GÖRSEL KÜLTÜR 9. Görüntü Teknolojileri II
İmgenin Yeniden Üretimi
Yrd. Doç. Dr. Tuğba Taş
İmgenin yeniden üretimi teknoloji ve imgenin tarihinin ilişkisinin en önemli yönlerinden biridir.
Modernizm bağlamında ondokuzuncu yüzyıl başlarında fotoğrafın ve ardından 1860’da filmin icadıyla birlikte görsel geleneler ciddi şekilde değişmeye başlamıştır.
Fotoğraf, sinema ve televizyon imgelerinin sınırsız biçimde
çoğaltılabilmesi toplumda imgelerin rolünde köklü biçimde değiştirmiştir.
İMGENİN YENİDEN ÜRETİMİ
Walter Benjamin
“Tekniğin Olanaklarıyla Yeniden Üretilebildiği Çağda Sanat Yapıtı”
İmgelerin yeniden üretilebilmesine olanak sağlayan teknolojilerin icadından önce sanat yapıtı biricik ve özgün sayılıyordu. Anlamı, içinde bulunduğu mekana (çoğunlukla kilise ya da saray) bağlıydı.
Mekanik yeniden üretim imgenin anlamını, değerini ve toplumsal rolünü köklü bir şekilde değiştirdi.
Mekanik-olmayan yeniden-üretim yöntemleri:
15 ve 16. yüzyıllar: tahtabaskı, gravür, oyma 19. yüzyıl başı: litografi (taşbaskı)
Fotoğraf, halihazırda var olan ve daha önce biricik sayılan sanat eserlerininin yeniden üretimini olanaklı kılıyor. Yeniden üretimi kitleselleştiriyor.
Aura (özel atmosfer): İmgenin özel atmosferi, onun biriciklik niteliği taşıyan zaman ve mekandaki varlığı.
Imgenin değeri biricik olmasında ve ritüel rolünden kaynaklanır, dinsel olsun olmasın bir tür kutsal anlam taşır.
“En etkin düzeydeki yeniden-üretimde bile eksik olan bir yan vardır: sanat yapıtının şimdi ve burada’lığı -başka deyişle, bulunduğu yerde biriciklik niteliğini taşıyan varlığı. ” Benjamin
Benjamin’e göre bir imgenin “özel atmosferi”, onu “otantik” (sahici) kılan
şeydir.
Authenticity (sahicilik, otantiklik): sahici, güvenilir, sahte ya da kopya olmayan.
Benjamin, yeniden üretilmiş bir imgenin özgün örneğinin, kopyasına oranla daha otantik olarak değerlendirildiğini belirtir.
Otantiklik yeniden-üretilmez.
Benjamin’in görüntünün aurası olarak gördüğü “şimdi ve burada olma
niteliği” yapıtın sahiciliği (otantikliği) kavramını oluştur
Pek çok ünlü resmin, sanat kitaplarında, posterlerde, kartlarda, T-shirtlerde reprodüksiyonuna rastlıyoruz.
Bunun orijinal eserin niteliğine nasıl bir etkisi var?
Orijinal hem parasal hem de toplumsal anlamda daha değerli.
Ama Benjamin’in belirttiği gibi “değer” değişiyor.
Orijinal’in değeri artık “tek” olmasından değil, pekçok
kopyanın orijinali olmasından kaynaklanıyor.
Edvard Munch, Çığlık, 1893
1980’ler ve 90’larda dijital görüntünün gelişmesiyle birlikte Batı’da imgenin anlamı radikal bir şekilde değişmiştir.
Dijital görüntüler geleneksel görüntülerden farklı olarak bilgisayarda üretilir ya da geliştirilir. Analog görüntünün fiziksel, maddi bir niteliği vardır.
Dijital bilgisayarlar ise sayılardan oluşan verileri hesaplar. Dijital görüntünün en küçük birimi pikseldir. Kodlanmış bitlerden oluşan dijital görüntü kolaylıkla depolanabilir, manipüle edilebilir ve yeniden üretilebilir.
Dijital imge teknolojileri (1960’lardan günümüze): elektronik teknoloji, bilgisayar aracılığıyla ve sayısal-yoldan imge üretimi, ve sanal mekan çağı.
Elektronik görüntüyle birlikte yeniden üretim kavramı da değişmiştir.
Dijital görüntüde kopya ve orijinal arasında bir fark kalmaz.
Analog fotoğrafta en azından fotoğraf filminin orijinal olduğu iddia edilebiliyordu. Dijital imgenin “kopyası”, “orijinal”in birebir aynısıdır.
Bununla birlikte imgenin “değer”i de değişime uğramıştır.
Dijital imgenin değeri enformasyon sağlamasında, kolayca erişilebilir, manipüle edilebilir, depolanabilir ve internete yüklenebilir olmasında yatar.
“Eşsiz bir imge” düşüncesinin dijital görüntü için hiçbir anlamı yoktur.
Leonardo da Vinci, Mona Lisa, 1503
Dijital Mona Lisa:
1965’de bilgisayar aracılığıyla dijital yoldan yeniden üretildi. Bu “dijital
başyapıt”ın kopyaları internette satılıyor (bkz. www.digitalmonalisa.com)
L.H.O.O.Q. (M. Duchamp, 1919) Young Mona Lisa (Botero)
Bkz. www.monalisamania.com/artmain.htm
Mona knitting (Unknown) Manhattan Mona Lisa (Ashkar)
