• Sonuç bulunamadı

Tek mi, Çift mi?Tek mi, Çift mi?Önce Hangisi?Önce Hangisi?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Tek mi, Çift mi?Tek mi, Çift mi?Önce Hangisi?Önce Hangisi?"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

14 May›s 2003 B‹L‹MveTEKN‹K

‹ngiliz gökbilimciler 13 milyar ›fl›ky›l› uzakl›k-taki bir kuasarda büyük miktarlarda kozmik toz belirlediler. Kuasarlar, merkezlerindeki dev kara-deliklerin yuttu¤u gaz nedeniyle muazzam ›fl›n›m yapan gökadalar. Kuasardan ç›kan ›fl›n›m,

Dünya-m›za 13 milyar y›lda ulaflm›fl bulunu-yor. Ifl›k yola ç›kt›¤›nda evreni orta-ya ç›karan Büyük Patlama’dan beri yaln›zca 900 milyon y›l geçmifl. Ev-renin oluflum modelleri, bu kadar er-ken bir evrede y›ld›z oluflumunu ön-görmüyor. Oysa Hawaii’de bulunan 15 metre ayna çapl› James Clerk Maxwell teleskopunun kuasarda sap-tad›¤› toz, genel olarak karbon ve si-likon gibi elementlerden oluflur. Bunlarsa ancak y›ld›zlar›n merkezle-rinde meydana gelen nükleer tepki-melerle oluflan maddeler. Üstelik to-zun hesaplanan miktar› 100 milyon Günefl kütlesi kadar. Bu da kuasar-da çok büyük say›kuasar-da y›ld›z›n olufltu-¤unu, ömrünü tamamlad›¤›n› ve ürettikleri elementleri süpernova patlamalar›yla uzaya saçt›¤›n› göste-riyor. O halde y›ld›z oluflumu, model-lerin öngördü¤ünden çok daha önce bafllam›fl olmal›. Nitekim, araflt›rma-c›lar›n hesaplar›, söz konusu kuasar-da y›lkuasar-da 500 – 1000 Günefl kütle-sinde y›ld›z olufltu¤unu ortaya koyu-yor. Bu, kendi gökadam›z Samanyolu’ndaki olu-flumun 100 kat›.

NASA bas›n bülteni, 2 Nisan 2003

Güney gökküredeki dev Eta carinae, za-man zaza-man muazzam patlamalarla uzaya püs-kürttü¤ü dev gaz ve toz bulutlar›yla tan›nan karars›z bir y›ld›z olarak bilinirdi. Son 10 y›l-d›r y›ld›z› gözleyen NATO gökbilimcileriyse, Eta carinae’nin, biri 80, ötekiyse 30 Günefl kütlesinde iki dev y›ld›zdan olufltu¤unu ve patlamalar›n iki y›ld›z›n rüzgarlar›n›n etkilefl-mesinden do¤du¤unu gösteren bulgular elde etmifl bulunuyorlar.

Astronomy, May›s 2003

Tek mi, Çift mi?

Tek mi, Çift mi?

Önce Hangisi?

Önce Hangisi?

Önce karadeliklerin mi, yoksa y›ld›zlar›n ve gökadalar›n m› olufltu¤u temelinde biçim-lenen kozmolojik tavuk-yumurta bilmecesi, karadeliklerin lehine çözümlenmifl görünü-yor. Evrenin uzak bölgelerinde yüzlerce aktif gökaday› kapsayan gözlemler, bunlar›n birço-¤unun henüz oluflma aflamas›nda olmas›na karfl›n, hepsinin merkezinde oluflumunu ta-mamlam›fl dev kütleli karadelikler bulundu¤u-nu ortaya koydu. Araflt›rmac›lar›n vard›¤› so-nuç: Karadelikler, gökadalardan daha önce oluflmaya bafll›yorlar ya da daha h›zl› olufluyorlar

Astronomy, May›s 2003

Y›ld›z Tozu Evrenin

Tarihini De¤ifltiriyor

Titan Donmufl

Suyla m› Kapl›?

Satürn’ün dev uydusu Titan, Günefl Siste-mi’nin en gizemli aylar›ndan biri. 5.150 kilomet-relik çap›yla, Merkür gezegeninden de büyük. Yü-zeyini gizleyen yo¤un atmosferindeki nitrojenin, hacim olarak Dünya’n›nkinin 10 kat› oldu¤u dü-flünülüyor. K›sa süre önce yap›lan gözlemlerde, bu atmosfer içinde gezinen bulutlar gözlenmiflti. Titan’›n yüzeyinin, bu atmosferi besleyen metan-la kapl› oldu¤u ve atmosferden gezegen yüzeyine sürekli ya¤an s›v› ve kat› organik maddenin, flim-diye kadar 800 m kal›nl›¤›nda bir katman olufl-turmas› gerekti¤i hesaplan›yordu. Geçti¤imiz ay-larda yap›lan gözlemlerse, bu dev uydunun gizle-rine yenilerini ekler görünüyor. 2001 y›l›nda dev Arecibo radyo teleskopundan Titan’a gönderilen radar sinyallerinin yank›lar›n› inceleyen Amerika-l› gökbilimciler, bu yank›lar›n biçimlerinden, Ti-tan yüzeyinde 400 – 100 km çapl› düz sat›hlar belirlemifl, bunlar›n büyük olflas›l›kla s›v› göller oldu¤u sonucunu ç›karm›fllard›.

Amerikal› ve Frans›z gökbilimcilerden oluflan

bir baflka gökbilim ekibiyse, sonuçlar› geçen ay aç›klanan bir araflt›rmada Titan’dan yans›yan Gü-nefl ›fl›¤›n›n fliddetinin, yüzeyin en az›ndan büyük kesimlerinin donmufl suyla kapl› oldu¤unu gösterdi¤i sonucuna vard›lar.

Science, 25 Nisan 2003 Sky & Telescope, May›s 2003

Voyager-1 uzay arac›n›n çekti¤i görüntüde Titan’›n yo¤un bir atmosferle kapl› oldu¤u

aç›kça görülüyor.

Titan’›n yüzeyinin gizleri, ancak Huygens sondas› 1905 ortalar›nda uyduya yumuflak inifl yapt›¤›nda ayd›nlanabilecek. Temsili resimdeki Satürn’se,

asl›nda o tarihte uydudan görülemeyecek.

Referanslar

Benzer Belgeler

İki merkezin hastalarının verileri karşılaştırıldığında hastaların cinsiyet dağılımlarının benzer olduğu, eğitim düzeyleri, toplam hastalık süreleri,

Buna karfl›l›k, t›pk› y›ld›zlar gibi uzayda serbestçe gezinip de, 10 Jüpi- ter’den daha az kütleye sahip 200 kadar gökcismi de saptanm›fl bulunuyor.. Ama art›k

Louisiana Üniversitesi (Lafayette) fizikçilerinden John Matese ve Dani- el Whitmire, İtalya’nın Padua kentin- de düzenlenen Gezegen Bilimleri Yıllık Toplantısında

Arches kümesi öylesine yoğun ki, içinde bulunan 100 000 yıldız, ancak Gü- neş’imizle en yakın komşusu olan Alpha Centauri yıldızı arasındaki 4.2 ışık yılı ya- rıçaplı

Son yıllarda hedefe yönelik sıvı tedavisi proto- kolleri ile ciddi sepsis ve septik şokda olduğu gibi büyük cerrahi geçiren hastalarda da inflamasyon, mortalite ve morbiditenin

Hastalık öncesi rutin hayatlarındaki genel anksiyete düzeylerini ölçmek için STAI-II (süreklilik anksiyete), hastalık belirtileri başlamasından kanser tanı ve

Genelde bazı maddeler organik ürünlerde yüksek iken, azot ve protein içeriği ile C vitamini gibi önemli besin maddelerinin konvansiyonel ürünlerde daha yüksek

Aynı dilin iki değişkesi hangi koşullar altında dil ya da lehçe olarak belirlenebilir?. Dil lehçe arasındaki ayrımı belirleyen ölçüt: karşılıklı anlaşabilirlik