9. Hafta Tutumlar ve Tutum Değişimi

(1)

9. Hafta

Tutumlar ve Tutum Değişimi

• Tutum, davranıştan önce gelen, doğrudan

gözlenemeyen ve hareketlerimize yol gösteren kognitif bir yapıdır. Tutumlar psikolojik

eğilimlerdir.

• Tutumlar bir şey hakkındadır, bir tutum

nesnesi vardır ve buna yönelik bir

(2)

Tutum doğrudan gözlenebilir bir niteliğe sahip değildir ancak bireyin gözlenen davranışlarından çıkarsama yapılarak o bireye atfedilen bir

eğilimdir. Dolayısıyla tutum sergilenen bir

davranış değildir, davranışa hazırlayıcı bir

eğilimdir.

(3)

• Tutumların öğeleri:

• Kognitif öge: Kişinin o tutum nesnesi hakkındaki inanışlardan, fikirlerinden, görüşlerinden kuruludur.

• Duygusal öge: Kişinin o tutum nesnesine olan duygularından ve emosyonel tepkilerinden

kuruludur.

• Davranışsal öge: Kişinin yine o tutum

nesnesine yönelik geçmiş davranışı ve

(4)

TUTUMLARIN İŞLEVLERİ

• Nesnenin niteliği işlevi: Malumat proseslemeyi basitleştirir ve dikkatin, tutum nesnesinin belli yönlerine çevrilmesini sağlar.

• Araçsal işlevi: Davranışı işlevsel yollarla sevk ve idare eder. Tutumlar insanları ödüllendiren

sonuçlara yöneltirken, cezalandırıcı olanlardan

kaçınmalarını sağlar.

(5)

• Sosyal kimlik işlevi: Buna göre tutumlar kişinin kendisi ile benzer değerleri paylaşan diğer

insanları tanımlamasını ya da kendisinin bu şekilde tanımlanmasını mümkün kılar.

• Benlik Saygısı İşlevi: İnsanlar benlik imajlarını tehdit edenlerle aralarına mesafe koymanın ve de benlik imajlarını yükseltecek olanların

çizgisine gelmenin bir yolu olarak belli

tutumlar edinebilirler.

(6)

• Tutum ve Davranış ilişkisi

• 1930’ların başında Çinlilere yönelik ABD’de ırkçı bir tutum hakimdi. Sosyal psikolog LaPiere, genç bir Çinli karı koca ile bütün ABD’yi gezerek 184 lokantaya

girdi. Hepsinde çifte dostça davrandılar. Yalnızca bir tane işletme onları içeri almadı.

• Gezi tamamlandıktan 6 ay sonra lokanta ve otellere rezervasyon yaptırmak istediklerine dair mektup

yolluyorlar ve bütün işletmeler rezervasyon yapmayı reddediyor. Davranış olumlu ancak tutum olumsuz.

(7)

• 1952’de Minard’ın yaptığı araştırmada ABD’nin güney eyaletlerindeki kömür ocaklarında

beyaz işçilerin zenci işçilerle maden

ocaklarında konuştukları ancak şehirde hiçbir ilişki kurmadıklarını ortaya koymuştur. Aynı kişi madendeki tutumuna zıt davranmıştır, başka türlü davranmıştır. Yani tutum her zaman

davranışa yol göstermeyebilir.

(8)

• TUTUM KONUSUNUN ÖZETİ

• Tutum nesnelerine dair değerlendirmelerdir ve kişisel, kişilerarası ve de gruplararası düzeyde işler.

• Kognitif, duygusal ve davranışsal ögeleri vardır.

• Malumat proseslemeyi basitleştiren, davranışı işlevsel şekilde sevk ve idare eden, sosyal

kimlik ve benlik saygısını artırıcı işlevleri vardır.

(9)

• Tutum niyeti, niyet de davranışı etkiler

• Niyeti etkileyen üç değişken vardır. Davranışa yönelik tutum, öznel kural, algılanan

davranışsal kontrol

(10)

TUTUMLARIN DEĞİŞMESİ

• Reklamlar, televizyon programlarındaki

sohbetler, gazeteler, televizyon programlar, köşe yazarları her gün tutum değişimi üzerine konuşurlar. KİA’nın amacı; davranışlarınızı

etkilemek, varolan tutumlarınızı etkilemek ya da kuvvetlendirmektir.

• Aşı kampanyaları, erozyonla mücadele,

okuma-yazma kampanyaları vs.

(11)

• Kognitif tutarlılık: İnsanlar tutumlarını birbirleriyle tutarlı bir tarzda düzenleme eğilimindedirler. Ortaya bir tutarsızlık

çıktığında bunu düzenleme eğilimindedirler.

• Denge Teorisi: İnsanlar tutumları bir dengede tutmaya çalışırlar. Hem ders çalışmak

istiyorsunuz, sınavlar geliyor, hem de çok güzel bir film vizyona girmiş, sınavlardan sonra

gösterimden kalkmış olacak. Ya bu kadar

çalışmak yeter hatta fazla deyip dengeyi

(12)

• Kognitif (Bilişsel Çelişki) Teorisi: Mecbur kaldığımız davranışlarımızla ilgili olarak bir

açıklama geliştirme ihtiyacı içindeyizdir. Bazen bizi bu hareketi yapmaya zorlayan kişiye,

ortama ya da duruma yükleyerek

gerginliğimizden kurtulabiliriz.

(13)

İKNA ETME

• Tutumunuzu değiştirmek isteyen kişi ya da kişiler sizi ikna etmeye çalışırlar.

• Anneler günü, babalar günü, sevgililer günü, antibiyotiğe karşı olma günü vs. (30 yıl

öncesiyle mukayese edildiğinde durum

farklıdır)

(14)

• İkna Süreçleri

• İletişim Modeli: Hovland’ın 2. Dünya Savaşı sırasında yaptığı araştırmaları devlet

destekliyordu. Araştırma projelerinde, insanların ikna edeci bir mesajı neden

dinledikleri, anladıkları, hatırladıkları ve kabul ettiklerini belirleyen üç basamaktan

bahsediyorlar.

(15)

• Kaynak: Uzmanlık, iyi görünüş, kişilerarası

iletişime ve söze hakimiyet kaynağın sözlerinin güvenilirliğini artırır. İzlerkitlenin kaynağı

kendine yakın hissetmesi mesajın etkinliğini artıran bir başka unsurdur.

• Mesaj: Mesaj, karşıdaki kişi veya kişileri ikna edip, sizinle benzer ya da aynı tutuma sahip olmalarını istediğiniz konu veya mesele

anlamına gelir.

(16)

• Araştırmalar mesaj içeriği ile dinleyici görüşü arasındaki fark büyüdükçe iknanın azaldığını göstermiştir. Görüş farkı arttıkça ikna olma derecesi düşmektedir.

• Mesaj sadece kendi görüşünü aktarıp size yer vermiyorsa bu tip iletişime tek yönlü, karşı

teze yer veren iletişime çift yönlü iletişim adını

veriyoruz.Eğitim düzeyi yüksek kişiler çift yönlü

iletişimle daha kolay ikna olabilmektedirler.

(17)