Sayfa
2
GENEL
2017-2018 Öğretim yılında açılan Türk Dili ve Edebiyatı Tezli Yüksek Lisans Programı, "Türk Dili" ve
"Türk Edebiyatı" olmak üzere iki anabilim alanından meydana gelir. Türk Dili bilim dalı, "Eski Türk Dili" ve
"Yeni Türk Dili"; Türk Edebiyatı bilim dalı da "Halk Edebiyatı", "Eski Türk Edebiyatı" ve "Yeni Türk Edebiyatı" olmak üzere üç alan açısından incelenir.
Bu programın akademik kadrosu, Türkoloji'nin birçok farklı alanında uzmanlaşmış 1 profesör, 6 doktor öğretim üyesi, 3 araştırma görevlisinden oluşur. Türk Dili ve Edebiyatı Tezli Yüksek Lisans Programı, 4 akademik yarıyıl boyunca devam eder. 2020-2021 Öğretim Yılında Türk Dili ve Edebiyatı Tezli Yüksek Lisans Programına burslu öğrenci de alınabilecektir. Burslu öğrenci sayısı toplam kontenjanın %15’i olarak belirlenmiştir. Program kataloğunda yer alan Araştırma Yöntemleri ve Etiği ile Seminer dersleri zorunlu diğer dersler öğrencilerin ilgi alanlarına göre alabilmeleri için seçmelidir, yani öğrenciler danışmanlarının onayıyla diğer bütün dersleri seçmeli olarak alma imkanına sahiptir.
TÜRK DİLİ
Türkolojinin biri geniş öbürü de dar olmak üzere iki anlamı vardır. Geniş anlamıyla Türkoloji, Türklerin dil, tarih, edebiyat, sanat ve folklorunu inceleyen bir bilim dalıdır. Türkolojiye bazıları
“Türklük Bilgisi” adı da verilir.
Dar anlamıyla Türkoloji, Türk dilini en eski dönemlerinden bugünkü türlü dil ve lehçelerine varıncaya kadar inceleyen, onun sesbilimsel, biçimbilimsel, sözdizimsel, sözlüksel ve anlambilimsel yapılarını ve gelişmelerini araştıran bir bilim
dalıdır. Bu anlamıyla Türkoloji “Türk dilbilimi” demektir. Türk dilbilimi, Hint-Avrupa dilbilimi, Germanistik, İranistik vb. gibi genel dilbiliminin konusu eski-yeni Türk dil ve lehçeleri olan özel bir dalı ya da koludur. Bu nedenledir ki Türk dilbilimi ve genel dilbilimi arasında sıkı bir ilişki vardır. Genel dilbilimini dışlayan, onun dili inceleme yöntemlerine ve evrensel ilkelerine
sırt çeviren bir Türkoloji düşünülemez. Araştırmalarında genel dilbilimi yöntemlerini uygulamayan bir Türkolog sağlam bilimsel sonuçlara ulaşamaz (Prof. Dr. Talat Tekin ile Söyleşi’den, Dilbilim Araştırmaları 1992).
Programımızdaki Türk dili derslerinde öğrencilerimize geleneksel Türkolojinin bulgularını sunmanın ve bunlar üzerinde tartışmanın yanı sıra dilbilimin yöntem ve tekniklerini kullanarak yenilikçi yaklaşımla incelemeler yapmanın gerekliliğini ortaya koyuyoruz. Bu amaçla, ders kataloğunda yer alan dil derslerinde tarihi Türk dillerine ve çağdaş Türk dillerine ait metinleri (yazılı-sözlü) eşzamanlı ya da artzamanlı olarak farklı yaklaşımlarla ele almaktayız. Ayrıca dilin işleyiş yapısını ve Türk dillerinin tipolojisini kavramaları için dildeki değişimi ve bu sistemdeki ögelerin işlevlerini çözümlemeye yönelik uygulamalar yapmaktayız.
Dersler kapsamında özel olarak yapısalcı dilbilim, üretici dönüşümsel dilbilim vb. kuram ve yaklaşımları tanıtarak toplumdilbilim (sociolinguistics), tarihseldilbilim (historical linguistics), karşılaştırmalıdilbilim (comparative linguistics), bütüncedilbilim (corpus linguistics), dillerin belgelenmesi (language documentation) gibi dilbilimin alt dallarıyla ilgili temel bilgileri Türk dillerinden örneklerle açıklamaktayız.
Dil derslerinin kazanımları olarak öğrencilerden Türk dillerinin dünya dilleri arasındaki yerini tanımlayabilmeleri, Türk dillerinin temel kaynaklarını bilmeleri, Türk dillerini farklı yaklaşımlarla inceleyebilecek hazırbulunuşluk düzeyine ve Türk dilleri arasında aktarım ve aktarım sorunlarına yönelik temel bilgilere sahip olmaları, tehlikedeki Türk dilleriyle ilgili alan yazınını tanımaları ve eksikleri görebilmeleri beklenmektedir.
Araştırmalarında genel dilbilim yöntemlerini uygulamayan bir Türkolog sağlam bilimsel sonuçlara ulaşamaz." (Talat Tekin)
Sayfa
3
TÜRK HALK EDEBİYATI VE HALK BİLİMİ
Türk Halk Edebiyatı bilim dalında tezli yüksek lisans programı Halk Edebiyatı ve Halk Bilimi dersleriyle birlikte dört akademik yıl boyunca devam eder.
Programın genel amacı öğrencilerimizin konuyla ilgili kuram yöntem bilgi konularında ve kültür araştırmalarında en üst düzeyde bilgi ve beceriyi kazanmalarına imkân sağlamak, ülkemizdeki Halk Edebiyatı ve Halk Bilimi alanındaki gelişmelere katkı sunmaktır.
Hedeflerimizin başında Halk Edebiyatı ve Halk Bilimi alanlarında uzmanlık bilgisine sahip insanlar yetiştirmek ve dünyadaki konuyla ilgili çalışmaları yakından takip ederek güncel yaklaşımları izlemek gelmektedir.
Öğrencimiz isterse Halk Edebiyatı ve Halk Bilimi derslerinden istediklerini birlikte seçebilir. Yapılan çalışmalar Türk edebiyatının başlangıç dönemi diyebileceğimiz mitolojik dönem- destanlar döneminden başlatılarak çağlar boyunca zenginleşerek ilerleyen edebiyatımızın Halk Edebiyatı bölümünü tarihi bir zeminden bu güne kadar taşımaya yöneliktir.
Türk edebiyatın bütünlüğü içinde her zaman var olmaya devam eden, kendine has nazım şekilleri, türleri, söylemi, duygu dünyası bulunan Halk Edebiyatı günümüzde de yaşamaya ürün vermeye devam ettiğinden son derece dinamik bir yapıya sahiptir.
Bu yapı içindeki Anonim Halk Edebiyatı’nın destan, mani, türkü, masal, ninni, bilmece vb. ürünlerini, 16.
yy.dan sonra eski ozanların, kamların görev değiştirmesiyle oluşan Aşık Edebiyatı’nın özelliklerini, türlerini, yüzyıllara göre önemli isimlerini, şeçilmiş örnek metinlerini, ilahi aşkın söylemiyle coşan Tekke- Tasavvuf Edebiyatı yazarlarının örnek metinlerindeki irfan dünyasını çözümlemek, yorumlamak, konuları daha iyi kavrayıp içselleştirmek hedefimizdir.
Halk Bilimi çalışmalarında ise, ayrıntılı olarak dünyada ve ülkemizde halk bilimi çalışmaları tarihinden başlayarak konuyla ilgili kuram ve yöntemler, halk biliminin kadroları, dilimize dayalı kültürel malzeme (ölçülü sözler, yeminler, dualar, beddualar vb.), dayanışma, yardımlaşma, eğitim kurumları, hayatın dönüm noktaları ile ilgili bilgiler, sosyal normlar, halk bilgisi konuları, bayramlar, törenler, kutlamalar, inançlar, halk tiyatrosu, halk mizahı, oyun, eğlence, spor, giyim kuşam, süslenme halk sanatları ve yeme içme gibi konular hakkında farklı dersler aracılığıyla ayrıntılı bilgi sahibi olunur.
Tarihimizden gelen ve pek çok unsurdan oluşan bu kültürel birikimin çeşitleri, varyantları, yapıları, sorgulanmaları ve çözümlemeleri gerçekleştirilir. Ayrıca yapılan alan çalışmaları, projeler ile bu bilgiler uygulamaya dökülerek hayata geçirilir.
Amacımız Türk Dili’nin estetik olgusunu ve kültürümüzün zenginliğini öğrencilerimizle birlikte yaşamak, yaşatmaktır
.
Sayfa
4
ESKİ TÜRK EDEBİYATI
Başkent Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Tezli Yüksek Lisans Programı’nda yer alan Eski Türk Edebiyatı dersleri, Osmanlı dönemi edebiyatını ayrıntılı
şekilde inceleme imkânı sunar.
Altı yüzyıllık bir gelenekle şekillenen Eski Türk Edebiyatının estetik dünyası, okutulan edebi eserler vasıtasıyla daha ayrıntılı bir şekilde kavranır ve kültürel çeşitliliğin edebiyat dünyamıza yansıması içselleştirilerek öğrencilerimizin bu çeşitliliğin ayırdına varması sağlanır. Öğrencilerimiz, Osmanlı kültür ve edebiyat tarihini öğrenerek alana daha hâkim bir şekilde dönemi ve metinleri değerlendirir.
Kültür tarihinin içerisinde inanışlar, gelenekler ve mitolojik unsurlar irdelenerek metinlerle karşımıza çıkan kültürel değerler disiplinlerarası metotlarla
tespit edilir. Metinlerde karşımıza çıkan Türkçe, Farsça ve Arapça kelime, kavram, tamlama, deyim ve atasözleri aracılığıyla dönemin estetik anlayışı, sosyal hayat unsurları, şairin edebi zevki ve dönemin entelektüel dünyası hakkında bilgi sahibi olunur. Ayrıca Osmanlı yönetim kadrosunun edebiyata yaklaşımı, şair padişahların şiirdeki mahareti ve nitelikli şairlerin himaye edilmesi, metinler aracılığıyla sunulur.
Derslerimizde kaside, gazel, mesnevi gibi divan edebiyatı nazım şekilleri, kökenlerine inilerek karşılaştırmalı olarak irdelenir ve çeşitli metin örnekleriyle nazım şekillerinin farklı özelliklerine dikkat çekilir. Eski Türk Edebiyatı nazım türleri içinde yer alan mecazi ifadeler, edebi sanatlar, kültürlerarası alışverişler ve semboller, bu alanda yazılmış olan şerh ve antoloji kaynakları aracılığıyla kavranır. Bu yolla öğrenciye, dönemin estetik anlayışını anlama, sözcüklerin temel anlamının dışında oluşan art anlamlarını fark etme ve Osmanlı şiirinin çok katmanlı yapısını çözümleme yetisi kazandırılır.
Edebiyat tarihinin kaynakları tasnif edilerek öğrencinin bu kaynaklardan nasıl ve ne derece faydalanacağı öğrenilir. Edebiyat tarihimizin aydınlatılmasında katalizör görevi gören tezkirelerin ayrıntılı olarak incelenmesiyle hem Osmanlı nesrinin özellikleri görülür hem de Osmanlı Türkçesinin ileri düzeyde incelenmesine katkı sağlanır. Görülen farklı türlerdeki metinler, divan edebiyatı ürünlerini eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirme fırsatı verir. Edebiyat dünyamızın geleneksel kuramsal yöntemlerini içeren belâgat eserleri aracılığıyla, klasik Türk edebiyatı otoritelerinin gramatikal unsurlara yaklaşımı, iyi şair olabilmenin temel özellikleri ve geleneğin şair üzerindeki etkisi üzerinde durulur. Böylece teorinin şairlerin sanat anlayışına ve edebi eserlere yansıması irdelenir.
Yurt içi ve yurt dışında alanda yapılan çalışmalar incelenerek günümüzde divan edebiyatında ne gibi çalışmalar yapıldığı ve bunların içerikleri eleştirel bakışla değerlendirilir. Alanda üretilen lisansüstü tezler ve yayınlar takip edilerek bu çalışmalardan nasıl yararlanılabileceği tartışılır. Hem geleneksel hem de yeni inceleme metotlarıyla divan edebiyatı metinleri değerlendirilir. Bu sayede, metinlere çok yönlü bakış açılarıyla yaklaşım sağlanır. Öğrencilerimiz yüksek lisans eğitimi boyunca Eski Türk edebiyatı alanında şu dersleri alacaklardır: Osmanlı Kültür Tarihi, Belâgat, Divan Edebiyatında Metin Neşri, Divan Edebiyatı ve Eleştiri, Mesnevi, Kaside, Tezkire.
Sayfa
5
YENİTÜRK EDEBİYATI ALANI
Türk Dili ve Edebiyatı Tezli Yüksek Lisans Programı kapsamında verilen Yeni Türk Edebiyatı dersleri, öğrencilerimizin Tanzimat döneminden başlayarak günümüze kadar gelen Türk edebiyatını eleştirel bir bakış açısıyla yorumlayabilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu dersleri alan öğrenciler, Yeni Türk edebiyatının temel metinlerini kuramsal ve eleştirel bir yaklaşımla analiz edecek seviyeye ulaşır. Örneğin, programımızda yer alan “Edebiyat Tarihçiliği”
dersi, edebiyat tarihi geleneğimizin yapıtaşlarının derinlemesine incelenmesini amaçlar. “Edebiyat Eleştirisi” dersi sayesinde, Osmanlı’dan günümüze,
“tenkid”den “eleştiri”ye uzanan bir çizgide, eleştiri tarihimize ilişkin okumalar yapılarak öğrencilerin bakış açısının geliştirilmesi hedeflenir. “Edebiyat Kuramları” dersi ise, yöntem odaklı bir yaklaşım sunar;
edebiyata teorik bir perspektifle nasıl yaklaşılabileceği ve ele alınan metinlerin nasıl çözümlenebileceğini öğretir. Programımızın sunduğu tarihsel, eleştirel ve kuramsal donanım sayesinde, öğrencilerimiz alana bilimsel, özgün ve yenilikçi katkılar sunacak seviyeye ulaşabilecektir.
Programımız oluşturulurken türsel farklılıklar göz önünde bulundurulmuştur. Bu amaçla şiir, hikâye, roman ve tiyatroya odaklanan farklı dersler hazırlanmış ve böylelikle her bir edebi türün derinlemesine incelenebilmesi sağlanmıştır. Öğrencilerimizin, bu türlerin tarihsel gelişim çizgisini, farklı dönemlere yön veren yazarları ve bunların edebiyat tarihindeki yerini belirleyebilecek yetkinliğe ulaşması hedeflenmiştir.
Farklı edebi türlere ilişkin metinlerin incelenmesi sayesinde, öğrencilerimiz alana bütüncül bir gözle yaklaşabilecek ve hatta dünya edebiyatındaki seyir ile kıyaslamalı bir yoruma ulaşabilecektir.
Dinamik bir alan olan Yeni Türk Edebiyatında dünya akademisindeki gelişmelerin, tartışmaların ve yeni kaynakların takip edilmesi önem taşımaktadır. Bu nedenle, programımızda bulunan derslerin içerikleri, yapılan yeni çalışmalar göz önünde bulundurularak sürekli güncellenmektedir. Öğrencilerimizin alana dair kaynakları bilmesinin de ötesinde, yapılan yeni çalışmaları takip etmesi ve bunlardan yararlanması beklenir. Tezli yüksek lisans programımızın çıktısı olduğu kadar, alana sunulan bir katkı olarak da görülen master tezlerinin, bilimsel açıdan yenilikçi, yöntemsel açıdan tutarlı, içerik açısındansa özgün birer çalışma olması beklenmektedir.
“
“BBaaşşkkeennttlliilleerr hehemm ülülkkeemmiizzddee hheemm ddüünnyyaannıınn ddöörrtt bibirr yayannıınnddaa MMuussttaaffaa KeKemmaall AtAtaattüürrkk’’üünn iziziinnddee vvee ononuunn ggöösstteerrddiiğğii hheeddeefflleerr d
dooğğrruullttuussuunnddaa iinnssaannllııkk iiççiinn ççaallıışşmmaayyaa hhaaffttaa 77 ggüünn,, ggüünn 2244 ssaaaatt iillkkeessiiyyllee ddeevvaamm eettmmeekktteeddiirr..”” PPrrooff.. DDrr.. MMeehhmmeett HHaabbeerraall
