fiirket ‹çi
Savafllar
fiirket ‹çi Savafllar
Yöneticiler (ve çal›flanlar›) için bir öykü
PATRICK LENCIONI
Çeviren Ekin Duru
ISBN 978-605-5655-00-6 Silos, Politics, and Turf Wars
© 2007, Patrick Lencioni
© Optimist Yay›nlar›
Yay›n Haklar›: John Wiley & Sons International Rights, Inc. taraf›ndan sa¤lanm›flt›r.
Optimist Yay›m Da¤›t›m Telefon: 0216 481 29 17-18 Faks : 0216 521 10 64 e-posta: bilgi@optimistkitap.com www.optimistkitap.com
Optimist yay›n no : 166
Konu : ‹fl ve Yönetim
Yay›na haz›rlayan : Mutlu Dinçer
Birinci bas›m : Ocak 2010, ‹stanbul Düzelti : Fevzi Gölo¤lu Düzenleme : Selim Talay
Bask› ve cilt : Elma Bas›m: Halkal› Cad. No: 164 B-4 Blok Sefaköy - K. Çekmece 34295 ‹stanbul - Tel: 0212 697 30 30
‹çindekiler
Girifl 7
Öykü 11
Birinci K›s›m: Giriflimde Yükselme H›rs› 13
‹kinci K›s›m: H›z Treni 27
Üçüncü K›s›m: Ralli 71
Dördüncü K›s›m: Gerçek Anlar 121
Model 149
Mevzilere Girifl 151
Modelin Ö¤eleri 153
Tematik Bir Amac› Tan›mlamak 161
Örnek Vaka ‹ncelemeleri 162
Tematik Amaç Çevresinde Yönetim ve
Düzenleme 169
Tematik Amaçlar ve Uzun Vadeli ‹çerik 173 Matris fiirketleri ‹fllevsel Duruma Getirmek 176
‹fle Koyulmak 177
Teflekkür 178
Yazar Hakk›nda 180
7 7
M
Girifl
evziler. Bu sözcü¤ü kurulufllar ba¤lam›nda ilk kez yirmi y›l kadar önce duydu¤umda, flirketlerde departman politikalar›n› ve kuru- lufllar içindeki ayr›flmay› tan›mlamak için kullan›lmaktayd›. O dö- nemde bunun da di¤er yönetim jargonlar› gibi zaman içinde yok olaca¤›n› sanm›flt›m—ama olmad›.
Asl›na bak›l›rsa, bu sözcük flimdi de o zamanki kadar, belki de daha çok gerilim yarat›yor. Baz› müflterilerime mevzilerle il- gili bir kitap yazmay› düflündü¤ümü söyledi¤imde hemen hepsi- nin verdi¤i tepkinin bunun bir ispat› niteli¤inde oldu¤unu söy- lemeliyim: “Ne olur bu kitab› yaz. Bu flirketteki mevziler beni delirtiyor!”
‹nsanlar›n çözümlemek için yan›p tutufltu¤u bir soruna ç›k›fl yolu bulmak iyi bir fikir gibi görünebilir, ama benim mevzilere bak›fl aç›m baz› yöneticilerin duymak istedi¤inden farkl› olacak.
Bunun nedeni, birlikte çal›flt›¤›m birçok yöneticinin flirketle- rine tepeden bakmalar› ve “Burada çal›flanlar di¤er bölümlerde- ki elemanlarla iyi geçinmeyi neden ö¤renemiyorlar? Hepimizin ayn› ekibin bir parças› oldu¤umuzu bilmiyorlar m›?” edas›nda olmalar›. Bu düflünce tarz›n›n ço¤u kez insanlar›n birlikte daha verimli çal›flmalar›n› sa¤lamak amac›yla, iyi niyetli fakat sak›ncal›
bir dizi eyleme—e¤itim programlar›, iç yaz›flmalar, duyurular—
yol açt›¤› tart›flmas›z bir gerçek.
Hedefine ulaflmaktan çok uzak olan bu giriflimler, ifl yaflamla- r›n› çekilmez k›lan sahiplenme savafllar›n›n ve departmanlar aras›
çekiflmelerin yok edilmesini arzulayan çal›flanlar›n daha da olum-
8 8
fiirket ‹çi Savafllar
suz düflünmelerine neden oluyor. Buradaki temel sorun, yöneti- cilerin yard›m› olmaks›z›n, bu konuda onlar›n hiçbir fley yapama- yacak olmalar›.
Yöneticilerin atacaklar› ilk ad›m›n, yönetici ekip üyelerinin birbirleriyle geçinmelerini engelleyen davran›fl sorunlar›n› orta- dan kald›rmak olmas› gerekirken—bu benim Ekiplerin Befl Te- mel Aksakl›¤› isimli kitab›m›n (Optimist Yay›nlar›, 2005) ç›k›fl noktas›yd›—birbiriyle kaynaflm›fl ekiplerde bile mevzi kazanma mücadelesi bafl gösterebilir. (Bu özellikle moral bozucu ve dra- matiktir, çünkü iyi niyetli ve asl›nda ifllevsel olan ekip üyelerinin birbirlerinin güvenilirli¤ini ve ekibe sadakatlerini sorgulamalar›- na yol açar.)
Mevzileri ortadan kald›rmak için liderlerin kiflisel tutumlar›n ötesinde, departmanlar aras› ayr›l›k ve politikalar›n temelinde ya- tan esas sorunlar›n üstesinden gelmesi gerekir. Bu kitab›n amac›
bu sorunlar› ortadan kald›rmak için basit ve güçlü bir yöntem ortaya koymak ve mevzilerin neden oldu¤u sanc›lar› azaltmakt›r.
Bu sanc›lar›n göz ard› edilmemesi gerekti¤i aç›kt›r.
Mevziler—ve sebep olduklar› sahiplenme savafllar›—kurulufl- lara hasar vererek, kaynaklar›n bofla harcanmas›na, verimlili¤in yok olmas›na ve baflar› hedeflerinin tehlikeye düflmesine yol açar.
Ama tüm bunlar›n ötesinde, çok önemli bir insan kayna¤›na da zarar verir. Çal›flanlar›, ayn› ekipte yer almalar› gereken kifli- lerle kanl› ve üstesinden gelinemeyecek bir savafla zorlayarak on- lar› s›k›nt›ya, gerilime ve düfl k›r›kl›¤›na sürükler. Çal›flanlar›n kendi flirketlerindeki insanlarla çekiflmek zorunda kalmas› kadar profesyonel endifle ve k›zg›nl›k yaratan—istifalar› da unutmaya- l›m—baflka bir neden daha olamaz. Do¤al ve kaç›n›lmaz olarak, onlar›n özel yaflamlar›na da yans›yan bu durum, aileleri ve dost- lar› derinden etkiler.
‹yi haber, bütün bunlar›n tümüyle bertaraf edilebilecek olma- s›d›r. Asl›na bak›l›rsa kulland›¤›m baflka hiçbir yöntemin, müflte- rilerim taraf›ndan böylesi bir kat›l›mla benimsenmedi¤ini söyle- meliyim.
9 9 Girifl
Tüm öbür kitaplar›m gibi, fiirket ‹çi Savafllar da gerçekçi, fa- kat hayal ürünü bir öykü fleklinde kaleme al›nd›. Bununla bera- ber, bünyesindeki çekiflmeleri ortadan kald›rmaya ve var olan çevreyi ak›lc› bir düzene sokmaya çal›flan bir tek flirketten de¤il, pek çok farkl› kurulufltan söz edildi.
Tüm içtenli¤imle, kitab›m›n bütün bariyerleri kald›rman›za yard›mc› olmas›n› diliyorum.
Öykü
Birinci K›s›m
Giriflimde
Yükselme H›rs›
B
Balay›
efl ay. Jude Cousins’›n yükselme h›rs›n›n ve heyecan›n›n endifle ve pani¤e dönüflmesi için bu kadarl›k bir süre yeterli oldu. Daha önce hiç flirket kurmam›flt› ve nas›l bir beklenti içinde oldu¤unu bilmiyor olabilirdi, fakat yaln›zca befl ayl›k bir balay› da kula¤a gerçekten çok k›sa bir süre gibi geliyordu.
Do¤rusunu isterseniz, Cousins Dan›flmanl›k gerçek bir flirket de¤ildi. Sadece Jude’un evinde kullan›lmayan bir odadan yürüt- tü¤ü bir dan›flmanl›k faaliyetiydi. Hiç çal›flan› yoktu. Politikas›
da. Sadece Jude, onun tutkusu ve üç müflteri… Ne var ki bun- lardan ikisini kaybetmenin efli¤indeydi.
1 155
K
Hatch
endi dan›flmanl›k flirketini kurmadan önce Jude, mesle¤inde ye- di y›l boyunca her zaman kabul görmüfl ve desteklenmiflti; bu da bir giriflimci olarak flimdiki hüsran›n› daha da art›r›yordu.
Kolejden mezun olduktan sonra gazetecilik alan›nda k›sa ve onu tatmin etmekten uzak bir deneyim yaflam›fl, sonra da müfl- terilerine ve küçük iflletmelere mali yaz›l›m üreten ve h›zla geli- flen Hatch Teknoloji flirketinin pazarlama bölümünde çal›flmaya bafllam›flt›. Kariyerine yaz›l›m içeri¤inden sorumlu editör olarak bafllay›p, zaman içinde pazarlama bölümünün her kademesinde yer alm›fl, ürün yönetimi ve iflletme bölümlerinde de geçici gö- revler üstlenmiflti.
‹fl ahlak›, alçakgönüllülü¤ü ve mesle¤ine duydu¤u ilgisi—ay- n› zamanda flirketin de h›zla geliflmesi—sayesinde Jude s›k s›k terfi ettirilmiflti. Hatch’te çal›flmaya bafllamas›n›n dördüncü y›- l›nda, yirmi sekiz yafl›ndayken, do¤rudan pazarlama müdür yar- d›mc›s›na ba¤l› olarak flirketin iletiflim bölümü müdürlü¤üne atanm›flt›.
Jude’un mesle¤inde yükselifli dikkate de¤er olmas›na karfl›n, teknoloji konusuna pek ilgi duymamas› göz önüne al›nacak olur- sa, flafl›rt›c›yd›. ‹nsanlar›n yaz›l›m edinmelerini sa¤layacak özel bir yetene¤i yoktu, fakat baflar›s›n› bitip tükenmez ö¤renme tut- kusuna borçlu oldu¤unun bilincindeydi. Jude’un dostlar›na de- di¤i gibi, meslek okuluna gitmesi için kendisine para ödendi¤i duygusuna kap›ld›¤› zamanlar az de¤ildi.
1 166
En üst kademedeki yöneticilerden bir alt kademede bulun- mas›, stratejiden yap›lanmaya ve iflletmeye kadar bir flirketin tüm bölümleriyle ilgili her türlü konuda u¤rafl vermesi anlam›na ge- liyordu. Tüm bunlar onun için büyüleyiciydi.
Gene de e¤itiminin bir tek flirketle s›n›rl› olmas›n› istemiyor- du. Bu yüzden Jude küçük, fakat geliflmekte olan flirketlerin yö- netim kurulu toplant›lar›na gönüllü olarak kat›lmaya bafllad›. Bu flirketler onun önerilerini almaktan memnuniyet duyuyorlard›, tavsiyeler için hiçbir ücret ödemiyor olmalar› da onlar için bir di-
¤er hoflluktu.
Jude meslek yaflam›n›n nihai hedefi olarak belirledi¤i için, bir flirketin nas›l yönetilece¤i konusunda köklü bilgiler edinip, bü- yük bir ifltahla her konuda kendini gelifltirirken onu tan›yan her- kes bir gün CEO olmay› baflaraca¤›na inan›yordu.
1 177 Hatch
K
Sakin Bir Seyir
iflisel aç›dan da Jude’un yaflam› yoluna girmifl görünüyordu.
Üç y›l önce evlendi¤i kar›s› Theresa’yla en k›sa sürede çocuk sahibi olmay› planl›yorlard›. K›sa bir süre önce ilk evlerini sat›n alm›fllard›. Bu, San Francisco Körfezinin hemen üstündeki tepe- lerde bulunan Orinda’da küçük, fakat güzel bir çiftlik eviydi.
Zengin olmasalar da mali durumlar› her zamankinden iyiydi ve daha da önemlisi, bölgede çok iyi dostlar edinmifllerdi. Civarda- ki kiliseye gidiyorlar, gerekti¤inde dostlar›na, komflular›na ve ai- le üyelerine yard›m ellerini uzat›yorlard›.
Günden güne geliflen mesle¤i aç›s›ndan Jude gerekli her fleye sahipti. Hatch’teki ve dan›flmanl›k yapt›¤› çeflitli flirketlerdeki so- rumluluklar›ndan hiçbir flikâyeti yoktu. ‹fl yo¤unlu¤u fazlayd›
ama ifli yeterince ilgi çekiciydi, dolay›s›yla zorluklar›n üstesinden gelebiliyordu. Jude’un kafas›nda kariyer de¤ifltirmekle ilgili en ufak bir düflünce yoktu.
Ta ki birleflmeye kadar.
1 188
B
Batch
as›nda “denk bir birleflme” denilmesine ra¤men, piyasadan anla- yan herkes Hatch Teknoloji’nin kendinden biraz daha büyük bir rakip olan Bell Mali Sistem’le birleflmesinden zararl› ç›kaca¤›n›n fark›ndayd›. fiirketin at›lgan CEO’su Cartel Bell piyasada çok da- ha yüksel bir profile sahipti ve birleflmede flirketinin kontrolünü yitirmeye hiç niyeti yoktu.
Ama tekneyi anlaflman›n hemen ard›ndan bat›rmak istemedi-
¤i için, Nuh’un Gemisini and›ran bir yönetim ekibi oluflturma yolunu seçti: Sat›fllardan sorumlu iki yönetici, pazarlama için iki yönetici atamak gibi bir metot uygulad›. Bunun sonucunda ye- ni oluflum içinde huzursuzluk bafl gösterdi ve buna zekice bir isim tak›ld›: “Batch Sistemleri.” Çal›flanlar Bell’in ismiyle ilgili flakalar yap›yor ve Cehennem diye adland›r›lmas› gerekti¤ini söy- lüyorlard› (‹ngilizce ‘hell’ cehennem anlam›na gelir).
Neyse ki piyasa analistleri bu birleflmeden Batch çal›flanlar›na oranla daha hoflnutlard›. Bu yüzden Jude ve ifl arkadafllar› birlefl- me sözleflmesinin imzalanmas›n›n ard›ndan sanc›l› geçen haftalar boyunca hisse fiyatlar›ndaki yükselifli mutlulukla izlediler.
Jude’a gelince, görevleri ve pozisyonu onunla Bell’deki mu- adili aras›nda paylafl›lm›flt›, bu nedenle reklam müdürü olarak bi- raz daha önemsiz bir görevi üstlendi. Görevinden ve pozisyo- nundaki de¤ifliklikten duydu¤u düfl k›r›kl›¤›n›n üstesinden gele- rek yeni konumunu kabullendi. Asl›nda bu düzenlemeden hofl- lanmaya bile bafllad›¤› bile söylenebilirdi, çünkü bu sayede kar›-
1 199
s›yla birlikte olmak, golf oynamak ve dan›flmanl›k yapt›¤› flirket- lerin toplant›lar›na kat›lmak için daha fazla zaman buluyordu.
Belki bana gerekli olan da buydu, diye düflünerek kendisini ikna etmeye çal›flt›.
2 200
fiirket ‹çi Savafllar
H
Politikalar
aftalar geçtikçe Jude iflleri yürütmekte giderek zorlanmaya baflla- d›. Toplant›lar daha uzun sürüyor, daha s›k yap›l›yor ve gittikçe daha politik davranmak gerekiyordu. Kapal› kap›lar ard›nda an- laflmak birincil iletiflim ve karar verme yöntemi olarak ön plana ç›k›yor ve bu görüflmelerin hemen arkas›ndan birilerine iflaretler veriliyordu.
Jude birleflmeden önce Hatch’in mükemmel bir flirket olma- d›¤›n› kabullenecek kadar dürüsttü: Bölümler aras› çekiflmeler ve rekabetin varl›¤› o zaman da kolayl›kla sezilebiliyordu. Ama bir- leflmeden bu yana içerideki çat›flmalar tümüyle yeni bir boyut ka- zanm›flt›. Dikkatler, müflteriler ve rakip firmalar yerine bütçe, pozisyonlar ve yap›lan yanl›fllardan kimlerin sorumlu oldu¤una yönelik tart›flmalar üzerinde yo¤unlaflmaktayd›.
Bu anlaflmazl›klar›n birleflen iki flirketin çal›flanlar› aras›nda ç›kmas› beklenirken, flirket içindeki çat›flmalar baflka alanlarda da yeni boyutlara varmaktayd›. Merkez ile saha ekibi aras›nda fikir ayr›l›klar› vard›. Sat›fl bölümü ile mühendisler aras›nda da. Hat- ta pazarlamac›lar aras›nda bile gülünç ve y›prat›c› alan mücade- leleri yaflan›yordu.
Belki de en inan›lmaz› birleflmeden iki ay sonra gerçekleflti.
Buna önde gelen bir ticari yay›n olan Technology Today dergi- sindeki bir ilan sebep oldu.
Hatch de, Bell de her zaman bu dergide güçlü bir reklam kampanyas› sürdürmüfl iki flirketti. Birleflen pazarlama depart- manlar› aras›ndaki bir toplant›da Jude yeni ve ortak bir reklam 2 211
önerisinde bulunmufltu. Böylece Batch kapsam›n› iki kat genifl- letecek ve yeni flirketin ortaklafla üretimi için daha belirgin ve tu- tarl› bir ileti sunacakt›.
Jude, yeni reklam stratejisinin çizimlerini ve metinlerini de içeren k›sa bir sunumunun ard›ndan, odadakilerin onaylad›klar›- n› ve meslektafllar›n›n “iyi görünüyor”, “bence iyi” diyerek fikri- ni desteklediklerini görüp rahatlam›flt›.
‹ki hafta sonra Technology Today bayilerdeki yerini ald›. Ju- de’un reklamlar›na ayr›lan k›rk›nc› ve k›rk birinci sayfalar Batch’in yeni ürünlerini ve toptan al›flverifl yapacak müflterilere tan›nan indirim f›rsatlar›n› duyuruyordu.
Ama ne yaz›k ki, yirmi sekizinci sayfada Bell Technology’nin ayr› bir reklam› bulunuyordu ve bunda Batch ad› hiç geçmiyordu.
Üstelik, eski Bell ürünlerinin fiyatlar› da ortak üretilenlerin alt›na indirilmifl; müflterilerin bu ürünleri tercih etmesinin hedeflendi¤i aç›kça ortadayd›.
Kolay sinirlenen bir yap›s› olmamas›na karfl›n Jude öfkeden deliye döndü. Anlafl›lan o ki, karfl›s›nda oturup yeni stratejisini onaylayan kifliler kendi üretim bölümlerine dönünce kendi kam- panyalar›n› ba¤›ms›z olarak sürdürme karar› alm›fllard›. Yeni flir- ketin ç›karlar›n› göz ard› ederek fiyatlar›n› indirmeye kalk›flmala- r› ak›l al›r gibi de¤ildi. Ama Jude’u en fazla tedirgin eden, pat- ronunun, pazarlama flefinin ve di¤er yöneticilerin tepkileri oldu.
S›f›r.
O büyük bir tepki ve öfke f›rt›nas› beklerken—belki kendisi- ne karfl› bile—karfl›s›nda buldu¤u fley, koskoca bir s›f›rd›. Ne te- lefonlar çald›, ne elektronik postalar yolland› ne de ofisine gelip
“neler oluyor?” diye soran ç›kt›. Hiçbir fley! Jude, bu nas›l ola- bilir? sorusunu kendine defalarca sordu.
Ve sonra kafas›na dank etti. Bütün bunlar elbette tepedeki bi- rinden kaynaklan›yordu. Jude’un toplant›s›na gelip onu onayla- yanlar›n hiçbir suçu olamazd›. Onlar alt kademelerde yer almak- tayd›lar. As›l sorun tepedeydi.
2 222
fiirket ‹çi Savafllar
