ETKİLEŞİMLİ TASARIM SÜRECİ VE TASARIM DİLLERİ ETKİLEŞİMLİ TASARIM NEDİR? GELENEKSEL YAZıLıM TASARıMı ILE

(1)

ETKİLEŞİMLİ TASARIM SÜRECİ VE TASARIM

DİLLERİ

2009638014 Cihat Dumandağ 2009638504 Nuran Kon

ETKİLEŞİMLİ TASARIM NEDİR?

Etkileşimli tasarım sadece arayüz tasarlama yada bilgisayar programlama değildir. Aynı zamanda insanların işlerini nasıl ve ne kadar etkileyeceği ile de ilgilenir. Etkileşimli sistemler sadece tasarımla ilgilenmemeli, bununla birlikte programın kullanımı ile ilgili bilgilerde vermelidir.

G

ELENEKSELYAZıLıMTASARıMıILE

KARŞıLAŞTıRıLDıĞıNDA

E

TKILEŞIMTASARıMıNıN FARKıNEDIR

?

Etkilkeşim tasarımı kullanıcı odaklıdır ve ürünü geliştirme yaklaşımlıdır.Yani bu demek oluyorki kullanıcının endişesi ürünü geliştirmek değil teknik sorunlardır.

E

TKILEŞIM

T

ASARıMıNıN

D

ÖRT

T

EMEL

F

AALIYETLERI

Gereksinimleri Belirlemek(Establishing requirements)

Alternatif Çözümleri Tasarlamak(Designing alternatives)

Prototip Oluşturmak(Prototyping)

Değerlendirme Yapmak (Evaluating)

G

EREKSINIMLERI

B

^ELIRLEMEK

(E

STABLISHINGREQUIREMENTS

)

Hedef kullanıcıların kim olduğunu, sistemde ne yaptıklarını, ne yapmak istediklerini bilmemiz gerekmektedir.

Ancak bu şekilde etkileşimli tasarım desteklenir.

G

EREKSINIM

T

ÜRLERI

Functional(Fonsiyonel)

Unfunctional(Fonksiyonel olmayan)

User(Kişisel)

Environmental(Çevresel)

Usability(Kullanılışlık)

(2)

G

EREKSINIMLER

N

ASıL

B

ELIRLENIR

?

Görev Tanımlama Senaryolar

Use Case Diyagramları Essantial Use Case Diyagramları

Görev Analizi

Hierarchical Task Analysis (HTA)

G

ÖREV

T

ANıMLAMA

S

ENARYOLAR

Senaryolar tasarım yapmak için oluşturulan hikayelerdir.

G

ÖREV

T

ANıMLAMA

U

SE

C

ASE

D

IYAGRAMLARı

Sistemin işlevselliğini açıklamak amacıyla kullanılır.

G

ÖREV

T

ANıMLAMA

E

^SSENTIAL

U

SE

C

ASE

D

IYAGRAMLARı

Kullanıcı Hedefleri

Kendini sisteme tanıtır

Bilinen ayrıntıları sunar

Sonuçları not alır

Sistemden çıkar

Sistem Sorumluluğu

Kimliği doğrulamak uygun bilgileri istemek

Sonuçları sunmak

Sistemi kapatmak

G

ÖREV

A

NALIZI

H

IERARCHICAL

T

ASK

A

NALYSIS

(HTA) A

LTERNATIF

T

ASARıMLAR

G

ELIŞTIRMEK

Tasarımın temel faaliyeti;

Gereksinimleri karşılamak için fikirler önermektir.İki çeşit tasarım bulunur:

Kavramsal(Conceptual) Tasarım

Fiziksel(Physical) Tasarım

(3)

K

AVRAMSAL

(C

ONCEPTUAL

) T

ASARıM

Tasarlanan, hayal edilen düşünceler ile oluşturulan ürünün;

Görünümünün nasıl olduğu, ne yapması gerektiği nasıl davranacağı özellikleri yönünden kullanıcının anlayacağı şekilde ortaya koymaktır.

F

IZIKSEL

(P

HYSICAL

) T

ASARıM

Arayüz tasarlamayı ifade etmektedir:

-Keypad,masaüstü,hangi ikonlar

kullanılacak, menülerin yapısı nasıl olacak?

Kavramsal tasarımla çok kalın bir çizgi ile ayrılmazlar.

A

LTERNATIFLER

N

ASıL

O

RTAYA

Ç

ıKAR

?

Tasarımcının yaratıcılığıyla ve yetenekleriyle:

Araştırma,sentez

İlham alarak: Benzer tasarımlara bakarak inceleyerek.

A

LTERNATIFLER

A

RASıNDAN

S

EÇIMI

N

ASıL

Y

APARıZ

?

Kullanıcılar değerlendirme yaparak, Örneğin;prototipleri kullanmak.

Teknik olarak olabilirliğine bakılabilir.

Kalite Eşikleri:Kullanılabilirlik ölçütlerini sık sık kontrol ederek.

3.E

TKILEŞIMLI

T

ASARıM

İ

ÇIN

P

ROTOTIPLEME

Prototip küçük ölçekli bir modeldir.

E

TKILEŞIMLI

T

ASARıMDA

N

ELER

P

ROTOTIP

O

LARAK

K

ULLANıLABILIR

?

Screen Sketches( Sadece bir kare)

Storyboard( çizgi film gibi)

Power Point sunumu

Sistem kullanımını simülasyon eden bir video

Hedef dilde ya da başka dilde yazılmış olan sınırlı sayıda fonksiyonu gösteren bir kod parçası prototip olabilir.

(4)

4.D

EĞERLENDIRME

(E

VULATION

)

Nedir: Tasarımın kullanılabilirliğinin ve kabul edilebilirliğinin belirleme işlemidir.

Neden:Kullanıcı ihtiyaçlarını karşılaya bildik mi?

Kullanıcı bu ürünü kullanmayı sevdi mi test etmek için.

Nezaman:Tasarım boyunca,bitmiş ürünlerin yeni ürünleri bilgilendirmesi gerektiği zaman.

E

TKILEŞIMLI

T

ASARıMıN

Ü

Ç

T

EMEL

A

NAHTARı

1. Kullanıcıya Odaklanma

Bir süreç, kendi içinde, gelişmeyi garanti edemesede kullanıcıları içerir ve bunun üzerine odaklanarak değerlendirme ve kullanıcı geri bildirimi için teşvik ve fırsatlar sağlayabilir.

E

TKILEŞIMLI

T

ASARıMıN

Ü

Ç

T

EMEL

A

NAHTARı

2.Belirli Kullanılabilirlik Kuralları

•Belirli kullanılabilirlik hedefleri ve kullanıcının tecrübesi,açık bir şekilde tanımlanarak dökümante edilmeli,bu kriterlere proje başlamadan önce karar verilmelidir.

•Bunlar tasarımcıya alternatifler arasından seçim yaparken ve tasarımı kontrol ederken yardımcı olur.

E

TKILEŞIMLI

T

ASARıMıN

Ü

Ç

T

EMEL

A

NAHTARı

3.İterasyon(Tekrarlama)

•İterasyon geri bildirim merkezli olarak tasarımın rafine edilmesini sağlar.

•Eğer yenilik yapmak istiyorsak iterasyon önemli bir adımdır.

A

NAHTAR

S

ORULAR

Kullanıcılar kimlerdir?

İhtiyaçlara göre neler yapmalıyız?

Nasıl alternatif tasarımlar oluşturulur?

Alternatifler arasından nasıl seçim yapılır?

K

ULLANıCıLARKIMLERDIR

?

Üç tip kullanıcı vardır (Eason, 1987):

Birincil

İkincil

Üçüncü derecede

Paydaşlar

Uygulanan sistemin etkisinde olacak anahtar kişiler.

(5)

YAŞAM DÖNGÜSÜ (LIFECYCLE) MODELLERİ

Faaliyetlerinin nasıl ilişkilendirildiğini gösterirler.

Yaşam döngüsü modelleri:

Yönetim araçları

Gerçekliğin basitleştirilmiş versiyonu Pek çok yaşam modeli örneği bulunmaktadır:

Yazılım mühendisliği : şelale, spiral,JAD /RAD,Microsoft HCI:Star(Yıldız) Modeli ,Kullanılabilirlik

B

ASIT

B

IR

Y

AŞAM

D

ÖNGÜSÜ

;

İ

TERATIF

T

ASARıM

S

ÜRECI

1.Tasarım Adımı:

Tasarım ekibi ölçülebilir nitelikteki hedeflerini,müşteri hedeflerine ve gelişmekte olan tasarım kavramlarına karar verirler.

2.Prototipleme Adımı:

Senaryolar,Storyboardlar ortaya koyulur,amaç tüm sistemin hareket noktasını oluşturma,gereksinimleri refine etmektir.

İ

TERATIF

T

ASARıM

S

ÜRECI

3.Değerlendirme Adımı:

Tasarımcılar prototiplerin istenen hedefleri karşılayıp karşılamadıklarını test ederler.

4.Çıkan sonuçlar bir sonraki iterasyonu bilgilendirmede kullanılır bu döngü hedefler karşılanana kadar devam eder.

YAZıLıM MÜHENDISLIĞINDE YAŞAM DÖNGÜLERI

Geliştirilen yazılımın, üretim aşaması ve kullanım süreci boyunca geçirdiği tüm aşamalar "Yazılım Geliştirme Yaşam Döngüsü" olarak tanımlanır.

Ş

ELALE

(W

ATERFALL

) M

ODELI Geleneksel yazılım geliştirme modeli olarak da bilinir.

Şelale modelinde yazılım, aşamalar en az birer kez tekrarlanarak geliştirilir.

(6)

G

ENEL

Ö

ZELLIKLERI

Ardışıl Model Adımlar:

Analiz-Tasarım-Kodlama-Sınama-Bakım

Bir adımın tamamlanmasından sonra diğerine geçilir.

Eksiklikler veya hatalar farkedilirse bir önceki adıma geçilir.

A

VANTAJLARı

En eski model,yaygın kullanımda

İyi tanımlanmış adımlar

Kısa ömürlü projelere uygundur.

D

EZAVANTAJLARı

Gereksinim tanımlamaları çoğu kez net bir şekilde yapılamadığından dolayı, yanlışların düzeltilme ve eksiklerin giderilme maliyetleri yüksektir.

Üst düzey yönetimlerin ürünü görme süresinin uzun oluşu, projenin bitmeyeceği ve sürekli gider merkezi haline geldiği düşüncesini yaygınlaştırmaktadır.

Bir çok müşteri de gereksinimleri eksiksiz ve kesin belirtmekte zorlanmaktadır.

Son ürünün eldesi uzun süreceğinden müşteri sabırlı olmalıdır .

H

ELEZONIK

(S

PIRAL

) M

ODEL

S

PIRAL

M

ODEL

G

ENEL

Ö

ZELLIKLER

Spiral Model Genel Özellikler

Risk Analizi Olgusu ön plana çıkmıştır.

Her döngü bir fazı ifade eder.Doğrudan tanımlama,tasarım,…vs gibi bir faz yoktur.

Yinelemeli artımsal bir yaklaşım vardır.

Prototip yaklaşımı vardır.

S

PIRALMODELINAVANTAJLARı

1. Kullanıcı Katkısı

Üretim süreci boyunca ara ürün üretme ve üretilen ara ürünün kullanıcı tarafından sınanması temeline dayanır.

Yazılımı kullanacak personelin sürece erken katılması ileride oluşabilecek istenmeyen durumları engeller.

2.Yönetici Bakışı

Gerek proje sahibi, gerekse yüklenici tarafındaki yöneticiler, çalışan yazılımlarla proje boyunca karşılaştıkları için daha kolay izleme ve hak ediş planlaması yapılır.

(7)

HıZLı UYGULAMA GELIŞTIRME RAD:( RAPID APPLICATION DEVELOPMENT )

Kısa geliştirme çevrimleri üzerinde duran artımsal bir model.

H

ıZLı

U

YGULAMA

G

ELIŞTIRME

RAD aslında tek başına kullanılabilen özel bir model veya araç değil bu uygulama geliştirme yöntemini uygulayan araçların tümüne verilen genel bir isimdir.

Scrum,extreme programming(XP),lean software development (LD),joint application

development(JAD) bunlardan birkaçı olarak sayılabilir.

H

ıZLı

U

YGULAMA

G

ELIŞTIRME

İ

KI

A

NAHTAR

Ö

ZELLIĞI

Uygulamanın yaklaşık/ortalama 3 aylık bölümlere ayrılabilmesi, Yeterli sayıda bölümün eş zamanlı ilerlemesinin sağlanabilmesi.

Ortak Ürün Geliştirme (Joint Application Development) :Paydaşlar,ilgili çalışanlar,geliştiriciler bir araya gelerek yoğun gereksinim toplama çalışmalarının yapılmasıdır.

H

ıZLı

U

YGULAMA

G

ELIŞTIRME

Dezavantajlar:

Büyük ölçekli çalışmalarda yeterli sayıda bölümü eşzamanlı ilerletebilecek sayıda çalışanın bulunamaması.

Çalışanlar hıza uyum sağlayabilmelidirler.

Yüksek teknik risklere uygun değil.

Avantajlar:

Artan Hız

Artan Kalite Sonuç:

Prototip geliştirmede kullanılması veya ana fikirlerinin diğer süreçlere uygulanması yerinde olacaktır.

HCI V

E

Y

AŞAM

D

ÖNGÜLERI

İnsan bilgisayar etkileşimi alanında ortaya konmuş yaşam döngüleri yazılım mühendisliği alanındakilere göre daha azdır. Kısaca bahsedeceğimiz modeller ise:

Star(Yıldız)Modeli

Kullanılabilirlik Mühendisliği Modeli

S

TAR

L

IFECYCLE

M

ODEL

Aktivitelerin belli bir adımı yoktur.

Merkezinde ise değerlendirme vardır.

Yeni arayüz tasarımı arayan bazı tasarımcıların ampirik çalışmalarından doğmuştur.

(8)

KULLANıLABILIRLIK MÜHENDISLIĞI YAŞAM

DÖNGÜSÜ MODELI KULLANıLABILIRLIK MÜHENDISLIĞI MODELI

Kullanılabilirlik mühendisliğine bütünsel bir bakış açısı sağlar.

Yazılım mühendisliği yaklaşımına bağlantı sağlar.

Üç aşamadan oluşur gereksinimleri belirleme,tasarım/test eme/geliştirme, kurma

Gereksinimleri belirleme üç görevden oluşur;tasarım,değerlendirme,prototipleme

W

EB

S

ITE

G

ELIŞTIRME

S

ÜRECI

^WÊB^SÎTE^GÊLIŞTIRME^S^ÜRECI

Tüm aşamaları iteratif tasarım şeklindedir.

7 aşamadan oluşur:

1.Keşfetme(Discovery):

Hedef kullanıcı kitlesini belirleme

Hedef kullanıcıların ihtiyaçlarını belirleme

Yapılacak olan işleri ve ihtiyaçları kavramsallaştırmak

2.Araştırma(Exploring):

Kabaca ilk örnekler, tasarımlar oluşturulur.

3.Saflaştırma(Refinement):

Seçilen tasarımın akışını ve düzenini geliştirme

WEB SITE GELIŞTIRME SÜRECI

4.Üretim(Production):

Tümüyle etkileşimli prototip oluşturulur.

5.Uygulama(Implementation):

Kodlama

İçerik ve Görüntüleri geliştirme 6.Piyasaya Sürme(Launch):

7.Bakım(Maintanence):

Varolan sitenin başarısını ölçerek, yeni veriler toplayarak yeniden dizayna hazırlamak.

T

ASARıM

D

ILLERI

V

E

U

YGULAMA

D

ESTEĞI

Uygulama Desteği

Programlama Araçları

 Programcılar için hizmet düzeyleri

Pencereleme Sistemleri

 Ayrılmış ve eş zamanlı kullanıcı sistem etkinliği için temel çekirdek desteği sağlamalıdır.

Uygulamaları Programlama ve İletişimi Kontrol Altında Tutma

Etkileşim Araçları

 Kullanıcının Algı Düzeyine göre programlama yapmak

(9)

İ

NSAN

B

ILGISAYAR

E

TKILEŞIMI

P

ROGRAMCıYıNASıL

E

TKILER

?

Programlama koddaki gelişmelere açık olmalıdır.

Belirli Donanımlar -Belirli etkileşim ve teknikler

G

ELIŞTIRME

A

RAÇLARıNıN

K

ATMANLARı

Pencereleme Sistemleri

Etkileşim Aracı

Kullanıcı Arayüzü Yönetim Sistemleri

P

ENCERELEME

S

ISTEMLERININ

Ö

ĞELERI

Aygıt Bağımsızlığı

Pixels

PostScript (MacOS X, NextStep)

Graphical Kernel System (GKS)

Programmers’ Hierechical Interface to Graphics(PHIGS)

Kaynak Paylaşımı

Kullanıcı görevleri eşzamanlılık sağlanmasını

Pencereleme sistemi bağımsız işlemleri

Bireysel uygulamalar izolasyonunu sağlar.

P

ENCERELEME

S

ISTEMININ

M

IMARISI

Olası 3 Yazılım Mimarisi Vardır…

Farzedelim ki tüm aygıt sürücüleri farklı Çoklu uygulama yönetimi uygulandığında farklılık nasıl olacak?

P

ENCERELEME

S

ISTEMININ

M

IMARISI

1.Her Uygulama Tüm işlevleri Yönetir Senkronizasyon hakkında sorunlar Uygulama taşınabilirliğini azaltır

2.Yönetim rolü çekirdek işletim sistemi içindedir.

Uygulamalar işletim sistemine bağlıdır.

3.Ayrı uygulamadaki yönetim rolü Maksimum taşınabilirlik sağlar.

C

LIENT

– S

ERVER

M

IMARISI

(10)

X P

ENCERE

M

IMARISI

X P

ENCERE

M

IMARISI

Nedir?

X-Pencere, sistem programları diğer bilgisayarda çalışırken kullanıcının makinesinde yer alarak, bilgisayar ağları üzerinde çalışmasına olanak sağlayan bir yazılım ürünüdür.

Daha çok GNU/Linux ve Unix benzeri işletim sistemlerinde kullanılan grafik arayüz altyapısıdır.

Bazı işaretleme mekanizması ile pixel görüntüleme modeli vardır.

X P

ENCERE

M

IMARISI

X protokolü server-client iletişimini belirler

Farklı Pencerelerin yöneticisi giriş-çıkış koşullarını denetler(uygular).

Girdiler nasıl değişecek

Inter-Client veri transferi

Kim Buldu?

X-Pencere başlangıçta MIT projesi olarak geliştirildi ve o zamandan beri bilgisayar üreticileri tarafından kabul edildi.

O

KUMA

-D

EĞERLENDIRME

D

ÖNGÜSÜ

repeat read-event(myevent) case myevent.type type_1:

do type_1 processing type_2:

do type_2 processing ...

type_n:

do type_n processing end case end repeat

J

AVA

N

EDIR

?

Java, Sun Microsystems mühendislerinden James Gosling tarafından geliştirilmeye başlanmış açık kodlu, nesneye yönelik, zeminden bağımsız, yüksek verimli, çok işlevli, yüksek seviye, adım adım işletilen (yorumlanan-interpreted) bir dildir.

J

AVA

S

WING

K

ÜTÜPHANESI

Swing, Java Foundation Classes içerisinde bulunan ve Java uygulamalarına grafiksel arayüz (GUI) kazandırmak için Sun tarafından geliştirilmiş devasa büyüklükte bir kütüphanedir.

(11)

J

AVA

A

RAYÜZÜ

java sınıfları buton,menü vs. destekler

Bildiri(uyarı)tabanları şunlardır:

AWT 1.0 ana alt sınıf araçlarına ihtiyaç duyar.

AWT 1.1 ve sonraki versiyonlar nesneleri geri çağırır

Swing araç kiti

AWT nin en üst katmanından geliştirilmiştir

Üst düzey sürümleri var.

MVC(model view controller) mimarisini kullanır.

KULLANıCı ARAYÜZÜ YÖNETIM SISTEMLERI (USER INTERFACE MANAGEMENT SYSTEMS - UIMS)

UIMS için dikkat edilmesi gerekenler

 Kavramsal mimari

 Uygulama Teknikleri

 Altyapı desteklemesi

K

AVRAMSAL

M

IMARI

O

LARAK

UIMS

Geliştirilebilir:

Taşınabilirdir, yani farklı sistemlerde çalışabilir

Yeniden kullanılabilirdir, yani bileşenler tekrar kullanılarak maliyet azaltılabilir

Çok arayüzü aynı özelliğe erişebilir

İsteğe göre uyarlanabilirlik, yani tasarımcı ve kullanıcı tarafından uyarlanabilir

TEŞEKKÜRLER

K

AYNAKLAR

http://www.bimetri.com/urunler/yazilim/ozel/yazil im-gelistirme-metodolojilerimiz/

http://sulc3.com/model.html

http://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-

bulten/dosyalar/file/bulten_aralik2010/taskin_U NAK2010(1)(sunum).pdf

http://ceng.gazi.edu.tr/~hkaracan/BM515_H1.pdf

http://www.kmyo.duzce.edu.tr/kmyo/myos/pdf/M YO_OS_9005.pdf