Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruş Uygulamasının Muhasebe Uygulamalarına Etkisi
Yard. Doç. Dr. Ahmet Vecdi CAN Sakarya Üniversitesi İİBF
Özet
Bu çalışmada, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren başlayacak olan Yeni Türk Lirası uygulamasının muhasebe kayıtlarına etkisi incelenmiştir.
Yeni Türk Lirası ile tedavüldeki Türk Lirası kağıt ve madeni paraların nitelik ve nicelik itibarıyla farklı oluşu özellikle kasa sayım ve kontrollerinin sağlığı açısından muhasebe kayıtlarında onları ayrı alt hesaplarda izlemeyi zaruri kılabilecektir. Zira yeni paraya geçiş ilk yıl her iki paranın birlikte tedavülünü olanaklı kılacak şekilde aşamalı olarak gerçekleştirilecektir. Ancak 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren tedavüldeki Türk Lirası tamamen terkedileceğinden bu zaruret ortadan kalkacaktır.
Anahtar Kelimeler: Yeni Türk Lirası, Yeni Kuruş, Muhasebe Uygulamaları
Abstract (The Effects Of New Turkısh Lıras And New Ourush Application On Accountıng Practıces In Turkey)
In this study , the possible effects of New Turkish Liras (NTL), which will commence on 1st January 2005, on Accounting practices are analysed.
NTL will result in an inevitable duality in bookkeeping practices as the current TL and NTL are different in terms of quality and quantity. This sitauation may occur as this transition period from TL to NTL will be a gradual process. After the demolishment of TL and replacing with NTL these problems will vanish on 1 st January 2006.
Key Words: New Turkish Liras, New Ourush, Accounting Practices
Giriş
Bilindiği üzere, 31/01/2004 tarih ve 25363 sayılı Resmi Gazete'de 5083 no'lu
"Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun" (TCDPBHK) yayımlanmış ve devletin para birimi Yeni Türk Lirası (YTL) olarak tanımlanmıştır (TCDPBHK l.madde). Kanuna göre YTL uygulaması 01 Ocak 2005 tarihinden itibaren başlayacaktır.
1. Paradan Altı Sıfır Atılması YTL'nin en önemli özelliği "paradan altı sıfır atılması" olarak dillendirilen Türk Lirası ile arasındaki değişim oranıdır.
Buna göre bir milyon TL, bir YTL' ye eşittir (TCDPBHK 2. madde).
Esasında "paradan altı sıfır atılması"
tabiri yanlış anlamalara neden olabilir.
Zira bu tabir YKr'nin ihmal edilmesine yol açabilecek mahiyettedir. Bunu aşağıdaki açıklama ve örnekten anlamak mümkündür.
2. Kuruş Geri Geliyor
Bu düzenlemenin doğal bir sonucu olarak tarihe karışmış olan "kuruş", yeniden geri gelmiş ve YTL'nin alt birimi olarak yine kanunda tanımlanmıştır.
Buna göre 1 YTL, 100 Yeni Kuruşa (YKr) eşittir (TCDPBHK l.madde).
1.000.000 TL = 1YTL
500.000 TL 100.000 TL = 100 YKr
= 50 YKr
= 10 YKr
1.000.000.000 TL. 1.000.000 TL.
1 Y T L
YTL üzerinden yapılan işlemlerde
yarım YKr'nin üzerindeki değerler 1
YKr'ye tamamlanırken (a) altında kalan
değerlerin ise dikkate alınmayacağı (b) ifade edilmiştir (TCDPBHK 2.madde).
Aşağıda her iki duruma ilişkin örnek yer almaktadır:
(a) 1.599.000 TL = 1,60 YTL = 1 YTL 60 YKr (b) 1.593.000 TL = 1,59 YTL = 1 YTL 59 YKr
3. Aşamalı Geçiş
YTL uygulamasına 01 Ocak 2005 tarihinden itibaren başlanacaktır. Ancak TL uygulamasına hemen son verilme- yecektir. Aşamalı bir geçiş olacaktır.
Halen tedavülde bulunan TL kağıt ve madeni paralar ile YTL kağıt ve madeni paralar (YKr) bir yıl süreyle birlikte kullanılmaya devam edecektir. 01.01.2006 tarihinden itibaren tamamen YTL ve YKr'ye geçilmiş olacaktır.
4. Muhasebe Uygulamalarını Etkisi
Söz konusu değişiklik muhasebe uygu lamalarını da etkileyecektir. Zira muha sebe kayıtları ulusal para birimine göre yapılır. Ulusal para birimi 1 Ocak 200f tarihinden itibaren YTL olduğuna göre artık muhasebe kayıtlan da YTL cinsin den muhasebe defterlerine işlenmel durumundadır. Dolayısıyla bu tarihtei sonra hazırlanacak mali tablolarda para birimi YTL olacaktır.
4.1. Mali Tablolara Etkisi 2004 yılı sonunda TL cinsinden ha zırlanan-mali tablolar 2005 yılının başın dan itibaren YTL cinsinden hazırlan ması gerekecektir. O halde TL'li dönen sonu bilançosu YTL'li dönembaşı bilan çosuna dönüştürülecektir. Bu konuda aşağıda basit bir örnek verilmiştir:
4.2. Muhasebe Kayıtlarına Etkisi Yeni uygulamanın muhasebe kayıtla- rını da etkileyeceği ortadadır. Bu konuda basit bir örnek vermek gerekirse;
55.550.000 TL artı 9.999.000 TL KDV ile toplam 65.549.000 TL' peşin bedelle alınan ticari bir malın kaydı bugün aşağıdaki gibi yapılmaktadır:
Yukarıdaki örnekten de görüleceği üzere YTL uygulaması para biminin kü- çülmesi nedeniyle muhasebe kayıtlarını bir yandan kolaylaştırırken diğer yandan YKr nedeniyle virgüllü rakamlarla uğraşma zorluğunu doğuracaktır.
Ancak buradaki asıl sorun 2005 yılı içinde her iki para biriminin birlikte tedavülde bulunmasından kaynaklana- cağa benziyor. YTL ile yapılan işlemlerin kayıtlara geçirilmesinde muhasebe defteri YTL cinsinden olacağı için bir sorun yaşanmayabilecekken TL ile ya-
pılan işlemlerde sorun çıkacaktır. Zira bu işlemleri TL cinsinden kayıtlara almak 2005 yılından itibaren artık mümkün değildir. Bu durumda yabancı para işlemlerindeki uygulamalarda olduğu gibi TL önce YTL'ye çevrilecek ve ka- yıtlara öylece geçirelecektir. Ancak tediye, tahsilat TL cinsinden yapıldığı için diğer bir anlatımla kasaya giren veya çıkan para TL olduğu için bu tutarların 100 KASA hesabının alt hesaplarında izlen- mesi gerekecektir. Yukarıdaki örnek tekrar ele alınacak olursa;
a) Tutarın tamamının TL olarak ödenmesi durumunda
c) Tutarın tamamının bir kısmının TL, bir kısmının YTL olarak ödenmesi durumunda (Örneğin 50 milyon TL ve geri kalanın ise YTL olarak ödendiği varsayılırsa)
d) Tutarın üstünde bir TL ödemesi ve para üstünün YTL olarak geri alınması durumunda (Örneğin 70 milyon TL ödendiği ve para üstünün YTL olarak geri alındığı varsayılırsa)
e) Tutarın üstünde bir YTL ödemesi ve para üstünün TL_ olarak geri alınması durumunda (Örneğin 70 YTL ödendiği ve para üstünün TL olarak geri alındığı varsayılırsa)
Aşağıdaki şekilde kayıtlar yapılacaktır. Böylece kasaya giren - çıkan paralar yevmiye defterinde aynı ana hesap altında ancak farklı alt hesaplarda izlenerek kayıt altına alınmış olacaktır.
Defter-i Kebirde de ayrı ayrı sayfalarda aşağıdaki gibi gö-rünecektir. Ancak bu paraların kasadan çıkabilmesi için kasada en azından bu kadar para olması gerektiğini hemen belirtmek gerekir. Zira aktif karakterli hesaplar kural olarak alacak bakiyesi veremez. Bu nedenle kasada 20 YTL ve 100.000.000 TL olduğu varsayıldığında, örneğin (c) şıkkının
büyük defter görü-nümü aşağıdaki gibi olacaktır;
Defter-i Kebir'e bakıldığında alt hesaplar sayesinde kaydi duruma göre kasadan 15,55 YTL ve 50.000.000 TL para çıktığını bilmek bu sayede mümkün hale gelmiş oldu. Daha sonra örneğin kasa sayımı yapılırken bu bilgi önemli hale gelebilir ve dikkate alınır. Daha açık bir anlatımla kasa kontrol edilirken kayıtlara göre kasada 4 YTL artı 45 YKr ile 50.000.000 TL aranacaktır. Eğer alt hesaplar kullanılmamış olsaydı bu kaydi bilgiye sahip olunamayacaktı. Özellikle sayım noksanı veya fazlası olması durumunda bunun hangi paradan kaynaklandığı anlaşılamayacaktı.
Diğer yandan elde bulunan 99.250.000 TL'nin banka yoluyla YTL'ye dönüştürülmesi durumunda alt hesaplı uygulama gereği şöyle bir kayıt yapılabilecektir:
Burada verilen örneğin dışındaki ka- sayla ilgili tüm işlemlerde örneğin alacak tahsili, borç ödenmesi, hammadde veya mal alınması vb. aynı kayıt mantığı kullanılmalıdır.
Sonuç
Sonuç olarak YTL uygulaması mu- hasebe kayıtlarını özellikle tutarlar bazında etkileyecek ve deyim yerindeyse kuruşu kuruşuna kayıtlar yapılmasını gerektirecektir.
Ayrıca ana hesaplar düzeyinde olmasa bile yukarıda gösterildiği üzere alt hesaplar düzeyinde bazı düzenle- melere gerek duyulacağı da ortadadır.
Fakat 2006 yılından itibaren yukarıda anlatılan alt hesaplı uygulamaya da artık gereksinim kalmayacaktır. Zira bu tarihten sonra artık TL tamamen ter- kedilmiş ve yalnızca YTL tedavülde kalmış olacaktır. Ancak kanunun TL'ye geri dönüş konusunda açık kapı bırak- ması daha sonraki yıllarda para birimin başındaki yeni ibaresinin kaldırılacağı ve para biriminin tekrar TL olacağı konu- sunda ipucu vermektedir. Fakat o TL kendisinden altı sıfır altılmış olan TL olacaktır. Bu değişiklik belkide ticari bel- gelerde trilyonlar veya milyar için ayrı- lan boşlukların iptal edilip yeniden dü- zenlenmesine neden olacaktır. Aynı şekilde yazar kasaların, bilgisayar prog- ramlarının vb. kuruşları hesaplayabi- lecek şekilde yeniden elden geçirilmesi gerekebilir.
Yeni para uygulaması başladığında kargaşalara meydan verilmemesi için idarenin vakitlice bir tebliğ (MSUGT) yayınlaması elzem görünmektedir. Zira burada anlatıldığı şekliyle bir uygulama pratikte sorunlara yol açabilir. Muhasebe uygulamalarında TL'ye devam edilmesi konusunda bir esneklik getirilse bile bu
çalışmada anlatılan sorun bu sefer TL için yaşanacaktır. Çünkü burada sorun, paranın değiştilmesinden değil iki farklı para biriminin birlikte kullanılmasından kaynaklanmaktadır.
Kaynaklar
Lemnitzer, Karl-Heinz & Siegert, Ernst Maier,
"Euro-Umstellung von Buchhaltung und Jahresabschluss; Erst Euro, dann umstellen?", http://www.legamedia.net/
legamall/2001/01-12/0112_lemnitzer-maier- siegert_euro-umstellung_01. php
Türkiye Bankalar Birliği, "TL'den Sıfır Atılması ve Yeni Türk Lirası (YTL)", 20 Ocak 2004, http://www.tbb.org.tr/turkce/
gruplar/lira/19%20Ocak%202004.doc TCMB, "Türk Lirasından Sıfır Atılması",
Şubat 2004, (Başkanın Sunumu).
TCDPBHK, 5083 no'lu "Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun", 31/01/2004 tarih ve 25363 sayılı Resmi Gazete.
TMSF Tarafından Devralınan
Bankaların Devir Zararları Hakini Ortakların
Kaynaklar (Milyon $)
Banka de- Banka ortakla Bankalar vir zararı rından alacak T. Ticaret Bankası 777 56
BankEkspres 435 424
İnterbank 1.269 1.440
Yaşarbank 1.149 144
Demirbank 648 110
Ulusal Bank 524 0
Tarişbank 74 0
Sitebank 53 7
Egebank '„ 1.220 498
Yurtbank 656 1.020
Esbank 1.113 668
Sümerbank 470 359
Etibank 698 842
Bank Kapital 393 409
İktisat Bankası 1.954 922
Bayındırbank 116 161
EGS Bank 545 300
Kentbank 681 288
Toprakbank 880 546
Pamukbank 3.618 2.839
Toplam 17.273 11.033
Kaynak: Yavuz Semerci, Sabah Gazetesi, 24.02.2004.
Dünyanın En Büyük
Ekonomileri (milyar $)
Ülke GSYİH
1. Amerika 10.985
2. Japonya 4.301
3. Almanya 2.408
4. İngiltere 1.798
5. Fransa 1.754
6. İtalya 1.470
7. Çin 1.409
8. Kanada 866
9. İspanya 840
10. Meksika 626
11. Kore 605
12. Hindistan 575
13. Hollanda 512
14. Avustralya 508
15. Brezilya 497
16. Rusya 434
17. İsviçre 309
18. Belçika 303
19. İsveç 301
20. Tayvan 285
21. Avusturya 253
22. Türkiye 239
23. Norveç 221
24. Suudi Arab. 211
25. Danimarka 210
26. Polonya 209
27. Endonezya 208
28. Yuninastan 174
29. G. Afrika 163
30. Finlandiya 162
Kaynak: Hürriyet Gazetesi, 24.04.2004.
