1
BOLU’DA YATIRIM OLANAKLARI
Bolu’nun yatırım ortamı konusu değerlendirilirken baz alınması gereken temel işletme bilimi teorisi kuruluş yeri seçimi teorisidir. Bu çalışmada ilin yatırım potansiyeli, söz konusu teorinin uygulama esasları çerçevesinde ele alınacaktır.
Kuruluş yeri seçimi teorisi, işletmelerin yatırım yapacakları yerin tercih edilmesi esnasında dikkat etmesi gereken ilkeleri inceleyen bir disiplindir. Buna göre işletmeler a) bölgesel bazda b) kentsel bazda c) konumsal bazda bazı hususları değerlendirerek yatırım yapacakları yeri seçmelidir.
A) Bölgesel açıdan;
Pazara yakınlık
Hammadde kaynaklarına yakınlık
Vergi oranları
İş iklimi
Ücret
Emek kalitesi
İki büyük metropolün ortasında bulunması itibariyle Bolu’nun özellikle perakende satışa uygun son ürünlerin üretimi bakımından uygun bir lokasyonda olduğu ifade edilebilir.
Konfeksiyon, mobilya ve gıda gibi son kullanıcının sürekli ve yaygın şekilde tüketimine yönelik mamullerin üretimini yapan sektörler bakımından Bolu yaklaşık olarak 20.000.000 kişinin bulunduğu büyük bir pazara yakınlık arz etmektedir. Bu durum dayanıklı tüketim mallarının saklanması ve dağıtımı için de geçerlidir. Dolayısıyla Bolu, lisanslı depoculuk hizmetleri sektörü için de uygun bir yatırım ortamı arz etmektedir.
Hammadde kaynakları açısından öne çıkan yatırım alanı orman ürünleri endüstrisi sektörüdür. Ayrıca işlenmiş orman ürünleri olarak nitelenebilecek olan ahşap plaka imalatının yoğunlaşmış olması nedeniyle mobilya imalatı da yatırıma uygun bir sektör durumundadır. Kağıt ve kağıt ürünleri sektörü de hammadde olarak orman ürünlerini kullanması nedeniyle yatırım yapılabilecek olan bir sektör olarak karşımıza çıkmaktadır.
Gerede ilçesinde gerçekleştirilen yoğun dericilik üretimi bu sektöre dayalı üretim yapan deri
2 konfeksiyon, saraciye ve kavafiye ürünleri sektörü açısından uygun bir ortam oluşturmaktadır. Son olarak, Arçelik tesisinin varlığı nedeniyle nispeten gelişmiş kabul edebileceğimiz elektrikli makine-teçhizat yan sanayi sektörü elektrikli makine-teçhizat sektörü açısından hammaddeye yakınlık sağlamaktadır.
Vergi oranları ve ücret konusunda Bolu’nun Teşvik Sisteminde yer aldığı 1. Bölge de desteklenen sektörler fizibilite açısından avantajlı durumdadır. Bu sektörler;
madencilik ve taşocakçılığı yatırımları
gıda ürünleri ve içecek imalatı
entegre hayvancılık yatırımları
seracılık
tekstil ürünleri imalatı
derinin tabaklanması ve işlenmesi
döşemelik parke, kaplama, kontrplak, yonga levha, sunta, mdf vb. plakaların imalatı
kağıt ve kağıt ürünleri imalatı
ilaç / eczacılıkta ve tıpta kullanılan kimyasal ve bitkisel kaynaklı ürünlerin imalatı
iç ve dış lastik imalatı
düz cam, düz camın şekillendirilmesi ve işlenmesi (çok katlı yalıtım camları hariç) çukur cam ve cam elyafı imalatı
demir-çelik dışındaki ana metal sanayi
makine ve teçhizat imalatı
motorlu kara taşıtı ve yan sanayi
demiryolu ve tramvay lokomotifleri ile vagonlarının imalatı
mobilya imalatı (sadece metal ve plastikten imal edilenler hariç)
oteller
öğrenci yurtları
lisanslı depoculuk
eğitim hizmetleri (yetişkinlerin eğitilmesi ve diğer eğitim faaliyetleri hariç)
hastane yatırımı, huzur evi
tehlikeli atık geri kazanım ve bertaraf tesisleri
3 olarak sıralanmaktadır.
2010 yılından sonra başlanacak yatırımlar için SGK prim indirimi (ücret), ve yatırım kredilerinde faiz desteği teşviklerinin uygulanması söz konusu değildir. Yatırım yerinin tahsis edilmesi; KDV istisnası ve Gümrük Vergisi muafiyeti(vergi oranları) ise teşvik belgesinin alınmasını gerektirmektedir.
İş iklimi, bölgedeki kamu idarecilerinin, STK temsilcilerinin ve halkın serbest teşebbüse karşısındaki tutumlarını ifade eden bir kavramdır. Bu bağlamda Bolu tüm sektörler açısından yatırıma uygun durumdadır.
Emek kalitesi bölgedeki işgücünün mesleki bilgi düzeyi ve tecrübesini açılayan bir kavramdır. Bu hususta Bolu’nun mesleki okullaşma oranı en yüksek illerden biri olduğuna dikkat edilmelidir. Turizm, sağlık, aşçılık, ticaret ve endüstri meslek liselerinden oluşan 17 okul ile üniversite bünyesinde bulunan 7 meslek yüksek okulu mesleki eğitim konusunda hizmet vermektedir. Ayrıca Bolu’da bulunan Elginkan Vakfının sunduğu ücretsiz mesleki eğitim kursları, faal olan birçok işletmenin işgücü verimliliğini yükseltmekte, çalışmakta olan personelin mesleki bilgisini güncellemesini sağlamakta ve bu durum işletme sahiplerini oldukça memnun etmektedir. Son olarak, faal olan işletmelerle yapılan mülakatlar neticesinde ulaşılan sonuçlara göre ilde bulunan emek gücünün sahip olduğu farklı bir özellik, işletmelerin personel devir hızlarının düşük olmasıdır. Diğer bir ifadeyle, işbaşı yapan bir kişinin o işyerinde çalışma süresi uzun vadelidir ve süreklilik arz etmektedir. Dolayısıyla personelin işbaşında öğrenme verimliliği oldukça yüksek seviyededir.
B) Kentsel açıdan;
Nüfus trendi
Rekabet
Erişim
Kamu Hizmeti kalitesi
Kümeleme
Sosyal uyum
Nüfus ve Demografik niteliği özellikle perakende sektörü için öneme sahiptir. Toplam 271.545 nüfusu olan Bolu ‰ 9,86 nüfus artış oranı ve kişi başı milli gelirin yüksekliği gibi
4 faktörler nedeniyle toptan mağazacılık ve büyük alışveriş merkezleri yatırımları açısından önemli bir potansiyele sahip durumdadır.
Rekabet, özellikle reel sektörde faaliyet gösteren işletmelerin tedarik zinciri bakımından önemli bir noktadır. Üretim yapan işletmeler, hammadde olarak kullandıkları ara-mamulü üreten işletmelerin yoğunlaştığı kentlerde yatırım yapmayı tercih edebilir. Bu itibarla Bolu, deri konfeksiyon ve elektrikli makine-teçhizat imalatı sektörleri için uygun durumdadır.
Erişilebilirlik açısından Bolu D-100 ve TEM otoyolunun üzerinde bulunmaktadır. En yakın limana 110 km dir. Bu özellikleri nedeniyle Bolu’nun hemen tüm sektörler için uygun bir yatırım ortamına sahip olduğu söylenebilir.
Kamu Hizmetlerinin kalitesi bakımından Bolu’nun nüfus ve okul öncesi eğitim hizmetlerinde pilot il olduğu, Ulaştırma, Orman Bölge ve Karayolları müdürlüklerinin Bolu’da bulunduğu, sağlık hizmetlerindeki çeşitliliği ve hastane sayısının yüksekliği dikkat edilmesi gereken noktalardır. İlin yaşam kalitesi endeksi hakkında diğer bir önemli gösterge suç oranının düşüklüğüdür. Ayrıca Bolu Yatırım Destek Ofisinin faaliyete başlaması kamu hizmeti kalitesini yükselten başka bir unsurdur. Özetle, tüm sektörler kamu hizmetinin kaliteli yürütülmesi nedeniyle yatırım için uygun durumdadır.
Kümeleme açısından Bolu’da analizi yapılmış/yapılacak olan sektörler dericilik ve turizmdir. Sektör geliştirme analizleri ise henüz yapılmamıştır. Diğer yandan bu çalışmaların varlığı ilin bu sektörlerdeki potansiyelinin önemini ortaya koymaktadır. Bolu kanatlı hayvancılık sektöründe ülke üretiminin yaklaşık olarak % 35 ni gerçekleştirmektedir. Bu sektörün uzun yıllardır devam eden faaliyetleri nedeniyle, kümesçilik gelişmiş ayrıca insan kaynağı kümes hayvanlarının yetiştirilmesinde birikim kazanmıştır. Bu sektör açısından kent insanının nispi olarak ileri düzeyde mesleki bilgi sahibi olduğu ifade edilebilir. Ayrıca kümeshane tesisleşmesi konusunda, Bolu karşılaştırmalı üstünlüğe sahip durumdadır.
Kümelenmenin neden olduğu tüm bu sonuçlar elektrikli makine teçhizat sektörü için de geçerli durumdadır.
Sosyal uyum üretilecek mamulün ya da sunulacak hizmetin kent halkı tarafından kabul edilmesini açıklayan bir kavramdır. Kentin kültürel ve ahlaki değerlerine mugayir ürün ve hizmetler seçilmemelidir.
5 C) Konumsal açıdan
Serbest Bölge
K.S.S
O.S.B
İnkubatör
Teknoparklar
Bolu’da Serbest bölge ve inkubatör tesisi bulunmamaktadır. Üniversite bünyesinde bulunan Teknopark ise henüz faal durumda değildir. Bolu’da 7 Küçük Sanayi Sitesi mevcuttur.
Bolu O.S.B ve Gerede O.S.B faal durumdadır. Yeniçağ O.S.B ve Gerede Deri O.S.B nin ise kuruluş çalışmaları devam etmektedir. Bolu O.S.B 809 dönüm sanayi alanı ve 77 parselden oluşmaktadır. 15 parsel 137,5 dönüm alan boş durumda ve yatırıma hazırdır. Gerede O.S.B nin ise 550 dönüm sanayi alanı ve 51 adet parseli bulunmaktadır. Gerede O.S.B de 12 parsel 136 dönüm arazi boş durumdadır. Bolu O.S.B’de doğalgaz kullanımı söz konusudur. Gerede O.S.B de ise talebe bağlı olarak doğalgaz altyapısı gerçekleştirilebilir durumdadır.
Hizmet sektörü açısından Bolu’da en güçlü olan sektör turizm alanıdır. İlde 2 adet turizm bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgeler Köroğlu Dağı Turizm Bölgesi ve Karacasu Termal Turizm bölgesidir. Köroğlu Dağı Turizm Bölgesi 3 gelişme bölgesinden oluşmaktadır; a) Kartalkaya mevkii b) Sarıalan mevkii c) Köroğlu Dağı bölgesi. Köroğlu Dağı bölgesinin gelişme çalışması tamamlanmıştır ve bölgede 2500 yatak kapasiteli bir tesis yatırımına başlanabilir. Karacasu Termal Bölgesinin de çalışmalarına devam edilmektedir. Diğer yandan, Mudurnu ilçesindeki Babas kaplıca alanının ve Taşlıyayla mevkinin turizm bölgesi olarak ilan edilmesi için bakanlığa talep gönderilmiştir ve işlem safahatında yürümektedir. Tarafımızca, Yedigöller güzergahındaki Ayıkaya mevkinin de hem kayak turizmi potansiyeli hem de Yedigöllere yakınlığı gereğince Turizm bölgesi olarak önerilmesi yerinde olacaktır.
3 yıldız ve üzerinde olmak kaydıyla Bolu’da yapılacak tüm otel yatırımları teşvik kapsamındadır ve bu yatırımların tamamı; yatırım yeri tahsisi, KDV istisnası, Gümrük Vergisi muafiyetinden istifade edebilecektir. Turizm yatırımlarına altyapı sağlanması açısından dikkat edilmesi gereken diğer bir konu, Bolu’nun turizm merkezi olarak kış turizmi, termal turizm, kültür turizmi, doğa turizmi ve spor turizmi hizmetlerinin tamamını bir arada sunabilme
6 gücüdür. Bolu’nun bu güçlü yönünün görünürlüğü çalışmalarının arttırılması turizm yatırımlarının çekilmesi ve teşvik edilmesi hususunda olumlu etki meydana getirecektir.
Sonuç olarak Bolu, turizm, mobilya, deri ürünleri (özellikle saraciye ve kavafiye), kanatlı hayvancılık ve elektrikli makine-teçhizat imalatı sektörleri için, hammaddeye yakınlık, pazara yakınlık, vergi ve ücret politikaları ile nitelikli işgücü arzı, kümelenme nedeniyle tedarik zincirinde rekabet hususlarında uygun bir yatırım ortamı sağlamaktadır.
Bolu’ya yapılacak yatırımlar bakımından Ajans tarafından dikkat edilmesi önerilen yaklaşım şudur; Öncellikle Bolu ve civarındaki Abant, Kartalkaya, Gölcük ve Yedigöller gibi mevkileri, kanatlı hayvancılık ve dericilik sektörü uluslar arası tanınırlık ve bilinirlik bakımından yeterli düzeyde değildir. Bu sektörlere yapılacak yeni yatırımların bu alanda uluslar arası markalaşmasını tamamlamış bir firma tarafından yapılması yerinde olacaktır. Bu potansiyelde bir işletmenin Bolu’da faaliyet göstermesi üretilen mamul ve hizmetlerin kaliteye yönelik dönüşümü hızlandıracak, üretilen hizmet ve mamulde mükemmelliğin elde edilmesi ile markalaşma aşamaları arasında geçiş kolaylaşacaktır. Uluslar arası markası olan bir firmanın Bolu’da yatırım yapmasının sağlayacağı avantajlar şu şekilde özetlenebilir. İlk olarak bu ölçekteki işletmelerin kendi pazarlama ve dağıtım ağları bulunmaktadır. Bu kanalların varlığı Bolu’nun uluslar arası bilinirlik ve görünürlüğüne katkı sağlayacak, ilin tanıtımı ve pazarlanması için yapılacak olan faaliyetlerden doğan maliyetler azalacaktır. İkinci olarak, marka firmanın tedarik zincirinde yer alan diğer işletmeleri kayıt dışı ekonomiden kayıt içi ekonomiye geçişini zorlaması kayıt dışı ekonomi oranının düşmesine destek sağlayacaktır.
