GERİATRİ’DE ÖĞRENCİ UYGULAMALARI
AKTİF
YAŞLANMA
SAĞLIKLI YAŞLANMA
YAŞLANMA NEDİİR
Yaşlanma, biyologlar tarafından doğumla başlayıp ölüme kadar
devam eden süreç olarak tanımlanmaktadır.
Genç yaşlılar: 65-74 Orta yaşlılar : 75-84
İleri yaşlılar: 85 ve üzeri yaştaki yaşlılar
SAĞLIKLI YAŞLANMA
Her canlı doğar, büyür, gelişir ve ölür. Hayat bir süreçtir ve birçok aşamadan oluşur. En genel anlamda bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık evreleridir. Bu evrelerin yaşlılık hariç hemen hemen hepsinin başlangıç ve bitiş yaş aralığı vardır. Ama yaşlılığı diğer süreçlerden ayıran özelliği bu sürecin nereye kadar süreceğinin bilinmemesidir. Çünkü yaşlılık ancak ölümle sonlanır. Birey de öleceği ana kadar yaşlı olarak hayatına devam edeceği yaşlılık sürecini başarılı bir şekilde geçirmek ve uzun yaşamayı hedeflemelidir.
Başarılı yaşlanmayı sağlayacak uygulamalar fark ederek ya da fark etmeyerek gerçekleştirilmektedir. Başarılı yaşlanmanın temelinde kişinin kendi hayatıyla ilgili kararları yine kendi iradesiyle alması yatar.
Bu sayede birey kendi bağımsızlığını sağlayarak başkasına bağımlılığını en aza indirir. Yaşlı, hayatı boyunca yaptığı faaliyetlerle yaşlanma sürecini uzatabilir veya kısaltabilir. Dengeli ve yeterli beslenerek başarılı yaşlanma sürecine ilk adımını atar. Kurduğu sosyal ilişkilerle başarılı yaşlanma sürecinde ilerleme kaydeder. Yaşadığı çevrenin şartlarına uyum, etki tepki ilişkisi ve çevre koşullarının olumlu yönlerinden faydalanması ile daha da gelişir. Bu tür ilerlemeler başarılı yaşlanma yolunda hayati değer taşır. Başarılı yaşlanma süreçlerini verimli geçiren birey, yaşlanma süresi boyunca oluşacak hasar ve kayıpları en aza indirir ve yaşlanmasının son bulacağı ölüme kadar çevresine oluşması muhtemel olan muhtaçlık durumunu en aza indirir. Muhtaç olmamak da yaşlı bireyin yegâne dileğidir.
Fiziksel iyilik: Bilinçli ve dengeli beslenme alışkanlıkları geliştirmek, düzenli fiziksel aktivite yapmak ve zararlı alışkanlıklardan uzak durmaktır.
Zihinsel iyilik: Beynin sürekli olarak
okuyarak, izleyerek, dinleyerek uyarılması, problem ve bulmaca çözme ile zihinsel aktivitenin canlı tutulması ve diğer el
becerisi ve sanatsal yeteneklerle üretici boş zaman etkinlikleri geliştirilmesidir.
Sosyal iyilik: Akrabalar ya da çevremizdeki diğer insanlarla iyi iletişim ve ilişkiler
kurulabilmesi, topluma ve çevreye pozitif katkıda bulunabilmek için çaba
gösterilmesidir.
Manevi iyilik: Hangi yaşta olursa olsun, kişinin sürekli yaşamdan beklenti ve
amaçlarının olması, güçlü etik değerlere ve ahlaka sahip olmasıdır.
Duygusal iyilik: Başkalarına ve kendisine karşı olan hislerini ve düşüncelerini
anlayabilme ve onları paylaşma, duygusal açıdan dengede olabilmeyi başarmaktır.
Sağlıklı bir yaşlılık için
alınabilecek önlemler neler?
Check-up ve sağlık tarama programlar : Check up ve sağlık tarama programları ile erken tanı ve hastalıkların uygun tedavisi ile ileri yaşlarda ortaya çıkması muhtemel hastalıklar ve kalıcı
fonksiyon bozuklukları ile sakatlıklar artık ciddi oranda azaltılabilmektedir.
Kolesterol,
Diyabet,
Hipertansiyon,
Kalp ve Kapak Hastalıkları,
Akciğer Hastalıkları,
Böbrek Hastalıkları,
Akciğer Kanseri,
Kalın Barsak Kanseri,
Karaciğer Kanseri,
Pankreas Kanseri,
Mesane Kanseri,
Tiroid kanseri
Erkeklerde Prostat Kanseri,
Kadınlarda meme, rahim ve rahim ağzı kanserleri,
Vitamin ve mineral eksiklikleri
Bazı kan hastalıkları bu tür check-up programlarıyla tespit edilebilir.
Sağlıklı ve dengeli beslenme: Yaşlılıkta, sağlığın korunması ve geliştirilmesi açısından beslenmenin önemi
tartışılmazdır. Burada dikkat çekilmesi
gereken bir başka konu yaşlılarda ortaya çıkan bazı rahatsızlıkların
onların gençliklerindeki kötü beslenme
alışkanlıkları sonucu ortaya çıkmış
olduğudur.
Spor ve düzenli
egzersiz: Genç yaşlarda yapılan düzenli egzersiz ve fiziksel aktivite, ileri yaşlarda kalp ve damar hastalıkları, felç, şeker hastalığı, hipertansiyon, obezite , demans ,
depresyon ve kemik ve kas erimesi görülme sıklığını azaltmaktadır.
Hareketsizlik, özellikle
kalp ve damar hastalıkları yönünden iyi bilinen bir risk faktörüdür.
AKTİF YAŞLANMA
AKTİF YAŞLANMA Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 1990'lı yıllarda Dünyanın gündemine
sokulmuş olan bir kavramdır. Aktif yaşlanma süreci yaşlıların günlük yaşamlarında sosyal, ekonomik,
kültürel aktivitelere katılımlarını esas alır. Bu dönemin istenilen yönde olmasını toplumdaki ekonomik, sosyal, çevresel, bireysel, davranışsal, sosyal koşullar
belirlemektedir. Yaşlı bireyler herhangi bir engellilik durumları olması halinde bile toplumda yürütülen faaliyetlere katılabilirler, deneyimlerini daha genç kuşaklara aktarabilirler. Bu süreç onların ailelerine, akranlarına, daha başka bir ifadeyle yaşadıkları
toplumlarına katkılarını artırabilir
"Aktif Yaşlanma" programı içinde öncelenen konular yaşamın ileri dönemlerinde de beklenmeyen ve erken ölümlerin önlenmesi, kronik hastalıkları olan bireylerin hastalıklarına bağlı engellilik
durumu yaşamamaları, bireylerin ileri yaşlarında da yaşamdan
zevk alabilmeleri, yaşlı bireylerin toplumun sosyal, politik,
ekonomik aktivitelerine katılabilmeleri, sağlık
harcamalarının daha az maliyetli olması ve bu giderler için
devletin sorumluluğunun
sağlanmasıdır.Kişilerin bireysel olarak mutlu bireyler olabilmeleri için sağlıklı olmaları çok
önemlidir. Sağlık, fiziksel açıdan olduğu kadar sosyal ve ruhsal açıdan da iyi hissetme hali olarak tanımlanmaktadır. Bu hedefe
ulaşabilmek için ise aşağıdaki temel yaklaşımlar çok önemlidir:
Aktif Yaşlanma İçin Önlemler Neler ?
1. Yeterli ve dengeli beslenme
Bir gün boyunca en az üç öğün yemek yenmeli, öğün atlanmamalıdır. Üç ana, üç de ara öğün yenilmesi önerilmektedir.
Her öğünde dört ana besin grubu olan süt ve süt ürünleri, et- yumurta ve kuru baklagiller, sebze ve meyve, ekmek ve tahıl grubu besinler bir denge içinde tüketilmelidir.
Gıdaları doğru saklamak önemlidir. Aksi takdirde gıda zehirlenmeleri meydana gelebilir.
Taze sebze ve meyve tüketimi çok önemlidir. Dışarıdan alınacak vitamin ve mineral takviyeleri (vitamin hapları, vb) vücut için zararlı olabileceğinden mutlaka bir doktora danışılarak kullanılması önerilmektedir.
Doymuş yağ içeren maddelerden uzak durmak gerekir. Margarinler, kuyruk yağı ve tereyağı doymuş yağları fazla miktarlarda içermektedir. Yaşlı
bireylerde günlük alınan enerjinin en fazla %30'u yağlardan sağlanmalıdır.
Su tüketiminin yeterli olmasına özen göstermek gerekir. Bol su ve sıvı tüketimi sağlık için çok önemlidir. Yaşlı bireyin günde iki litre sıvı tüketmesi
önerilmektedir. Bu gereksinim için günde 8-10 bardak sıvı tüketilmesi önerilir.
Posalı yiyeceklerin tüketilmesi de sağlık açısından önerilmektedir.
2. Fiziksel egzersiz
Yaşlılık döneminde bedensel etkinlik önemlidir. Bu etkinlikler temel olarak dayanıklılık ve kuvvet egzersizleri
şeklinde olması önerilmektedir. Her iki başlıkta da programlar başlamadan
önce mutlaka doktor kontrolünden geçilmeli, hareketlerin türü, miktarı, süresi ve sıklığı doktorun
yönlendirmesine göre yapılmalıdır.
3. Sigaradan uzak bir yaşam
Her yaş grubunda olduğu gibi sigara yaşlılık döneminde de çok zararlı bir
alışanlıktır. Hiç başlamamak en önemli yaklaşımdır, ancak yaşlı bireylerin "bu yaşta bırakılsa da işe yaramaz"
şeklindeki yaklaşımları son derece
yanlıştır. Sigaranın bırakılmasının her yaş için yarar sağladığına ilişkin pek çok çalışma vardır.
4. Boş zamanları üretken bir biçimde değerlendirebilmek
Aktif yaşlanmanın bir gerekliliği kişinin üretime katkıda bulunmasıdır.
5. Yeterli ve düzenli uyuyabilmek
Sağlık için her gün düzenli bir şekilde uyku gerekir.
6. Kazalardan korunabilmek
Yaşlılık döneminde kazalar sık görülen sorunlar arasındadır. Bu kapsamda özellikle ev içi ortam koşullarının aşağıdaki öneriler dikkate alınarak uygun hale getirilmesi önemlidir.
Ev içinde kaygan zeminlerin olmaması (ıslak zeminlerin her zaman kuru tutulması)
Trabzanların sağlam olması
Gerekli yerlerde tutamaklar olması (koridorlarda, banyo ve tuvaletlerde destek alınacak tutamakların olması)
Kablo gibi materyallerin açıkta olmaması (bu tür materyaller yaşlıların takılmasına neden olabilir.
Ev içi ortamın aydınlığının yeterli olması (görme sorunu yaşama olasılığı olan yaşlı bireylerin yaşadıkları ev içi ortamların aktivitelerini kısıtlamayacak kadar aydınlık bir ortam olması önemlidir)
Varsa merdiven basamaklarının yüksekliklerinin eşit olması
Evde, kullanım alanlarında fazla eşya olmaması
Ev içinde bulunan eşyaların kişilerin takılıp düşmelerini engelleyecek şekilde yerleştirilmesi
Sivri köşeli eşyaların olmamasına özen gösterilmesi (kişilerin çarpma olasılığı sonucu yaralanmaların engellenmesi için önemli olabilir)
Evde giyilen terlik ve ayakkabıların zeminlerinin kaygan olmaması
Ayağı kavrayan ayakkabıların kullanılması
Etek ve pantolon boylarının kişilerin ayaklarının takılmayacağı şekilde ayarlanması
Bütün bu yaklaşımlar kişilerin daha sağlıklı ve üretken oldukları bir yaşlılık dönemi için kolaylaştırıcı ve geliştirici önerilerdir.
Kaynak ;
ÖZTÜRK, M. E., & KAYIHAN, D. Sağlıklı Y aşlanma. Bilim Armonisi, 1(1), 51-53.
WEB, http
://www.turkgeriatri.org/halksagligi?id=
12
Web, https
://www.tavsiyeediyorum.com/makale_1 1338.htm
Web, https
://www.anadolusaglik.org/blog/saglikli- yaslanmanin-yollari
