Rüzgar, Günes, hava hareketleri, güneşteki değişimler, hepsi denizlere hareket getirerek, Dalga Enerjisi olarak ortaya çıkan enerjilerdir.

DALGA ENERJİSİNİ, ilk yatırımından ve bakım giderlerinden başka gideri olmayan, Primer

(birincil) enerjiye bedel ödenmeyen, doğaya her hangi bir kirletici bırakmayan, ucuz, temiz,

çevreci ve çok büyük bir enerji kaynağıdır.

 Rüzgar, Günes, hava hareketleri, güneşteki

değişimler, hepsi denizlere hareket getirerek,

Dalga Enerjisi olarak ortaya çıkan enerjilerdir.

TARİHÇESİ

 Deniz dalgalarından enerji elde edilmesi konusunda ilk çalışmayı 1892 yılında A. W. Stahl yapmıştır.

 1932 yılında dalgaların büyük gücünü hisseden Osborn Havelock papazları 1933 de dalga enerjisi konusunda patent alıp, düşüncelerini tescil ettirerek dalganın enerjisinden istifade edilmesinin başını çekmişlerdir.

 Günümüzde dünyanın değişik merkezlerinde bu konuda araştırmalar yapılıp prototipler geliştiriliyor.

 Çeşitli kaynaklarda Türkiye’nin dalga enerjisi potansiyeli yıllık yaklaşık 140 milyar kW saat olarak öngörülüyor. Ülkemizde yıllık 120 milyar kW saat elektrik elde edildiği dikkate alındığında, dalga enerjisi potansiyelimizin elektrik ihtiyacımızı karşılayabileceği tahmin ediliyor.

 2013 yılı Ocak ayında, komşularından Yunanistan, Bulgaristan ve İran'dan 497 milyon 36 bin kilovatsaat elektrik ithalat eden Ülkemiz, 2014 yılı aynı ayında 595 milyon 247 bin kilovatsaat elektrik ithalatı gerçekleştirdi.

ÜLKEMİZDE ENERJİ

 Ülkemizin

dışında sahil uzunluğu yaklaşık

Balıkçılık, turizm ve askeri tesisler nedeniyle elektrik eldesi için bunun yalnızca 1/5’i kullanılabilir ise de dalga enerjisi Türkiye için çok önemli bir kaynaktır.

 Ancak sistem seçiminde

 Dalgalardan enerji elde eden tüm sistemler deniz

yüzeyinde ya da deniz yüzeyine yakın kurulur. Bu

sistemler dalganın geliş yönüne dik ya da paralel

kurulmalarına ve enerjiyi dönüştürme biçimlerine göre

farklılaşabilir.

HAVA SIKIŞTIRARAK

ÇALIŞAN SİSTEMLER

OWC

Osprey

DENİZ SUYU KULLANARAK

ÇALIŞAN SİSTEMLER

Tapchan

The Wave Dragon

The Mighty Whale

MİNERAL YAĞ KULLANARAK

ÇALIŞAN SİSTEMLER

MWPP (Metin's Wave Power Plant)

McCabe Wave Pump

Palemis

Pendular

KIYIDA

The Wave Dragon

Tapchan

Pendular

osprey

OWC

KIYIYA YAKIN

Palamis

McCabe Wave Pump

KIYIDAN UZAKTA

Palamis

AWS

AÇIKTA

MWPP (Metin's Weva Power

Plant)

DALGA ENERJİSİNİN DÜNYADAKİ UYGULAMA BİÇİMLERİ

KULLANILDIĞI TEKNOLOJİYE GÖRE KURULDUĞU YERE GÖRE

1. The Wave Dragon

ŞEKİL : 1 The Wave Dragon şeması RESİM: 1 The Wave Dragon

Bu sistem yüzer bir yapı üzerinde oluşturulan

rezervuara, gelen dalgaların en ucundaki, bu yapıdan yüksek su kütlesinin rezervuara dolması ve bir orifisten akarken orifise yerleştirilen türbini çevirmesi esasına dayanmaktadır. (Sekil: 1; Resim: 1) Bu sistem de verim son derece düşüktür. Proje Danimarka Enerji Kurumu (EUDP) tarafından desteklenmektedir.

2. Tapchan (Tapered Channel) – Konik Kanal

Bu sistemde (Şekil:2) kıyıya gelen dalga, daralan kanala ulaştığında aynı su

kütlesinin, ebadının birinin değişmesi sebebiyle, kazandığı enerji ile yükselen su kütlesinin rezervuarı doldurması

prensibine göre çalışır. Rezervuar -dan Kaplan tipi türbin vasıtası ile jeneratör çalıştırılır. Bu sistem Topoğrafik yapısı uygun

Okyanus kıyılarında ve yüksek dalga boylarında kullanılır.

Sistem Norveç’te Bergen yakınlarındaki Toftestallen’da 1986’da kurulmuştur.

3.PENDULAR

 Sistem bir kanadı denize açılan dikdörtgen şekildedir.

 Sistemin deniz yüzeyiyle temas halinde olan alt

yüzeyinde bulunan hidrolik pompalar dalga hareketi ile yukarı- aşağı hareketlenir.

 Pompalar vasıtası ile kapalı sistem içerisinde bulunan hidrolik sıvı devir daim yapmaktadır.

 Sistem de yer alan türbinler ile mekanik enerji

meydana gelir ve bu mekanik enerji jeneratör yardımı ile elektrik enerjisine dönüştürülür.

4. Osprey

 Sistem Wavegen tarafından geliştirilmiştir.

 Sistemin gücü max 0.5 MW olmasına rağmen 1.5 MW’lık rüzgar türbinin dahil edilmesiyle sistem 2 MW güç

üretebilmektedir.

 Sistemin deniz yüzeyi altında bulunan kısmı okyanus altı akıntıları olarak adlandırılan deniz altı akıntılarından

faydalanarak hidroelektrik santral sisteminin temel mantığı ile elektrik üretimini sağlamaktadır.

5. Salınımlı Su Kolonu (Oscillating water column- OWC)

 Bu sistemlerde su kolonu ve onun üzerinde bir hava kolonu vardır. En alttaki kapı suyun içeri girmesini sağlar.

Su tarafından sıkıştırılan hava dar kısımdan geçerek çıkıştaki türbini hareket ettirir. Dalga geri çekilirken içerdeki havayı boşaltacak bu hareket türbinin yeniden hareket etmesini sağlayacaktır. Bu sistemde normal bir

türbin kullanılırsa su odaya girdiğinde ve odadan çıkarken türbin pervanesi farklı yönlere dönecektir. Bu durumda pervane durup çalıştığı için enerji üretimini azaltacaktır.

 Ancak wells türbini kullanıldığında bu türbinin özel yapısı sayesinde zaman kaybı yaşanmadan her zaman tek yöne doğru dönüş sağlanır ve daha verimli bir şekilde

enerji üretilmesini sağlar.

ŞEKİL:4 Salınımlı Su Kolonu

(Oscillating water column-OWC)

6. PELAMİS DALGA ENERJİSİ DÖNÜŞTÜRÜCÜ

 Deniz yüzeyinde serbest yer alan bu sistem hidrolik bir sistemden faydalanılarak generatör yardımıyla güç

üretmektedir.

 4 uzun tüpten oluşan bu sistem dalgaların hareketine göre birbirine bağlı olduğu noktalardan bükülüp açılarak hidrolik sisteme hareket sağlar.

 generatör yardımıyla elektrik enerjisi üretilir.

 375 KW gücünde, 130 metre uzunluğunda ve 3,5 metre çapında bir sistemin geliştirilmesi için çalışmalar devam etmektedir.

RESİM: 3-a Pelamis Dalga Enerjisi Dönüştürücü

7. McCABE DALGA POMPASI

 Sistemde 4*4 m ebatlarında 3 adet dikdörtgen birbirine bağlı olan dubalardan oluşur .

 Sistemde üniteler baş aşağı duran bardaklar

biçiminde yer alır. Ortada bulunan duba diğerlerinden daha ağır olup bu dubaları birbirine bağlayan sistemler hidrolik pompalardır.

 Hafif olan sağ ve sol duba dalga hareketleri ile ağır olan dubaya doğru yaklaşıp uzaklaşarak pompaları çalıştırır.

 Pompalardan alınan güçle elektrik enerjisi üretilir. İlk örnekler ise 40 metre uzunluğunda

Kilbaha, County Clare ve İrlanda da kurulmuştur.

8. OYSTER DALGA ENERJİSİ DÖNÜŞTÜRÜCÜ

 Çalışma sistemindeki temel unsur Pelamis gibi hidrolik sistemdir.

 Kurulum alanları deniz kıyısından 500 m açıkta 10 – 15 m arasındaki derinliklerde deniz tabanında bulunan bir sistemdir.

 Sistem 2 parçadan oluşmaktadır. Bunlardan biri

deniz tabanına sabitlenmiş olan ve sistemi de sabitleyen taban parçası diğeri ise dalga yönüne göre hareket eden kapak parçasıdır.

 Sabit kapakla hareketli kapak arasında bulunan hidrolik pistonlar dalga gücünden faydalanır.

 Bu sistemde elektrik karada üretilebilmektedir.

 Bu nedenle sistem deniz altı boru hattı ile hidrolik pistonları kullanarak deniz suyunu yüksek basınçla

karaya yönlendirirler.

 Karada ise hidro-elektrik türbinler yardımı ile elektrik enerjisi üretilmektedir.

 Proje İskoçya devleti tarafından desteklenmektedir.

9. Searaser

 İngiliz Alvin Smith, hazırladığı dalga pompası mekanizması ile denizdeki en küçük dalgadan bile elektrik enerji ürettiğini belirterek bunu tanıttı.

 İngiltere Enerji Bakanlığı, projeye destek veriyor.



Deniz dibine zincirle sabitlenerek suyun üzerine

bırakılan ve dalgaların etkisiyle sürekli yukarı-aşağı

hareket eden duba boruları, her dalgada su

pompalıyor.

 Kıyıda yüksek bir noktaya pompalanan su, deniz seviyesine geri dönüşünde, düşey akıntıyla çarptırıldığı türbinlerde, elektrik üretiliyor.

 İngiltere hükümeti Enerji Bakanı Greg Barker, Alvin Smith’in geliştirdiği düzeneği desteklediğini, 1 yıl

içerisinde İngiltere sahillerinde kullanacaklarını açıklandı.

Alvin Smith yaptığı açıklamada 2014 yılında ürünün piyasaya sunulacağını belirtti.

10. OPT Dalga Enerji Dönüştürücüsü (WEC)

 Amerika’daki Okyanus Güç Teknolojisi (OPT) tarafından geliştirilen Dalga Enerji Dönüştürücüsü (WEC), 2-5 m çaplı üstü kapalı tabanı denize açık silindirik bir yapı içerir.

 Yapının tepesi ile yapı içerisinde yüzen çelik yüzücü arasına hidrolik pompa yerleştirilmiştir.

 Sistemin tabanında dalgayla temas eden yüzey

dalgayla birlikte yukarı –aşağı hareket eder ve

hidrolik pompayı çalıştırır.



Yapının yüzücü sisteme göre hareketinden elektrik üretimi sağlanır.

 Söz ettiğimiz sistem , doğu Atlantik’te büyük

ölçekte test edilmiş olup ilk ticari yapılar Avustralya

ve Pasifik’te kurulması planlanmaktadır.

11. CETO Projesi

 Avustralya ve Fransa’nın ortaklaşa yürütmekte oldukları bir çalışmadır.

 Deniz seviyesinin 1 ile 2 metre altında kalacak şekilde yerleştirilen 5 metre yüksekliğinde ve 7 metre genişliğinde dubalar ( şamandıralar ) aracılığı ile oluşturulan bir çalışmadır. Bu şamandıra, çelik bağlantı elemanı yardımıyla su pompasının pistonuna bağlanmıştır.

Bu bağlantı elemanının görevi, şamandıranın düşey hareket enerjisini hidrolik pompanın pistonuna iletmektir.

 Deniz altı su pompası ise, kinetik enerjiyi hidrolik enerjiye dönüştürüyor. Böylece piston sayesinde,

karada bulunan su tesisat devresine yüksek basınçta su gönderilmiş olunur.

 Hidrolik pompa ise denizin 20 ila 50 metre altında bir temel üzerine sabitleştirilmiştir. Dalga hareketleri ne yönden gelirse gelsin kurulu düzen hiç bir şekilde etkilenmeyecek ve pompalama işlemine devam

edecektir.

 Su pompasının yüksek basınçlı suyla beslediği ve karada bulunan hidroelektrik türbin ve jeneratör ise elektrik üretecektir.

 Jeneratör ve elektik tesisatının Karada bulunması ise bakım onarım açısından çok avantajlıdır.

ŞEKİL:8 CETO Projesi RESİM:10 CETO Projesi

BÜTÜN BU SİSTEMLERİN FAYDALARI

 Deniz üzerinde olduğu için tarım alanlarına zarar vermez.

 Her zaman kesintisiz ve kaliteli enerji üretir.

 Dalgalardan elde edile elektrik ısınmada kullanılan fosil yakıtların yerini alacak olduğundan hava kirliliğinin önüne geçecektir.

 Sistemler tamamen çevreci olup atık , gürültü, vb…

hiçbir kirletici unsuru yoktur.

 Bu santraller adalar için ideal enerji santralleridir.

 Öngörülen ihtiyaçlara göre yapılandırılabilirler.

 Temiz sınırsız enerji üretir. İlk yatırımından başka hiçbir girdisi yoktur. Primer enerjiye hiçbir bedel

ödenmez.

 Nüfus yoğunluğu kıyılarda toplanmış olan Ülkemiz- de, enerji, üretilen yerde tüketilecektir.

 Uzun iletim hattına gerek yoktur. Öngörülen enerji

ihtiyacına göre boyutlandırılır.

 Dalga Elektrik Santralı, hangi yörede kurulmak isteniyorsa, o yöredeki dalga boyutlarına göre,

yapılandırılır.

 Büyük dalga boyutu maliyeti düşürür.

 Dalyan görevi görerek, denizlerdeki balık neslinin çoğalmasına yardım eder, ekolojik dengeye katkıda bulunur.

 Dış ülkelere bağımlı olmayı gerektirecek hiçbir girdisi yoktur. Tamamen yerli teknoloji ve yerli imalattır.

 Her zaman kesintisiz ve kaliteli enerji üretir. ( Sabit frekans, sabit voltaj )

 Dalgalardan elde edilen Ucuz Elektrik Enerjisi, yoğun nüfuslu büyük şehirlerimizde ısınma amaçlı

kullanılacağından, soluduğumuz havanın kalitesi yükselir.

 Dalga Elektrik Santrallerinin üzeri Otel, Sosyal Tesis, Disco, Restaurant olarak kullanılabilecektir.

 Büyük güçteki Dalga Elektrik Santrallerinde, tüm üretim safhaları üzerinde yaşayan personel tarafından

denetlenir. Küçük santraller de uzaktan kumandalı olarak denetlenebilir.

Dalga enerjisi üretim sistemlerinin çevresel etkileri şu şekilde verilebilir:

 Bu sistemler hidrodinamik çevre üzerinde etkili olabilmektedir. Özellikle sedimentlerin akış

yollarının değişmesine neden olabilirler. Dalga ve

akımlardaki değişim yüzeye yakın yaşayan türleri

doğrudan etkiler. Bu durum dikkatli yer seçimi

gerektirmektedir

 Özellikle kıyı şeridi ve kıyıya yakın uygulamalarda Wells türbinlerinden kaynaklanan gürültü kirliliği söz konusu

olabilir. Bu yüzden yapılar ses geçirmez özellikte olmalıdır.

 Kıyıdan uzak uygulamalar denizcilik için tehlike oluşturabilirler. Ancak, uygun görsel ve radar uyarı

sistemlerinin enerji sistemine yerleştirilmesi ile tehlike azaltılabilir.

 Kıyı şeridi ve kıyıya yakın uygulamalar estetiksel açıdan olumsuz etki yaratabilir. Ayrıca kıyıya ve şebekeye elektrik iletim hatları da birtakım çevresel ve estetiksel etkiler

yaratabilir.

 Su yüzeyinin büyük bir kısmının dalga enerji

sistemleri ile kaplanması deniz yaşamına zarar verirken, aynı zamanda atmosferle teması engellediği için daha büyük etkiler de yaratabilir .

 Dalga enerji tesisleri, dalgakıran gibi davrandığı için denizi durgunlaştırır. Bu bir çok limanda istenen etki olmasına rağmen denizin üst tabakasının karışımını yavaşlatması deniz yaşamını ve balıkçılığı ters yönde etkiler. Bu olay yüzeyin çok altında yaşayan balıkları doğrudan etkilemese de azalan karışımdan dolayı

yüzeydeki üretim değişir ve otçul popülasyonun yiyecek temini azalır

KAYNAK

http://www.eie.gov.tr/teknoloji/dalga.aspx

http://www.emo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=88369

#.VWSyhc_tlBc

http://www.emo.org.tr/ekler/f8ec8b0f865e613_ek.pdf http://www.gizmag.com/oyster-hydro-electric-wave-

energy-device/13461/

Turkiye Kıyıları Ruzgar ve Derin Deniz Dalga Atlası (Erdal OZHAN – Saleh

ABDALLA) Haziran 2002

Hilmi GULER 2009 yılı butcesinin genel kurula sunus konusması,

http://www.uni-leipzig.de/~grw/welle/w_energy_3.html Islay-OWC–Schottland