P L A S T İ K N E D İ R
Çeviren: Y. Mühendis Bülent Yüngül
Kimya endüstrisinin san'atkârlarm önüne koyduğu sun'î maddelerin içinde herhalde en tanınanı plâstikler olmuştur, buna rağmen net olarak en az bilinen mad- delerdir. Evvelâ iki (plastik) ve (plastique) kelimelerini ayıralım. Plastic, nitrogliserin ve nitrosellülo karışımın- dan müteşekkil şiddetli bir infilâk maddesidir. (Plas- tique) ise «motiere plastique» in bir kısaltması olup vaktile tabiî malzemeden yapılan muhtelif eşyaların ham>
maddesi olmaktadır; hem bu suretle bu eşyaların daha vasi bir şekilde kullanılmaısı temin edilmiştir. Tabiî maddeler olan (şimşir, abanoz, boynuz, kemik ve fildi- şi, bağa, mercan, sedef) le ancak küçük çapta eşyalar yapılabilir, halbuki plâstiklerle az çok büyük eşyalar yapılabilir; kahve masası, radyo kutusu gibi. Eğer za- manla plâstikler tarakki eder, makine ve âletlerde de kullanılabilecek hale gelirse o vakit komplike bir ma- kine aksamını bir defada dökmek ve tamamen bitmiş olarak çıkarmak mümkün olacaktır; ekseri halde de sathmı ne boyamaya ne de cilâlamağa lüzum kalmaz, delikleri daha dökümde temin edilir.
Bütün plâstiklerin müsavi derecede hassaları yok- tur; esasen yakın zamana kadar yegâne plâstikler (o vakit henüz bu isim verilmemişti) ebonit veya yüksek dozlu kükürtün vülkonizasyonu ile sertleştirilmiş kau- çuk, kanfr ile birleşmiş nitro sellülozlu «sellüloid» ka- tılaşmış kazeinden terekküp eden galalit idi.
Bilâhara sıcakta tazyik altında dökülebilen hakikî plâstikler meydana çıkar. Formol ile kombine edilmiş fenolden müteşekkil bakalit, ayrıca gine esası formol olup bu defa üre veya anilinle kombine edilmiş ami- noplâstlar elde edilir. Bu defa elde edilen madde şeffaf olup bilinen kırılmaz cam madeni olmaktır, bildiğimiz kırılmaz saat camları böyle yapılmaktadır. Esası, sel- lüloid gibi sellüloz olan asetasellülozlar da hem yanma tehlikesini kaldırmış hem de mamulâtm kanfre kokusu kalmamıştır. Molekülleri kuvvetle polimerize edilmiş asetilenden istihsal edilen vinilitler gine asetilenden (bazı kere de etilenden) başhyarak hazırlanan akrilitler;
bunlardan da kırılmaz bardak imali mümkündür.
Listeyi daha uzatmamız mümkündür; seneden se- neye bu miktarlar artmaktadır, plâstik endüstrisinde binlerce kimyager bu iş için çalışmakta ve teknikte bu buluşlardan geniş mikdarda faydalanıp ortaya yeni şe- killer atmaktadır. Ayrıca bu terkiplerin bir takım ben- zerleri de vakit vakit ortaya çıkmaktadır.
«Constructıon» dan Bütün bu plâstikler piyasada bir çok fan tazı isim- ler altında satılmaktadırlar. Bunları az çok tanıyabil- mek için Chapelet'nin «le Dictionnaire des produits chi- miques» kitabında bu sentetiklerin bir tasnifini gösteren tabloyu da veriyoruz.
Boya üzerinde iş yapan endüstri sahipleri bu yeni maddeden dolayı endişe etmektedirler. Çünkü:
1° Plâstikler inşaatta da kullanılmaya başlanmış- tır. Bilhassa «prefolenike» konstrüksiyonda pencere, ka- pı çerçeveleri bütün bü- blok halinde plâstikten hazır- lanmaktadır.
2° Belki gelecekte camlar bile kırılmaz cam ola- rak plâstikten yapılacaktır. Fakat henüz bugün için çok pahalıdır.
3° Şüphesiz plâstik maddeler, ne boyaya ne de verniğe ihtiyaç göstermemektedirler. Dökümden mü- cellâ ve temiz olarak çıkarak doğrudan doğruya kulla- nılabilmektedirler.
4° Bazı plâstik cinsleri avantajlı olarak binalarda boya işini de görmektedirler, böyle bir boya ile tama- mile plâstik bir tabaka husule gelir ve dekoratif bakı- mından da şayanı tercihtir.
Bütün bu müşahedeler plâstiklerin geleceğin ehem- miyetli bir maddesi olduğunu göstermektedir. Hakika- ten yakın zamanda imalâtta büyük bir terakki olacağı muhakkaktır, çünkü:
a) Büyük seride parçalar halinde kısa zamanda imal olunur, az bir el emeği ile tamamen bitmiş bir şe- kilde çıkarlar, artık ne tekrar elden geçirmek ne bo- yamak ne de cilâlamak ister.
b) Plâstiklerin muhtelif çeşitlerinin bulunması, dolayısiyle yapılacak eşyanın nevine göre münasip mal- zeme bulunması mümkün olur.
c) Plâstiklerin ekserisi istenildiği kadar istihsal edilebiliyor, tabiî malzemeler ise, fildişi, mercan tabi- atle mahduttur. Halbuki asetilenden elde olunan plâs- tikler ki esası kok, kireç ve sudur, talep nisbetinde ton- larca elde edilebilir.
Şüphesiz, henüz bugün boya endüstrisi mütehas- sısları henüz plâstik boya mevzuuna el atmış değil- dirler, fakat yakın zamanda bu madde ile tamamen alâ- kadar olacaklarını zannediyoruz. Bugün bildiklerimizden çok daha çeşitli plâstikler yapılması ve geleceğin en çok kullanılan malzemesi olması yarın mümkündür.
BAŞLICA SUN'Î PLASTİKLER
TİCARÎ ŞEKLİ FABRİKASİON ŞEKLİ TATBİKİ
Acetocelluloses: Acelo'ıd, acelose, aceto'ıd, acetylon, bemite, bexo'ıd, cellite cello- site, insuloid, Louzoid moldite, mac- roloque, novoi'd, olonite, rhodold, sico- lithe...
Acryıytes ve acides acrylique ile metacry- lique'in diğer müştakları: Akrol, A k - roloîd, diakon, locite, perspex, plexiglas.
Aminoplastes: Aldur, cibanold, panelyte, pollopas, prystal, unyte, uı-alite, uro- cristal, urophare, veryx.
Phinoplastes: Abaline, bakelyte, becko- laque, corbalite, carbdo'id, catalino, ce- geite, condensite, decorite, duranoid, ''uroîd, formite, ivrite, juvelithe, ando- İte, phenolite, progilite.
Celluloıd: Agaline, amerite, celestilı, cel- luvomo, cineline, exonite, hyalirı, ma- coîde paloid, tochalite, xyl.
Ebonite: Caoutchite, comite, elienite, plastite, plioforme, vulberite, vulcanite.
Galoit: Ambloid, casdite, covozite, glarite, irryve, kalorite, lacto'ide, lactolite per- lite, oyolite, proteite.
Vinyüte: Acronol, Aluar, foruvar, gelva, movyl, movilite, rhodopas, vinapas, vydon.
Katalizatörler meyanmda anhydride ace- tique ile çekilmek suretiyle.
Mütemadi kimyevî değişikliklerden son- ra etilen veya asetilenden.
Sentetik üre ve anilinin formal ile kon- dansasiyonu.
Katalizörler meyanmda formal ile bera- ber, fenol (veya cresol) ün polimeri- zasyonu.
Nitrocellulose, camphre ve alcool karışı- mının malaksajı.
Kükürt ile kauçuğun ısıtılması.
Cazâin malaksajı bilâhare formol da ban- yo.
Katalizörler meyanmda acide acetique'in asetilenle tesiri ile.
Yanmaz film, kırılmaz cam, de- korasyon.
Kırılmaz cam, elektrik izolanla-
r ı .
Kırılmaz cam, düğme, şemsiye sapı.
Süratli dökümler, izolanlar, kı- rılmaz eşya.
Fotoğraf filmi, oyuncak.
Blok, elektrik tesisatı, tablo, v.s.
Blok, tablo v.s., baston şemsiye sapı.
Kırılmaz cam, süratli dökümler- de.
MODERN W E R T H E İ M
ZIRHLI KASALARI Arzu edenlere meccanen
Prospektüs verilir.
ff E K T H E İ M Zırhlı kasa, Duvar kasası ve Trezor daireleri
Türkiye Genel Vekilliği:
Burkhard Gentenbein ve Şsi.
P. K. 1176, - İstanbul
i m
