SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK KURUMLARINDA ETKİNLİK ANALİZİ İZLEME DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI. Dr. Sinan BAHÇACI Mersin İl Sağlık Müdürü

SAĞLIK BAKANLIĞI

SAĞLIK KURUMLARINDA ETKİNLİK ANALİZİ

İZLEME DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

Dr. Sinan BAHÇACI

Mersin İl Sağlık Müdürü

SUNUM PLANI

• Yönetmelik

• Amaç ve Kapsam

• Yerinde Değerlendirme Yöntemleri

• Boyutlar

• Örnek Değerlendirme Çalışması

• Sonuç

2

663 Sayılı “Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” Madde 34’ te;

 Hastaneler; tıbbî ve malî kriterler ile kalite, hasta çalışan güvenliği ve eğitim kriterleri çerçevesinde Kurumca belirlenecek usul ve esaslara göre altı aylık veya bir yıllık sürelerle değerlendirmeye tabi tutulur.

 Değerlendirme sonuçlarına göre hastaneler (A), (B), (C), (D) ve (E) şeklinde gruplandırılır.

YÖNETMELİK

Amaç; kurumun vizyon ve misyonu doğrultusunda sağlık tesislerinin içinde bulunduğu şartlarda; sahip olduğu donanım, hizmet verdiği bina ve tesisat gibi çalışma koşullarını etkileyen tüm etkenlerin, hizmet süreçleri ve sunulan hizmet kalitesi açısından, etkinlik ve verimliliğini ölçmek, eksikleri yerinde görmek ve kaliteli, verimli hizmet sunumunu gerçekleştirmektir.

AMAÇ VE KAPSAM

Gözlemciler tarafından sistemli ve objektif bir değerlendirme gerçekleştirilmesinde kılavuz olması için, hazırlanan “Verimlilik Gözlemcisi Yerinde Değerlendirme Rehberi” nde, gözlemcilerin değerlendireceği sorular, sorunun değerlendirilmesi sırasında değerlendirilecek unsurlar, soru hakkında açıklamalar ve ilgili kaynaklara yer verilmiştir.

Verimlilik gözlemcileri tarafından sağlık tesislerimizde gerçekleştirilen yerinde değerlendirmelerde yazılı dokümanların incelenmesinden daha çok, uygulamaların kurum genelinde yaygınlığı, benimsenmesi ve kurum genelinde standart uygulama olup olmadığı gözden geçirilmektedir.

Yazılı düzenlemelerin incelenmesi kurum içinde uygulamaların nasıl tanımlandığını anlamak için yapılmaktadır.

YERİNDE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

Sağlık tesislerimizden beklenen:

 Hasta ve çalışan güvenliği,

 Toplam kalite yönetimi,

 Etkili hasta değerlendirmesi ve bakımı,

 Hasta hakları konularındaki yaklaşımların kurum kültürüne dönüşmüş olmasıdır.

Bu yaklaşımların üst yönetimden en uçtaki birime kadar yayılmış ve standart uygulamaya dönüşmüş olması beklenmektedir.

Uygulamaya ilişkin kanıtlar:

 Tıbbi kayıtların ve dokümanların incelenmesi,

 Süreçlerin gözlenmesi,

 Çalışanlarla yapılan yüz yüze görüşmeler vb. yöntemler sonucu elde edilmektedir.

Yerinde değerlendirme soruları içinde istenen değerlendirilecek unsurların, belirli bölümlerde değil, kurumun tüm ilgili bölümlerinde aynı düzeyde uygulanması beklenmektedir.

YERİNDE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

Sağlık tesisinin sunduğu sağlık hizmetini etkileyen koşullar ve kurumda egemen olması istenen değerler bölüm bazında sorulacak olan sorulara tanımlanıp, boyutlarla ilişkilendirilerek sağlık tesisinin 14 farklı boyutta değerlendirilmesi imkanı sağlanmıştır.

Böylece değerlendirme sonucunda bir sağlık tesisinin her boyut için ayrı ayrı puanı hesaplanabilmektedir. Her boyutun ayrı puanlanması sağlık tesislerinin ve yöneticilerin performansının çok yönlü değerlendirilmesini sağlamaktadır.

BOYUTLAR

Bu boyutlar şunlardır:

1- Alt Yapı ve Donanım (AYD)

2- Hasta Değerlendirme ve Bakımı (HDB) 3- Çalışan Hakları ve Güvenliği (ÇHG) 4- Çalışan Nitelikleri ve Eğitimi (ÇNE) 5- Hasta ve Ailesinin Hakları (HAH)

6- Klinik Mühendislik Hizmetleri Yönetimi (KMH) 7- Eczacılık Hizmetleri Yönetimi (EHY)

8- Toplam Kalite Yönetimi (TKY)

9- Hizmete Erişim ve Devamlılığı (HED) 10- Hasta Güvenliği Yönetimi (HGY) 11- Tesis Güvenliği Yönetimi (TGY)

12- Yönetici Performans Yerinde Değerlendirme (YPYD) 13- Enfeksiyonların Kontrolü ve Önlenmesi (EKÖ)

14- Teknik Hizmetler Yönetimi (THY)

BOYUTLAR

1- Alt Yapı ve Donanım (AYD)

Sağlık tesislerimizin etkili, verimli ve kaliteli sağlık hizmeti sunabilmesi için;

 İnsan kaynaklarının yanı sıra alt yapısı,

 Fiziki koşulları ve donanımı da yeterli seviyede olmalıdır.

Bu sebeple sağlık tesisinin fiziki koşullarının belirlenmesi amacıyla,

“Yerinde Değerlendirme Soru Listesinde”

alt yapıyı, fiziki koşulları, tıbbi cihaz durumunu ve donanımı ilgilendiren sorular “Alt Yapı ve Donanım” boyutunda yer almaktadır.

BOYUTLAR

BOYUTLAR

2- Hasta Değerlendirme ve Bakımı (HDB)

Değerlendirme ve bakım hastanın sağlık tesisine başvurduğu andan itibaren başlayan bir süreçtir.

Hastanın ihtiyacı olan tedavi ve

bakımın gerçekleşmesi için öncelikle

etkili değerlendirme süreçlerinden

geçirilmesi ve elde edilen bilgiler

ışığında hastanın ihtiyaçlarına özgü

bir bakım planı geliştirilmelidir. Bu

boyutu oluşturan sorular hasta

bakım kriterlerinin karşılanmasına

yöneliktir.

Sağlık çalışanlarının hakları ve güvenliğinin sağlanması sağlık hizmetlerinin sunumunda önemli parametrelerden biridir. Çalışan güvenliği açısından bu boyut içinde yer alan çalışmaların amacı; risklerin önceden belirlenerek gereken önlemlerin alınması ve güvenli bir çalışma ortamı sağlanmasıdır.

BOYUTLAR

3- Çalışan Hakları ve Güvenliği (ÇHG)

Sağlık hizmeti sunumunda verimliliğin sağlanması ve sürdürülebilmesi, çalışan personelin niteliğine bağlıdır.

 Personel görev tanımları,

 Oryantasyon eğitimleri ve hizmetin sürekli gelişiminin sağlaması,

 Hasta ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayabilmesi amacıyla, tüm personeli kapsayacak şekilde oluşturulması istenen eğitim planları bu boyut altında değerlendirilen konular arasında yer almaktadır.

BOYUTLAR

4- Çalışan Nitelikleri ve Eğitimi (ÇNE)

Sağlık hizmeti sunumunda hasta ve yakınlarının haklarına saygı gösterilmelidir. Bu boyutta, hizmetin sunulduğu sağlık tesisinde tanı, tetkik, tedavi ve bakımı süresince, hasta ve ailesinin haklarını, her anlamda mahremiyetini ve güvenliğini destekleyen süreçlerin kurum tarafından nasıl organize edildiği değerlendirilmektedir.

BOYUTLAR

5- Hasta ve Ailesinin Hakları (HAH)

Sağlık tesislerinde;

 Biyomedikal cihazların alımı,

 Muayenesi,

 Depolanması,

 İlgili birime iletilmesi,

 Eğitimlerinin verilmesi,

 Sorumlularının tespit edilmesi ve tesise ait bir biyomedikal envanterinin oluşturulması klinik mühendislik hizmetlerinin sorumlulukları arasındadır.

Bunların yanı sıra bu boyutta;

 Biyomedikal teknoloji takip sistemi,

 Biyomedikal depo yönetimi ve biyomedikal kaynak geliştirme sistemi de klinik mühendisliğin değerlendirildiği önemli alanlardır.

BOYUTLAR

6- Klinik Mühendislik Hizmetleri Yönetimi (KMH)

Eczacılık hizmetleri ve ilaç yönetimi; sağlık tesisleri için zor, riskli ve önem arz eden işlemlerin yer aldığı bir boyuttur.

 Soğuk zincire tabi ilaçların yönetimi,

 İlaç hataları ve ramak kala olaylarının ve farmokovijilansın yönetimi,

 Stok yönetimi ve ilaçların depolanması,

 Süreçlerin planlanması ve takibi gibi başlıklar bu boyutta değerlendirilen konular içinde yer almaktadır.

BOYUTLAR

7- Eczacılık Hizmetleri Yönetimi (EHY)

Sağlık tesisinin, kalite iyileştirme, çalışan ve hasta güvenliği, hasta ve çalışan memnuniyeti konularında programı olmadır.

 İdari ve tıbbi alanlarda çalışan tüm personelin sağlık tesisinin tümünü kapsayan kalite faaliyetlerini yazılı bir program dahilinde yürütmesi beklenir.

 Yaklaşımların kurum genelinde nasıl uygulanacağını belirlemek, standart uygulama sağlamak için hazırlanan yazılı düzenlemeler (prosedür, talimat, görev tanımı vb.) bu boyutta incelenen konular arasında yer alır.

BOYUTLAR

8- Toplam Kalite Yönetimi (TKY)

Yönetim;

 Hasta ve hasta yakınlarının gereksinimleri doğrultusunda sağlık hizmetlerine erişimini kolaylaştırmak,

 Hizmete erişimi engelleyebilecek her türlü engeli ortadan kaldırmak,

 Hastanın başvurusundan taburcu olana kadar doğru şekilde düzenleme yaparak devamlılığını sağlamak zorundadır.

Bu boyutta hastanın hastaneye girişinden taburcu olana kadar ki sürece ait düzenlemeler incelenmektedir.

BOYUTLAR

9- Hizmete Erişim ve Devamlılığı (HED)

Yüksek riskli endüstri grubunda yer alan sağlık sektöründe hastalar ve çalışanlar

için sakat kalma ve ölüm riski yüksektir. Öncelikle sağlık

tesislerimizde güvenlik kültürü oluşturulmalı ve sürekliliği sağlanmalıdır. Bu boyut altında hasta güvenliği ile ilgili tüm uygulamalar değerlendirilmektedir.

BOYUTLAR

10- Hasta Güvenliği Yönetimi (HGY)

Sağlık tesisleri;

 Hastalar, hasta yakınları ve çalışanları için tehlikeli ve riskli durumları azaltmaya,

 Kaza ve yaralanmaları önlemeye,

 Güvenli bir tesis ortamı sağlamaya çalışmalıdırlar.

 Kurum, emniyetli bir tesis yönetimi sağlamak amacıyla gerekli planlama ve uygulamaları yapmalıdır.

Bu kapsamda yapılan tüm planlamalar bu boyutun konularını oluşturmaktadır.

BOYUTLAR

11- Tesis Güvenliği Yönetimi (TGY)

Sağlık tesisi yönetimi;

 Verilen sağlık hizmetinin etik ve yasal kurallar dahilinde kesintisiz sunumunun sağlanmasından,

 Kaynakların uygun şekilde yönetilmesinden,

 Hasta ve çalışan haklarının korunmasından sorumludur.

Yöneticinin sorumluluk alanını oluşturan sorular bu boyutla değerlendirilmekte ve değerlendirme sonuçları karneye yansıtılmaktadır.

Ortaya çıkan puan; sağlık tesisi karne puanının belirlenmesinde Verimlilik Yerinde Değerlendirme Puanı olarak

kullanılmaktadır. ²⁰

BOYUTLAR

12- Yönetici Performans Yerinde Değerlendirme (YPYD)

Kurumun, hastanede enfeksiyonun kontrolü ve önlenmesine yönelik bir programı olmalıdır.

 Kurumdaki temizlik,

 Dezenfeksiyon ve sterilizasyon süreçleri,

 Atık yönetimi süreçleri,

 Havalandırma ve iklimlendirme cihazlarının hijyen kontrolleri,

 El hijyeni ve kişisel koruyucu ekipman kullanımı,

 Su deposunun periyodik kontrollerinin yapılması gibi konular bu boyutta değerlendirilir.

BOYUTLAR

13- Enfeksiyonların Kontrolü ve Önlenmesi (EKÖ)

Sağlık hizmetlerinin sunumunda kalitenin artırılması ve sorunsuz bir şekilde altyapı sistemlerinin (kamera, asansör, klima, jeneratör) kullanılabilirliğini sağlamak amacıyla yapılan çalışmaların takibi ve kontrolü değerlendirilir.

 Ayniyat depolarında harcama yetkilisinin belirlenmesi ve eğitimlerinin planlanması, uygulanması ve kayıt altına alınması,

 Taşınırların kaydı muhafazası ve kullanılabilirliğinin sağlanması,

 Kamu idareleri arasında taşınırların devri,

 Doğru verilerle yönetim hesabının verilebilmesi gibi konular bu boyutta değerlendirilmektedir.

BOYUTLAR

14- Teknik Hizmetler Yönetimi (THY)

REHBERLER SORU SAYISI DEĞERLENDİRİLECEK UNSUR SAYISI

Hastane 246 693

Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi 194 433

Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi/Hastanesi 189 521

Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları

Hastanesi 241 667

YERİNDE DEĞERLENDİRME SORU LİSTELERİ

DEĞERLENDİRİLECEK BÖLÜM SORU SAYISI DEĞERLENDİRİLECEK UNSUR SAYISI

ACİL SERVİS 17 52

POLİKLİNİKLER 13 43

GÖRÜNTÜLEME HİZMETLERİ 10 35

LABORATUVARLAR (BİYOKİMYA,MİKROBİYOLOJİ,PATOLOJİ) 15 44

SERVİS 11 23

YOĞUN BAKIM 16 35

DOĞUMHANE HİZMETLERİ 5 17

AMELİYATHANE 9 26

STERİLİZASYON 4 19

GENEL DEĞERLENDİRME 46 128

TEKNİK HİZMETLER 7 17

ECZANE 22 83

MEDİKAL DEPO 18 46

AYNİYAT DEPO 21 47

KLİNİK MÜHENDİSLİK 18 40

2017 YILI YERİNDE DEĞERLENDİRME

SORU LİSTELERİ - HASTANE

Sağlık Hizmetleri

Yönetimi Mali Hizmetler Yönetimi

İdari Hizmetler Yönetimi

Yerinde Değerlendirme 2000

KPD

1000 1000 1000

%35 %20 %20 %25

VERİMLİLİK DEĞERLENDİRMESİ

HASTANE KARNESİNİN HESAPLANMASI

YIL

HEDEFLENEN TOPLAM SAĞLIK

TESİS SAYISI

DEĞERLENDİRİLEN SAĞLIK TESİSİ SAYISI (EK BİNALAR DAHİL)

ULAŞILAN YÜZDELİK DEĞER

2013 - 2014 Pilot Çalışmalar 357 % 48*

2015 900 783 % 87**

2016

(Nisan – Aralık) 900 792 % 88**

2017 900 774 % 86**

* Pilot çalışma ve pratik eğitim uygulaması

** Planlama yapılmış ancak olağan dışı sebepler nedeniyle bölge ziyareti yapılamamıştır.

VERİMLİLİK YERİNDE DEĞERLENDİRME

SONUÇLARI

YILLARA GÖRE

DEĞERLENDİRME SONUÇLARI

%48

%52

2013-2014

DEĞERLENDİRİLEN;357 DEĞERLENDİRİLEMEYEN;543

%87

%13

2015

DEĞERLENDİRİLEN;783 DEĞERLENDİRİLEMEYEN;117

%88

%12

2016

DEĞERLENDİRİLEN;792 DEĞERLENDİRİLEMEYEN;108

%86

%14

2017

DEĞERLENDİRİLEN;774 DEĞERLENDİRİLEMEYEN;126

2015

2016

2017

Not:

Tunceli, Mardin, Hakkari, Şırnak ve Bitlis illerinde de değerlendirmeler başlamış ancak olağanüstü sebeplerden dolayı tamamı değerlendirilememiştir.

YERİNDE DEĞERLENDİRİLEN

SAĞLIK TESİSLERİ

VERİMLİLİK ANALİZİNDE MERSİN İLİ

TOROS DEVLET HASTANESİ ÖRNEĞİ

TOROS DEVLET HASTANESİ DEĞERLENDİRME SONUÇLARI

BÖLÜM SORU

ADEDİ

2015 2016 2017

EVET KISMEN HAYIR MUAF EVET KISMEN HAYIR MUAF EVET KISMEN HAYIR MUAF

ACİL SERVİS 52 48 1 3 - 51 - 1 - 44 - 3 5

POLİKLİNİK HİZMETLERİ 43 42 1 - - 43 - - - 26 - 2 15

GÖRÜNTÜLEME HİZMETLERİ 35 34 1 - - 29 - 6 - 29 - 5 1

LABORATUVAR HİZMETLERİ 44 42 - 2 - 37 - 7 - 37 - 4 3

SERVİS HİZMETLERİ 23 19 2 2 - 22 - 1 - 18 - 4 1

YOĞUN BAKIM HİZMETLERİ 35 34 - 1 - 34 - 1 - 29 - 1 5

DOĞUMHANE HİZMETLERİ

(MUAF) 17 - - - 17 - - - 17 - - - 17

AMELİYATHANE HİZMETLERİ 26 25 - 1 - 25 - 1 - 23 - 3 -

STERİLİZASYON HİZMETLERİ 19 19 - - - 19 - - - 19 - - -

GENEL DEĞERLENDİRME 128 126 - 2 - 125 - 3 - 99 1 9 19

TEKNİK HÜZEMTLER 17 17 - - - 17 - - - 16 - 1 -

ECZACILIK HİZMETLERİ 83 80 3 - - 82 - 1 - 57 - 2 24

MEDİKAL DEPO 46 46 - - - 46 - - - 41 - 5 -

AYNİYAT DEPO 47 45 - 2 - 43 - 4 - 35 - 4 8

KLİNİK MÜHENDİSLİK 42 41 - 1 - 38 - 4 - 32 - 3 5

BİYOMEDİKAL DEPO 36 34 - 2 - 30 - 6 - 33 - 4 1

BOYUT BÖLÜM

BAŞARI PUANI BAŞARI GRUBU

2014 Ocak-Aralık

2015 Ocak-Aralık

2016 Ocak-Aralık

2017 Ocak-Aralık

2014 Ocak-Aralık

2015 Ocak-Aralık

2016 Ocak-Aralık

2017 Ocak-Aralık

SHY-ASH Acil Servis Hizmetleri 765,55 656,55 805,09 744,59 B C B B

SHY-PH Poliklinik Hizmetleri 793,07 691,12 650,57 722,19 B C C B

SHY-YSH Yataklı Sağlık Hizmetleri ^{793,34 723,84 916,34} 943,5 B B A A

SHY-YBH Yoğun Bakım Hizmetleri 825,03 812,5 788,32 883,2 B B B A

SHY-ADH Ameliyathane Hizmetleri 840,59 949,77 900,51 1.000,00 B A A A

SHY-LGH Laboratuar Hizmetleri 764,04 1.000,00 1.000,00 1.000,00 B A A A

SHY-ADSHİ Ağız Diş Sağlığı Hizmetleri ^{0.00 Muaf Muaf} Muaf … … … -

SHY Sağlık Hizmetleri Yönetimi Boyutu 1.631,58 1.548,99 1.663,74 1.755,70 B B A A

MHY Mali Hizmetleri Yönetimi Boyutu 755,6 628,88 712,46 639,27 B C B C

İHY İdari Hizmetleri Yönetimi Boyutu 631,9 846,04 837,26 758,54 C B B B

VYD Verimlilik Yerinde Değerlendirme

Boyutu ^{Muaf 958,46 951,95 876 B A A A}

TOPLAM 771,41 806,53 839,09 805,81 B B B B

Yönetici Unvanı

Nihai Başarı Puanı Nihai Başarı Grubu

2014 Ocak-Aralık

2015 Ocak-Aralık

2016 Ocak-Aralık

2017 Ocak-Aralık

2014 Ocak-Aralık

2015 Ocak-Aralık

2016 Ocak-Aralık

2017 Ocak-Aralık

Karne Dönemi

2014 Ocak-Aralık

2015 Ocak-Aralık

2016 Ocak-Aralık

2017 Ocak-Aralık Başarı Puanı 771,41 806,53 839,09 805,81

Başarı Grubu B B B B

KPDK … 0,86 0,81 -1,66

Telafi Sınırı … -41,95

Karneler Arası

Fark … 34,26 32,56 -33,28

Hizmet Sınıfı 5.Grup 5.Grup 5.Grup 5.Grup

Hizmet Rolü A2 A2 A2 A2

Karne Dönemi Ocak-Aralık ²⁰¹⁴

2015 Ocak-Aralık

2016 Ocak-Aralık

2017 Ocak-Aralık

Puan Aralığı Başarı Grubu 850 ≤ Karne Puanı ≤ 1.000 A

700 ≤ Karne Puanı < 850 B 550 ≤ Karne Puanı < 700 C

MERSİN İLİ TOROS DEVLET HASTANESİ

765,55 793,07

793,34 825,03

840,59 764,04

0

1.631,58

755,6

631,9

0

2014 OCAK-ARALIK

SHY-ASH SHY-PH SHY-YSH SHY-YBH SHY-ADH SHY-LGH SHY-ADSHİ SHY MHY İHY VYD

656,55 691,12

723,84 812,5

949,77

1.000,00

0

1.548,99

628,88 846,04

958,46

2015 OCAK-ARALIK

SHY-ASH SHY-PH SHY-YSH SHY-YBH SHY-ADH SHY-LGH SHY-ADSHİ SHY MHY İHY VYD

805,09

650,57 916,34

788,32 900,51

1.000,00

0

1.663,74

712,46 837,26

951,95

SHY-ASH SHY-PH SHY-YSH SHY-YBH SHY-ADH SHY-LGH SHY-ADSHİ SHY MHY İHY

744,59 722,19

943,5 883,2

1.000,00

1.000,00

0

1.755,70

639,27 758,54

876

SHY-ASH SHY-PH SHY-YSH SHY-YBH SHY-ADH SHY-LGH SHY- ADSHİ SHY MHY

TOROS DEVLET HASTANESİ YILLARA GÖRE BOYUTLARIN PUAN DAĞILIMI

771,41

806,53

839,9

805,81

720 740 760 780 800 820 840 860

2014 2015 2016 2017

TOROS DEVLET HASTANESİ YILLARA GÖRE BAŞARI GRAFİĞİ

Sonuç olarak sağlık tesisleri, etkinlik ve verimliliğinin ölçülmesi amacıyla yapılan İzleme Değerlendirme Çalışmaları ile;

Tıbbi,

Mali,

İdari,

Kalite,

Eğitim,

Hasta ve Çalışan Memnuniyeti ve

Hasta ve Çalışan Güvenliği açısından yerinde değerlendirilmektedir.

Böylece eksikler yerinde tespit edilerek, bu problemlere yöneticilerle beraber çözüm yolları aranmaktadırlar. Kaynağında çözüm üretilemeyen problemler ise hazırlanan raporlar vasıtasıyla Kurumun ilgili bölümleriyle paylaşılarak, saha ile merkez arasında bağlantı kurulmakta ve sunulan sağlık hizmetlerinin daha etkin, verimli ve kaliteli olması

SONUÇ