SU BORUSU TESTLERİ NEDEN
ÖNEMLİ?
Kaçak ve kayıpların takipçisi olmak
Ülkemiz kentlerindeki en ciddi sorunların başında su kayıp ve kaçakları yer almaktadır. ĠSKĠ’nin açıklamalarına göre, Ġstanbul’daki su kayıp ve kaçakları 1995 yılında yüzde 51.9 düzeyinden 2005 yılında yüzde 28.4 e inmiĢtir. Ġndiği belirtilen düzey bile çok yüksektir. ġebekeye verilen suyun neredeyse üçte biri “suyun bedelini ödeyen” kullanıcıya ulaĢmamaktadır. Hazine’nin yıllarca denize akan suyun bedelini ödediği, Kocaeli’nde ise bu oranın yüzde 53 mü yoksa yüzde 60 mı olduğu tartışması yapılmaktadır. TMMOB’nin ġehir Plancıları Odası’nın 21.3.2007 tarihli Basın
Açıklamasına göre, 2005 yılında Ankara’nın su kayıp kaçak oranı yüzde 30 düzeyindedir. Ankara’nın 2005 yılında fatura edilmeyen su Ģebekesindeki kayıp kaçaklar 126 milyon m3 tür. Bu rakamı daha anlamlı kılabilmek için IĢıklı Barajı’nın toplam su depolama hacminin 75 milyon m3 olduğunu
hatırlamak yeterlidir. Diğer bir deyiĢle, Ankara su Ģebekesi her yıl IĢıklı Barajı’nın tam dolu halinin 1.5 katından fazla suyu halka ulaĢtırmadan kaybetmektedir(1).
Bu bilgiler de açıkça göstermektedir ki faturalarımızda yer alan su bedelinin en az üçte birine yakını hiçbir zaman kullanmadığımız ve kullanamayacağımız kayıp ve kaçak sular için
ödenmektedir.
(1)TMMOB, Şehir Plancıları Odası Yönetim Kurulu’nun 21 Mart 2007 tarihli Basın Açıklaması.
Buraya kadar alınan örnekler internet üzerinden bu konu ile alakalı bulunan
onbinlerce örnekten sadece çok küçük bir
kısmıdır.
NE YAPMALI ?
CEVAP: STANDARTLARA UYGUN KALĠTELĠ BORU VE EKLEME PARÇALARI KULLANILMALI.
SATIN ALINAN ÜRÜNLERĠN STANDARTLARA UYGUN VE KALĠTE GEREKLERĠNĠ KARġILADIĞINI NASIL TESPĠT EDECEĞĠZ?
CEVAP: SATINALMA TEKNĠK ġARTNAMELERĠNE, MUTLAK SURETTE ALINACAK BORUNUN KABUL ÖNCESĠ STANDARTTA ĠSTENEN PARTĠ TESTLERĠNĠN AKREDĠTE VE TARAFSIZ DENEY
LABORATUVARLARINDA YAPTIRILARAK ÜRÜNLERĠN BU DENEYLERDEN GEÇTĠĞĠNE DAĠR DENEY RAPORLARININ ĠDAREYE ĠBRAZI SONRASI KABUL ĠġLEMĠNĠN YAPILACAĞI EKLENMELĠDĠR.
STANDARTLARA UYGUNLUĞUN BELĠRLENMESĠ ĠÇĠN ASGARĠ YAPILMASI GEREKEN DENEYLER NELERDĠR ?
CEVAP: Standarda göre yapılması gereken deneyler Ģunlardır.
PE SU BORULARI - TS 418-2 EN 12201-2
KABUL İÇİN YAPTIRILMASI GEREKEN DENEYLER DENEY METODU ASGARİ KALİTE ŞARTI
Kopma Uzaması TS EN ISO 6259-1 Min. %350
Sabit sıcaklık altında iç basınca mukavemet ( – min 165 saat) TS EN ISO 1167 Deney Süresince Hasar Oluşmamalıdır
Yoğunluk TS EN ISO 1183-1 Min. 0,930 gr/cm3
Erime Akış Hızı (MFR) TS EN ISO 1133 Hammadde MFR değerinden
max. %20 fark.
Yükseltgenme İndüksiyon Süresi (OIT) TS EN 728 Min. 20 dakika
Karbon Siyahı Miktarı (Sadece Siyah Borular İçin) ISO 6964 %2- 2,5 Karbon siyahı veya Pigment Dağılım Derecesinin Tayini TS EN ISO 18553 ≤ Derece 3
PE FİTTİNGSLER - TS 418-3 EN 12201-3
KABUL İÇİN YAPTIRILMASI GEREKEN DENEYLER DENEY METODU ASGARİ KALİTE ŞARTI
Yoğunluk TS EN ISO 1183-1 Min.0, 930 gr/cm3
Erime Akış Hızı (MFR) TS EN ISO 1133 Hammadde MFR değerinden
max. %20 fark.
Yükseltgenme İndüksiyon Süresi (OIT) TS EN 728 Min. 20 dakika
Sabit sıcaklık altında iç basınca mukavemet ( – min 165 saat) TS EN ISO 1167 Deney Süresince Hasar Oluşmamalıdır
Elektriksel Direnç Ölçümü Standart Direnç
Ölçümü
Firmanın beyan ettiği toleranslar dahilinde olması gerekir
Karbon Siyahı Miktarı (Sadece Siyah Fittingsler İçin) ISO 6964 %2- 2,5
KORUGE BORULAR - TS EN 13476-3
KABUL İÇİN YAPTIRILMASI GEREKEN DENEYLER DENEY METODU ASGARİ KALİTE ŞARTI
Yoğunluk TS EN ISO 1183-1 Min. 0,930 gr/cm3
Erime Akış Hızı (MFR) TS EN ISO 1133 ≤1,6 g/10 dak.
Halka Rijitliği TS EN ISO 9969 ≥ İdarenin teknik şartnamesinde
belirteceği SN değeri
Halka Esnekliği TS EN ISO 13968 %30 Deformasyonda herhangi bir
hasar oluşmamalıdır.
Etüv Deneyi TS ISO 12091 Kat ayrılması, çatlak veya kabarma
olmamalı.
Darbe Mukavemeti Deneyi TS EN 744 TIR ≤ %10
Cidar boyunca çatlaklar oluşmamalı
NOT: Alın kaynağı veya eritme kaynağı ile birleĢtirilen borularda, Yükseltgenme Ġndüksiyon Süresi (OIT) Deneyi (TS EN 728- Min 20 dak) de yapılması gerekir.
ÜRÜN KALĠTESĠ DIġINDA DĠKKAT EDĠLMESĠ GEREKEN HUSUSLAR NELERDĠR ?
CEVAP: 1) ġEBEKE DĠZAYNI HESAPLARININ DOĞRU ġEKĠLDE YAPILMASI GEREKĠR.
2) KALĠTELĠ ĠġÇĠLĠK KULLANILMALIDIR.
Örneğin kaynak iĢçileriniz ehil mi ? SertifikalandırlmıĢ mıdır?
SONUÇLAR
• Kullanılabilir su kaynakları ülkemizde ve dünyada hızla azalmaktadır. Türkiye eskisi gibi artık su cenneti değildir.
Ülkemizde birçok köy hala kaliteli içme suyu Ģebekesine sahip değildir. Su pahalıdır. Ġsraf edilemez bir hayat
kaynağıdır.
• PE Ġçme suyu Ģebekesi 50 yıllık bir kullanım ömrü için dizayn edilir. Bunun mümkün olabilmesi, ürünlerin üretim kalitesi ve altyapı inĢaat Ģartlarında standart ve kurallara uyulmasına bağlıdır.
• Kalitesizliğin maliyeti (döĢenmiĢ Ģebekenin geri
çıkarılması, yeniden üretim, yeniden döĢeme, hukuki problemler, halkın suya eriĢiminde meydana gelen gecikmeler, diğer tali zarar ve ziyanlar v.s.) kaliteyi elde etmek için harcanan maliyet ve zaman ile
kıyaslanamayacak derecede yüksektir.
Ör: Orta büyüklükte bir şebekenin maliyeti, yüzbinelerce TL ile
milyonlarca TL arasında değişirken. Burada kullanılan boruların kalite testlerinin maliyeti 1.000 – 3.000 TL civarındadır.
SONUÇLAR
• ġehir ve köylere su temininde kaçakların önemli bir kısmının yer altında patlayan ve tespit edilemeyen kaçaklardan kaynaklandığı bilinmektedir. Bunun önlenmesi için kaliteli boru ve ekleme parçalarının kullanılması zaruridir.
• Kamu hizmetleri yine kamunun parası ile yapıldığından, verilen hizmetin kalitesi daha da önem kazanmaktadır.
• Bir söz: “Ucuz(kalitesiz) kullanacak kadar zengin değiliz!”
• Kaliteyi ancak objektif, tarafsız, akredite, yeterliliği ispatlanmıĢ deneyler ile kanıtlayabilirsiniz.
SONUÇLAR
• UGETAM, 5 yıldan beri özel Ģirketlerin haricinde
Türkiye çapında Ģu ana kadar 25-30 civarında resmi kurum, su idaresi, belediye, il özel idaresi, köylere hizmet götürme birliklerine akredite deney hizmetleri sunmaktadır.
• UGETAM bu alanda, uluslar arası geçerliliğe sahip akredite deney laboratuvarı ile, ülkemizde bu
sahada kalite seviyesinin artmasına önemli bir katkı yapmaktadır.
SONUÇLAR
TeĢekkürler
Metin BAYKARA UGETAM A.ġ.
Teknolojik Hizmetler ve Belgelendirme Müdürü mbaykara@ugetam.com.tr
