlık ve güvenlik, çevresel hususlar söz konusu)

(37)

• İki il Ö le ler – Boru Sonu

i. Gaz toplama

ii. Yüksek verimli toz giderimi iii. Post-yakma

iv. Aktif karbon adsorpsiyonu v. Katalizör kaplı filtre

(38)

BAT/BEP uygula aları ile erilişe ek PCDD/F e isyo değeri < 0.5 ng I-TEQ/Nm3

(39)

Stockholm Sözleşmesi Ek C Bölüm II İkincil Çinko Üretimi

İki il çi ko üretim süreçleri:

– Girdi ayır a işle i – Ön-işle ve te izlik – Kır a

– Isıt a hurda alze e fırı larda ö e °C ye ısıtılıyor – Ergitme

– Rafinasyon – Distilasyon

– Alaşı la dır a

(40)

İki il çi ko üretimi için hammaddeler:

– galvaniz drosu

– pres döküm artıkları – köpük veya çinko külü – çinko oksit tozu

– ki yasal artıklar – alaşı tozları

– klişe artıkları, çi ko kırpı tıları ve diğer hurda çi ko alze e artıkları

(41)

İkincil Çinko Üretimi

Üç te el aşa a:

1. Ö işle

– Sı ıfla dır a – Temizleme

– Öğüt e/ele e

– Yoğuştur a 0-370°C) – Liç (sodyum karbonat ile)

2. Ergitme

3. Rafinasyon (982 - 1249°C)

"Farklı fırı teknolojileri"

(42)

PCDD/F E isyo Kay akları:

• Kirli proses girdisi (ör. elektrik ark o ağı tozu)

• Yetersiz yanma

• De novo se tezi ya a ış orga ikler ve klorlu ileşikler

(43)

(44)

i. Proses girdileri i ö ede ayrıştırıl ası

• Elektrik ark o ağı ve akır işle ede gele kontamine ol uş tozlar

• Çi ko hurda içi deki yağ, oya, plastik ayrıştırıl alı

• Fırı sı aklığı ı 8 0°C üzeri de tutul ası

• Proses parametrelerin izlenmesi

(45)

• İki il Ö le ler – Boru Sonu

i. Gaz toplama

ii. Yüksek verimli toz giderimi iii. Post-yakma

iv. Aktif karbon adsorpsiyonu

(46)

BAT/BEP uygula aları ile erilişe ek PCDD/F e isyo değeri < 0.5 ng I-TEQ/Nm3

(47)

Öncelikli Sektörlerde KOK Emisyonlarının Kontrolü BAT/BEP Uygulamaları I. Prof. Dr. Ülkü Yetiş ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü