1980 darbesi ve yeni dünya düzeninde basın
11. Hafta
Dr. Öğr. Üyesi Gül Karagöz Kızılca
1980 Darbesinin Basına Getirdikleri
• Gazeteciler hakkında davalar ve tutuklamalar
• Gazetelerin kapatılması
• Basına ilişkin yasal mevzuatta değişiklik
• Basını etkileyen yasal düzenlemeler: Anayasa değişikliği, Sıkıyönetim Kanunu değişiklikleri, Olağanüstü Hal Kanunu
Darbe ve Basına İlişkin Hukuki Düzenlemeler
• Basın Kanunu değişikliği: Para cezalarının artması, basın yoluyla işlenmiş suçlardan dolayı dava açma süresinin arttırılması, Bakanlar kurulu sansürünün eklenmesi
• Olağanüstü Hal Kanunu’nun getirdiği yasaklar: Bölge Valiliği’ne iletişim alanında kısıtlayıcı yetkilerin verilmesi
• Sıkıyönetim Kanunu değişiklikleri: Sıkıyönetim Komutanlığı’na haberleşmeye sansür koyma yetkisi verildi.
Turgut Özal Dönemi Basını (Aralık 1983-Nisan 1993)
• Parlamenter rejime dönüş ve basın
Başbakan ve gazeteciler ile ilişkiler: Telefonla görüşülen, konuta çağırılan gazeteciler
• Gazetecilere yönelik suikastler
• Gazetelere ve gazetecilere açılan davalar: 1980-1990 arasında 2000 üzerinde dava açılmıştır. 3000 gazeteci, yazar ve yayıncı sanık olarak yargılanmıştır.
• Yayın yasakları: 1980-1989 arası 850 yayın yasağı konulmuştur.
Babıâli’den İkitelli’ye: Medya Tekellerinin Doğuşu
• Kavramlar
*Neoliberal sermaye birikim modeli
*Küreselleşme
*Tekelleşme
*Özelleştirmeler
*Kamusal çıkarın yeniden tanımlanışı
Babıâli’den İkitelli’ye: Medya Tekellerinin Doğuşu
• Medya dışı sermayenin sektöre girişi: Güneş gazetesi örneği
• Yeni üretim teknolojisi için artan harcamalar ve tekelleşme
• Kağıt fiyatlarında artış ve tekelleşme
• Promosyon ve tekelleşme
Babıâli’den İkitelli’ye: Medya Tekellerinin Doğuşu
• Reklam ve ilan gelirleri ve tekelleşme
• Dağıtım ve tekelleşme
• Teşvikler
Basından Medya Dönemine
*Yeni dönemde gazeteciliğin siyasal iktidar ve sermaye karşısındaki konumu
-Gazeteler başlıca uğraşı gazetecilik olmayanlar tarafından yönetilmektedir: Hürriyet ve Ertuğrul Özkök örneği
-Gazetecilik kimliğinde yaşanan dönüşüm: Gazetecilik nasıl bir uğraştır?
*Star gazeteciler
*Basın emekçileri
-Gazeteciler ve mesleki örgütlenme -Gazeteciler ve sendikal örgütlenme
Medya tekelleri, hükümet ve Bayram gazetesinin sonu
• Turgut Özal döneminin önemli olaylarından biri Gazeteciler Cemiyeti tarafından yayınlanan Bayram gazetesinin 1952 yılında kabul edilen yasal düzenlemeyi çiğneyerek, bir geleneğin ama daha da önemlisi gazeteciler açısından bir hakkın yok edilmesidir.
• Yasanın amacı gazetecilerin bayramda dinlenmesi sağlamak ve bununla birlikte Gazeteciler Cemiyeti üyelerine sosyal yardımlar yapılması için gelir sağlamaktı. Buna dayanarak Cemiyet, bayramlarda işsiz gazetecilerin Bayram gazetesinde yazı yazmasına olanak sağlıyor; elde edilen reklam gelirleriyle de gazetecilerin sosyal gereksinimlerini karşılıyordu. Ancak 11 Haziran 1992’de Sabah’ın patronu yasayı hiçe sayarak gazete çıkardı.
• Gazeteciler Cemiyeti, Sabah’a karşı Türkiye Gazete Sahipleri Sendikası’nı da yanına alarak harekete geçti. Dokuz gazete sahibi de bu konuda bir protokol imzalamış ve Sabah’ın haksız rekabetine karşı çıktıklarını belirten bir bildiri yayınlamışlardır. Dönemin basından sorumlu devlet bakanı Gökberk Ergenekon, yasayı bilmediğini ancak okuduğu gazetenin bayramlarda yayınlanmamasından üzüntü duyduğunu açıklayarak, bir gazete patronu tarafından hukukun çiğnenmesinin kendisi için önemli olmadığını açıklamıştır.
