B452 Ökaryot Genetiği
7. HAFTA
7. HAFTA KONU(LAR)
ÖKARYOTLARDA GEN ANLATIMININ DÜZENLENMESİ
• Gelişiminin ya da hayat döngüsünün herhangi bir zamanında bir hücrede ifade edile gen ürünlerinin miktar ve ifade zamanlarının geri döndürülebilen mekanizmalarla kontrolüdür.
• Genler protein yada RNA ürününe dönüşmesine rağmen mekanizma sadece protein kodlayıcı genlerin ifadesini düzenler. Vücuttaki her hücre aynı DNA’ya sahiptir.
• DNA’da saklanan genetik bilgilerin bir RNA molekülü (mRNA, tRNA, rRNA) sentezi suretiyle kopyalanması veya yazılmasına transkripsiyon adı verilir.
• Transkripsiyonla RNA’ya kopyalanan, bir protein
molekülüne ait genetik bilgilerin okunması veya bir
protein molekülü haline çevrilmesine translasyon adı verilir.
• Transkripsiyon ve translasyon olaylarının toplamı, gen ifadesi (gen ekspresyonu) olarak tanımlanır.
• Ökaryotik canlılarda gen ifadesinin regülasyonu, embriyonik gelişim için çok önemlidir. Farklı hücrelerde; aynı genetik yapıya sahip olmasına rağmen farklı gen takımları ifade olmaktadır.
• Bunun nedeni; genomun özgül kısımlarını etkin hale getiren ve diğer genleri baskılayan mekanizmalardır.
• Gen ifadesinin regülasyonu şu şekillerde gerçekleşir:
-Pozitif regülasyon (transkripsiyonun aktivasyonu) -Negatif regülasyon (transkripsiyonun baskılanması)
Bir genin kendisi yapısal olarak normal olsa bile, yanlış hücre tipinde, yanlış zamanda ve anormal miktarda ifade edilmesi, sağlıksız bir fenotipe neden olabilir.
• Gen ekspresyon sistemleri POZİTİF ya da NEGATİF kontol altında çalışabilir, ve her tip genelde İNDUKLENEBİLİR ya da BASKILANABİLİR sistemlerle bağlıdır.
