İdari yargı kolunun görevli olduğu davalarda hangi idari yargı merciin görevli olduğunu konu ve yer itibariyle yetki kuralları çerçevesinde tespit ederiz.
İdari yargı kolunun içerisinde Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri, idare ve vergi mahkemeleri vardır. Bunlardan ilk derece mahkemesi olarak görevli olanlar Danıştay, İdare ve vergi mahkemeleridir.
Görev, bir davanın konusu itibariyle, idari yargı kolu içindeki hangi yargı mercii tarafından görüleceğine ilişkindir.(Danıştay mı? İdare mahkemesi mi? Vergi mahkemesi mi?)
Yetki, hangi yer idari yargı merciinin davaya bakacağına ilişkindir.
(Örneğin, Ankara İdare Mahkemesi mi, İstanbul İdare Mahkemesi mi? İzmir Vergi Mahkemesi mi, Konya Vergi Mahkemesi mi?)
11.HAFTA
KONU İTİBARİYLE YETKİ - YER İTİBARİYLE
YETKİ
ÖZEL GÖREVLİ YARGI YERİ: DANIŞTAY
AY, m d . 1 5 5 ’ t e D a n ı ş t a y ’ ı n k a n u n l a g ö s t e r i l e n b e l l i d a v a l a r a i l k d e r e c e m a h k e m e s i o l a r a k b a k a b i l e c e ğ i i f a d e e d i l m i ş ti r. B u d a v a l a r ı n n e l e r o l d u ğ u i s e D K , m d 2 4 ’ t e s ı ra l a n m ı ş tı r. B u n a g ö r e ; 1 . D a n ı ş t a y i l k d e r e c e m a h k e m e s i o l a r a k :
a ) B a ka n l a r K u r u l u ka r a r l a r ı n a ,
b ) B a ş b a ka n l ı k , b a ka n l ı k l a r v e d i ğ e r k a m u k u r u m v e k u r u l u ş l a r ı n ı n m ü s t e ş a r l a r ı y l a i l g i l i m ü ş t e r e k ka r a r n a m e l e r e ,
c ) B a ka n l ı k l a r i l e k a m u k u r u l u ş l a r ı v e y a k a m u k u r u m u n i t e l i ğ i n d e k i m e s l e k k u r u l u ş l a r ı n c a ç ı k a r ı l a n v e ü l ke ç a p ı n d a u y g u l a n a c a k d ü z e n l e y i c i i ş l e m l e r e ,
d ) D a n ı ş t a y İ d a r i D a i r e s i n c e v e y a İ d a r i İ ş l e r K u r u l u n c a v e r i l e n ka r a r l a r ü z e r i n e u y g u l a n a n e y l e m v e i ş l e m l e r e ,
e ) B i r d e n ç o k i d a r e v e y a v e r g i m a h ke m e s i n i n y e t k i a l a n ı n a g i r e n i ş l e r e ,
f ) D a n ı ş t a y Yü k s e k D i s i p l i n K u r u l u ka r a r l a r ı i l e b u K u r u l u n g ö r e v a l a n ı i l e i l g i l i D a n ı ş t a y B a ş k a n l ı ğ ı i ş l e m l e r i n e ,
K a r ş ı a ç ı l a c a k i p t a l v e t a m y a r g ı d a v a l a r ı i l e t a h k i m y o l u ö n g ö r ü l m e y e n ka m u h i z m e t l e r i i l e i l g i l i i m ti y a z ş a r t l a ş m a v e s ö z l e ş m e l e r i n d e n d o ğ a n i d a r i d a v a l a r ı ka r a r a b a ğ l a r.
2 . D a n ı ş t a y, b e l e d i y e l e r i l e i l ö z e l i d a r e l e r i n i n s e ç i m l e g e l e n o r g a n l a r ı n ı n o r g a n l ı k s ı f a t l a r ı n ı ka y b e t m e l e r i h a k k ı n d a k i i s t e m l e r i i n c e l e r v e k a r a r a b a ğ l a r.
İ d a r i y a r g ı n ı n g ö r e v a l a n ı n a g i r e n b i r u y u ş m a z l ı k t a n k a y n a k l a n a n d a v a , D a n ı ş t a y K a n u n u n u n 2 4 . m a d d e s i n d e y e r a l ı y o r s a D a n ı ş t a y ’d a a ç ı l ı r. B u d u r u m d a D a n ı ş t a y i l k d e r e c e m a h ke m e s i g i b i g ö r e v y a p a r. E ğ e r b u m a d d e d e y e r a l m ı y o r s a , u y u ş m a z l ı k ko n u s u d a v a n ı n i d a r e m a h k e m e s i n d e m i y o k s a v e r g i m a h k e m e s i n d e m i a ç ı l a c a ğ ı n ı t e s p i t e t m e k i ç i n 2 5 7 6 S a y ı l ı K a n u n u n 5 . v e 6 . m a d d e l e r i n e b a k ı l ı r.
11.HAFTA
GÖREV: MADDE İTİBARİYLE YETKİ: KONU
İTİBARİYLE YETKİ
İ d a r e M a h k e m e l e r i n i n G ö r e v l e r i
2 5 7 6 S a y ı l ı K a n u n , m d . 5 :
1 . İ d a r e m a h ke m e l e r i , v e r g i m a h ke m e l e r i n i n g ö r e v i n e g i r e n d a v a l a r l a i l k d e r e c e d e D a n ı ş t a y d a ç ö z ü m l e n e c e k o l a n l a r d ı ş ı n d a k i :
a ) İ p t a l d a v a l a r ı n ı , b ) Ta m y a r g ı d a v a l a r ı n ı ,
c ) Ta h k i m y o l u ö n g ö r ü l e n i m ti y a z ş a r t l a ş m a v e s ö z l e ş m e l e r i n d e n d o ğ a n u y u ş m a z l ı k l a r d a n h a r i ç , ka m u h i z m e t l e r i n d e n b i r i n i n y ü r ü t ü l m e s i i ç i n y a p ı l a n i d a r î s ö z l e ş m e l e r d e n d o l a y ı t a r a fl a r a r a s ı n d a ç ı ka n u y u ş m a z l ı k l a r a i l i ş k i n d a v a l a r ı ,
d ) D i ğ e r ka n u n l a r l a v e r i l e n i ş l e r i , Ç ö z ü m l e r.
2 . Ö z e l K a n u n l a r d a D a n ı ş t a y ı n g ö r e v l i o l d u ğ u b e l i r ti l e n v e İ d a r i Ya r g ı l a m a U s u l ü K a n u n u i l e i d a r e m a h ke m e l e r i n i n g ö r e v l i k ı l ı n m ı ş b u l u n d u ğ u d a v a l a r ı ç ö z ü m l e r.
Ve r g i M a h ke m e l e r i n i n G ö r e v l e r i
2 5 7 6 S a y ı l ı K a n u n , m d . 6 : Ve r g i m a h ke m e l e r i :
a ) G e n e l b ü t ç e y e , i l ö z e l i d a r e l e r i , b e l e d i y e v e kö y l e r e a i t v e r g i , r e s i m v e h a r ç l a r i l e b e n z e r i m a l i y ü k ü m l e r v e b u n l a r ı n z a m v e c e z a l a r ı i l e t a r i f e l e r e i l i ş k i n d a v a l a r ı ,
b ) ( a ) b e n d i n d e k i ko n u l a r d a 6 1 8 3 s a y ı l ı A m m e A l a c a k l a r ı n ı n Ta h s i l U s u l ü H a k k ı n d a K a n u n u n u y g u l a n m a s ı n a i l i ş k i n d a v a l a r ı ,
c ) D i ğ e r ka n u n l a r l a v e r i l e n i ş l e r i , Ç ö z ü m l e r.
11.HAFTA
GENEL GÖREVLİ YARGI YERLERİ
İDARE MAHKEMELERİ VE VERGİ MAHKEMELERİ
Yargı örgütlenmeleri içinde yargı yerleri, belirli bir yargı çevresi içinde faaliyette bulunmak üzere kurulurlar.
İdari yargı kolu içinde bulunan Danıştay bir tane olduğu için ülke genelinde yetkilidir.
Bölge İdare Mahkemeleri birden fazla ili içine alan yargı çevresi içinde yetkilidir.
İdare ve vergi mahkemeleri ise bir veya birden fazla ili içine alan yargı çevreleri içinde yetkilidir. (Adli yargıdan farklı olarak ilçe düzeyinde kurulan idari yargı mercii bulunmaz.)
11.HAFTA
YETKİ: YER İTİBARİYLE YETKİ
GENEL YETKİ KURALI
Yetki kuralları İYUK, md. 32 ve devamında düzenlenmiştir. İYUK, md. 32 ise genel yetki kuralıdır. Buna göre:
1. Göreve ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla bu Kanunda veya özel kanunlarda yetkili idare mahkemesinin gösterilmemiş olması halinde, yetkili idare mahkemesi, dava konusu olan idari işlemi veya idari sözleşmeyi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.
2. Bu Kanunun uygulanmasında yetki kamu düzenindendir.
11.HAFTA
YETKİ: YER İTİBARİYLE YETKİ
ÖZEL YETKİ KURALLARI
Kamu Görevlileri ile İlgili Davalarda Yetki
İ Y U K , m d . 3 3
1 . Ka m u g ö re v l i l e r i n i n at a n m a s ı v e n a k i l l e r i i l e i l g i l i d ava l a rd a ye t k i l i m a h ke m e , ka m u g ö r e v l i l e r i n i n ye n i v ey a e s k i g ö r e v ye r i i d a r e m a h ke m e s i d i r.
2 . Ka m u g ö r ev l i l e r i n i n g ö r e v l e r i n e s o n v e r i l m e s i , e m e k l i e d i l m e l e r i v e ya g ö re v d e n u z a k l a ş tı r ı l m a l a r ı i l e i l g i l i d av a l a r d a y e t k i l i m a h ke m e , ka m u g ö re v l i s i n i n s o n g ö re v y a p tı ğ ı ye r i d a re m a h ke m e s i d i r.
3 . Ka m u g ö re v l i l e r i n i n g ö re v l e i l i ş k i s i n i n ke s i l m e s i s o n u c u n u d o ğ u r m aya n d i s i p l i n c e za l a r ı i l e i l e r l e m e , y ü k s e l m e , s i c i l , i n ti b a k v e d i ğ e r ö z l ü k v e p a ra s a l h a k l a r ı v e m a h a l l i i d a re l e r i n o rg a n l a r ı i l e b u o r ga n l a r ı n ü y e l e r i n i n g e ç i c i b i r t e d b i r o l a ra k g ö re v d e n u z a k l a ş tı r ı l m a l a r ı y l a i l g i l i d av a l a rd a ye t k i l i m a h ke m e i l g i l i n i n g ö re v l i b u l u n d u ğ u ye r i d a re m a h ke m e s i d i r.
4 . Ö ze l ka n u n l a r d a k i h ü k ü m l e r s a k l ı ka l m a k kay d ı y l a , h â k i m v e s a v c ı l a r ı n m a l i v e s o sya l h a k l a r ı n a v e s i c i l l e r i n e i l i ş k i n ko n u l a r l a , m ü f e tti ş h a l kâ ğ ı t l a r ı n a ka r ş ı a ça c a k l a r ı v e i d a r e m a h ke m e l e r i n i n g ö re v i n e g i r e n d a va l a rd a y e t k i l i m a h ke m e , h â k i m v e ya s avc ı n ı n g ö r e v ya p tı ğ ı ye r i n i d a r i y a r g ı ye t k i s i y ö n ü n d e n b a ğ l ı o l d u ğ u b ö l g e i d a re m a h ke m e s i n e e n ya k ı n b ö l g e i d a re m a h ke m e s i n i n b u l u n d u ğ u ye r i d a re m a h ke m e s i d i r.
11.HAFTA
YETKİ: YER İTİBARİYLE YETKİ
ÖZEL YETKİ KURALLARI
Taşınmaz Mallara İlişkin Daval arda Yetki İ Y U K, m d . 34
1 . İm a r, ka m u l a ştı r m a , y ı k ı m , i şga l , ta h s i s , r u h s at ve i skâ n g i b i ta ş ın ma z ma l la r la i l gi l i me vz u atı n u yg u la n m a sı n d a veya b u n l a ra b a ğ l ı h e r t ü r l ü h a k l a ra veya ka mu m a ll a r ın a il iş k i n i d a ri d ava la rd a ye t k il i m a h ke m e ta ş ı n ma z m al l a r ı n b u l u n d u ğ u ye r i d a re m ah ke m e si d i r.
2 . Köy, b e l e d i ye ve öze l i d a re l e r i i l g i l e n d i re n m evzu atı n u yg u l a n m a sı n a i l i ş k i n d ava l a r l a s ı n ı r u yu ş ma z l ı k l a r ı n d a ye t k i l i m a h ke m e , m ü lk i id ar i b ir im i n , köy, b e l e d i ye veya ma h a l le n i n b u lu n d u ğ u ya h u t ye n i b ağ la n d ığ ı ye r i d a re ma h ke m e si d i r.
Ta ş ı n ı r M a l l a ra İ l i ş ki n D ava l a rd a Yet ki İ Y U K, m d . 3 5
Taş ın ı r m a l la ra i l iş k i n d aval a rd a ye t k i li m a h ke me , ta ş ın ı r ma l ın b u lu n d u ğ u ye r i d a re m a h ke m e s i d ir.
11.HAFTA
YETKİ: YER İTİBARİYLE YETKİ
ÖZEL YETKİ KURALLAR I Tam Yargı Davalarında Yetki İYUK , md. 36
İdari sözleşmelerden doğa nlar dışında kal a n tam ya rg ı d ava ların da yetkili ma hkeme, sırasıyla :
a ) Zararı doğuran ida ri uyuşma zlığı çözümlemeye yetkili,
( Ya n i , za r a r b i r id a r i i şl e m d en ka y n a k la n m ış sa , o i şl em i ç i n a ç ı l a c a k i p ta l d a v a s ı n ı g ö r m ey e y et k il i i d a r e m a h ke m e si n er es i i s e ta m y a r g ı d a v a sı i ç i n d e a y n ı id a r e m a h ke m e s i y et ki l id i r. )
b) Zara r, bayındı rlık ve ulaştırm a gibi bir hizmetten veya i darenin herhangi bi r eyl eminden doğm uş ise , hizmeti n görül dü ğü veya eylemin ya p ıldığ ı yer,
c) Diğer ha llerde dava cının ika metgahının b ulu n du ğu yer İ d ari ma hkemesidi r.
11.HAFTA
YETKİ: YER İTİBARİYLE YETKİ
ÖZEL YETKİ KURALLARI Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki
İ Y U K , m d . 3 7
B u Ka nu n un a göre ve rgi uy u ş m azl ı k l a r ı nd a yet k i l i m ah ke m e :
a ) U y uş m az l ı k ko n us u ve rgi , re s i m , ha rç ve b e nze r i m al i y ük ü m l e r i tar h ve tah ak ku k etti re n, zam ve c ezal a r ı ke s e n,
b ) G ü m r ük Kan un u na gö re al ı n m as ı ge re ke n ve rgi l e r l e Ve rgi U s u l Kan u nu ge re ği n c e ş i kayet yo l u yl a ve rgi d üze l t m e tal e pl e r i n i n re dd i ne i l i ş k i n i ş l e m l e rde ; ve rgi , re s i m , h arç ve b e nze r i m a l i y ü k üm l e r i tar h ve ta h ak ku k etti re n ,
c ) A m m e Al aca k l a r ı nı n Tah s i l U s ul ü Kan un u n uygu l a nm a s ı n da , ö de m e e m r i n i d üze n l eye n , d ) D i ğe r u y uş m a zl ı k l ard a dava kon u s u i ş l e m i yap an ,
D a i re n i n b u l u nd u ğu ye rde k i ve rgi m ah ke m e s i d i r.
11.HAFTA
YETKİ: YER İTİBARİYLE YETKİ
İdari yargı ile adli yargı arasındaki görev uyuşmazlıklarında, idari yargı adli yargının görevli olduğunu düşündüğünde, dava dosyasını kendiliğinden adli yargı yerine gönderemez. Görev yönünden reddeder.
Farklı yargı kolları arasında dava dosyasının gönderilmesi söz konusu değildir.
Diğer taraftan görev ve yetki, İYUK, md. 14/3-a uyarınca ilk inceleme konularındandır. idari yargının görevli olduğu konularda İYUK, md.
15/1-a uyarınca, görevli veya yetkili olmayan mahkemeye açılan dava görev veya yetki yönünden reddedilerek dosya, görevli veya yetkili mahkemeye gönderilir.
Görev veya yetki yönünden ret kararları nihai karardır ve bu karara karşı kanun yolunun açık olduğu düşünülebilir ancak, İYUK, md.15/4 uyarınca kanun yolu kapatılmıştır.
