Erken Çocukluk Döneminde Fen Ve Matematik

Erken Çocukluk Döneminde

Fen Ve Matematik

Sağlık Bilimleri Fakültesi

Çocuk Gelişimi Bölümü

Erken Çocukluk

Döneminde Fen Etkinlikleri

Eğitim etkinliklerinin sistemli ve düzenli bir

şekilde gerçekleşmesi ve belirlenen amaçlara

ulaşabilmesi her şeyden önce günlük planın iyi

bir şekilde hazırlanmasına bağlıdır.

Günlük planda fen etkinliğinin planlaması ve uygulaması

Öğretmen, fen eğitimini planlarken, çocukların yaşı ve gelişim

düzeyini, konuyu kimin öğreteceği, ne öğreteceğini, nasıl

öğreteceğini ve nerede öğreteceğini iyi planlamalıdır. Bu

amaçla öğretmen öncelikle çocukları iyi tanımalıdır. Ayrıca

kendisini de iyi tanımalı ve eksik olduğu konularda kendisini

yetiştirmelidir.

Türkçe Dil Etkinliği

Sanat etkinliği

Müzik etkinliği Drama etkinliği

Oyun etkinliği

Erken Çocukluk Döneminde Fen Etkinliklerinin Kullanıldığı Etkinlikler

Fen Etkinlikleri İçin Gerekli Materyaller

Fen ve matematik etkinliklerinde kullanılacak araç gereçler her yerde

bulunabilecek tarzda ve günlük yaşantıda çocukların karşılarına çıkabilecek

niteliktedir. Çocukların tanıdıkları malzeme ve araç gereç seçilmesi çocukların

bu malzemeleri daha kolaylıkla kullanabilmelerine olanak sağlamakta ve o

malzemeleri başka şekillerde nasıl kullanabileceklerine ilişkin çocuklara yol

gösterici olabilmektedir. Bu şekilde hem çocukların zihinsel ve fiziksel

gelişimleri ve becerileri artacak hem de yaratıcı düşünme ve alternatif

yaklaşımlarla sorun çözme becerileri gelişecektir.

Fen, doğa ve matematik etkinlikleri için bir okul öncesi kurumunda bulunabilecek malzemeler:

 Mıknatıs

 Cetvel

 Büyüteç

 Mikroskop

 Termometre

 Saat

 Pusula

 El feneri

 Ayna

 Tartı

 Ölçü aletleri

 Yerküre

 Prizma

 Mercekler

 Fotoğraflar

 Değişik özelliklere sahip taşlar

 Toprak, kum

 Eğitici oyuncaklar

Fen ve doğa merkezinde bulunabilecek albümler:

 Bitki albümü

 Çiçekler albümü

 Evcil hayvanlar albümü

 Vahşi hayvanlar albümü

 Deniz ürünleri albümü

 Taşıtlar albümü

 Tohumlar albümü

 Tahıllar albümü

 Meyve ve sebzeler albümü

 Meslekler albümü

 Giysiler albümü

 Aile albümü

Koleksiyonlar:

 Para koleksiyonu

 Kelebek koleksiyonu

 Yaprak koleksiyonu

 Taş koleksiyonu

 Pul koleksiyonu

Fen ve doğa merkezinde bulunabilecek albümler:

 Bitki albümü

 Çiçekler albümü

 Evcil hayvanlar albümü

 Vahşi hayvanlar albümü

 Deniz ürünleri albümü

 Taşıtlar albümü

 Tohumlar albümü

 Tahıllar albümü

 Meyve ve sebzeler albümü

 Meslekler albümü

 Giysiler albümü

 Aile albümü

Grafikler:

 Hava grafiği

 Mevsimler grafiği

 Boy grafiği

 Yaş grafiği

 Meslekler grafiği

 Tablolar:

 Sayı tablosu

 Renk tablosu

 Şekil tablosu

 Mevsimler tablosu

 Ailemiz tablosu

Türkçe Etkinlikleri

• Türkçe etkinliklerinde fen kavramları ile ilgili bilmece, tekerleme ve hikayelere yer verilebilir.

• Çocuklarla ile birlikte bilim ile ilgili kitaplar, ansiklopedi ve dergiler incelenebilir.

• çocuklara bilimsel kavramları içeren bir hikaye anlatılabilir.

• Bilim kitaplarından ve bilim sözlüğünden bilimsel bir kelime seçerek,

kelimenin anlamı üzerinde sohbet edilebilir ve çocuklardan kelimenin ifade

ettiği şeyleri resimlemeleri istenebilir.

Sanat Etkinlikleri

• Bir sanat projesinde bir gezi sonrasında çevreden toplanılan tohumlarda, yapraklar, çiçekler kullanılabilir.

• Tohum ve bitkiler boyanarak sanat çalışmasında kullanılabilir.

• Sanat etkinliklerinde oyun hamuru, sünger, artık kumaşlar yardımı ile insan maketi hazırlanabilir.

• Sanat etkinliğinde çocuklarla gökyüzü ve güneş sistemine ait

mobiller yapılabilir.

Oyun Etkinlikleri

• Bahçede serbest oyun sırasında kum ve su havuzlarında çocukların öğrendikleri fen ile ilgili kavramları denemelerine olanak

sağlanabilir.

• Hayvanlar, bitkiler, gökyüzü ile ilgili hazırlanacak yap-bozlar, dominolar gibi çeşitli kart oyunları çocukların bu kavramları öğrenmelerinde kullanılabilir.

• Fen kavramları ile ilgili parmak oyunları üretilebilir.

Müzik Etkinliği

• Doğal nesnelerle müzik aletleri yapılabilir. Örneğin bal kabağından, baklagillerden marakas, kamıştan düdük gibi aletler yapılabilir.

• Müzik etkinliklerinde çeşitli fen kavramları ile ilgili şarkılar öğretilebilir.

• Doğa seslerine ilişkin müzikler dinletilebilir.

Drama etkinliği

Drama etkinliklerinde doğamız, hayvanlar, sağlığımız, gökyüzü ve

dünyamız, duyu organlarımız gibi fen ile ilgili pek çok konu ve

kavrama yer verilebilir.

Erken Çocukluk

Döneminde Fen Eğitimi

( Bilimsel Süreçler)

* Bir eyleme yol açan düşünme yollarının var olmasıdır. ( problemler çözmek, hedefler oluşturmak, planlar yapmak gibi).

* Düşünce ve duyguların başkalarına aktarılması.

* Duyguların yönetilmesi.

( can sıkıntısının üstesinden gelmek gibi).

Bilimsel süreç becerilerinin üç temel

fonksiyonu vardır. Bunlar;

Çocuklar, günlük yaşamlarında içinde bulundukları dünyaya

yönelik bilgi ve kavramları araştırırken gözlem, ölçme,

kaydetme ve karşılaştırma gibi bilimsel yöntemlere

başvurmaktadırlar. Bilimsel yöntemleri kullanmayı içeren

bilimsel süreçler; gözlem yapma, karşılaştırma, sınıflandırma,

ölçme ve kaydetme, iletişim, sonuç çıkarma, tahmin etme,

hipotez kurma ve sınama-değişkenleri tanımlama ve kontrol

etme olmak üzere sekiz süreçten oluşmaktadır.

Gözlem Yapma

Çocuklar için bilgi edinmenin birincil yolu olan gözlem, bir problemi

çözmek üzere bilgi toplamanın ilk aşamasıdır. Çocukların

gözlemleyebileceği birçok nesne ile dolu olan doğal dünya hakkında

çocuklar bilgi sahibi olmak için tüm duyularını kullanarak gözlemde

bulunmaktadırlar. Çocuklar nesnelerin boyut, şekil, renk, doku gibi

özelliklerini gözlemleyebilmeleri için birçok fırsata ihtiyaç

duymaktadırlar.

Bu nedenle, fen eğitiminde çocukları dikkatli gözlem yapmaya

yönlendirebilecek, aktif araştırma ve keşiflerle cevaplanacak sorular

hazırlanarak (bana ne gördüğünü söyle, ne duyuyorsun, dokununca nasıl

hissediyorsun, bu nesneyi nasıl anlatırsın gibi) gözlem yapma yönteminin

uygulaması yapılmaktadır. Bu yolla yapılan eğitim-öğretim stratejisi, çocukların

gözlem yapma becerilerinin pekiştirilmesini sağlayarak, onların gözden

kaçırabilecekleri belirli olgulara dikkat toplamalarını öğretmede ideal bir yol

oluşturmaktadır.

Erken çocukluk döneminde yapılacak olan fen eğitiminde, çocuklara beş duyu kullanarak gözlem yapmalarını sağlayacak etkinlikler hazırlanarak onların nesneleri değişimleri, benzerlik ve farklılıkları tanımlamalarına ve gözlem yoluyla çıkarsama arasındaki farka karar vermeleri sağlanmaktadır. Böylece çocuğun bir problemi çözmek için bilgi edinmede gözlem yapma becerisi desteklenmiş olacaktır.

Çocuklarda gözlem yapma becerisi geliştikçe doğal olarak benzerlik

ve farklılıkları sorgulamaya başladığı görülecektir. Bu durum da

karşılaştırma süreci olarak adlandırılmaktadır.

Karşılaştırma

Gözlem becerileri sonucunda gelişen karşılaştırma, sınıflandırmanın da ilk adımıdır. Dolayısı ile karşılaştırma, gözlem aşamasına bağlı ve onun üzerine inşa edilen bir süreç olarak değerlendirilmektedir. Erken çocukluk döneminde fen eğitiminde yapılan, benzerlikleri ve farklılıkları bulmaya yönelik etkinlikler bu süreci destekleyici etkinlikler arasında yer almaktadır.

Örneğin, çocuklar yaprak gibi bir nesnenin özelliklerini gözlemlerken yaprak

türlerinin benzerlik ve farklılıklarına odaklanarak karşılaştırmalar yapmakta

ve yaprakları sınıflandırabilmektedir (yaprakların benzer özellikleri nelerdir,

yaprakların farklı özellikleri nelerdir, içlerinden hangisi daha büyük gibi).

Sınıflandırma

Nesneleri gruplandırma ve ayırma becerisi de karşılaştırma gibi nesnelerin özelliklerini gözlemleme üzerine temellendirilmektedir. Benzer nesneleri belirli bir özelliğe göre gruplama becerisi olarak tanımlanan sınıflandırma becerisi, çocukların gerçek nesneleri gruplandırma ve birbirinden ayırma becerisini kazanmasıyla başlamaktadır. Çocuklar başlangıçta bir nesneyi sadece renk, boyut veya şekillerine göre bir özelliğe göre gruplandırabilmektedirler.

Sınıflandırma becerisi geliştikçe, nesneleri iki veya daha çok niteliğe göre bir

araya gruplandırabilmekte ve dil becerileri geliştikçe de yaptıkları

sınıflandırmaları isimlendirebilmektedirler.

Çocukların tasvir etmelerini teşvik eden yetişkinlerin desteğiyle,

çocuklar nesnelerin birden fazla özelliği olduğunu ve de birden

fazla grupta sınıflandırılabileceğini öğrenmektedirler. Eğitimciler

çocukları, nesneleri, onların gözlemlenen özelliklerine göre

gruplamaları ve/veya nesne ya da olayları belli bir düzene göre

düzenlemeleri için teşvik etmeleri gerekmektedir.

Ölçme ve Kaydetme

Ölçme, fiziksel ve fiziksel olmayan özellikleri nicelendirme becerisidir.

Sayılar, mesafe, zaman, hacim, sıcaklık vb. ölçülebilir kavramlar gözlem, sınıflandırma ve iletişime kesinlik katmaktadır. Ölçümler, standart birimlerle olduğu gibi, standart olmayan birimlerle de gerçekleştirilmektedir.

Çocukların yemek yaparken iki “tutam” tuz atmaları veya kolaj çalışmasında bir “avuç dolusu” pirinç kullanmaları standart olmayan birimlere örnektir.

Ayrıca çocukların; cetvel, terazi, dereceli silindir, saat, hesap makinesi,

bilgisayar, elektrikli araçlar vb. ölçüm araçlarını kullanmaya yönelik teşvik

edilmesi gerekmektedir. Çocukların ölçme becerisini geliştirmeye yönelik

(bu nesneyi nasıl ölçebilirsin, sence hangi nesne daha ağır, bu sonuca nasıl

vardın gibi) sorular sorulabilir.

İletişim

Bilgilerin toplanması, düzenlenmesi ve anlaşılabilecek bir şekilde diğerlerine

sunulmayı içeren iletişim, erken çocukluk döneminde bilimsel keşifler

kapsamında bir durumu anlatabilme becerisi anlamına gelmektedir. Çocuklar

düşüncelerini diğerlerinin anlayabileceği şekilde ifade etmek için dili, sözlü,

yazılı ya da sembolik biçimlerde kullanmaktadır. Bu sayede çocuklar,

benmerkezci bakış açısından uzaklaşarak, kendi fikirlerini diğer fikirlerle

karşılaştırmayı öğrenmektedir.

Sonuç Çıkarma

Çıkarım, bir gözlemin nedeni hakkındaki sonuçlarıdır. Çocukların çıkarımda

bulunmaları, bir dizi gözlem sonucunda gözlemlerini sınıflandırmaları ve bunlara

birtakım anlam yüklemeleri neticesinde gelişmektedir. Örneğin, çocuklar

pencereden dışarıya baktığında ağaçların üstünde kımıldayan yaprakları

görmekte ve dışarıda rüzgar estiği sonucuna varmaktadırlar. Çocuklar rüzgarı

doğrudan hissetmemelerine rağmen gözlemleri ve önceki deneyimleri sayesinde,

rüzgârın esmekte olduğunu anlarlar. Ya da çocuklar tüm hafif nesnelerin suda

yüzdüğünü gözlemleyerek, suda yüzmenin nedeninin hafiflik olduğu çıkarımında

bulunabilirler. Bu nedenle çocuklara, daha önce sahip oldukları bilgilere dayanan

gözlemler hakkında sonuçlara varmaları ve çocukların daha iyi çıkarımlarda

bulunması için eğitimcilerin çocuklara yardımda bulunması gerekmektedir

Tahmin Etme

Tahmin etme, mevcut bilgilerin gözlemine bağlı olarak fikir

yürütmeyle gerçekleşmektedir. Çocukların da mantıklı bir tahminde

bulunabilmeleri için, geçmişte edindikleri bilgilerle donanımlı

olmaları gerekmektedir. Tahmin etme becerisi ve istekliliği, neden-

sonuç ilişkisine dair bir farkındalık ve anlayış geliştirmek açısından

oldukça önemlidir. Bu farkındalık, birçok deneme neticesinde mevcut

ilişkiyi görebilme ve devamının nasıl geleceğini doğru tahmin

edebilme becerisine dönüşmektedir.

Hipotez Kurma ve Sınama

Değişkenleri Tanımlama ve Kontrol Etme

Bir araştırmanın deney olarak adlandırılabilmesi için, bir hipotezinin ve kontrol değişkenlerinin olması gerekmektedir. Hipotez, çocukların okul öncesinde veya ilkokulda irdeledikleri araştırmacı sorulardan çok daha formal bir işlem olarak karşılarına çıkmaktadır. Hipotez, iki değişken arasında olabileceği düşünülen bir ilişkiyi ifade etmektedir.

Geçerli bir deneyde, değişkenler tanımlanmakta ve kontrol

edilmektedir.

İlkokul çağındaki çocuklarla deneyler gerçekleştirilebilirken,

daha küçük çocuklar için deneysel araştırmalar daha uygun

olmaktadır. “Benzer bitkiler üzerinde toprak türü, güneş ışığı

miktarı, su ve sıcaklığı sabit tutarken, sadece gübre miktarını

değiştirmek” örneğinde olduğu gibi çocuğun bir deneyin

sonuçlarını belirleyecek boyutlarını belirlemesi ve mümkün

olduğunca çok boyutu sabit tutarken, sadece bağımsız olan

boyut ya da değişkenleri düzenlemesini gerektirmektedir.

Etkinlik Adı: Kaynağını Bul

Etkinlik Türü: FEN ETKİNLİĞİ Bilişsel Alan

Kazanım 6: Nesne ya da varlıkları özelliklerine göre eşleştirir.

Göstergeleri:

Nesne/varlıkları yapıldığı malzemeye göre ayırt eder, eşleştirir.

Kazanım 17: Neden-sonuç ilişkisi kurar.

Göstergeleri:

Bir olayın olası sonuçlarını söyler.

Materyaller: iki adet fon kartonu ya da pano, koyun, tavuk resimleri,

dergilerden ke-silmiş süt, peynir, yün, kazak, atkı, et, tavuk eti, yumurta vb.

resimler, koyun yünü, tavuk tüyü

Öğrenme Süreci:

 İki pano ya da fon kartonu çocukların göz hizasına yerleştirilir. Panolardan birinin en üst kısmına tavuk, diğerine de koyun resmi yapıştırılır.

 Çocuklara bu hayvanların özellikleri ve bu hayvanların hangi özelliklerinden yararlandığımı sorulur.

 Panoların önüne, yere karışık şekilde süt, peynir, yumurta, kazak, tüy, pişmiş tavuk vb. resimleri ve tavuk tüyü ile koyun yünü yerleştirilebilir.

 Çocukların sırayla gelerek yerden seçtikleri bir ürünün resmini hangi hayvandan elde edilmişse onun bulunduğu panoya yapıştırmaları istenir.

 Yerdeki resimlerin tümü uygun olarak panoya yerleştirildikten sonra,

tavuk ve koyun taklitleri yapılarak etkinlik sonlandırılabilir.

Etkinlik Adı: Eriyen ve Erimeyen Nesneler Etkinlik Türü: FEN ETKİNLİĞİ

Bilişsel Alan

Kazanım 1: Nesne/durum/olaya dikkatini verir.

Göstergeleri:

Dikkat edilmesi gereken nesne/durum/olaya odaklanır.

Dikkatini çeken nesne/durum/olaya yönelik sorular sorar.

Dikkatini çeken nesne/durum/olayı ayrıntılarıyla açıklar.

Kazanım 2:Nesne/durum/olayla ilgili tahminde bulunur.

Kazanım 17: Neden-sonuç ilişkisi kurar.

Göstergeleri:

Bir olayın olası nedenlerini söyler.

Bir olayın olası sonuçlarını söyler.

Materyaller: Un, şeker, tuz, pirinç, mercimek, taş, kum, buz, su, yoğurt kapla-rı/plastik

kaplar, kaşık

Öğrenme Süreci:

 Çocuklara bazı nesnelerin suya atılıp karşılaştırıldığında eridiği, bazılarının da erimediği söylenir ve suda eriyen ve erimeyen nesnelerin neler olduğu sorulur.

 Çocukların plastik kaplar içine bir miktar su doldurmaları istenir.

 Her çocuğun bir malzeme seçmesi istenir. Ve bu malzemenin suda eriyip eri-yemediği ardından bu malzemeyi suya katarak karıştırması istenir. Her çocuğun sıra ile seçtiği

malzemeyi suya katıp karıştırması, malzemenin ve suyun aldığı şekli söylemesi istenir.

 Etkinlik sonunda çocuklarla hangi malzemenin eriyip hangilerinin erimediği ve eriyen maddelerin ne kadar sürede eridikleri hakkında konuşulur. Çocuklara ne-den bazı

maddelerin daha çabuk, bazılarının da daha geç eridiği sorularak tahminler yürütmeleri

sağlanır.

Etkinlik Adı: Sihirli Yansımalar Etkinlik Türü: FEN ETKİNLİĞİ Motor Alan

Kazanım 4: Küçük kas kullanımı gerektiren hareketleri yapar.

Göstergeleri:

Malzemeleri keser.

Çizgileri istenilen nitelikte çizer.

Kazanım 1: Nesne/durum/olaya dikkatini verir.

Göstergeleri:

Dikkat edilmesi gereken nesne/durum/olaya odaklanır.

Materyaller: El feneri, renkli jelatin ya da asetat kalemleri, çocuk sayısı kadar kesile-rek hazırlanmış 10*10santimetrelik karton, yaklaşık 5*5cm ölçülerinde önceden kesilerek

hazırlanmış çeşitli desenlerdeki şablonlar (kare, daire, üçgen, yıldız, çiçek, balık, ev, vb.) ,

kurşun kalem, bant, makas

Öğrenme Süreci:

 Çocuklara önceden kesilerek hazırlanmış, karton parçaları verilir. Şablonlardan istedikleri şekli seçmeleri istenir ve seçtikleri şablonları bu kartonların ortasına

yerleştirmeleri söylenir.

 Her çocuğa kurşun kalem verilir. Ve kartonlarına şablonların şekillerin kenarlarından giderek çizmeleri istenir.

 Çocuklar istedikleri şekiller kartonlarına çizdikten sonra eğitimcinin yardımı ve desteği ile kartonun ortasına çizilmiş şekli keserek çıkarmaları sağlanır.

 Çocukların ortasındaki şekli keserek çıkardıkları kartonların üzerlerine istedikleri renkte bir jelâtin yerleştirmeleri ve bantla yapıştırmaları istenir.

 Eğitimcinin sınıfa getirdiği el fenerinin ortasına çocukların hazırladıkları jelâtin-li kartonları yerleştirerek duvara yansıtmaları sağlanır.

 Duvara yansıya şekiller ve renklere, nasıl göründükleri hakkında konuşularak

çocukların fikirleri alınır.

Kaynakça

Aktaş Arnas ,Y., Bilaloğlu Günay, R. ve Aslan D. 2007. Okul Öncesi Dönemde Fen Eğitimi, Kök Yayıncılık, Ankara Aktaş Arnas,Y. 2005. Fen ve Matematik Öğreniyorum. Morpa Yayınevi, İstanbul