BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
Balıkesir University The Institute of Social Sciences
BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ
Balıkesir University
The Journal of Social Sciences Institute
ISSN 1301-5265 Cilt 13 Sayı 23 Haziran 2010
BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ
Baskı Hazırlık:
Detay Anatolia Akademik Yayıncılık
Adakale Sokak 14/1 Kızılay-Ankara, Tel: 0312 434 09 49-Faks: 0312 434 31 42 www.detayyayin.com.tr - e-posta: detayyay@ttmail.com
Sahibi/Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Adına: Prof. Dr. Oya Aytemiz SEYMEN Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Yard. Doç. Dr. Salim ÇONOĞLU Editörler:
Prof. Dr. Mehmet AÇA Prof. Dr. Tamer BOLAT Yardımcı Editörler:
Yard. Doç. Dr. Sadet MALTEPE Yard.Doç.Dr.Barış ERDEM Yard.Doç.Dr.Oya İnci BOLAT Dergi Sekreteryası:
Enstitü Sekreteri Güler ASLAN Arş. Gör. Bayram ŞAHİN Arş. Gör. Nuray TETİK
Öğr. Gör. Şahin Zengin (E-Dergi Sorumlusu) Yayın Kurulu:
Prof. Dr. Oya Aytemiz SEYMEN (Enstitü Müdürü) Prof. Dr. Ali DUYMAZ
Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT Prof. Dr. Edip ÖRÜCÜ Prof. Dr. Nevin SAYLAN Prof. Dr. Tamer BOLAT Prof. Dr. Mehmet AÇA Yard. Doç. Dr. Salim ÇONOĞLU Yard. Doç. Dr. Sadet MALTEPE Yard. Doç. Dr. Oya İnci BOLAT Yard. Doç. Dr. Barış ERDEM
Dergimizin ana hedefi; bilimsel normlara ve bilim etiğine uygun, nitelikli ve özgün çalışmaları titizlikle değerlendirerek, düzenli aralıklarla yayımlanan ve sosyal bilimler alanında tercih edilen öncelikli dergiler arasında yer almaktır.
İLETİŞİM
Balıkesir Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Çağış Kampusu Balıkesir TÜRKİYE http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi sbedergi@balikesir.edu.tr Tel: 0.266.6121407/1401/1405
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü tarafından Aralık ve Haziran aylarında olmak üzere yılda iki kez yayımlanan hakemli bir dergidir. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nde yayımlanan yazılardaki görüş ve düşüncelerden yazarları sorumludur. Derginin her hakkı saklıdır. Dergide yayımlanan yazılar kaynak gösterilmeden kullanılamaz.
Dergiye gönderilen yazılar, derginin yazım kurallarına uygun biçimde hazırlanmalı ve değerlendirme sürecine girmek üzere http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi adresine gönderilmelidir.
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi aşağıdaki veri tabanları tarafından taranmaktadır:
- DOAJ Directory of Open Access Journal - MLA Modern Language Association - Ebscohost
BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ ISSN1301-5265 Cilt 13 Sayı 23 Haziran 2010 Editörler Mehmet AÇA Tamer BOLAT Editörlerden İÇİNDEKİLER
Coğrafya Eğitimi ABD
Antakya’da (Hatay) Yer Seçiminin Jeomorfolojik Özellikler Ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi
Emre ÖZŞAHİN 1-16
Eğitim ABD
Akran Yardımcılığı Müdahalesinin Etkililiği: Balıkesir Karesi İlköğretim Okulu Örneği
Derya UYSAL-Serap NAZLI 17-35
Bilişsel Davranışçı Yaklaşımla Bütünleştirilen Hobiterapi Uygulamasının Bir Eğitim Kurumunun Örgüt Depresyonu Üzerindeki Etkisi
Sevgi SEZER
36-50
Müzik Öğretmeni Yetiştiren Kurumlarda Okumakta Olan 3. ve 4. Sınıf Flüt Eğitimcisi Adayların Flüt Öğretimindeki Hedefler Hakkında Bilgi Sahibi Olma Durumları
Özge Gençel ATAMAN
51-62
Güzel Sanatlar Eğitimi ABD
1914-1940 Yılları Arasında Avrupa’da Eğitim Alan Sanatçılarımızın Ülkemizdeki Sanat Eğitimine Katkıları
Oğuz DİLMAÇ 63-78
Alan Derslerinin Görsel Sanatlar Öğretmeni Adaylarının Yaratıcı Düşünme Becerileri Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi
Oğuz DİLMAÇ 79-92
İşletme ABD
Kurumsal İtibar Bileşenlerinin Algılanan Önemi Demografik Özelliklerden Etkilenmekte Midir?
Esra ALNIAÇIK-Ümit ALNIAÇIK-Nurullah GENÇ
93-114
A Meta Analytic Study On The Importance Of Weak Ties In Organizations
Serkan ADA-Şebnem ADA
115-128
Tarih ABD
Mehmet Yazar'ın TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) Başkanlığı Dönemi
Hüseyin ÇAVUŞOĞLU 129-139
15. Yüzyılda Memlûkların Doğu Akdeniz Siyaseti
Abdullah Mesut AĞIR 140-151
Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik ABD
Katılımcı Turizm Planlaması; Fethiye’de Alan Araştırması
Ramazan Pars ŞAHBAZ-Uğur AKDU 152-170
Türk Dili ve Edebiyatı ABD
Balıkesir ve Çevresinde Hayvan Benzetmecesine Bağlı Köy Seyirlik Oyunları
Ali DUYMAZ-Halil İbrahim ŞAHİN
171-185
Türk Kültüründe “Kavaktan İnen Gelin” Motifi
Metinler ve Metinlerarası Okuma: Suskunlar
Ayşe Melda ÜNER 196-206
Cevrî Divanı’nın Fahri Bilge Nüshasında Yer Alan Neşredilmemiş Şiirler
Haluk AYDIN
207-221
Editöre Mektup
Serap Yücel DOĞAN 222-224
Kitap Tanıtımı ve Değerlendirme
Hakan Ülper, “Okuma ve Anlamlandırma Becerilerinin Kazandırılması”
Sedat KARAGÜL 225-227
BALIKESIR UNIVERSITY
THE JOURNAL OF THE SOCIAL SCIENCES INSTITUTE
ISSN1301-5265 Volume 13 Number 23 June 2010 Editors Mehmet AÇA Tamer BOLAT
From Editors CONTENTS
Department of Geography
Discussion Of Geographical Survey In Respect Of Geomorphologic Characteristics And Natural Risks In Antakya (Hatay)
Emre ÖZŞAHİN 1-16
Department of Education Sciences
The Effectiveness of Peer Helpers’ Interference: The Case Of Karesi Primary School
Derya UYSAL-Serap NAZLI 17-35
The Effect Of Hobby Therapy Practice, Which Is Integrated With Cognitive-Behavioral Approach On Organızation Depressıon Of An Educatıon Institution
Sevgi SEZER
36-50
The Situations of Being Knowledgeable About the Targets in Flute Teaching of the 3rd and 4th Class Flute Teacher Trainees Who Have Been
Trained in Music Teacher Training Institutions Özge Gençer ATAMAN
51-62
Department of Fine Arts
In Europe Between The 1914 And 1940 Years Traıned Artısts Contrıbutıons To The Art Educatıon In Our Country
Oğuz DİLMAÇ
63-78
The Effects Of Main Courses On Creative Thinking Abilities Of Visual Art Teacher Candidates
Oğuz DİLMAÇ
79-92
Department of Management
Are Perceived Importance Levels of Corporate Reputation Components Affected by Demographic Factors?
Esra ALNIAÇIK-Ümit ALNIAÇIK-Nurullah GENÇ 93-114 A Meta Analytic Study On The Importance Of Weak Ties In
Organizations
Serkan ADA-Şebnem ADA 115-128
Departmant of Tourism and Hotel Management
Participatory Tourism Planning; A Field Research In Fethiye
Ramazan Pars ŞAHBAZ-Uğur AKDU 129-139
Department of History
Mehmet Yazar’s Presidential Term at UCCE (The Union of Chambers and Commodity Exchanges)
Hüseyin ÇAVUŞOĞLU
140-151
The Eastern Mediterranean Policy of the Mamlūks in the 15th Century
Abdullah Mesut AĞIR 152-170
Department of Turkish Language and Literature
Village Plays Based on Animal Imitations in Balıkesir and its Surrounding
Ali DUYMAZ-Halil İbrahim ŞAHİN
171-185
The Bride Climbing down the Holy Poplar in Turkish Culture
Textual and Intertextual Reading: Suskunlar (The Mute)
Ayşe Melda ÜNER 196-206
The Unpublished Poems of Cevri in The Manuscript of Fahri Bilge
Haluk AYDIN 207-221
Letter To The Editor
Serap Yücel DOĞAN 222-224
Book Presentation and Evaluation
Hakan Ülper, “Okuma Ve Anlamlandırma Becerilerinin Kazandırılması”
Sedat KARAGÜL 225-227
HAKEM KURULU/EDITORIAL BOARD
Prof. Dr. A. Akın AKSU Akdeniz Üniversitesi Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI Mersin Üniversitesi
Prof. Dr. A. Emel KEFELİ Marmara Üniversitesi Prof. Dr. A. Selami SARGUT Başkent Üniversitesi
Prof. Dr. Abdullah KÖSE Balıkesir Üniversitesi
Prof. Dr. Abide DOĞAN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Ahmet AKTAŞ Akdeniz Üniversitesi Prof. Dr. Ahmet AYPAY Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Prof. Dr. Ali Berat ALPTEKİN Selçuk Üniversitesi Prof. Dr. Ali DUYMAZ Balıkesir Üniversitesi
Prof. Dr. Ali ERGUR Galatasaray Üniversitesi
Prof. Dr. Ali UÇAN Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Ali UZUN Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Ali YILDIRIM Orta Doğu Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Alptekin GÜNEL Doğuş Üniversitesi
Prof. Dr. Atilla GÖKTÜRK Muğla Üniversitesi
Prof. Dr. Ayfer KOCABAŞ Dokuz Eylül Üniversitesi
Prof. Dr. Ayhan SEZER Mersin Üniversitesi Prof. Dr. Ayla OKTAY Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Ayşe Eziler KIRAN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Ayşe Meral TÖREYİN Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Ayşegül BAYKAN Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Ayten Ayşen KAYA Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Bedriye TUNÇSİPER Balıkesir Üniversitesi
Prof. Dr. Behçet Kemal YEŞİLBURSA Abant izzet Baysal Üniversitesi Prof. Dr. Bekir PARLAK Uludağ Üniversitesi
Prof. Dr. Belkıs GÜRSOY Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Beril DEDEOĞLU Galatasaray Üniversitesi Prof. Dr. Berrin AKMAN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Bilge ERCİLASUN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Binnaz TOPRAK Boğaziçi Üniversitesi
Prof. Dr. Birgül Ayman GÜLER Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Bozkurt ERSOY Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Canan ÇETİN Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Cemalettin ŞAHİN Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Cemil ERTUĞRUL Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Cengiz TORAMAN Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Cüneyt KANAT Ege Üniversitesi Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN Trakya Üniversitesi
Prof. Dr. Dursun ZENGİN Ankara Üniversitesi Prof. Dr. E. Murat ÖZGÜR Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Edip ÖRÜCÜ Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Emine Gürsoy NASKALİ Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Erdal ZORBA Muğla Üniversitesi
Prof. Dr. Erdoğan BAŞAR Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Ergün İLTER Abant İzzet Baysal Üniversitesi Prof. Dr. Erman ARTUN Çukurova Üniversitesi
Prof. Dr. Erol TAYMAZ Orta Doğu Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Evcan UZUNLAR Atatürk Üniversitesi
Prof. Dr. Fatih TEPEBAŞILI Selçuk Üniversitesi
Prof. Dr. Fazıl TEKİN Osmangazi Üniversitesi
Prof. Dr. Fehmi TUNCEL Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Ferda AYSAN Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Feride Doğaner GÖNEL Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Fulya SAVRAN Akdeniz Üniversitesi Prof. Dr. Nazan GÜNAY Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Gazanfer DOĞU Abant İzzet Baysal Üniversitesi Prof. Dr. Göksel ATAMAN Marmara Üniversitesi
Prof. Dr. Gönül BUDAK Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Gül Tiryaki SÖNMEZ Abant İzzet Baysal Üniversitesi Prof. Dr. Gülden ASUGMAN Boğaziçi Üniversitesi
Prof. Dr. H. Musa TAŞDELEN Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Hakan YİĞİTBAŞIOĞLU Ankara Üniversitesi
Prof. Dr. Hakkı YAZICI Afyon Kocatepe Üniversitesi Prof. Dr. Halil SEYİDOĞLU Doğuş Üniversitesi
Prof. Dr. Halis ERTÜRK Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Haluk SOYUER Ege Üniversitesi Prof. Dr. Hasan ERTÜRK Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Hatice BENGİSU Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Hasan ÖZYURT Karadeniz Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Havva Neşe ÖZGEN Ege Üniversitesi Prof. Dr. Işık AYTAÇ Boğaziçi Üniversitesi Prof. Dr. İhsan BULUT Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. İnci Erdem ARTAN Marmara Üniversitesi Prof. Dr. İnci Kuyulu ERSOY Ege Üniversitesi
Prof. Dr. İrfan ARIKAN Anadolu Üniversitesi Prof. Dr. İsmail DOĞAN Ankara Üniversitesi Prof. Dr. İsmet ÇETİN Gazi Üniversitesi Prof. Dr. İzzettin ÖNDER İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Kasım KARAKÜTÜK Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Kazım YETİŞ İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Kenan ÇELİK Karedeniz Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Kenan Ziya TAŞ Balıkesir Üniversitesi
Prof. Dr. Kerim ÖZDEMİR Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Korkut TUNA İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. M. Banu DURUKAN Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. M. Sinan TEMURLENK Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Mahmut KARAKUŞ İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Mahmut TEKİN Selçuk Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet ARSLAN Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet BOLAK Galatasaray Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet DEMİREZEN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet ERSAN Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet GÜNAY Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet ÖLMEZ Yıldız Teknik Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet ÖZ Hacettepe Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet TAKKAÇ Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet TOKAT Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Meral AKSU Orta Doğu Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Meral AVCI İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Meral ÇİLELİ Orta Doğu Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Meryem Akoğlan KOZAK Anadolu Üniversitesi
Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Metin EKİCİ Ege Üniversitesi Prof. Dr. Muhsin MACİT Yüzüncü Yıl Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa AKSAN Mersin Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa ÖNER Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Mustafa SAĞLAM Anadolu Üniversitesi
Prof. Dr. Mübeccel Sara GÖNEN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Münevver TURANLI İstanbul Ticaret Üniversitesi Prof. Dr. Müslim BAKIR Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Nadir Engin UZUN Ankara Üniversitesi
Prof. Dr. Nazım Hikmet POLAT Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Necmi GÜRSAKAL Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Neşe KUMRAL Ege Üniversitesi Prof. Dr. Nevin SAYLAN Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Nevzat BATTAL İnönü Üniversitesi Prof. Dr. Nihat KARAKOÇ Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Nurdan ASLAN Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Osman UNUTULMAZ Erciyes Üniversitesi
Prof. Dr. Oya Aytemiz SEYMEN Balıkesir Üniversitesi Prof. Dr. Oya ÖZÇELİK İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Öcal OĞUZ Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Ömer Baybars TEK Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Ömer TURAN Orta Doğu Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Ömer Zühtü ALTAN Anadolu Üniversitesi
Prof. Dr. Özcan DEMİREL Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Öznur YÜKSEL Çankaya Üniversitesi Prof. Dr. Ramazan ÖZEY Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Recai DÖNMEZ Anadolu Üniversitesi Prof. Dr. Reşat PEKER Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Rıza FİLİZOK Ege Üniversitesi Prof. Dr. S. Burak ARZOVA Marmara Üniversitesi Prof. Dr. S. Rıdvan KARLUK Anadolu Üniversitesi Prof. Dr. Sabri SÜRGEVİL Ege Üniversitesi Prof. Dr. Saadettin GÖMEÇ Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Sadık ERDEM Balıkesir Üniversitesi
Prof. Dr. Salih GÜNEY Kara Harp Okulu
Prof. Dr. Salih KUŞLUVAN Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Sami ERCAN Haliç Üniversitesi Prof. Dr. Sebahat DENİZ Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Seçil Karal AKGÜN Orta Doğu Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Sedat SEVER Ankara Üniversitesi
Prof. Dr. Selahattin DİLİDÜZGÜN İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Selim BEKÇİOĞLU Adnan Menderes Üniversitesi Prof. Dr. Sema UĞURCAN Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Semra GÜNEY Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Serdar KILIÇKAPLAN Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Sina AKŞİN Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Songül Sallan GÜL Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. Süleyman DOĞAN Ege Üniversitesi Prof. Dr. Şefik YAŞAR Anadolu Üniversitesi Prof. Dr. Şengül HABLEMİTOĞLU Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Şerif AKTAŞ Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Şermin KÜLAHOĞLU Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Şevket TOKER Ege Üniversitesi Prof. Dr. Şeyda ÇİLDEN Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Şeyma GÜNGÖR İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Tahsin AKTAŞ Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Taner BERKSOY Bahçeşehir Üniversitesi Prof. Dr. Tiğinçe OKTAR Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Ümit ÖZLALE TOBB Ekonomi ve Tek. Üniversitesi Prof. Dr. Vahap TECİM Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Vahit TÜRK Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Veysel SÖNMEZ Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Yasin AKTAY Selçuk Üniversitesi Prof. Dr. Yavuz AKPINAR Ege Üniversitesi
Prof. Dr. Yeşim AKSAN Mersin Üniversitesi Prof. Dr. Yıldız GÜVEN Marmara Üniversitesi
Prof. Dr. Yusuf AKAN Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Zehra TOSKA Boğaziçi Üniversitesi Prof. Dr. Zeki ARIKAN Ege Üniversitesi Prof. Dr. Zerrin Toprak KARAMAN Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Zeynep ARIKAN Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Zeyyat SABUNCUOĞLU Uludağ Üniversitesi Doç. Dr. A. Niyazi ÖZKER Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Ahmet Mete ÇİLİNGİRTÜRK Marmara Üniversitesi Doç. Dr. Ahmet OK Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Ali YAKICI Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Alpay FİLİZTEKİN Sabancı Üniversitesi Doç. Dr. Aşkın KESER Kocaeli Üniversitesi
Doç. Dr. Atılhan NAKTİYOK Atatürk Üniversitesi
Doç. Dr. Aykut ÇOBAN Ankara Üniversitesi
Doç. Dr. Ayla Özhan DEDEOĞLU Ege Üniversitesi Doç. Dr. Aylin EGE Orta Doğu Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Bahattin KAHRAMAN Balıkesir Üniversitesi
Doç. Dr. Burak GÜRBÜZ Galatasaray Üniversitesi Doç. Dr. Cansevil TEBİŞ Balıkesir Üniversitesi
Doç.Dr. Cem KILIÇ Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Emin ATASOY Uludağ Ünivesitesi
Doç. Dr. Ercan KİRAZ Orta Doğu Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Ersan ÖZ Pamukkale Üniversitesi Doç. Dr. Esra BURCU Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Fethi AÇIKEL Ankara Üniversitesi Doç. Dr. Fevzi OKUMUŞ The University of Central Florida Doç. Dr. Filiz GİRAY Uludağ Üniversitesi
Doç. Dr. Firdevs GÜMÜŞOĞLU Mimar Sinan Üniversitesi Doç. Dr. G. GONCA GÖKALP Hacettepe Üniversitesi
Doç. Dr. Galip ALTINAY Doğuş Üniversitesi Doç. Dr. Gökhan ORHAN Balıkesir Üniversitesi
Doç. Dr. Gülay MİRZAOĞLU Hacettepe Üniversitesi
Doç. Dr. Gülen Elmas ARSLAN Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. H. Tarık ŞENGÜL Orta Doğu Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Hakan ÇETİNTAŞ Balıkesir Üniversitesi
Doç. Dr. Halil İbrahim AYDINLI Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. Halil SAVAŞ Pamukkale Üniversitesi Doç. Dr. Haluk EGELİ Dokuz Eylül Üniversitesi Doç. Dr. Harun TUNÇEL Fırat Üniversitesi
Doç. Dr. Hüseyin AKAY Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Hüseyin ÖZGÜR Pamukkale Üniversitesi Doç. Dr. Hüseyin TUROĞLU İstanbul Üniversitesi Doç. Dr. Kadir CANATAN Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Jale Minibaş POUSSARD Galatasaray Üniversitesi Doç. Dr. Kadir CANATAN Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Kezban ACAR Celal Bayar Üniversitesi Doç. Dr. Leyla UZUN Ankara Üniversitesi
Doç. Dr. M. Kemal ÖKE Abant İzzet Baysal Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet Emin KARAASLAN Işık Üniversitesi
Doç. Dr. Mehmet NARLI Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet SOMUNCU Ankara Üniversitesi
Doç. Dr. Melek AKGÜN Maltepe Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa Aydın BAŞAR Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa SAKAL Dokuz Eylül Üniversitesi
Doç. Dr. Mustafa TEPECİ Mersin Üniversitesi
Doç. Dr. Nazlı Wasti PAMUKSUZ Orta Doğu Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Nazmi KOZAK Anadolu Üniversitesi Doç. Dr. Nezir KÖSE Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Nigar Demircan ÇAKAR Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dpç. Dr. Nilay B. BÜMEN Ege Üniversitesi
Doç. Dr. Orhan BATMAN Sakarya Üniversitesi
Doç. Dr. Ömer Faruk İŞCAN Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Özkan TÜTÜNCÜ Dokuz Eylül Üniversitesi Doç. Dr. R. Filiz KARDAM Çankaya Üniversitesi Doç. Dr. Ramazan GÖKBUNAR Celal Bayar Üniversitesi Doç. Dr. Rıza ARSLAN Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Salim ÇONOĞLU Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Semra DAŞÇI Ege Üniversitesi Doç. Dr. Serap NAZLI Ankara Üniversitesi Doç. Dr. Serap PALAZ Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Serdar SAYMAN Koç Üniversitesi Doç. Dr. Seriye SEZEN TODAİE
Doç. Dr. Şebnem BURNAZ İstanbul Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Ümit TATLICAN Adnan Menderes Üniversitesi Doç. Dr. Vehbi BAŞER Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Yılmaz ARI Balıkesir Üniversitesi
Doç. Dr. Yılmaz ÜSTÜNER Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Ali Naci ARIKAN Balıkesir Üniversitesi
Yard. Doç. Dr. Ayhan GÖKDENİZ Balıkesir Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Bünyamin YURDAKUL Ege Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Cemali ÇANKAYA Uludağ Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Didem GÜRSES Yıldız Teknik Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Erbil HARBİLİ Selçuk Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Ersel KAYAOĞLU İstanbul Üniversitesi
Yard. Doç. Dr. Fatih HAZAR Adnan Menderes Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Fatih YAVUZ Balıkesir Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Fuat ÖZER Balıkesir Üniversitesi
Yard. Doç. Dr. Hakan ÜLPER Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Hanife AKAR Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Hülya Yazıcı OKUYAN Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Hüseyin ÇEKEN Muğla Üniversitesi
Yard. Doç. Dr. İbrahim KAÇMAZ Balıkesir Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Kemal Oğuz ER Balıkesir Üniversitesi
Yard. Doç. Dr. Kürşat ERTUĞRUL Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Leyla ERCAN Gazi Üniversitesi
Yard. Doç. Dr. Murat EMEKSİZ Anadolu Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Murat ÖZKUL Balıkesir Üniversitesi
Yard. Doç. Dr. Murat ÖZMADEN Balıkesir Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Nihat UYANGÖR Balıkesir Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Oya ABACI Marmara Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Özkan ÖZTEKTEN Ege Üniversitesi
Yard. Doç. Dr. Rafet AYDIN Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Saadet MALTEPE Balıkesir Üniversitesi
Yard. Doç. Dr. Süleyman Murat YILDIZ Balıkesir Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Uğur GÜRGAN Balıkesir Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Zekeriya GÖKTAŞ Balıkesir Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Zeki ÇEVİK Balıkesir Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Zeynep Hatipoğlu SÜMER Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Merhaba,
Ulusal ve uluslararası alanda sosyal bilimlere yönelik gelişmelerin izlenmesi, değerlendirilmesi ve bilim dünyasına duyurulmasında önemli katkılar sağlamayı amaçlayan Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nin Haziran 2010 tarihli 23. sayısını, siz değerli araştırmacılarla seçkin sosyal bilimcilerden oluşan hakem kurulumuzun çok değerli katkılarıyla, sosyal bilimcilere sunmanın mutluluğunu yaşıyoruz.
17. sayıdan itibaren sayfalarını Türkiye’nin diğer üniversitelerinde bilim üreten çok sayıdaki sosyal bilimciye açan dergimizin hakem kurulu, çeşitli üniversite ve bilim
kurumlarında görev yapan iki yüzün üzerindeki seçkin sosyal bilimciden
oluşmaktadır. Hakem kurulunda yer alan seçkin sosyal bilimcilerimiz, editörlüğümüzce kendilerine iletilen makaleleri, herhangi bir maddi karşılık beklemeksizin, bilimsel kriterler doğrultusunda değerlendirerek dergimizin sayılarının hazırlanmasına çok büyük katkıda bulunmaktadırlar. Makalelerle ilgili değerlendirme ve önerileri, dergimizin bilimsel düzeyini arttırmaktadır. Kendilerine teşekkürü bir borç biliyoruz.
Dünya ülkeleri arasında sosyal bilimler alanında da hak ettiği yeri alan bir Türkiye umuduyla yayımlanmakta olan Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi’nin Haziran 2010 tarihli 23. sayısında, sosyal bilimlerin hemen her
alanından 15 makale, bir kitap tanıtma yazısı ve bir de editöre mektup yer almıştır. Bu sayımızın ilk yazısı, Coğrafya alanındandır. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü’nde uzman olarak görev yapan Emre Özşahin tarafından kaleme alınan “Antakya’da (Hatay) Yer Seçiminin Jeomorfolojik Özellikler Ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi” başlıklı çalışmada, Hatay ilinin merkezi olan Antakya şehrinde yer seçimi konusu, jeomorfolojik özellikler ve doğal risk açısından değerlendirmektedir.
Dergimizin bu sayısında Eğitim Bilimleri alanından üç yazıya yer verilmiştir. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi öğretim elemanlarından Doç. Dr. Serap Nazlı ve bilim uzmanı Derya Uysal tarafından kaleme alınan “Akran Yardımcılığı Müdahalesinin Etkililiği: Balıkesir Karesi İlköğretim Okulu Örneği” başlıklı çalışmada, ilköğretim ikinci kademedeki akran yardımcılığı müdahalesinin okulun kapsamlı gelişimsel rehberlik programına, öğrencilere ve akran yardımcılarının kendilerine yararlı bir müdahale olup olmadığı konusu tartışılmıştır.
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi öğretim elemanlarından Öğr. Gör.Dr. Sevgi Sezer tarfından kaleme alınan “Bilişsel Davranışçı Yaklaşımla Bütünleştirilen Hobiterapi Uygulamasının Bir Eğitim Kurumunun Örgüt Depresyonu Üzerindeki Etkisi” adlı çalışmada, bilişsel davranışçı yaklaşımla bütünleştirilen hobiterapi uygulamasının bir eğitim kurumundaki eğitimcilerin örgüt depresyonu üzerindeki etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır.
Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı öğretim elemanı Öğr. Gör. Özge Gençel Ataman tarafından kaleme alınan “Müzik Öğretmeni Yetiştiren Kurumlarda Okumakta Olan 3. Ve 4. Sınıf Flüt Eğitimcisi Adayların Flüt Öğretimindeki Hedefler Hakkında Bilgi Sahibi Olma Durumları” başlıklı çalışmada, müzik öğretmeni yetiştiren kurumlarda okumakta olan 3. ve 4.
sınıf flüt eğitimcisi adayların flüt öğretimi sürecindeki hedefler hakkında bilgi sahibi olma durumları belirlenmeye çalışılmıştır.
Dergimizin bu sayısında Güzel Sanatlar Eğitimi alanından aynı yazarın iki yazısına yer verilmiştir. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Resim-iş Öğretmenliği Bölümü öğretim elemanı Dr. Oğuz Dilmaç tarafından kaleme alınan “1914-1940 Yılları Arasında Avrupa’da Eğitim Alan Sanatçılarımızın Ülkemizdeki Sanat Eğitimine Katkıları ” başlıklı yazının amacı, 1914 ile 1940 yılları arasında Avrupa’da sanat eğitimi alan sanatçılarımızın Türkiye’de sanat eğitimine etkilerini inceleyerek yeni bir görme biçimi oluşturabilmek ve sonraki araştırmalara yeni bir başlık kazandırmaktır.
Dr. Oğuz Dilmaç tarafından kaleme alınan ikin yazı, “Alan Derslerinin Görsel Sanatlar Öğretmeni Adaylarının Yaratıcı Düşünme Becerileri Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi” başlığını taşımakta olup amacı, Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-iş Eğitimi Anabilim Dalı alan derslerinin, görsel sanatlar öğretmeni adaylarının yaratıcı düşünme becerileri üzerindeki etkilerini incelemektir.
Dergimizin bu sayısında İşletme alanından iki yazıya yer verilmiştir. İşletme alanındaki ilkyazı, üç yazarlı olup Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü öğretim elemanlarından Araş. Gör. Esra Alnıaçık, Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Reklamcılık Bölümü öğretim elemanlarından Yard. Doç. Dr. Ümit Alnıaçık ve Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğretim elemanlarından Prof. Dr. Nurullah Genç tarafından kaleme alınmıştır. “Kurumsal İtibar Bileşenlerinin Algılanan Önemi Demografik Özelliklerden Etkilenmekte Midir?” başlığını taşyan yazının amacı, kurumsal itibarın temel bileşenlerinin algılanan önem derecelerinin neler olduğunu ve bu önem derecelerinin cevaplayıcıların demografik özelliklerine bağlı olarak değişip değişmediğini belirlemektir.
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü öğretim elemanlarından Araş. Gör. Serkan Ada ile bilim uzmanı Şebnem Ada tarafından kaleme alınan “Örgütlerde Zayıf Bağların Önemine İlişkin Meta Analitik Bir Çalışma” başlıklı çalışmanın amacı, zayıf bağların bireylere gerçekten faydasının olup olmadığı sorusunu yanıtlamaya çalışarak birbiriyle çelişen bu iki görüş üzerindeki tartışmayı ortadan kaldırmaktır
Dergimizin bu sayısında Tarih alanından iki yazıya yer verilmiştir. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı’ndan doktora derecesi alan Dr. Hüseyin Çavuşoğlu tarafından kaleme alınan “Mehmet Yazar'ın TOBB (Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği) Başkanlığı Dönemi” adlı yazıda, Mehmet Yazar’ın Odalar Birliği Başkanlığı dönemindeki (27 Mayıs 1979-4 Nisan 1985) siyasi iktidar-Odalar Birliği ilişkilerinin, Mehmet Yazar’dan önceki dönemlerdeki ilişkilerle olan farkları ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora öğrencisi Abdullah Mesut Ağır tarafından kaleme alınan “15. Yüzyılda Memlûkların Doğu Akdeniz Siyaseti” adlı çalışmada, Memluk-Haçlı ilşkileri incelenip değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Dergimizin bu sayısında Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik alanından bir yazıya yer verilmiştir. Gazi Üniversitesi öğretim elemanlarından Yard. Doç. Dr. Ramazan Pars Şahbaz ve Gümüşhane Üniversitesi öğretim elemanlarından Öğr. Gör. Uğur
Akdu tarafından kaleme alınan “Katılımcı Turizm Planlaması; Fethiye’de Alan Araştırması” başlıklı çalışmada, turizm planlamasında alternatif bir yaklaşım olarak düşünülen katılımcı turizm planlamasının uygulanma durumu ve yerel halk, özel sektör, yerel yönetim, sivil toplum kuruluşları ve meslek birliklerinin katılımcı turizm planlaması hakkındaki düşünceleri ortaya konulmak istenmiştir.
Dergimizin bu sayısında, Türk Dili ve Edebiyatı alanından üç yazıya yer verilmiştir. Balıkesir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fakültesi öğretim elemanlarından Prof. Dr. Ali Duymaz ile Yard. Doç. Dr. Halil İbrahim Şahin tarafından kaleme alınan “Balıkesir ve Çevresinde Hayvan Benzetmecesine Bağlı Köy Seyirlik Oyunları” başlıklı çalışmanın amacı, Balıkesir’de oynanan “deve oyunu” ve “tülü kabak” gibi hayvan benzetmesine bağlı seyirlik oyunların oynanma zamanlarını, oynanma nedenlerini, yapısını ve sosyal hayattaki işlevlerini belirlemektir
Gazi Üniversitesi öğretim elemanlarından Yard. Doç. Dr. Pervin Ergun tarafından kaleme alınan “Türk Kültüründe ‘Kavaktan İnen Gelin’ Motifi” başlıklı çalışmada, gelinin Türk kültüründeki mitolojik kökenleri ve kutsallığı ortaya konularak, günümüzdeki gelin merkezli evlilik uygulamalarının gelinle ilgili mitolojik tasavvur ve eylemlerin tekrarı anlamına gelip gelmediği tespit edilmeye çalışılmıştır.
Yeditepe Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi öğretim elemanlarından Yard. Doç. Dr. Ayşe Melda Üner tarafından kaleme alınan “Metinler ve Metinlerarası Okuma: Suskunlar” adlı çalışmada, İhsan Oktay Anar’ın “Suskunlar” romanının metinlerarası okuma ile incelenmesi; romanında iç içe geçirdiği metinler ve kurduğu metinlerarası ilişkilerle yazarın romanına kattığı zenginlik araştırmaya çalışılmıştır.
Balıkesir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi öğretim elemanlarından Dr. Haluk Aydın tarafından kaleme alınan “Cevrî Divanı’nın Fahri Bilge Nüshasında Yer Alan Neşredilmemiş Şiirler” adlı çalışmada, Cevrî’nin, Prof. Dr. Hüseyin Ayan tarafından tenkitli neşri yapılarak yayınlanan Cevrî Divanı’na girmeyen şiirleri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Dergimizin bu sayısında editöre yazılan bir mektuba da yer verilmiştir. Serap Yücel Doğan tarfından kaleme alınan editöre mektupta, nitelikli yorumsayıcı araştırmaların sosyal bilim dergilerinde daha sık yer almasının, sosyal bilim araştırmacılarına yol göstermesi bakımından önemli faydalar sağlayıp sağlamayacağı tartışılmıştır.
Dergimizin bu sayısında Kitap Tanıtma ve Değerlendirme bölümünde bir değerlendirme yazısına yer verilmiştir. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim elemanı Araş. Gör. Sedat Karagül tarafından kaleme alınan “Hakan Ülper, “Okuma Ve Anlamlandırma Becerilerinin Kazandırılması” adlı tanıtma yazısında, Yrd. Doç. Dr. Hakan Ülper tarafından kaleme alınan “Okuma ve Anlamlandırma Becerilerinin Kazandırılması” adlı kitap çeşitli açılardan değerlendirilmiştir.
Haziran 2010 tarihli 23. sayının içeriği hakkında kısaca bilgi veren yukarıdaki satırlardan da anlaşılacağı üzere, dergimiz hem yazar hem de konu çeşitliliği bakımından zenginleşmeye devam etmektedir. Ayrıca Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yaz 2009’dan itibaren DOAJ, EBSCO, MLA, Indexs
Copernicus, Asos Index ve Sociological Abstract, dizinleri tarafından da taranmaya başlamıştır. Dergimizin Haziran 2010 tarihli 23. sayısını, Aralık 2010 tarihli 24. sayı izleyecektir. 24. sayıda yazılarının yayımlanmasını isteyen değerli sosyal bilimcilerimiz, çalışmalarını Ekim 2010 tarihine kadar dergimize web sayfası yoluyla iletebilirler. Değerli sosyal bilimciler, dergimizin yayın ilkeleri ve yazım kurallarıyla ilgili bilgileri, hem Haziran 2010 sayısından, hem de şu internet adresinden öğrenebilirler: http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi
Önümüzdek yeni eğitim-öğretim yılının bütün sosyal bilimcilere üretkenlik ve başarı getirmesini diler; saygılarımızı sunarız.
Prof. Dr. Mehmet AÇA Prof. Dr. Tamer BOLAT Dergi Editörleri
ANTAKYA’DA (HATAY) YER SEÇİMİNİN
JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLER VE DOĞAL RİSK
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Discussion of Geographical Survey In Respect of Geomorphologic
Characteristics And Natural Risks In Antakya (Hatay)
Emre ÖZŞAHİN *
ÖZ
Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı, Hatay ilinin merkezi olan Antakya şehrinde yer seçiminin jeomorfolojik özellikler ve doğal risk açısından değerlendirilmesidir.
Malzeme ve Yöntem: Bu çalışmada, öncelikle çalışma alanına ait litaretür taranarak gözden geçirilmiştir. Bunun yanında alana ait 1/25.000 ölçekli topografya paftaları ve jeoloji haritaları kullanılmıştır. Bu pafta ve haritalar taranarak bilgisayar ortamına aktarılmış ve elle sayısallaştırma yöntemiyle sayısal hale getirilmiştir. Bu haritalar üzerinden bölgeye ait yükselti kademeleri, jeoloji ve jeomorfoloji haritaları üretilmiştir. Ayrıca bu yapılan işlemler arazi incelemeleri ile de desteklenmiştir. Elde edilen veriler ve mevcut literatür ışığında alanın doğal risk faktörleri haritası oluşturulmuştur. Bütün bu bilgiler, coğrafi bir bakış açısıyla araştırma soruları kapsamında yorumlanarak, yanıtlar aranmaya çalışılmıştır.
Bulgular ve Sonuç: Antakya şehri, jeomorfolojik olarak Asi nehrinin doğusunda Habibineccar dağının yamacında kurulmuş ve daha sonra avüvyal vadi tabanları ve ovalık alan ile Asi nehrinin yapmış olduğu çeşitli yükseklikteki seki seviyeleri üzerine doğru gelişim göstermiştir. Bu nedenle şehirsel alan jeomorfolojik özelliklerden kaynaklanan taşkın ve kütle hareketleri ile zemin özelliklerinden kaynaklanan deprem riski altında olduğu belirlenmiştir. Bu güne kadar bu problemler için hiçbir önlem alınmamıştır. Sadece bu doğal riskler yaşandığında hasar tespit raporları düzenlenmiş ve yapılaması gerekenler vurgulanmıştır.
Öneriler: Antakya şehrini etkileyen doğal risklerin önlenmesi için, ilk olarak acil uyarı sisteminin geliştirilmesi, alt yapı eksikliklerinin giderilmesi, şehirsel planlama ve gelişimin jeomorfolojik açıdan uygun alanlara doğru yapılması, şehirsel alandaki dere yataklarının ıslah edilmesi, şehirsel alanı etkileyen doğal risk faktörleri ve etkileri hakkında daha detaylı çalışmaların yapılması, şehrin afet yönetim planının ve afet bilgi sisteminin hazırlanması, şehirsel alandaki riskli bölgelerdeki yapılaşmanın durdurulması ve daha uygun yerlere taşınması, yerleşime yeni açılacak alanlarda zemin özelliklerin detaylı çalışmalarla ortaya konulması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Antakya, Jeomorfoloji, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Jeomorfolojik Problemler, Hatay.
ABSTRACT
Objective of the Study: The objective of this study is to discuss geographical survey in respect of geomorphologic characteristic and natural risk in Antakya, city center of Hatay Province.
Materials and Method: As first step of this study literature on the study area were searched and revised. Additionally topography sheets and geological maps in 1/25,000 scale were used. These sheets and maps were scanned into computer environment and manually digitalized. Then, using these maps elevation levels and geologic and geomorphologic maps were generated. Also, all these exercises were augmented by field surveys. Natural risk factor map of the area was generated in light of obtained data and pre-existing literature. And finally, we looked for answers to questions brought by this study by interpreting all these data from geographical viewpoint.
Findings and Conclusion: From geomorphologic viewpoint, Antakya City was found to east of Asi River and on slopes of Habibineccar Mountain, and then developed towards alluvial valley bases, plains fields and terrace levels of various elevations generated by Asi River. Therefore, it is determined that urban area is subject to floods and ground movements originating from geomorphologic characteristics and earthquake risk originating from ground characteristics. To date
* Uzman, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü
BAÜ
SBED
13 (23)
1
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 13 Sayı 23 Haziran 2010 ss.1-16no measures were taken against these risks. Only damage assessment reports were prepared and required measures were discusses after the fact.
Suggestions: To prevent natural risks threatening Antakya City, first order of business is to develop early warning systems, to remedy substructure deficiencies, to direct urban planning and development towards geomorpohologically suitable areas, to improve streambeds in urban area, to conduct more detailed studies on natural risk factors threatening the urban area and effects of these, to prepare disaster management plan and disaster information system for the city, to stop settlement on risk areas in urban area and relocate these settlements to more suitable locations and to identify ground characteristics of the areas considered for new settlement with detailed studies.
Keywords: Antakya, Geomorphology, Geographical Information Systems (GIS), Geomorphologic Problems, Hatay.
1. GİRİŞ
Günümüz şehirlerinde yaşanan yoğun kentleşme, sanayileşme ve teknolojik gelişme süreci birçok problemi de beraberinde getirmiştir. Bunun aksine günümüzde yerşekillerinin değerlendirilmesi, doğal afetlerin önlenmesi veya zararlarının en aza indirilebilmesi, çevre sorunlarının kontrolü ve çözümüne ilişkin teknoloji de son derece gelişmiştir. Ancak bu teknolojiden en yararlı, ekonomik ve sürdürülebilir bir biçimde nasıl faydalanılması gerekliliği önemli bir sorundur (Kasapoğlu, 1978; Ekinci, 2004).
Şehir, insan ve jeomorfoloji arasındaki araştırmalar son 30 yılda hızlı bir şekilde gelişmiş (Chengtai, 1999; Ekinci, 2004; Özşahin ve Değerliyurt, 2010) ve bu konuyla alakalı birçok yerli ve yabancı çalışmalar yapılmıştır (Foster, 1996; Custodio, 1997; Lerner, 1997; Morris vd., 1997; Foster vd., 1999; Chilton, 1997; 1999; Aureli, 2002; Erginal ve Erginal, 2003; Çavuş, 2007; Cürebal vd., 2008; Tonbul ve Sunkar, 2008).
Jeomorfoloji ile toplumun sosyal gereksinimleri arasında olması gereken dengenin kurulması, jeomorfolojik açıdan ortaya çıkmış veya çıkabilecek problemlerin tespiti, sınırlandırılması ve çözümlenmesi için gerekli kontrol, yöntem ve tekniklerinin uygulanması artık kaçınılmaz bir zorunluluk halini almıştır (Kurter, 1985; Turoğlu, 1993; 1996–1997). Ancak bütün bunların yanında sorunlara öngörülü bir bakış açısıyla yaklaşılması, doğru bir planlama yapılması, gerekli çözüm önerilerinin yerinde ve zamanında uygulanması da göz ardı edilemez (Yılmazer vd., 1996; Keleş, 1985-1986; Ekinci, 2004).
İnsan ve jeomorfoloji arasındaki ilişkinin en belirgin göstergesi yerleşme alanlarının seçiminde kendini göstermektedir. Çünkü yerleşme alanlarının seçiminde jeomorfolojik özelliklerin göz ardı edilmesi yaşanabilecek bir doğal afet sonucu nüfusun önemli ölçüde etkilenmesine neden olabileceği gibi, jeomorfolojik özelliklerin risk faktörü olarak fazla değerlendirilmediği durumlarda da plansız ve çarpık kentleşme ortaya çıkmaktadır. Bu durum doğal yapıya zarar vermekte ve bazı jeomorfolojik sorunların oluşmasına neden olmaktadır (Tonbul ve Sunkar, 2008).
İşte bu çalışmada Antakya şehrinin yer seçimi üzerine jeomorfolojik bir değerlendirmede bulunulmuş, şehrin jeomorfolojik özellikleri ve bu özelliklerden kaynaklanan doğal risk faktörleri irdelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara da cevaplar aranmıştır.
• Antakya’da şehirsel gelişimi etkileyen jeolojik ve jeomorfolojik özellikler nelerdir?
• Şehirde karşılaşılan jeomorfolojik kaynaklı problemler nelerdir? • Bu problemler nasıl önlenebilir?
Antalya’da
Hatay
Yer Seçimin
• Ortaya çıkan problemler için gerekli önlemler alınmış mıdır?
İnceleme alanı, Akdeniz Bölgesi’nin Adana Bölümünün en doğusunda, Türkiye’nin en güney ucu olan Hatay ilinin merkezini oluşturur (Şekil 1). Antakya şehri kuzeyden Amik ovası, doğu ve güneydoğudan Habibineccar Dağı ve Kuseyr Plotosu, güneyden Dursunlu ve Turunçlu, batıdan da Çekmece belediyeleri ve Amonos Dağlarıyla çevrili bir konumda bulunur (Şekil 1).
Şekil 1. Antakya Şehrinin Lokasyonu
BAÜ
SBED
13 (23)
3
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 13 Sayı 23 Haziran 2010 ss.1-162. ÇALIŞMANIN ÖNEMİ
Günümüzde artan kentleşmeye bağlı olarak, insan çevre etkileşimin en yoğun olduğu alanlardan biriside şehirler olmuştur. Bu alanlardaki yerleşimlerin jeomorfolojik şartlar göz önünde bulundurulmadan inşaa edilmesi ve faaliyete geçirilmesi gelecekte bir takım problemleri de getirmektedir. Bu çalışmada da Antakya şehrini etkileyebilecek jeomorfolojik problemler belirlenmiş ve bu problemlerin geçmişten günümüze etkisi ve gelecekteki durumu konusunda coğrafi bir bakış açısıyla değerlendirmede bulunulmuştur. Çalışma jeomorfolojinin insana ve insan yerleşimleri üzerine yaptığı etkiyi göstermesi bakımından önem taşımaktadır.
3. MATERYAL VE YÖNTEM
Hatay ilinin merkez ilçesi Antakya kent yerleşmesinin jeomorfolojik özellikleri ve bu özelliklerin ortaya çıkardığı doğal risk faktörlerinin incelendiği bu çalışmada; öncelikle çalışma alanına ait litaretür taranarak gözden geçirilmiştir. Bunun yanında alana ait 1/25.000 ölçekli topografya paftaları ve jeoloji haritaları kullanılmıştır. Bu pafta ve haritalar taranarak bilgisayar ortamına aktarılmış ve elle sayısallaştırma yöntemiyle sayısal hale getirilmiştir. Bu haritalar üzerinden bölgeye ait yükselti kademeleri, jeoloji ve jeomorfoloji haritaları üretilmiştir. Ayrıca bu yapılan işlemler arazi incelemeleri ile de desteklenmiştir. Elde edilen veriler ve mevcut literatür ışığında alanın doğal risk faktörleri haritası oluşturulmuştur. Bütün bu bilgiler, coğrafi bir bakış açısıyla araştırma soruları kapsamında yorumlanarak, yanıtlar aranmaya çalışılmıştır.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA 4. 1. Jeolojik Özellikler
Antakya ve yakın çevresinde Mesozoyik’ten günümüze kadar çeşitli yaş ve türde jeolojik birimler yer almaktadır. En yaşlı birim Kretase devrine ait neritik kireçtaşları (Yalaz Formasyonu)’dır. Bu formasyon Maşuklu’nun doğusundan Dursunlu’nun güneydoğusundaki Kartal Tepe’ye kadar bir hat boyunca uzanır (Şekil 2). Bu birimler yanal ve düşey yönde birbiri ile geçişli koyu yeşil, alacalı yeşil, kırmızı, kızılkahve renkli çakıltaşı, kumtaşları ile ardalanmalı kireçtaşı ve killi kireçtaşlarından meydana gelmiştir (Ateş vd. 2004).
Bu formasyonun üzerinde Eosen’e ait neritik kireçtaşları (Okçular Formasyonu) bulunur ve inceleme alanında Habibineccar Dağında, Kuruyer’in kuzeydoğusu ve güneydoğusunda görülür (Şekil 2). Bu formasyon, kireçtaşı, çörtlü kireçtaşı ve kırıntılı kireçtaşlarından meydana gelmiştir. Genel olarak orta-kalın tabakalı, yer yer masifli, seyrek eklemli, çatlaklı, keskin köşeli ve kırıklı, sert, sağlam dayanımlı kireçtaşlarından oluşur (Ateş vd. 2004). Genel karakterinden dolayı bu formasyon içerisinde irili-ufaklı birçok mağara gelişmiştir.
Eosen yaşlı bu birimin üzerinde kendinden yaşlı tüm formasyonları açısal uyumsuzlukla örten Miyosen yaşlı kırıntılılar (Balyatağı Formasyonu) gelir. Bu jeolojik birimde Günyazı’nın kuzeyinde bulunur (Şekil 2) ve genel olarak gri-boz, yeşilimsi gri, bazı kesimlerde de soluk pembe, alaca renkli çakıltaşı ve kumtaşından meydana gelmiştir (Ateş vd. 2004).
Bu formasyonla aynı yaşta kırıntılılar ve karbonatlar (Tepehan Formasyonu) ise, Dursunlu-Maşuklu arasında ve Kuruyer’in güneydoğusunda yer alır (Şekil 2). Kumtaşı, killi kireçtaşı, siltaşı, kiltaşı ve marn ardalanmasından oluşan bu formasyonu oluşturan litolojilerin, çökel alanlarına göre farklı kalınlıkta, farklı düzeyler şeklinde biriktiği gözlemlenir. Bu düzeyler uzun mesafelerde yanal ve düşey yönde birbiri ile geçişlidir. Kumtaşı-siltaşı, sarımsı açık gri, boz renkli, orta
Antalya’da
Hatay
Yer Seçimin
kalın tabakalı, seyrek çatlaklı, eklemli genellikle gevşek-orta, bazen sıkı karbonat çimento ile tutturulmuştur (Ateş vd. 2004).
Şekil 2. Antakya ve yakın çevresinin jeoloji haritası
Miyosen’e ait bu jeolojik birimlerin üzerinde açısal uyumsuzlukla Pliyosen’e ait karasal kırıntılılar (Samandağ Formasyonu) vardır. Bu formasyonda Ekinci ve Çekmece belediyeleri ile Hıdırbey ve Meydancık arasındaki sahada ve Aşağı
BAÜ
SBED
13 (23)
5
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 13 Sayı 23 Haziran 2010 ss.1-16Okçular ile Bostancının güneyindeki graben tabanında yayılım gösterir (Şekil 2). Çakıltaşı, silttaşı, killi kireçtaşı, jips ara düzeyli kumtaşı-kiltaşı ardalanmasından meydana gelmiştir. Birimin egemen litolojisi, kumtaşı ve birçok yerde kumtaşı-kiltaşı ardalanması şeklinde gözlenir. Söz konusu formasyon kendinden yaşlı birimler üzerinde uyumsuz olarak yer alır (Ateş vd. 2004).
İnceleme alanındaki en genç birimler ise Kuvaterner’e ait alüvyal çökellerdir. Bunlar inceleme alanının kuzeyinde Amik ovasına doğru olan alanlarda ve Asi Nehri vadisi ile diğer alüvyal dolgulu vadi tabanlarında yayılış gösterirler (Selçuk, 1985; Ateş vd. 2004-Şekil 2).
Antakya şehri, coğrafi konumu itibariyle çok büyük ve farklı tektonik yapıların bir arada bulunduğu ve tektonik aktivitenin yoğun olarak hissedildiği bir alanda yer almaktadır. Bu bölge genel itibariyle Avrasya, Arabistan ve Afrika levhalarının göreceli hareketlerinin etkilerini yansıtan bir konumda bulunur. Bu levhalardan Afrika ve Arabistan levhalarının Anadolu levhasını sıkıştırması neticesinde bölgede birçok fay hattı gelişim göstermiştir.
İnceleme alanı, genel hatlarıyla Doğu Anadolu Fayı, Ölü Deniz Fayı ve Helen-Kıbrıs yayı içinde yer almaktadır. Bu nedenle Antakya şehri önemli fay hatlarına yakın bir konumda bulunmaktadır. Alanı etkileyen ana fayı, bazı araştırmacılar Samandağ’dan başlayıp Türkoğlu’na kadar devam eden Karasu fayı (Gülen vd., 1987; Korkmaz, 2006), bazı araştırmacılarda Helen-Kıbrıs yayının bu şehre kadar uzantısı olan Kıbrıs-Antakya Transform (KAT) Fayı (Över vd., 2001; Över vd., 2004a; Över vd., 2004b; Över vd., 2004c) olarak tanımlamışlardır. Bunun yanında alanda irili ufaklı daha birçok fay hattı da mevcuttur.
Karışık bir jeoloji ve tektonik yapıya sahip olan Antakya şehrinin içinde bulunduğu graben alanı, Kretase ve Eosen sonu faylanmalar ile çökmüş ve bu çökme yavaş bir biçimde devam etmiştir. Çöken alanı önce Miosen, daha sonra Pliosen denizi istila etmiştir (Öztemir vd., 2000). Plio-Kuaterner’den günümüze ise etkin gerilme rejimi, doğrultu atımdan açılma rejimine doğru bir gelişim süreci göstermiştir (Över vd., 2001).
4. 2. Jeomorfolojik Özellikler
Antakya şehri, jeomorfolojik anlamda Amanos dağları horstu ile Habibineccar Dağı ve Kuseyr Platosu (Alagöz, 1944; Korkmaz ve Fakı, 2009) horstları arasındaki Karasu grabeninde yer alır (Şekil 3).
Şekil 3. Antakya şehrinin jeomorfolojik konumu
Graben jeomorfolojisinde gelişim göstermiş bir konumda bulunan şehir, jeomorfolojik açıdan çeşitlilik gösterir. Antakya ve yakın çevresindeki ana jeomorfolojik birimleri dağ, plato ve ova meydana getirir. Şehir alanı ise daha çok sekiler, yamaç döküntüleri ve birikinti yelpazeleri üzerinde gelişim göstermiştir (Şekil 4).
İnceleme alanındaki en önemli dağlık kütle hiç şüphesiz şehrin doğusunda bulunan ve aşınım düzlüğü şeklinde gelişmiş olan Habibineccar Dağıdır. Şehre doğru olan yönünden faylarla sınırlandırılmış ve ani bir yükselti farkına neden olan bu dağın en yüksek yeri Habibineccar tepedir (509 m).
Antalya’da
Hatay
Yer Seçimin
Şekil 4. Antakya ve yakın çevresinin jeomorfoloji haritası
İnceleme alanındaki platoluk alanları ise Erol (1979) yöntemine göre Üst Miyosen aşınım yüzeyleri ile Pliyosen’e ait aşınım/dolgu düzlükleri (DII-DIII) meydana getirir. Bu yüzeylerden Üst Miyosen’e ait aşınım yüzeyleri (DII) 550–650 m’ler arasında görülmektedir. Şehrin doğusunda bulunan Kuseyr platosuna doğru olan sahada yayılış gösterirler (Şekil 4).
BAÜ
SBED
13 (23)
7
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 13 Sayı 23 Haziran 2010 ss.1-16Üst Pliyosen’e ait aşınım/dolgu yüzeyleri (DIII) ise iki basamak olarak karşımıza çıkmaktadır. Asi nehrinin doğusunda Habibineccar dağına doğru olan alanda bu yüzeyler 300–500 m’ler arasında görülmektedir (Şekil 4). Asi nehrinin batısında ise bu yüzeylerin yükseltisi 130 m’ye kadar iner. Şehrin çevresinde en geniş alana sahip olan yüzeylerdir (Ateş vd., 2004; Şekil 4). Şiddetli faylanmaya maruz kalmışlardır. Bu nedenle Kuvaterner çökelleri ile aralarında belirgin bir yamaç zonu gelişmiştir. Bu yüzeylerin genç morfolojisi, formasyonların içsel yapısı ve etkin tektonik olaylarla ilgili olarak, yamaçlarda fay diklikleri, heyelanlar ve kaya düşmeleri sıkça görülmektedir (Ateş vd., 2004).
Bir diğer ana jeomorfolojik birimi de ova alanı meydana getirmektedir. Asi nehri ve kollarının meydana getirdiği alüvyal vadi tabanları ile şehrin Amik ovasına doğru açılan kuzey yönündeki alüvyal dolgular bu türden gelişim göstermiş jeomorfolojik birimlerdir.
Şehir alanının üzerinde gelişim gösterdiği en önemli yerşekillerinden birisi seki sistemleridir. Asi nehrinin oluşturduğu tektonik kökenli ve birikim eseri olan bu seki sistemleri (Ateş vd., 2004) 4 aşamalı olarak ve akarsu vadisinden çevreye doğru yaşları artacak şekilde sıralanmışlardır (Şekil 4). Şehrin bulunduğu alanda S1, S2 ve S3 sekileri bulunur. Bunlardan S1 110–140 m, S2 82 m, S3 60 m yükseltide bulunmaktadır. Bunun yanında şehrin güneyinde 35–40 m’ler de S4 seki sistemi yer almaktadır.
Yamaç döküntüleri ve birikinti yelpazeleri de şehir alanı ve çevresinde görülen diğer elemanter jeomorfolojik birimlerdendir (Şekil 4). Yamaç döküntüleri, özellikle Habibineccar Dağının eteklerinde ve Odabaşı’nın kuzeyinde görülür. Birikinti yelpazeleri ise, dağlık ve platoluk alanlardan kaynağını alan akarsuların ova tabanına ulaştığı alanlarda görülmektedir (Şekil 4).
Antakya şehrinin jeomorfolojik açıdan graben alanında ve ova tabanında yer alması, şehrin Habibineccar dağının yamaçlarına doğru olan kısmında eğim değerlerinin yüksek olduğu alanda kurulup gelişmesi de jeomorfolojik risk faktörlerinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
4. 3. Antakya Şehrini Etkileyen Doğal Risk Faktörleri
Jeomorfolojik açıdan uygun alana kurulmayan şehirlerin büyük bölümü doğal risklerle karşı karşıyadır (Tonbul ve Sunkar, 2008). Antakya şehri de jeomorfolojik özelliklerden kaynaklanan taşkın ve kütle hareketleri, zemin özelliklerinden kaynaklanan deprem riski altındadır (Şekil 5).
4. 3. 1. Taşkınlar
Antakya şehri, Karasu grabenine yerleşmiş ve Asi Nehrinin her iki tarafında yayılmış bir durumdadır. Şehrin akarsuya ve kollarına göre olan bu konumu, tarihte sık sık sel ve taşkın olaylarının görülmesini de beraberinde getirmiştir. Yıl içinde akarsu akımının arttığı ve sağanak yağışların oluştuğu dönemlerde alanda sel ve taşkın olayları görülmektedir (Tablo 1).
Tablo 1. Asi Nehrinin Ortalama Akımı Ve Ortalama Yağış Arasındaki İlişki
Aylar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yıllık Ort.
Ort. Yağış (mm) 186.2 162 144.4 99.8 95 14.4 13 2.7 34.3 81.7 115.1 166.3 1114.9 Ort. Akım (m³/s) 36.8 46.5 77.7 128 175 165 118 67.0 30.7 8.94 6.75 19.7 73.7 Kaynak: DSİ, 2007
Antalya’da
Hatay
Yer Seçimin
8
Özellikle Antakya şehrinin içinden geçen Asi Nehri şehir alanına girmeden önce Amik Ovasında Afrin ve Karasu çayları gibi önemli akarsularla birleşir. Daha sonra şehir alanı sınırları içinde de Altınçay ve Hançayı derelerini bünyesine katar. Yağış miktarının fazla olduğu dönemlerde Asi Nehri ve bu söz konusu kolları sel ve taşkın türünden hidrografik afetlere sebep olmaktadır (Şekil 5).
Özellikle Asi Nehri ve Altınçay deresi Antakya şehri için bu anlamda belirleyici önceliğe sahiptir. Bu nedenle Asi Nehri’nin her iki yakasında 100 metre ve Altınçay Deresi’nde ise 36 metre içerisinde iskan amaçlı kullanımlara yer verilmemesi gerektiği belirtilmiştir. Fakat günümüzde bu duruma pek dikkat edilmediği ve yapılaşmanın yoğun bir şekilde her geçen gün daha da arttığı tespit edilmiştir (Anonim, 1983; 2003; Ünlüer, 2007).
Antakya kuruluşundan bu güne kadar geçirdiği tarih süreci içerisinde, depremden sonra en fazla sel ve taşkınlardan etkilenmiştir (Kaya ve Kıyılı, 2009). Günümüze yakın dönemde kayıtlara geçen ilk taşkın, 1956 yılında meydana gelmiştir. Daha sonra ise bölgede Mart 1969, Nisan 1975, Şubat 1976, Mart ve Nisan 1980, Şubat ve Mart 1985 ve Mayıs 1998 tarihlerinde önemli can ve mal kaybına neden olan taşkınlar yaşanmıştır (Hatay Valiliği, 2001; Çalışkan, 2002).
Son olarak 08–09 Mayıs 2001 ve 19–20 Aralık 2009 tarihlerinde çok büyük taşkın olayları meydana gelmiştir. Bu tarihlerde bölgede etkin olan sağanak yağışlar sonucunda, şehrin Asi nehrinin batı yakasında kalan kesimlerinde bazı konutlar, yollar ve köprülerde çeşitli türden hasarlar meydana gelmiştir (Web 4, 2009; Web 5, 2009; Özşahin ve Değerliyurt, 2010).
4. 3. 2. Kütle Hareketleri
Antakya şehrini etkileyen kütle hareketlerini; heyelanlar ve kaya düşmeleri olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz. Şehir alanında kütle hareketleri en fazla Habibineccar Dağının graben tabanına doğru olan yamaçlarında özellikle de Miyosen ve Kretase’ye ait birimlerin bulunduğu alanlarda yaygın olarak görülmektedir (Şekil 5). İnceleme alanında özellikle heyelanlar daha çok kumtaşı, kiltaşı, marn ardalanmalı formasyonların oluşturduğu kırıntılılar ve karbonatların bulunduğu alanlarda ve bu formasyonların diğer formasyonlarla dokanaklarının yakınında gözlenmektedir (Ateş vd., 2004; Şekil 8).
Zemin özelliklerinin yanında yerel tektonik özellikler ve depremsellikte kütle hareketlerinin oluşumunda etkili olmaktadır (Korkmaz, 2006). Kent tarihi boyunca meydana gelen birçok deprem sonucunda çeşitli boyut ve türde kütle hareketleri yaşanmıştır (Ateş vd., 2004).
Yine şehrin Habibineccar Dağına doğru olan yönünde artan eğim değerleri de kütle hareketlerinin oluşumunda etkilidir. Özellikle bölgede yoğun sağanak yağışların yaşandığı dönemlerde bu türden hareketlerin etkisi açıkça hissedilmektedir. Örneğin, 08–09 Mayıs 2001 yılında meydana gelen yoğun sağanak yağışlar akarsularda taşkına neden olurken, şehrin Habibineccar Dağına doğru olan dağ mahallelerinin bazılarında kütle hareketi türünde olayların oluşmasını da beraberinde getirmiştir (Hatay Valiliği, 2001; Çalışkan, 2002).
Habibineccar Dağının üzerinde bulunan taş ocakları da özellikle kaya düşmesi türünden hareketleri tetiklemektedir. Bu işletmelerde malzeme sağlamak için kullanılan patlayıcıların neden olduğu sarsıntılar ve yoğun malzeme alımından kaynaklanan yamaç duraylılığının bozulması gibi olaylarda, şehir alanını etkileyen kütle hareketlerinin oluşumuna neden olmaktadır.
Nitekim 2007 yılında Habibineccar Dağındaki taş ocağı işletmelerinin etkisiyle yaşanan kaya düşmesi, St. Pierre Kilisesi’nin bulunduğu alanda can kaybına yol açmış ve tarihi açıdan çok önemli olan bu kilisenin bir süre ziyarete kapanmasına neden olmuştur. Ayrıca mağara kilisesi olan bu yapının duvarlarında çatlakların oluşumuna da yol açmıştır (Web 1, 2009; Web 2, 2009; Web 3, 2009).
BAÜ
SBED
13 (23)
9
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 13 Sayı 23 Haziran 2010 ss.1-164. 3. 3. Depremler
Antakya, tarih boyunca çeşitli yıllarda meydana gelen büyük depremlerin yaşandığı ve bu özelliğinden dolayı da “Batak (Batık) Şehir” olarak isimlendirilen (Togan, 1982; Kaya ve Kıyılı, 2009) bir şehirdir. Tektonik açıdan Ölü Deniz Fayı, Karasu Fayı ve Kıbrıs-Antakya Fayı’nın karşılaştığı noktada kurulmuş ve gelişim göstermiştir. Bu nedenle şehir 1. derecede deprem bölgesinde bulunmaktadır. Tarihsel dönemde şehri etkileyen depremlerin Ölü Deniz Fayı’nın Gharb ve Karasu segmentlerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu fay hatlarına bağlı olarak, bu bölge tarihinde önemli depremler yaşanmış (Tablo 2) ve bu depremler neticesinde önemli can ve mal kayıpları ortaya çıkmıştır (Korkmaz, 2006).
Aletsel dönemde de Antakya ve çevresinde Ms<4 yüzlerce deprem yaşanmıştır. Bu dönemde meydana gelen depremlerin büyüklüğü ile bölgedeki aktif faylar arasında çok uyumlu bir paralellik bulunmaktadır (Korkmaz, 2006). Aletsel dönemde oluşan depremler içerisinde en çok dikkati çekeni, 22 Ocak 1997 tarihindeki (M=5,5) depremdir. Karasu fay’ının güneyinde gerçekleşen bu deprem, herhangi bir yüzey kırığı oluşturmamasına rağmen, alüvyal zeminlerde önemli ölçüde zarara neden olmuştur (Bayülke ve Demirtaş, 1997; Korkmaz, 2006).
Antakya şehrinde, deprem etkisinin jeomorfolojik risk açısından en belirgin etkisi zeminin litolojik özelliklerine bağlı olarak değişmektedir. Özellikle şehirsel alanın çok büyük bir kısmı Kuvaterner’e ait ova ve vadi tabanları ile seki sistemleri üzerinde yer almaktadır (Şekil 2-4). Yapılan çalışmalarda (Korkmaz, 2006) Kuvaterner’e ait bu birimler en zayıf ve zayıf zeminler olarak gösterilmektedir (Şekil 5). Bu nedenle olası bir deprem anında bu tür zeminlerde zemin sıvılaşmasına bağlı olarak oturma, çökme, yıkılma ve heyelanlar gerçekleşecektir.
Tablo 2. Antakya ve Çevresinde Etkili Olan Tarihsel Döneme
(M.Ö. 2100-M.S. 1900) ait depremler(Şiddeti >8)
Tarih Enlem (N) Boylam (E) Etki Alanı Şiddeti
M.Ö. 148 36° 25' 36° 10' Antakya VIII
M.Ö. 69 36° 25' 36° 10' Antakya IX
M.Ö. 37 36° 25' 36° 10' Antakya VIII
37 36° 24' 36° 10' Antakya VIII
110 36° 25' 36° 10' Antakya, Samandağ VIII
13.12.115 36° 25' 36° 10' Antakya ve çevresi IX
220 36° 25' 36° 10' Antakya VIII
245 36° 25' 36° 10' Antakya X
272 36° 25' 36° 10' Antakya VIII
334 36° 25' 36° 10' Antakya, Beyrut, Magosa IX
341 36° 25' 36° 10' Antakya VIII
396 36° 25' 36° 10' Antakya VIII
14.09.458 36° 25' 36° 10' Antakya, Kuzey Suriye IX
10.09.506 36° 25' 36° 10' Antakya, Samandağ IX
?.05.518 36° 88' 36° 60' Antakya VIII
29.05.526 36° 25' 36° 10' Antakya, Samandağ IX
29.11.529 36° 25' 36° 10' Antakya ve yöresi IX 561 37° 20' 35° 90' Anazarba, Antakya VIII
30.09.587 36° 25' 36° 10' Antakya IX
08.04.859 36° 25' 36° 10' Antakya, Lazkiye, Şam, Hama IX
867 36° 25' 36° 10' Antakya IX
1053 36° 25' 36° 10' Antakya VIII
1072 36° 25' 36° 10' Antakya VIII
1109 36° 25' 36° 10' Antakya VIII
?.09.1190 36° 25' 36° 10' Antakya ve geniş yöresi VIII 13.08.1822 36° 40' 36° 10' Antakya, İskenderun, Kilis, Halep, Lazkiye IX
02.04.1872 36° 25' 36° 10' Antakya, Samandağ IX
Kaynak: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, 2005; Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, 2005; Özmen, 1999; Korkmaz, 2006.
Antalya’da
Hatay
Yer Seçimin
Örneğin, M.S. 115’te yaşanan depremde Asi Nehrinin yatağında değişimlerin olduğu (Cuinet, 1891), 458 depreminde Asi Nehri üzerinde bulunan adadaki (bugünkü Haraparası mahallesi) yerleşmelerin büyük zarar gördüğü ve deprem sonrasında Asi Nehrinin adayı oluşturan güney kolunun kuruduğu, 1822 depreminde Asi Nehrinin yatak değiştirerek bugünkü yatağına yerleştiği ve aynı depremde Amik ovasında suların fışkırdığı (sıvılaşma olayı), 1872 depreminde ise graben tabanındaki yerleşmelerin, yamaçlardaki yerleşmelere göre daha fazla zarar gördüğü belirtilmektedir (Korkmaz, 2006). Bu durum zayıf zeminlerde deprem etkisinin nasıl ve ne derecede etkili olduğunu açıkça göstermektedir.
Şehir alanı ve yakın çevresinde az sağlam ve orta derecede sağlam zeminlerde yer almaktadır (Şekil 5). Daha çok Pliyosen aşınım/dolgu yüzeylerinin meydana getirdiği bu tür zeminler, olası bir depremde en zayıf ve zayıf zeminlere göre deprem etkisinin daha az hissedilmesini sağlayacaktır (Korkmaz, 2006).
Şehrin çevresinde yer alan ve daha çok Üst Miyosen aşınım yüzeylerinin meydana getirdiği en dayanıklı zemin grubu da sağlam zeminlerdir. Kretase’ye ait neritik kireçtaşı ve tektonik peridotitden meydana gelen bu zeminler, Habibineccar Dağı’nın doğu ve güneydoğusunda sınırlı bir alanda görülür (Şekil 5). Olası bir depremin şiddeti, diğer zeminlere göre en az bu zeminlerde hissedilecektir (Korkmaz, 2006).
BAÜ
SBED
13 (23)
11
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 13 Sayı 23 Haziran 2010 ss.1-16Şekil 5. Antakya şehrinin doğal risk haritası 5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu bölümde araştırma sorularına geri dönersek; Karasu grabeninde yer alan Antakya şehri, jeomorfolojik olarak Asi nehrinin doğusunda Habibineccar dağının yamacında kurulmuş ve daha sonra avüvyal vadi tabanları ve ovalık alan ile Asi nehrinin yapmış olduğu çeşitli yükseklikteki seki seviyeleri üzerine doğru gelişim göstermiştir. Bu nedenle şehirsel alan jeomorfolojik açıdan ve zemin özelliklerinden kaynaklanan tehtidler altındadır. Bu tehtidler taşkın, kütle
Antalya’da
Hatay
Yer Seçimin
hareketleri ve depremdir. Bu güne kadar bu problemler için hiçbir önlem alınmamıştır. Sadece bu doğal riskler yaşandığında hasar tespit raporları düzenlenmiş ve yapılaması gerekenler vurgulanmıştır. Bunun dışında hiçbir kayda değer bir şey yapılmamıştır. Bütün bu problemlerin önlenmesi için;
• İlk olarak acil uyarı sisteminin geliştirilmesi, • Alt yapı eksikliklerinin giderilmesi,
• Şehirsel planlama ve gelişimin jeomorfolojik açıdan uygun alanlara doğru yapılması,
• Şehirsel alandaki dere yataklarının ıslah edilmesi,
• Şehirsel alanı etkileyen doğal risk faktörleri ve etkileri hakkında daha detaylı çalışmaların yapılması,
• Şehrin afet yönetim planının ve afet bilgi sisteminin hazırlanması,
• Şehirsel alandaki riskli bölgelerdeki yapılaşmanın durdurulması ve daha uygun yerlere taşınması,
• Yerleşime yeni açılacak alanlarda zemin özelliklerin detaylı çalışmalarla ortaya konulması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
Alagöz, C. (1944). Coğrafya gözüyle Hatay. Ankara Üniversitesi. DTCF. Dergisi, 2 (2).
Anonim. (1983). Yurt ansiklopedisi (Cilt: 61, Sayfa: 55), İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
Anonim. (2003). Tarım ve köy işleri bakanlığı kayıtları. Antakya.
Ateş, Ş., Keçer, M., Osmançelebioğlu, R. ve Kahraman, S. (2004). Antakya (Hatay) İl Merkezi ve Çevresinin Yerbilim Verileri. Ankara: MTA. Enst. Jeoloji Etütleri Dairesi Derleme Raporu No: 10717.
Aureli, A. (2002). What’s ahead in UNESCO’s international hydrological programme (IHP VI 2002–2007). Hydrogeology Journal, 10: 349–350. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Afet işleri Genel Müdürlüğü. (2005). Deprem
Verileri. Ankara.
Bayülke, N. ve Demirtaş, R. (1997). 22 Ocak 1997 Antakya depremi raporu. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara: Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı Yayınları.
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. (2005). Deprem verileri, İstanbul.
Chengtai, D. (1999). Urban geomorphology. China: Southwest China Normal University Press.
Chilton, J. (ed.). (1999). Groundwater in the urban environment: problems. Process and Management, A. A. Balkema.
Cuinet. (1891). La Turquie d’Asie, Paris.
Custodio, E. (1997). Groundwater quantity and quality changes related to land and water management around urban areas: Blessings and misfortunes. In Chilton et al. (eds.) Proceedings of the 27th IAH Congress on Groundwater in the urban environment: Problems, processes and management. Balkema, Rotterdam.
