Sanat Tarihçisi: Nedret BAYRAKTAR TARSUS MÜZESİ ASİSTANI
I
İlk Antalya Müzesi Panaghia kilisesin- de idi (1923) (1) 1934 tarihinde eserler, vakıflara ait olan ve Alâeddin Camii de denilen Yivli Minare Camiine getirildi (2). Bu binanın bir kilise yerinde ve onun kalıntıları üzerinde inşa edildiği yolunda rivâyetler vardır. Bazılarının fikrine göre ise, kiliseden çevrilmiştir. Binada bol miktarda devşirme malzeme kullanıldığı görülür. Sütun başlıkları ve lentolar Bi- zans'tır. Bir rivayet, mihrabın karşısında- ki duvarın eski kiliseye ait olduğu yolun- dadır.
Müzedeki çalışmamız sırasında Bi- zans devrine ait pek çok parça t e s b i t et- tik. Ancak burada bir kaç karakteristik örnek ele alınmıştır.
3256-3257-3258 env. numaraları ile kayıtlı üç korkuluk levhası Cumhuriyet hamamın- da (3) yapılan bir tamirat sonucu döşe- mede bulunmuş ve oradan alınarak müze- ye getirilmiştir. (1968). Hepsinin de sade- ce bir tarafı işlenmiştir.
şekil : 1
KATALOG Resim: 1 Env. no: A. 3257
80X62 cm. ebadındaki levhanın kalın- lığı 8 cm. dir. Mermer parçanın yüzü aşınmıştır. Ortada eşkenar dörtgen mey- dana getiren şeritler ayrıca dıştaki dik- dörtgene düğümlerle bağlanır. Bu şeritler dört köşede birer daire yapmaktadır, iç- lerine birer rozet oyulmuştur. Baklava mo- t i f i ortasında, iki spiralin birbirine geçme- sinden bir çelenk meydana gelmiş ve için- de yine yapraklarının içi oyulmuş (4) bir rozet yer almıştır.
Resim: 2 Env. no: A. 3258
Ölçüleri 84X64 cm. kalınlığı 9 cm.
olan mermer levha yine geometrik bir dü- zene sahiptir. Ortada üç şeritli bir eşke- nar dörtgen ve bunun içine girmiş bir dik- dörtgen mevcuttur (5). Ortadaki boşlukta bir madalyon ve içinde bir rozet vardır.
Köşeleri ise dairevî geçmelerden düğüm- ler doldurur
Resim: 4 Env. no: A. 204
şekil : 2
doğru açılmış, sağ taraftakinin ise başı, gagası ve göğsü epey hasara uğramış- tır. Kuyruğu inik haldedir. Kuşların ka- nat ve kuyrukları, birbirine paralel ince yivlerle işlenmiştir. Başlarının birleştiği yerde matkapla açılmış delikler vardır.
Bu kompozisyona korkuluk levhala-
Müzeye Antalya kalesinden getiril miş olan kalın grenli beyaz mermer lev hanın ebadı, 1.36X89 cm. olup kalınlığı 6 cm. dir. Sekiz parça halinde kırık ve noksan olan eser demir çemberle tuttu- rulmuş vaziyettedir. İki silme ile çerçe velenmiş dikdörtgen çukur ashada, orta- da ekseni teşkil eden üç basamaklı bir kaide üzerinde stilize edilmiş bir hayat ağacı bulunur, iki tarafında birer tavus kuşu yer almıştır. Simetri yoktur. Kuş- ların ayakları ağacın gövdesine tutun- muştur. Soldakinin ayakları ve gagası tahrip olmuş, kuyruğu açık ve yukarıya
Resim: 3 Env. no: A. 3256
Ölçüleri 89X43 cm. kalınlığı 7 cm.
olan mermer levhanın yarısı yoktur. Üstte düğümlü geçmelerden bir bordür bulunur.
Mevcut parçada, etrafı düz bir silme ile çerçevelenmiş saha içinde stilize edilmiş bir tavus kuşu işlenmiştir. Alçak kabart- ma olarak yapılmış, vücut nisbetsizdir.
Gövdesindeki tüyler balık pulu şeklinde- dir. Yivlerle belirtilmiş kuyruk adetâ bir yelpaze gibi açılmış, gövdeye uymamakta aradaki boşluğu doldurmaktadır. İri, kar- tal pençelerine benzeyen ayaklarından biri tahrib olmuştur. Mermer levhanın kı- rık ksmında bir hayat ağacı olması gere- kir. Bazı elemanlar mevcut, tavus bir aya ğı ile buna tutunmuş gibidir. Bu tip kom- pozisyonlar Bizans sanatında çok yaygın ve sevilen bir konudur (6). Aynı müzede 204 env. no ile kayıtlı bir korkuluk levha- sında bu sahnenin tamamını bulmak müm- kündür.
ş e k i l : 3
