7 1 4 Canlıların büyük çoğunluğu hücresel solunumda O2
kullanır. Hücresel solunum için gerekli olan O2’nin alın- ması ve açığa çıkan CO2’nin dış ortama verilmesine hücre dışı solunum denir. Bunun için çok hücreli canlı- larda solunum sistemleri işlev yapar.
Hücresel solunum: enerji verici organik besinlerin parçalanmasıyla ATP sentezlenmesi olayı
Tek hücreli canlılarda gaz alış verişi her zaman hücre zarındaki difüzyon olaylarıyla gerçekleşir. Bu canlılarda bulunabilen, sil ve yalancı ayak gibi yapı- lar difüzyon yüzeyini artırır.
Kara bitkileri dış ortamla gaz alış verişini stoma ve lentiseller aracığıyla yaparken, su bitkilerinde ince epidermis gaz alış verişini sağlar.
Tüm canlılarda gaz alış verişi difüzyonla yapılır.
1. HAYVANLARDA SOLUNUM SİSTEMLERİ
Hayvanlarda, deri, trake, solungaç ve akciğer olmak üzere dört çeşit solunum organı bulunur.
A) DERİ (VÜCUT YÜZEYİ) SOLUNUMU
Bazı omurgasızlarda solunum, tek hücrelerde olduğu gibi doğrudan vücut yüzeyi ile yapılır. Sünger ve sölenterlerde suda erimiş oksijen vücut yüzeyinden difüzyon ile alınır.
Toprak solucanında solunum organı yoktur. Tek katlı epitel dokudan oluşan nemli deri ile gaz alış verişi yapılır.
Ergin kurbağalarda akciğerler yeterli solunum yüze- yine sahip olmadığı için bu canlılar, nemli derileriyle de solunum yapar.
B) TRAKE SOLUNUMU
Böceklerde, stigma, trake ve trakeollerden oluşan trake sistemiyle solunum yapılır.
Çekirgede trake sistemi
Stigma, trake sisteminin dış çevre ile bağlantılı olan açıklığıdır. Trake çapı büyük olan, trakeoller ise, çapı küçük olan borulardır. Trakelerin trakeollere ayrılması geniş bir yayılım alanı (yüzeyi) oluşturur. Trakelerin sonlandığı bölümler olan trakeollerin içi sıvı ile doludur.
Bu sıvı, dokular ile borucuklar arasındaki O2 ve CO2
difüzyonunu hızlandırır.
Trake sistemi dolaşım sisteminden bağımsız olarak çalışır. Bu sistemde dış çevreden alınan O2 doğru- dan (kan ile değil) dokulara ve dokularda oluşan CO2 yine doğrudan dış çevreye iletilir. Bu durum açık dolaşım görülen böceklerde CO2 ve O2’nin hızlı bir şekilde taşınmasını sağlar. (Açık dolaşım hızının yavaş olduğuna dikkat ediniz.)
Böceklerde, O2 ve CO2 taşımasında görev alan solunum pigmentleri bulunmaz.
Trakeollerin çapı küçük olduğundan havanın trakeollerdeki difüzyon hızı yavaş olur. Bu durum böceklerdeki büyümeyi sınırlar, sıcak havanın difüz- yon hızının yüksek olması sıcak iklimlerde yaşayan böceklerin, aynı türe ait soğuk iklimlerde yaşayan bi- reylere göre daha iri vücutlu olmasına neden olur.
YORUM: Gaz difüzyon hızı yüksek alınan O2 miktarı yüksek metabolizma hızlı büyümü fazla.
Örümceklerde ve akreplerde özel bir trake şekli olan kitapsı akciğer görülür. Kitapsı akciğerde trakeler paralel bir şekilde dizilir.
Solunum Sistemleri
14. BÖLÜM
C) SOLUNGAÇ SOLUNUMU
Yumuşakçalarda, yengeç ve istakoz gibi kabuklularda, derisidikenlilerde, kurbağa larvasında ve balıklarda solungaç solunum yapılır.
Balıklarda solungaçlar, solunum yüzeyini artıran solun- gaç yapraklarından oluşur. Yapısında bol miktarda kılcal damar bulunan solungaç yaprakları, suda çözün- müş oksijeni alabilme özelliğindedir.
Evrim görüşüne göre, kara canlılarında solunum organlarının vücut iç kısmında bulunması bu organ- ların nemli tutulmasını sağlar. Balıklarda solunum organının kuruma tehlikesi olmadığından solungaç- lar vücut dış yüzeyindedir.
D) AKCİĞER SOLUNUMU
Ergin kurbağa, sürüngen, kuş ve memelilerde akciğer- lerle solunum yapılır.
Ergin kurbağalarda akciğerin yüzeyi ceplerle artırılmış- tır ancak bu özellik yeterli gaz alış verişini sağlayamaz.
Bu nedenle ergin kurbağalar nemli derileriyle de solu- num yapar.
Sürüngenlerin akciğerlerinden bulunan bölmeler solu- num yüzeyini yeterli düzeyde genişletir.
Kuşlarda akciğerler vücut boşluklarında ve kemik içle- rinde bulunan hava keseleriyle bağlantılıdır. Hava kese- lerinde depolanan hava (O2) kuşların yükseklerde uça- bilmesine yardımcı olur.
Memeli canlılarda akciğerlerin yüzeyi alveol denilen hava kesecikleriyle genişletilmiştir. Alveollerin etrafı yoğun kılcal damar ağıyla çevrilmiştir.
Kurbağalarda ve akciğerli balıklarda birden fazla solu- num organı bulunur. Akciğerli balıklar, akciğer ve solun- gaç solunumu yapabilir.
Omurgalılarda akciğer yapıları
Tüm solunum organlarında yüzey genişleten yapıların olması ve gaz alış verişinin nemli yüzeylerden yapılması ortak bir özelliktir.
SOLUNUM PİGMENTLERİ
Omurgalı ve omurgasız hayvanlarda bulunan solunum pigmentleri, hemoglobin, hemosiyanin, hemoeritrin ve klorokruorin olmak üzere dört çeşittir.
Tüm solunum pigmentleri metalloprotein (metal + prote- in) yapısındadır. Bu pigmentlerin en önemli özelliği O2
ile kolayca birleşip ayrılabilmeleridir (tersinir tepkime).
Hemoglobin: Yapısındaki metal demirdir. Kana kırmızı renk verir. Tüm omurgalılarda alyuvar içinde, yumuşakçalarda ve halkalı solucanda plazma içinde bulunur.
Hemosiyanin: Yapısında bakır bulunur, mavi renk verir. Yumuşakçalarda plazma içinde bulunur.
Hemoeritrin ve klorokruorin demir içerir. Bu pig- mentler halkalı solucanda plazma içinde bulunur.
Hemoeritrin kırmızı renk oluştururken, klorokruorin yeşil renk verir.
2. İNSANDA SOLUNUM SİSTEMİ
İnsanda solunum sistemi organları, burun, yutak, gırtlak, soluk borusu ve akciğerlerdir.
Burun mukozasında (iç yüzeyinde) bulunan yoğun kılcal damarlar alınan havanın ısıtılma- sını sağlar.
Yutakta bulunan kapakçık (küçük dil = epiglottis) besinlerin yutulması sırasında so- luk borusunu kapatır.
Gırtlak, solunan havanın soluk borusuna iletil- mesini sağlar. Gırtlak iç yüzeyinde bulunan epitel doku hücreleri ses tellerini oluşturur.
Soluk borusunun iç yüzeyi silli epitel doku ile kaplıdır. Siller solunan havadaki toz parçacık- larını tutar. Tutulan bu maddeler goblet hüc- relerinin salgıladığı mukus ile dışarı atılır. Ök- sürme refleksi bu olayda etkilidir. Soluk borusu iki kola ayrılarak bronşları oluşturur.
Bronşlar akciğerde bronşçuk denilen ince dal- lara ayrılır. Bronşcuklar alveol denilen küçük keseciklere açılır.
Alveloller sadece memeli canlıların akciğerle- rinde bulunur. Yaklaşık 0,2 mm çapında olan alveoller solunum yüzeyinin 100 m2’ye kadar
7 1 6 genişlemesini sağlar. Bir akciğerde yaklaşık 300 milyon alveol bulunur.
Alveollerin iç çeperi tek katlı yassı epitel do- kudan oluşur. Bu hücrelerin salgıladığı lipoprotein içerikli salgı, alveol yüzeyinin sürek- li nemli kalmasını ve soluk alıp vermede daha az kas gücünün harcanmasını sağlar.
Akciğerlerin etrafında iki katlı zar (pleura) bu- lunur. Zarların arasında bulunan pleura sıvısı soluk alıp vermeyi kolaylaştırır.
A. SOLUK ALIP VERME MEKANİZMASI
Soluk alıp vermede diyafram ve kaburgalar arası kaslar görev alır.
Diyafram; karın ve göğüs boşluğunu ayıran zar şeklin- deki kas yapısıdır. Normal duruşu kubbe şeklindedir.
Soluk alma sırasında kasılarak düzleşir.
SOLUK ALMA
Diyaframın ve kaburgalar arası kasların kasılmasıyla göğüs boşluğunun hacmi artar. Artan hacim, iç ba- sıncın atmosfer basıncından daha düşük olmasına neden olarak soluk almayı sağlar.
Kaburgalar arası kasların kasılmasıyla kaburga uçları yukarı doğru hareket eder.
Göğüs boşluğu hacminin artması karın boşluğu hacmini azaltarak, karın boşluğundaki basıncı artırır.
SOLUK VERME
Kaburgalar arası kaslar ve diyafram gevşer. Bu durum göğüs boşluğunun hacmini azaltır, iç basın- cını artırır. Artan iç basınç akciğerlerdeki havanın dışarıya atılmasını sağlar.
Soluk alıp verme, merkezi sinir sisteminin omurilik soğanı bölümü tarafından kontrol edilir.
B. SOLUNUM GAZLARININ TAŞINMASI I. O
2TAŞINMASI
Alveollerdeki havadan kana geçen O2’nin % 98’i alyu- varlardaki hemoglobin ile % 2’si de çözünerek (erimiş halde) kan plazmasıyla taşınır.
Hemoglobin: Kana kırmızı rengi veren demirli protein- dir. En önemli özelliği O2 ile tersinir tepkime verebilme- sidir. Yani oksijenin yoğun olduğu dokularda oksijeni tutar (oksihemoglobin = HbO2 oluşur), oksijen yoğunlu- ğu düşük olan dokularda oksijeni bırakır.
Akciğer kılcallarında
Hemoglobin + O2 Oksihemoglobin
Doku kılcallarında
Oksihemoglobin Hemoglobin + O2
CO (karbonmonoksit) hemoglobin ile kolayca birleşir ancak O2 gibi hemoglobinden kolayca ayrılmaz. Bu durum hemoglobinin O2 tutma kapasitesini azaltır.
Dokulara yeterli O2 taşınamamasına neden olan bu olaya karbonmonoksit zehirlenmesi denir.
Deniz seviyesinden yükseğe çıkıldıkça havadaki O2
oranı azalır. Bu nedenle hemoglobinin tutacağı O2
miktarı düşer. Yüksek rakımlı bölgelerde yaşayan insanlarda kandaki alyuvar sayısının diğer insanlara göre daha fazla olması, bu olumsuz durumun gide- rilmesini sağlar.
II. CO
2TAŞINMASI
Dokularda oluşan CO2’nin çok az kısmı kan plazmasıyla ve hemoglobin ile taşınırken, çok büyük kısmı ise kar- bonik asit olarak taşınır.
CO2’nin taşınmasında sırasıyla aşağıdaki olaylar görü- lür:
a) CO2’nin difüzyonla alyuvara geçmesi
b) enzimi 2 3
hidraz Karbonikan 2
2 H O H CO (karbonik asit)
CO
c) H2CO3HHCO3 (bikarbonat iyonu)
d) Bikarbonat iyonlarının (HCO3) kan plazmasına geçmesi (Hidrojen iyonlarının alyuvar içinde kalma- sı, kan plazmasındaki pH dengesinin korunmasında etkilidir.)
e) Akciğer kılcallarında, HCO tekrar alyuvar içine 3 difüzyonla geçer ve ters reaksiyonla CO2 açığa çı- kar.
2 2 3 2
3 H H CO H O CO
HCO
f) Akciğer kılcallarından alveollerdeki havaya geçen CO2, soluk verme ile vücuttan uzaklaştırılır.
Kandaki CO2 yoğunluğunun artması kan asitliğini artırır (pH düşer). Bu durum omurilik soğanını ve beyindeki solunum merkezlerini uyararak diyafram ve kaburgalar arası kasların kasılma hızını artırır.
Böylece CO2’nin vücuttan atılma hızı artarak kan pH’ı normale döner.
Solunum gazları (CO2 ve O2) ve azot kanda ve diğer vücut sıvılarında çözünmüş halde bulunur. Dış or- tamdaki basıncın aniden düşmesi bu moleküllerin gaz haline geçmesine neden olur. Gaz haline geçen CO2 ve O2 kısmen dokular tarafından alınabilir ya da hemoglobine bağlanabilir ancak azot bağ yapama- dığından damar içinde hava kabarcıkları oluşturarak damarların tıkanmasına yol açar. Bu olaya vurgun denir.
1. Solunum reaksiyonlarında aşağıdaki molekül- lerden hangisinin oluşumu oksijenli solunu- mun gerçekleştiğini kanıtlar?
A) Fosfogliserik asit B) Asetil Co A C) Karbondioksit D) Pirüvik asit E) Fruktoz di fosfat
2. Solunum olayları ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Glikoliz evresi tüm canlıların solunumunda gözlenir.
B) Oksidatif fosforilasyon ökaryot hücrelerin mito- kondrilerinde gözlenir.
C) Etil alkol fermantasyonunda CO2 çıkışı görülür.
D) Laktik asit fermantasyonunda oksidatif fosforilasyon ile 4 ATP üretilir.
E) Elektron taşıma sisteminde iş gören NAD ve FAD birer koenzimdir.
3. Aşağıdaki reaksiyonların hangisinde en fazla enerji üretilir?
A) 1 molekül fruktoz di fosfatın CO2 ve H2O’ya parçalanması
B) Glikozun pirüvik asite parçalanması C) Glikozun laktik asite parçalanması
D) 1 molekül glikoz mono fosfatin CO2 ve H2O’ya parçalanması
E) Maltozun laktik aside parçalanması
4. I. Pirüvik asit oluşumu
II. Substrat düzeyde fosforilasyon III. CO2 çıkışı
Yukarıda verilen olaylardan hangileri etil alkol ve laktik asit fermantasyonunun ortak özellik- leridir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
5. I. Fotosentez II. Glikoliz
III. Pirüvik asitin asetil Co A’ya yıkımı
Yukarıdaki biyokimyasal tepkimelerinin hangi- lerinde fosforilasyon olayları gözlenir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
6. I. NAD’ın yükseltgenmesi II. CO2’in oluşumu III. Pirüvik asitin oluşumu
Etil alkol fermantasyonunda yukarıdaki olayla- rın gerçekleşme sırası hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) I-II-III B) II-I-III C) III-II-I D) II-III-I E) I-III-II
7.
Glikoz I
Pirüvik asit
2Etil alkol + CO2
III
IV
6CO2 + 6H2O 2 laktik asit II
Yukarıdaki olayların hangilerinde substrat düzeyde fosforilasyon ile ATP sentezlenir?
A) I ve III B) II ve III C) III ve IV D) I ve IV E) I, II, III ve IV
8. Glikoz I PGAL II PGAIII Pirüvik asit Yukarıdaki reaksiyonlar sırasında gerçekleşen olaylar ile ilgili verilen açıklamalardan hangisi yanlıştır?
A) Sadece I nolu olayda ATP tüketimi gözlenir.
B) II nolu bölgede ATP sentezi gerçekleşir.
C) I, II ve III nolu olaylar sitoplazmada gerçekleşir.
D) III nolu dönüşümde NAD’ın yükseltgenmesi gözlenir.
E) I, II ve III nolu olayların tümü glikoliz olarak ad- landırılır.
Ç Ö Z Ü M L Ü T E S T
7 1 8 9. I. Glikozun aktivasyonu
II. Pirüvik asitin oluşumu III. CO2 oluşumu
Oksijenli solunumda gerçekleşen yukarıdaki olaylardan hangileri glikoliz evresinde gerçek- leşir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
10. Ökaryot bir bitki hücresinde oksidatif fosforilasyon ile sentezlenen ATP’ler;
I. Aktif taşıma II. Nişasta sentezi III. Glikoz sentezi
yukarıdaki olaylarından hangilerinin gerçek- leşmesinde kullanılır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
11.
Işıkta tutuluyor Çimlenmekte olan tohum
Karanlık ortam
Canlı böcekler
I II
III
Karanlık ortam
Yukarıdaki deney düzeneklerinin hangilerinde kap içerisindeki mumun kısa sürede söndüğü gözlenir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
12. Oksijenli solunumda gözlenen, I. NAD’ın indirgenmesi II. H2O oluşumu III. ATP sentezi
olaylarından hangileri mitokondride gerçekle- şir?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
13. I. Glikoz 2 pirüvik 2 Etil asit alkol II. Glikoz 2 pirüvik 2 laktik
asit asit
Yukarıdaki dönüşüm olayları için;
I. Üretilen ATP sayısı II. Fosforilasyon çeşidi III. Hücrede gerçekleştiği yapı özelliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
14. 2 Molekül glikozun etil alkol fermantasyonu ile yıkımıyla üretilen ATP (X) ve CO2 (Y) miktarı hangi seçenekte doğru verilmiştir?
X Y
A) 2 4
B) 4 2
C) 8 4
D) 8 8
E) 2 2
15. – Ekzergonik bir reaksiyondur.
– CO2 çıkışı gözlenir.
– Organik maddenin organik maddeye dönü- şüm olayıdır.
Yukarıda verilen açıklamalar aşağıdaki olaylar- dan hangisine aittir?
A) Oksijenli solunum B) Etil alkol fermantasyonu C) Glikoliz
D) Fotosentez
E) Laktik asit fermantasyonu
16. Aşağıdaki canlılardan hangisinde solunum enzimleri mezozom yapısında bulunur?
A) Mavi- yeşil alg B) Bakteri C) Öglena D) Küf mantarı E) Plazmodyum
1. Fosfogliserik asit, pirüvik asit ve fruktoz di fosfat molekülleri glikoliz evresinde oluşur. Glikoliz tüm solunum çeşitlerinde gözlenir. CO2 oluşumu etil al- kol fermantasyonu ve oksijenli solunumda gözle- nir.
Cevap B’dir.
2. Tüm fermantasyon olaylarında substrat düzeyde fosforilasyon ile 4ATP üretilir.
Cevap D’dir.
3. A seçeneğindeki olayla net 40 ATP B seçeneğindeki olayla net 2 ATP C seçeneğindeki olayla net 2 ATP D seçeneğindeki olayla net 38 ATP E seçeneğindeki olayla net 4 ATP üretilir.
Cevap A’dır.
4. Etil alkol ve laktik asit fermantasyonunda substrat düzeyde fosforilasyon ile 4 ATP üretilir. Glikoliz olayı tüm solunum çeşitlerinde gerçekleşir. CO2
çıkışı laktik asit fermantasyonunda yoktur.
Cevap C’dir.
5. I nolu olayda fotofosforilasyon, II’de substrat düze- yinde fosforilasyon, III’de oksidatif fosforilasyon gözlenir.
Cevap E’dir.
6. Etil alkol fermantasyonunda öncüllerdeki olaylar III- II- I şeklinde gerçekleşir.
Cevap C’dir.
7. II ve IV nolu olaylarda ATP sentezi görülmez. I ve III nolu olaylarda substrat düzeyde fosforilasyon görülür.
Cevap A’dır.
8. Verilen lll olayda da NAD’ın yükseltgenmesi gö- rülmez.
Cevap D’dir.
9. Glikozun ATP tüketerek aktifleşmesi ve pirüvik asit oluşumu glikoliz evresinde gözlenir. CO2 çıkışı ise ara basamak ( Pirüvik asit Asetil Co A) ve krebs devrinde gözlenir.
Cevap C’dir.
10. Bitki hücrelerinde glikoz sentezi için gerekli enerji fotofosforilasyon ile üretilir.
Cevap C’dir.
11. II ve III nolu düzeneklerde CO2 nin açığa çıkışı mumun kısa sürede sönmesini sağlar. I nolu dü- zenekte bitki fotosentez yapar ve O2 açığa çıkarır.
Cevap D’dir.
12. Oksijenli solunumda öncüllerde verilen üç olay da mitokondrilerde gerçekleşir.
Cevap E’dir.
13. Etil alkol ve laktik asit fermantasyonu hücrenin sitoplazmasında gerçekleşir. Substrat düzeyde fosforilasyonla 4ATP üretilir.
Cevap E’dir.
14. 1 molekül glikozun etil alkol ile yıkımı ile 4ATP, 2CO2 üretilir. 2 molekül glikozun etil alkol ile yıkımı ile 8ATP, 4CO2, üretilir.
Cevap C’dir.
15. Verilen bilgiler etil alkol fermantasyonunun açıkla- malarıdır.
Cevap B’dir.
16. Oksijenli solunum enzimlerini mezozom yapısında bulunduran canlı grubu bakterilerdir.
Cevap B’dir.
.
Ç Ö Z Ü M L E R
7 2 0 1. Deniz seviyesinden yükseklere doğru çıkıldık-
ça farklı yükseklikte yaşayan insanların alyuvar ve akyuvar miktarlarını gösteren grafik aşağı- dakilerden hangisidir?
( : Alyuvar : Akyuvar)
A) B)
C) D)
E)
Yükseklik
Miktar Miktar
Miktar Miktar
Miktar
Yükseklik
Yükseklik Yükseklik
Yükseklik
2. I. Kanda karbondioksit miktarında artma II. Kas hareketinin artması
III. Ortamdaki oksijen basıncının düşük olması Yukarıdaki özelliklerden hangileri insanda soluk alıp verme hızını arttırır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
3. Holozoik beslenen bir canlının sindirim siste- minde meydana gelen,
I. Besin emilimi II. Enzim ekzositozu III. Polimer yıkımı
IV. Sindirim boşluğunda monomer besin miktarı- nın azalması
olaylarının oluş sırası aşağıdakilerden hangi- sinde doğru olarak verilmiştir?
A) I, II, III, IV B) II, III, I, IV C) III, I, IV, II D) III, II, IV, I E) IV, II, III, I
4. Yüksek bir dağa tırmanan insanda aşağıdaki- lerden hangisi en son gerçekleşir?
A) Kandaki oksihemoglobin miktarının azalması B) Alyuvar sayısının artması
C) Metabolizmanın hızlanması D) Soluk alıp verme hızının artması E) Kalp atım sayısının artması
5. I. Karbonik asit oluşumu II. H+’nin taşınması
III. HCO (bikarbonat iyonu) oluşumu 3
IV. Karbonik anhidrazın tersinir tepkimeyi gerçek- leştirmesi
İnsanlarda karbondioksitin taşınması sırasında gerçekleşen yukarıdaki olaylardan hangileri al- yuvarlarda yapılır?
A) I, II ve III B) II, III ve IV C) I, III ve IV D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
6. Kanın akciğer kılcallarından geçişi sırasında, I. Hemoglobin oksijene bağlanır.
II. Plazmada bikarbonat iyonları azalır.
III. Oksihemoglobin miktarı artar.
olaylarından hangileri gerçekleşir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
7. I. Sitrullin + NH3 Arginin + H2O II. Pirüvat CO2 + H2O
III. Hemoglobin + O2 Oksihemoglobin
İnsanlarda, yukarıdaki metabolik olayların gerçekleştiği yerler aşağıdakilerden hangisi olabilir?
I II III
A) Karaciğer Mide Alveol
hücreleri hücreleri kılcalları B) Böbrek Karaciğer Alveol
hücreleri hücreleri kılcallları
C) Böbrek Kas Akyuvar
hücreleri hücreleri
D) Safra Kas Doku
kesesi hücreleri kılcalları
E) Karaciğer Sinir Doku
hücreleri hücreleri kılcalları
K O N U T E K R A R T E S T İ
8. İnsanlarda karbondioksitin taşınması sırasında meydana gelen bazı olaylar şunlardır:
I. Karbonik asit (H2CO3) oluşumu
II. Bikarbonat iyonlarının (HCO ) oluşumu 3 III. Hidrojen iyonlarının (H+) taşınması
IV. Karbonik asitin su ve karbondioksite ayrışma- sı
Bu olaylardan hangileri her zaman alyuvar içinde gerçekleşir?
A) I, II ve III B) I, II ve IV C) I, III ve IV D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
9. Ergin kurbağalar akciğerleri olduğu halde, nemli ve ince derileri ile de gaz alışverişi yapar.
Bu durumu kurbağalara ait,
I. Akciğerlerin solunum yüzeyinin geniş olma- ması
II. Vücut sıcaklıklarının çevre sıcaklığı değişimle- rinden doğrudan etkilenmesi
III. Enerji ihtiyaçlarının fazla olması özelliklerinden hangileri açıklar?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
10. Aşağıdakilerden hangisi gözeneklerin ve lentiselin (kovucuğun) ortak özelliğidir?
A) Yaprakta bulunmaları
B) Açılıp kapanabilme özelliğinde olmaları C) Gaz alışverişinde görev almaları D) İki hücreden meydana gelmeleri
E) Pleromun farklılaşmasından meydana gelme- leri
11. I. Kuş II. Kurbağa III. Balık IV. Yılan
Yukarıdaki canlılardan hangilerinin kalbinde, temiz ve kirli kan karışmaz?
A) I ve III B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) I, III ve IV
12. Soluk verme sırasında aşağıdakilerden hangisi en son gerçekleşir?
A) Diyafram kası kasılır.
B) Göğüs kafesi genişler.
C) Göğüs boşluğu hacmi artar.
D) Göğüs boşluğu hacmi azalır.
E) Akciğer iç basıncı azalır.
13. I. CO2 + H2O KarbonikanhidrazH2CO3
II. H2CO3 H+ + HCO3- III. Hb + O2 HbO2
IV. HCO3 + H+ H2CO3
V. H2CO3 KarbonikanhidrazCO2 + H2O Yukarıdakilerden hangileri alyuvar hücreleri içinde gerçekleşir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I, II ve III D) III, IV ve V E) I, II, III, IV ve V
14. Aşağıdakilerden hangisi solunum pigmentleri- nin ortak özelliklerinden değildir?
A) Protein yapılı olmaları.
B) Oksijenle kolay birleşmeleri.
C) Karbondioksitle kolay birleşmeleri.
D) Kanın O2 taşıma kapasitesini artırmaları.
E) Hemoglobin ile taşınmaları.
15. Aşağıdakilerden hangisi deniz seviyesinden yükseklere çıkıldığında solup alıp verme hızı- nın artmasının temel nedenidir?
A) Metabolizma hızının artması B) Kalp atışının hızlanması C) CO2 miktarının artması D) Oksijen miktarının azalması E) Kan basıncının artması
