Solunum Sistemi

(1)

Solunum Sistemi

Dicle Aras

Solunum sistemi, solunum yolları anatomisi, akciğerlerin temel anatomisi, akciğer hacim ve kapasiteleri, akciğerlerde gaz değişimi,

(2)

Solunum Sistemi

Solunum sisteminin temel görevi dış ortam ile vücut arasındaki gaz değişimini sağlamaktır.

Bunun için O₂ temin eder ve metabolizma sonucu kanda biriken CO₂’yi dışarı atar.

CO₂’nin kandan uzaklaştırılması ve O’in kana karışması işlemleri akciğerlerde gerçekleşir.

(3)

Solunum Sistemi

Solunum sistemi; solunum yolları (ağız, burun, larinks, trakea, bronşlar, bronşioller, alveoller), akciğerler ve solunum kaslarından oluşmuştur.

_{Solunum sisteminin} _{diğer görevleri} _ise;

Ses oluşumu sağlamak,

Balon şişirme, üfleme, gülme, hapşırma gibi günlük aktiviteler,

Vücut pH’ının sabit tutulması ve

(4)

Solunum Sistemi

Akciğerler ile kan arasındaki O₂ ve CO₂ değişimi ventilasyon ve difüzyondur.

Havanın akciğerlere mekanik olarak girip çıkmasına ventilasyon denir.

Difüzyon ise moleküllerin yüksek

konsantrasyondan düşük oldukları konsantrasyona doğru yaptıkları rastgele hareketlerdir.

(5)

Solunum Sistemi

Ventilasyon ile akciğerlere alınan havadaki O miktarı, venöz kandaki O miktarından daha yüksek olduğu için O, akciğerlerden kana doğru difüze olur.

(6)

Solunum Sistemi

Egzersizle birlikte ventilasyon hacminde artış olur. Dinlenik hacim 6 L/dk iken egzersiz ventilasyon hacmi 160 L/dk’ya hatta elit sporcularda daha yüksek değerlere ulaşabilir.

(7)

Solunum Sistemi

Akciğerlerdeki bu büyük ve ani değişiklikler hassas ve karmaşık bir kontrol sistemi gerektirir.

Bu kontrol sistemi; alveollerdeki hava ile kan arasındaki gaz değişiminin ve normal kan pH’ının en iyi şekilde devam ettirilmesini sağlar.

(8)

Solunum Yolları Anatomisi

Burun ve burun boşluğu;

Burun, kemik ve kıkırdak dokudan oluşan deri ile örtülü bir organdır.

Normalde havanın vücuda girdiği yerdir ve 2 burun deliği bulunur.

(9)

Solunum Yolları Anatomisi

Burun deliklerinde bulunan kıllar hava ile taşınan büyük toz parçacıklarının solunum yoluna girişini engeller.

Burun boşluğu veya ağız boşluğu ile solunum yollarına giren hava süzülür, ısıtılır ve nemlenir.

(10)

Solunum Yolları Anatomisi

Burun mukozasında yer alan silia adı verilen epitelyal uzantıların hareketleri ince mukus tabakası ve havadan elimine edilen toz parçalarını farinkse doğru iter.

Farinkse ulaşan mukus yutularak mideye ulaşır.

(11)

Solunum Yolları Anatomisi

Paranazal sinüsler;

Kafatası kemikleri içinde (frontal, sifenoid) yer alan içi hava dolu boşluklardır, burun boşluğuna açılırlar.

(12)

Solunum Yolları Anatomisi

Mukus üretir ve bu mukus burun boşluğuna boşalır.

Temel fonksiyonları kafatasının ağırlığını azaltmaktır, ayrıca ses için rezonans görevi vardır.

(13)

Solunum Yolları Anatomisi

Farinks;

Burun ve larinks arasındaki geçiş yoludur, ağız boşluğunun arkasındadır.

(14)

Solunum Yolları Anatomisi

Yiyeceklerin ağız boşluğundan özefagusa, havanın ise burun boşluğundan larinkse geçişini sağlar.

Vokal ses oluşumuna da yardım eder.

(15)

Solunum Yolları Anatomisi

Larinks;

• Treakeanın başlangıç noktasında genişlediği bölümdür.

(16)

Solunum Yolları Anatomisi

Ses telleri larinksin içerisinde yer alırlar ses üretiminde görevlidirler.

Normal solunumda ses telleri gevşek pozisyondadır ve teller arasında kalan boşluğa glottis denir.

Yiyecek ve sıvı maddeler yutulduğunda glottis kapanır.

(17)

(18)

(19)

Solunum Yolları Anatomisi

Trakea;

Trakea 2.5 cm çapında 12.5 cm uzunluğunda esnek silindirik bir tüptür.

(20)

Solunum Yolları Anatomisi

Havayı toraks boşluğuna alır ve dışarı verir, havayı taşıyan en önemli borudur.

Yabancı maddeleri filtreleme yapar, yakalar ve dışarı atar.

Yapısında kıkırdak halkalar ve bunların arasında kaslar bulunur.

(21)

Solunum Yolları Anatomisi

Bronkuslar, bronşioller, alveoller;

Trakeadan ayrılarak havayı akciğerlere taşıyan hava yollarına bronkus denir.

(22)

Solunum Yolları Anatomisi

Bronşioller akciğer içinde gittikçe küçülürler, kıkırdak yapılar kaybolur ve sonunda alveoller olarak sonlanırlar.

Gaz değişimin gerçekleştiği, akciğerlerin fonksiyonel birimleri ise alveollerdir.

(23)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Toraks boşluğunda, sağda ve solda iki akciğer (A) bulunur. Her akciğerin bir apeks birde bazal kısmı vardır.

(24)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Sol akciğer üst ve alt olmak üzere 2 ana lob içerir.

Her lob, kendi içinde 10 bronkopulmoner segmente ayrılır.

Akciğerlerin üzerini viseral ve parietal plevra (iki katlı zar doku) örter.

(25)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Viseral (iç) ve parietal plevra (dış) arsındaki potansiyel boşluğa plevral kavite adı verilir.

İçteki zarın iç kısmı A’lara, dıştaki zarın dış kısmı da kostalara ve diyaframa bağlıdır.

(26)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

(27)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Hava, burun ve ağız yoluyla boğaz olarak da bilinen farinks’e ulaşır.

Farinksten geçen hava, ses tellerini içeren larinks’e oradan da trakea’ya ulaşır.

(28)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Trakea, A’larda bronşlara ve sonra da bronşiollere ayrılır.

Bronşioller, gaz değişiminin meydana geldiği hava kesesi şeklindeki alveollerde sonlanır.

(29)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Konkalar, burun ile sinüslerin arasındaki duvarda yerleşen ve

her iki tarafta 3'er tane

bulunan kemik ve bunu saran yumuşak dokudan ibarettir.

Bu etler burun içi yüzeyini arttırarak

nemlendirme ve ısıtma

(30)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

(31)

(32)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

(33)

(34)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

(35)

(36)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Vücudumuzda 300 milyondan fazla alveol vardır.

Elastik, ince ve zarımsı duvarları gaz değişimi için uygun yüzeylerdir.

A’larda gaz değişimi burada yapıldığından en çok kapiller damara alveoller sahiptir. Alveol hücreleri ve kapiller kan arasında difüzyon oluşur.

(37)

(38)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

(39)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Alveollerde bulunan O kapiller kana ve kapiller kanda bulunan CO₂ de alveollere geçer.

Dinlenme sırasında yaklaşık 250 ml O alveollerden kana ve 200 ml CO₂ de kandan alveollere geçer.

(40)

Akciğerlerin Temel Anatomisi

3.9.2015 40

Gaz değişimine katılmayan; ağız, burun, farinks, larinks,

trakea, bronşlar ve

bronşiollere ‘iletim bölgesi’,

(41)

Ventilasyon

Ventilasyonda, havanın A’lara girmesine inspirasyon, A’lardan çıkmasına ise ekspirasyon denir.

İnspirasyon: Diyafram ve eksternal interkostal kasların çalışmasıyla sağlanan aktif bir harekettir.

(42)

Ventilasyon

Diyafram kası kasıldığında karın boşluğundaki organları aşağı ve öne doğru iter.

Kaburgalar arasındaki eksternal interkostal kaslar ve pektoralis minör kası kaburgaları yukarı dışa doğru kaldırır.

Sternokleidomasteoid kası da sternumu yukarı kaldırır.

(43)

Ventilasyon

Göğüs kafesi büyüyünce A hacmi genişler ve A’lar içindeki intrapulmoner basınç azalarak vücudun dışındaki basınçtan düşük hale gelir.

(44)

Ventilasyon

Egzersiz sırasındaki gibi derin inspirasyonlarda, göğüs ve boyun bölgesindeki diğer bazı kaslar da göğüs kafesinin genişletilmesine yardımcı olur.

(45)

Ventilasyon

Ekspirasyon: Dinlenme sırasında ekspirasyon pasif bir harekettir. Ekspirasyon, inspirasyon ile kasılan kasların gevşemesi ve A’ların

elastik geri çekilimi ile gerçekleşir.

(46)

Ventilasyon

Egzersiz gibi zorlayıcı durumlarda ekspirasyonda aktif hale gelir. İnternal interkostal kaslar kasılarak kostaları aşağı doğru çeker.

Ayrıca karın kasları da kasılır ve karın içi intra-abdominal basınç artar. Böylece diyafram dinlenik pozisyonuna daha kolay döner.

Karın kaslarının kasılması ayrıca göğüs kafesinin aşağı ve içeri çekilmesini sağlar.

(47)

(48)

Ventilasyon

(49)

(50)

Ventilasyon

Solunum sırasında görülen basınç değişiklikleri, intra-torasik ve intra-abdominal, solunuma yardımcı olmanın yanında venöz kanın kalbe geri dönüşünde de etkilidir.

Basınçlar artınca kan büyük vene iletilir, ven sıkışarak kanı kalbe boşaltır. Basınçlar azalınca ven genişler ve kan ile dolar. Bu hareketler venöz dönüşün temelini oluşturur.

(51)

Maksimum Dakika Ventilasyonu (MDV)

Bir dakika içerisinde A’lara giren veya çıkan hava miktarına MDV ya da solunum dakika ventilasyonu (SDV) denir.

MDV, tidal volüm (TV) veya solunum volümü (SV) ile solunum frekansının (SF) çarpımıdır.

(52)

Maksimum Dakika Ventilasyonu (MDV)

Dinlenme ventilasyonu: MDV dinlenik durumda, yaşa ve cinsiyete bağlı olarak değişir. Kadınların MDV daha azdır.

Dinlenme sırasında ortalama SV 0.50 L/dk ve SF 12’dir. Öyleyse ortalama MDV 6L kadardır.

(53)

Maksimum Dakika Ventilasyonu (MDV)

Egzersiz ventilasyonu: Egzersizle birlikte MDV artışının en önemli nedeni kasların O ihtiyacının ve vücut tarafından üretilen CO₂’nin artmasıdır.

(54)

Maksimum Dakika Ventilasyonu (MDV)

SF ise özellikle de kısa süreli maksimal egzersizlerde 35-40 soluk/dk’ya çıkabilmektedir.

SV ve SF’nin artmasıyla MDV, erkeklerde 180L/dk’ya ve kadınlarda 130 L/dk’ya ulaşabilir. Antrenmansız kişilerin egzersiz MDV’leri daha düşüktür. Ancak daha yüksek ventilasyon değerlerine sahiptirler. Çünkü ventilasyon verimleri düşüktür.

(55)

Alveolar Ventilasyon ve Anatomik Ölü Boşluk

Her solukta A’lara alınan havanın tamamı alveollere ulaşıp gaz

değişimine katılamaz. Bir miktar hava; burun, ağız, farinks, trakea, bronşlar ve bronşiollerde kalır.

(56)

Alveolar Ventilasyon ve Anatomik Ölü Boşluk

Alveollere ulaşan ve gaz değişimine katılan havaya alveolar

ventilasyon denir.

Alveolar ventilasyonun hacmi; SV’ye, SF’ye ve anatomik ölü boşluğun miktarına bağlıdır.

Genellikle 0.50 L’lik solunumun, 0.35 L’si alveol yüzeylerine ulaşabilir.

(57)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Spirometri;

Akciğer ventilasyonunun incelenmesinde akciğerlere giren ve çıkan hava miktarlarının kaydedilmesidir.

Spirometre;

Spirometri işlemini yapan cihazlar.

(58)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

(59)

(60)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

(61)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

A. Statik Akciğer Hacimleri;

1. Soluk hacmi

2. İnspirasyon yedek hacmi

3. Ekspirasyon yedek hacmi

4. Rezidüel (artık) hacim

B. Dinamik Akciğer Hacimleri;

(62)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Soluk hacmi; normal solunum ile akciğerlere alınan veya akciğerlerden çıkan havanın hacmidir.

Ortalama miktarı 500 ml kadardır.

(63)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

İnspirasyon yedek hacmi (İYH); Normalin üstünde, derin bir inspirasyon ile inspire edilebilen havanın volümüdür.

(64)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Ekspirasyon yedek hacmi (EY); Normalin üstünde, derin bir ekspirasyon ile ekspire edilebilen havanın volümüdür.

Ortalama miktarı 1100 ml’dir.

(65)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Rezidüel (artık) hacim; en zorlu bir ekspirasyondan sonra bile akciğerlerde kalan havanın miktarıdır.

(66)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Zorlu ekspirasyon hacmi; akciğer fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılan testlerden birisidir.

Zamana karşı akciğerlerden çıkartılan hava miktarını tanımlamak için kullanılır.

Bunun için ekspirasyonun birinci saniyesinde çıkartılan hava miktarını ölçülür ve buna FEV1 denir.

(67)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

FEV1 in zorlu vital kapasiteye (FEV1/FVC) oranı yaklaşık % 80 kadardır.

(68)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Maksimum istemli ventilasyon; kişinin bir dakikada alabileceği maksimum hava miktarıdır.

Kişi 15 sn süresince hızlı ve derin soluk alıp verir. Bu süre içerisinde alabildiği hava miktarı 4 ile çarpılarak maksimum hava miktarı saptanır.

(69)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Solunum döngüsündeki olaylar tanımlanırken bazen akciğer hacimlerinin iki yada daha fazlasının bir arada ifade edilmesi gerekebilir.

(70)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

A. Akciğer kapasiteleri;

1. Vital kapasite

2. İnspirasyon kapasitesi

3. Fonksiyonel artık kapasite

4. Toplam akciğer kapasitesi

(71)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Vital kapasite (VK); maksimal inspirasyondan sonra A’lardan verilebilen hava hacmidir.

VK; solunum hacmi, inspirasyon yedek hacmi ve ekspirasyon yedek hacminden oluşur.

(72)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

İnspirasyon kapasitesi (İK); normal istirahat ekspirasyon düzeyinden sonra maksimal bir inspirasyonla alınan hava hacmidir.

İK, solunum hacmi ve inspirasyon yedek hacminden oluşur. Değeri yaklaşık 3000+500= 3500 ml’dir.

(73)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

(74)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Fonksiyonel rezidüel kapasite (FRK); normal ekspirasyon sonrasında A’larda kalan hava hacmidir.

FRK; rezidüel volümden ve ekspirasyon yedek volümünden oluşur.

Değeri yaklaşık 1100+1200= 3100 ml’dir.

(75)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Total akciğer kapasitesi (TAK); maksimal inspirasyon sonrasında A’larda bulunan toplam havanın hacmidir.

(76)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Yüzme sporu dışında antrenmanın bu A kapasiteleri üzerinde fazla etkisi yoktur.

Bu volüm ve kapasiteler vücut büyüklüğü ve pozisyonuna bağlı olarak değişiklik gösterir.

(77)

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Tüm akciğer hacim ve kapasiteleri, kadınlarda erkeklerinkinden % 20-25 daha düşüktür.

(78)

Akciğerlerde Gaz Değişimi

Akciğerlerdeki gaz değişimine pulmoner difüzyon denir. İki önemli görevi vardır. Bunlar;

1. hücrelerde oksidatif enerji üretiminde kullanıldığı için kandaki miktarı azalan O seviyesini yükseltmek,

2. venöz kanla gelen CO₂’nin A’lara geçişini sağlamaktır.

(79)

Akciğerlerde Gaz Değişimi

Pulmoner difüzyon; A’lara O getiren hava (ventilasyon) ve A’lardan O alarak CO₂’yi bırakan kan (perfüzyon) olarak iki bölümden oluşur.

Hava pulmoner ventilasyon ile A’lara gelir.

(80)

Akciğerlerde Gaz Değişimi

A kapiller damarları, A’daki alveollerin etrafını çevreler.

Kapiller damarların ve alveollerin duvarları gaz değişimini sağlayacak şekilde incedir.

Bu şekilde alveoller ile A kapiller damarları arasında gaz değişimi gerçekleşir ve O kana, kandaki CO₂ de A’lara geçer.

(81)

(82)

Gazların Kısmi Basıncı

Solunan hava bir gaz karışımıdır.

Gazlar karışımdaki konsantrasyonları oranında belli bir basınca sahiptirler.

Bir gaz karışımı içinde her bir gazın uyguladığı bireysel basınca kısmı veya parsiyel basınç denir.

(83)

Gazların Kısmi Basıncı

Dalton’un gaz kanunlarına göre, bir gaz karışımının toplam basıncı karışımdaki gazların kısmi basınçlarının toplamına eşittir. Solunan hava % 79.04 nitrojen, % 20.93 O ve % 0.03 CO₂’den

(84)

Gazların Kısmi Basıncı

Buna göre havadaki nitrojenin kısmi basıncı 600.7 mmHg, O’nınki 159.0 mmHg (PO) ve CO₂’ninki 0.3 mmHg’dir (PCO2).

(85)

Gazların Kısmi Basıncı

Vücuttaki gazlar sıvı içerisinde örneğin kanda çözünürler.

(86)

Gazların Kısmi Basıncı

Bir gazın kandaki çözünebilirliği sabittir ve kanın ısısı da genel olarak aynıdır.

Bu nedenle alveoller ve kan arasındaki gaz değişimi için en önemli faktör iki alan arasındaki basınç farkıdır.

Alveol zarının iki tarafındaki gazların kısmi basınçlarının farklı olması sonucunda gaz değişimi gerçekleşmektedir.

(87)

Gazların Kısmi Basıncı

Atmosfer havasında;

Gazın adı Yüzdesi Basıncı

(88)

Gazların Kısmi Basıncı

Solunum yollarında;

3.9.2015 88

(89)

Gazların Kısmi Basıncı

Alveol havasında;

(90)

Gazların Kısmi Basıncı

Ekspirasyon havasında;

3.9.2015 90