İSTANBUL BELEDİYESİ SULAR İDARESİ TARAFINDAN
YAPTIRILAN PREKONTRENT SU DEPOLARI
İdaremiz tarafından inşa ettirilmekte olan ve büyük bir kısmı t a m a m l a n m ı ş bu-lunan prekontrent su depoıiarının hususi-yetlerinden bahsetmeden evvel prekontrent betonun ana prensiplerini kısaca tekrar etmek isteriz.
Betonun tazyike karşı mukavemetinin fazla oluşundan istifade ile betona herhangi bir şekilde emniyetle dayanabileceği sını-rın altında kalmak üzere tazyik verilmek-tedir. Peşinen tazyik verilmiş inşaat elema-nı, haricî kuvvetlerin tesiri altında kal-dığı z a m a n yeniden tazyik ve cer gerilme-lerine m a r u z kalacaktır. Bu durumda, be-tona ilkel olarak verilen gerilme o şekil-de ayarlanmalıdır k i :
İlkel tazyik gerilmesi — Dış kuvvetler-den mütevellit cer gerilmesi ^ Kabili tec-viz cer gerilmesi
İlkel tazyik gerilmesi D ı ş kuvvet-lerden mütevellit tazyik gerilmesi ^ Beton tazyik emniyet gerilmesi
şartlarını gerçeklemelidir.
Y u k a r ı d a görüldüğü gibi, kesitte be-ton t a r a f ı n d a n taşmamıyacak cer geril-mesi bulunmadığından, ayrıca demir koy-m a y a lüzukoy-m kalkoy-mıyacaktır.
M a l û m olduğu üzere, ilkel gerilmenin betona verilişi yüksek mukavemetli çelikler vasıtasiyle olmaktadır. Bu çeliklerin yük-sek mukavemetli oluşlarının s e b e b i :
Betondaki rötre ile çelik ve betondaki flüaj hâdiselerinden mütevellit çelik tellerde vâki olan gerilme azalmasından sonra d a kalan gerilme, verilen ilkel gerilmeyi m u -h a f a z a edecek limitler da-hilinde olmalıdır. N o r m a l çeliklerde b u limit temin edileme-diğinden yüksek mukavemetli çelik kullan-m a k zorunda kalınkullan-mıştır.
Yaptırılacak su depolarının karakteris-tikleri de dikkat nazara alınarak, betonar-me betonu ile prekontrent beton arasındaki maliyet h e s a p l a n mukayese edilmiş, h e m ekonomik ve h e m de teknik mülâhazalarla
Y. Müh. Oktay A T A S Ü
İst. Bl. Sular İdaresi M ü d ü r Muavini
Şekil 1 depoların prekontrent betondan yapılması-na karar verilmiştir.
Aşağıda karakteristikleri sıralanan de-poların yalnız silindirik gövdeleri prekont-rent betondandır.
Yeri Faydalı h a c ı m m3
Depoları Braithwaite ve Preload firma-ları müştereken inşa etmişlerdir.
Prekontrent cidar dairevî somel üzeri-ne oturmaktadır. Somelle cidar arasında, geçirimsizliği temin e d e n «Durajoint» isimli İç kutru Su yüksekliği Y e k û n hacmi
m m m3 45.000 15.000 10.000 8.000 8.000 Edirnekapı 4 x Feriköy 2 X Beyazıt 1 X Baltalimanı 2 X Altunizade 2 X 11250 D = 45.30 h = 7.00 7500 D = 37.00 h = 7.00 10000 D - 45.30 h = 6.20 4000 D : 27.00 h = 7.00 4000 D = 27.00 h = 7.00
Feriköy havuzu Edirnekapı havuzu
elâstik bir şerit vardır. D e p o tabanı orta-l a m a 7.5 cm kaorta-lınorta-lığındaki grobeton üzerine
10 cm sihanmda betonarme radyedir. (Şe-kil 1).
T a v a n başlıklı kirişsiz döşeme şeklin-dedir. Depolar araziye g ö m m e veya yarı g ö m m e olarak oturtulmuştur. Üzerlerinde 50 cm lik toprak örtü vardır.
D e p o cidarına ilkel gerilme şakulî ve u f k î o l m a k üzere iki istikamette verilmek-tedir. Cidar betonu dökülmeden evvel flexibl borular içine yerleştirilmiş 8 çubuktan mü-teşekkil 7 m / m kutrundaki çelik teller ka-lıplar içine konmaktadır. Bir u c u çelik bo-r u n u n bittiği noktada diğebo-r ucu kalıp dı-şında kalacak şekilde yerleştirilmiş enjeksi-yon boruları vardır. Gövde betonu a n o a n o döküldükten ve beton mukavemetini kazan-dıktan sonra verenler vasıtasiyle, altından beton içine ankastre edilmiş olan demet ge-rilmekte ve b u esnada konulan kesik koni şeklindeki k a m a l a r vasıtasiyle b u kuvvet m u h a f a z a edilmektedir. Evvelce bırakılan enjeksiyon deliklerinden kum, çimento, su karışımı enjekte edilerek borunun içi dol-durulmaktadır. Şakulî gerilme ameliyesi nihayete erdikten ve bütün cidar betonunun t a m a m ı dökülüp mukavemetini kazandıktan sonra 5 m / m kutrundaki çelik teller ufkî ilkel gerilmeyi vermek maksadiyle Preload sisteminde sarılmaktadır. Sarma makinesi silindirik cidar üzerinde hareket ederek tel-leri kesik koni şeklindeki bir haddeden ge-çirmek suretiyle gerilmiş telleri istenilen aralıklarda depo cidarına sarmaktadır.
Kullanılan 5 ve 7 m / m kutrundaki yüksek mukavemetli tellerin m i n i m u m kop-m a gerilkop-meleri 14200 k g / c kop-m2 ve elâstik
sı-nırdaki gerilmeleri 12445 k g / c m2 dir. Bu
değerler Teknik Üniversite L â b o r a t u v a r ı n d a yapılan tecrübelerle kontrol edilmiştir.
U f k î sarma ameliyesi nihayetlendikten sonra telleri haricî tesirlerden k o r u m a k maksadiyle 4 cm kalınlığında «Gunnite» yapılmıştır. Bu, püskürtülerek yapılan ol-dukça kuru kum, çimento karışımından başka bir şey değildir.
İlkel gerilmeli beton 400 dozlu olarak imal edilmiştir. Gronülümetri eğrisi A l m a n nizamnamesindekinden farklı ve diskontinü-dür. Betondaki vasatî su - çimento nisbeti 0.42 dir. Yapılan tecrübelerde 28 günlük m i n i m u m kırılma mukavemeti 411 k g / c m2
bulunmuştur.
D e p o l a r a giren borular depo tabanın-dan girmektedir. Depoların önlerinde
si-lindir şeklinde betonarme b e t o n u n d a n ya-pılmış m a n e v r a odaları bulunmaktadır. Halihazırda bütün depolar t a m a m l a n m ı ş bulunmakta yalnız Beyazıt deposunun ta-ban betonu henüz dökülmemiş durumda-dır.
Önümüzdeki ay zarfında bütün eksik-likleri t a m a m l a n ı p inşaatları hitam bula-cak olan depoların m a n e v r a odaları içindeki parçalarının montajları peyderpey yapılıp servise sokulacak ve ana isale hatlarındaki arızalardan mütevellit inkıtaların halka in-tikaline m ü m k ü n mertebe m â n i olunacak-tır.
İst. Sular İdaresi M ü d ü r Muavini Yüksek Mühendis
Oktay Atasü
