KENTSEL KAMUSAL DIŞ MEKANLARA YÖNELİK MASTER PLAN OLUŞTURMA ÇALIŞMALARININ
EGE ÜNİVERSİTESİ YERLEŞKESİ ÖRNEĞİNDE ORTAYA KONULMASI
Hatice SÖNMEZ
Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Bilim Dalı Kodu: 501. 05. 00
Sunuş Tarihi:15 Ağustos 2003
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Erhan Vecdi KÜÇÜKERBAŞ
Bornova-İZMİR 2003
Sayın Hatice SÖNMEZ tarafından YÜKSEK LİSANS tezi olarak sunulan “Kentsel Kamusal Dış Mekanlara Yönelik Master Plan Oluşturma Çalışmalarının Ege Üniversitesi Yerleşkesi Örneğinde Ortaya Konulması” başlıklı bu çalışma E.Ü. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönergesi’nin ilgili hükümleri uyarınca tarafımızdan değerlendirilerek savunmaya değer bulunmuş ve 15 Ağustos 2003 tarihinde yapılan tez savunma sınavında aday oybirliği ile başarılı bulunmuştur.
Jüri Üyeleri: İmza Jüri Başkanı : Prof. Dr. Erhan Vecdi KÜÇÜKERBAŞ
Raportör Üye : Prof. Dr. Mehmet Bülent ÖZKAN
ÖZET
KENTSEL KAMUSAL DIŞ MEKANLARA YÖNELİK MASTER PLAN OLUŞTURMA ÇALIŞMALARININ
EGE ÜNİVERSİTESİ YERLEŞKESİ ÖRNEĞİNDE ORTAYA KONULMASI
SÖNMEZ, Hatice
Yüksek Lisans Tezi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Erhan Vecdi KÜÇÜKERBAŞ
15 Ağustos 2003, 267 sayfa
Gelişmiş ülkelerdeki geçmişi oldukça eskilere dayanan kentsel kamusal dış mekanlara yönelik master plan oluşturma çalışmalarına ülkemizde maalesef yeterince önem verilmemiş ve bu nedenle master plan kavramı olgunlaşmamıştır.
Bu çalışmada master plan kavramının ortaya konularak master plan oluşturma çalışmalarının gerekliliğinin Ege Üniversitesi Yerleşkesi örneğinde ele alınması amaçlanmış olup konuyla ilgili literatür araştırmasını takiben oluşturulan yöntem ışığında elde edilen bulgulardan hareketle, çalışma sonucunda kentsel dış mekan kategorileri ölçeğinde Ege Üniversitesi Yerleşkesi’nin dış mekanlarına yönelik geliştirme stratejileri belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Master plan, yerleşke master planı, kamusal dış
ABSTRACT
PUTTING FORWARD THE MASTER PLANNING STUDIES FOR URBAN PUBLIC SPACES
ON THE EXAMPLE OF EGE UNIVERSITY CAMPUS
SÖNMEZ, Hatice
Msc Department of Landscape Architecture Supervisor: Prof. Dr. Erhan Vecdi KÜÇÜKERBAŞ
15 August 2003, 267 pages
Despite to the long history of masterplanning for urban public spaces in well-developed countries, unfortunately there hadn’t been attached enough importance to the topic in our country and this has caused the master planning concept not to be matured sufficiently.
The aim of this study is putting forward the master planning concept dealing with the necessity of master planning studies by the example of Ege University Campus. By the study, development strategies for the outdoor spaces of Ege University Campus are determined in the scale of public space categories, depending on the results obtained by the method formed after the research of the releated resources.
Key words : Masterplanning, campus master plan(s), development
TEŞEKKÜR
“Kentsel Kamusal Dış Mekanlara Yönelik Master Plan Oluşturma Çalışmalarının Ege Üniversitesi Yerleşkesi Örneğinde Ortaya Konulması” konulu yüksek lisans tez çalışmamı mesleki bilgi birikimi, yakın ilgi ve desteğiyle yöneten değerli hocam Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Öğretim Üyesi Sayın Prof. Dr. Erhan Vecdi KÜÇÜKERBAŞ’a, tez çalışmam süresince bana her türlü kolaylığı sağlayarak destek olan ve bölüm olanaklarından yararlanmamı sağlayan saygıdeğer hocam Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölüm Başkanı Sayın Prof. Dr. Bülent ÖZKAN’ a teşekkür eder ayrıca başkanlığını yürüttüğü ‘Kampüs Alt Yapısı ve Düzeni Komisyonu’ toplantılarına dinleyici olarak katılmamı sağlayan ve çalışma konuma yakın ilgi gösteren hocam Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Öğretim Üyesi Sayın Prof. Dr. İlçin ASLANBOĞA’ya, çalışmamın en başından beri yakınlığını ve yardımlarını esirgemeyen Teknisyen Bahise YILMAZ’a, tezimin basım aşamalarında büyük bir özveriyle bana destek olan ve beni yalnız bırakmayan arkadaşlarım Öğr. Gör. Emine MALKOÇ YİĞİT ve Araş. Gör. İpek ALTUĞ’a, anket çalışmalarımın değerlendirilmesi sürecinde istatistik programlarını temin etmemde ve kullanmamda yardımcı olan İstatistik Bölümü’nden Selmin TABAK’a, anket çalışmalarımı gerçekleştirmem sırasında bana yardımcı olan öğrenci arkadaşlarıma, çalışmam süresince bana gösterdikleri ilgi ve destek için tüm bölüm personeline teşekkür ederim.
Yine çalışmam süresince daima yanımda olan ve tüm kalbi ile beni sonuna kadar destekleyen canım kardeşim Ece SÖNMEZ’e ve tüm eğitim hayatım boyunca olduğu gibi tez çalışmamda da maddi manevi her türlü desteği benden esirgemeyen annem Ayşe SÖNMEZ ve babam İsmail SÖNMEZ’e teşekkür ederim
Ayrıca çalışmam süresince emeği geçen ve bana ilgi gösteren tüm sevdiklerime teşekkürü bir borç bilirim.
Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde maddi destek sağlayan Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu’na teşekkür ederim. Hatice SÖNMEZ
İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... V ABSTRACT... VII ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR... IX ŞEKİLLER DİZİNİ... XVII ÇİZELGELER DİZİNİ... XXIV 1. GİRİŞ... 1 2. LİTERATÜR ÖZETİ... 5
2.1. Master Plan Kavramı... 5
2.1. 1. Tanım ve genel özellikler... 5
2.1.1.1. Doküman(belge) olma özelliği... 6
2.1.1.2. Kapsamlı bir taslak olma özelliği... 7
2.1.1.3. Sistem ve istikrar... 7
2.1.1.4. Planlama, kazanım, gelişim ve yönetim... 7
2.1.1.5. Master planı yapılan alana yönelik kaynaklar, programlar ve olanaklar... 8
2.1.1.6. Master plan çalışma komisyonu... 8
2.1.2. Master planların hazırlanma gerekçeleri... 9
2.1.3. Konularına göre master plan tipleri... 10
2.1.3.1. Eğitim master planları... 11
2.1.3.2. Ekonomi master planları... 11
Sayfa 2.1.3.3. Parklar ve rekreasyon master planları/ Kamusal dış
mekanlara yönelik master plan çalışmaları... 11
2.1.3.4. Ulaşım master planları... 11
2.1.3.5. Yerleşke master planları... 12
2.1.4. Master planların işlevleri... 12
2.1.5. Master plan süreci... 13
2.1.5.1. Karar... 20
2.1.5.2. Komisyon oluşturma... ... 21
2.1.5.3. Vizyon belirleme... 21
2.1.5.4. Veri toplama aşaması... 21
2.1.5.5. Analiz aşaması... 22
2.1.5.6. Değerlendirme ve öngörülerin belirlenmesi aşaması... 22
2.1.5.7.Finansal analizler ve master plan önerilerinin getirilmesi... 23
2.1.5.8. Master plan dokümantasyonu ve onay... 23
2.1.5.9. Uygulama... 24
2.1.6. Master planların hazırlanış süresini etkileyen faktörler... 24
2.2.Üniversite-Kampüs/Yerleşke Kavramları ve Tarihsel Süreçte Üniversite Yerleşkelerinin Yapılanma Biçimleri... 25
2.3. Yerleşke Master Planı Kavramı... 28
2.3.1. Tanım ve genel özellikler... 28
İÇİNDEKİLER (Devam)
2.3.2. Yerleşke master planı organizasyonu... 34
2.3.2.1. Master plan komisyonu... 35
2.3.2.2. İdari yönetim komitesi (İYK)... 35
2.3.2.3. Koordinatör... 35
2.3.2.4. Master plan danışmanı... 36
2.3.3.Yerleşke master planlarında bazı planlama ve tasarım ilkeleri... 36
2.4. Konuyla İlgili Önceki Bilimsel Çalışmalar... 46
2.5. Konuyla İlgili İnternet Adresleri... 77
3. MATERYAL VE YÖNTEM... 86
3.1. Materyal... 86
3.2. Yöntem... 90
4. ARAŞTIRMA BULGULARI... 96
4.1. Araştırma Alanında Yapılan Gözlem, Etüt ve İncelemeler Sonucunda Elde Edilen Bulgular... 96
4.1.1. I. Bölge’de yapılan gözlem, etüt ve incelemeler sonucunda elde edilen bulgular... 96
4.1.1.1. I. Bölge 1 no’lu alt bölge... 98
4.1.1.2. I. Bölge 2 no’lu alt bölge... 103
İÇİNDEKİLER (Devam)
4.1.1.3. I. Bölge 3 no’lu alt bölge... 107
4.1.1.4. I. Bölge 4 no’lu alt bölge... 111
4.1.1.5. I. Bölge 5 no’lu alt bölge... 116
4.1.1.6. I. Bölge 6 no’lu alt bölge... 122
4.1.1.7. I. Bölge 7 no’lu alt bölge... 128
4.1.1.8. I. Bölge 8 no’lu alt bölge... 135
4.1.1.5. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 142
4.1.1.10. I. Bölge 10 no’lu alt bölge... 151
4.1.1.11. I. Bölge 11 no’lu alt bölge... 156
4.1.1.12. I. Bölge 12 no’lu alt bölge... 161
4.1.1.13. I. Bölge 13 no’lu alt bölge... 165
4.1.1.14. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 171
4.1.1.15. I. Bölge 15 no’lu alt bölge... 176
4.1.1.16. I. Bölge 16-17-18 ve 19 no’lu alt bölgeler... 182
4.1.1.17. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 189
4.1.1.18. I. Bölge 21 no’lu alt bölge... 196
4.1.1.19. I. Bölge 22 no’lu alt bölge... 198
4.1.2. II. Bölge’de yapılan gözlem, etüt ve incelemeler sonucunda elde edilen bulgular... 204
4.1.3. III. Bölge’de yapılan gözlem, etüt ve incelemeler sonucunda elde edilen bulgular... 211
İÇİNDEKİLER (Devam) Sayfa 4.1.4. Diğer bulgular... 217
4.2. Kullanıcılarla Yapılan Anketler Sonucunda Elde Edilen Bulgular... 221 4.3. E.Ü. Rektörlüğü Tarafından Birimlerle Yapılan Anketler Sonucunda Elde Edilen Bulgular... 233
5. SONUÇ VE ÖNERİLER 244
KAYNAKLAR DİZİNİ 256
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil Sayfa
1. Çalışma akış diyagramı... 4 2.1.5a. Oakland Üniversitesi’ne göre master plan süreci... 14 2.1.5b. Glatting, Jackson, Kercher, Anglin, Lopez, Reinhart
Incorporation’a göre master plan süreci... 16
2.1.5c. Gelişim süreci... 17
2.1.5d. Vizyon/Öngörülerin belirlenmesi... 18
2.1.5e. Master plan dokümanı... 19
2.1.5f. Master plan süreci... 20
2.3.1a. Virjinya Üniversitesi... 30
2.3.1b. Virjinya Üniversitesi... 31
2.3.1c. Virjinya Üniversitesi... 32
2.3.1d. Virjinya Üniversitesi... 32
2.3.1e. Virjinya Üniversitesi... 33
2.3.1f. Virjinya Üniversitesi... 33
2.3.2. Yerleşke master planı organizasyonu... 34
2.3.3a. Clemson Üniversitesi... 37
2.3.3b. Clemson Üniversitesi... 39
2.3.3c. Clemson Üniversitesi... 41
2.3.3d. Clemson Üniversitesi... 42
2.3.3e. Clemson Üniversitesi... 42
2.3.3f. Clemson Üniversitesi... 43
ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Şekil Sayfa 2.3.3g. Clemson Üniversitesi... 44
2.3.3h. Clemson Üniversitesi... 44
2.3.3i. Texas A&M Üniversitesi... 45
3.1a. Araştırma alanı-Coğrafi konum... 86
3.1b. Araştırma alanı... 87
3.2a. Yöntem akış diyagramı... 90
3.2b. Araştırma alanı-Bölgeler... 93
4.1.1. E.Ü. Bornova Yerleşkesi I. Bölge-alt bölgeler... 97
4.1.1.1a. I. Bölge 1 no’lu alt bölge- plan görünüş... 98
4.1.1.1b. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü giriş kapısı ... 99
4.1.1.1c. I. Bölge 1 no’lu alt bölge... 100
4.1.1.1d. I. Bölge 1 no’lu alt bölge... 101
4.1.1.1f. I. Bölge 1 no’lu alt bölge-2 No’lu otopark alanı... 102
4.1.1.2a. I. Bölge 2 no’lu alt bölge-plan görünüş... 103
4.1.1.2b. I. Bölge 2 no’lu alt bölge... 104
4.1.1.2c. I. Bölge 2 no’lu alt bölge... 105
4.1.1.2d. I. Bölge 2 no’lu alt bölge... 106
4.1.1.3a. I. Bölge 3 no’lu alt bölge-plan görünüş... 107
4.1.1.3b. Kipa alışveriş merkezi... 108
ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Şekil Sayfa 4.1.1.3c. I. Bölge 3 no’lu alt bölge... 109
4.1.1.3d. I. Bölge 3 no’lu alt bölge... 110
4.1.1.4a. I. Bölge 4 no’lu alt bölge-plan görünüş... 111
4.1.1.4b. Üniversite trafo merkezi... 112
4.1.1.4c. BP Benzin istasyonu... 113
4.1.1.4d. I. Bölge 4 no’lu alt bölge... 113
4.1.1.4e. I. Bölge 4 no’lu alt bölge... 114
4.1.1.4f. I. Bölge 4 no’lu alt bölge... 114
4.1.1.4g. I. Bölge 4 no’lu alt bölge... 115
4.1.1.4h. I. Bölge 4 no’lu alt bölge... 115
4.1.1.5a. I. Bölge 5’no’lu alt bölge-plan görünüş... 116
4.1.1.5b. I. Bölge 5’no’lu alt bölge... 117
4.1.1.5c. I. Bölge 5’no’lu alt bölge... 118
4.1.1.5d. I. Bölge 5’no’lu alt bölge... 118
4.1.1.5e. I. Bölge 5’no’lu alt bölge... 119
4.1.1.5f. I. Bölge 5’no’lu alt bölge... 119
4.1.1.5g. I. Bölge 5’no’lu alt bölge... 120
4.1.1.5h. I. Bölge 5’no’lu alt bölge... 120
4.1.1.5i. I. Bölge 5’no’lu alt bölge... 121
4.1.1.5j. I. Bölge 5’no’lu alt bölge... 121
4.1.1.6a. I. Bölge 6’no’lu alt bölge-plan görünüş... 122
4.1.1.6b. I. Bölge 6’no’lu alt bölge... 123
Şekil Sayfa
4.1.1.6c. I. Bölge 6’no’lu alt bölge... 124
4.1.1.6d. I. Bölge 6’no’lu alt bölge... 124
4.1.1.6e. I. Bölge 6’no’lu alt bölge... 125
4.1.1.6f. I. Bölge 6’no’lu alt bölge... 125
4.1.1.6g. I. Bölge 6’no’lu alt bölge... 126
4.1.1.6h. I. Bölge 6’no’lu alt bölge... 127
4.1.1.6i. I. Bölge 6’no’lu alt bölge... 127
4.1.1.7a. I. Bölge 7’no’lu alt bölge-plan görünüş... 128
4.1.1.7b. I. Bölge 7’no’lu alt bölge... 129
4.1.1.7c. I. Bölge 7’no’lu alt bölge... 129
4.1.1.7d. I. Bölge 7’no’lu alt bölge... 130
4.1.1.7e. 2 no’lu Mazhar Zorlu Antrenman sahası... 131
4.1.1.7f. I. Bölge 7’no’lu alt bölge... 131
4.1.1.7g. I. Bölge 7’no’lu alt bölge... 132
4.1.1.7h. I. Bölge 7’no’lu alt bölge... 132
4.1.1.7i. I. Bölge 7’no’lu alt bölge... 133
4.1.1.7j. I. Bölge 7’no’lu alt bölge... 133
4.1.1.7k. I. Bölge 7’no’lu alt bölge... 134
4.1.1.8a. I. Bölge 8’no’lu alt bölge-plan görünüş... 135
4.1.1.8b. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 136
4.1.1.8c. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 137
ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Şekil Sayfa 4.1.1.8c. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 137
4.1.1.8d. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 137
4.1.1.8e. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 138
4.1.1.8f. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 138
4.1.1.8g. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 139
4.1.1.8h. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 139
4.1.1.8i. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 140
4.1.1.8j. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 140
4.1.1.8k. I. Bölge 8’no’lu alt bölge... 141
4.1.1.9a. I. Bölge 9 no’lu alt bölge-plan görünüş... 142
4.1.1.9b. Merkez kütüphane... 143
4.1.1.9c. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 144
4.1.1.9d. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 144
4.1.1.9e. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 145
4.1.1.9f. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 145
4.1.1.9g. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 146
4.1.1.9h. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 147
4.1.1.9i. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 147
4.1.1.9j. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 148
4.1.1.9k. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 148
ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Şekil Sayfa 4.1.1.9l. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 149
4.1.1.9m. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 149
4.1.1.9n. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 150
4.1.1.9o. I. Bölge 9 no’lu alt bölge... 150
4.1.1.10a. I. Bölge 10 no’lu alt bölge-plan görünüş... 151
4.1.1.10b I. Bölge 10 no’lu alt bölge... 153
4.1.1.10c. I. Bölge 10 no’lu alt bölge... 153
4.1.1.10d. I. Bölge 10 no’lu alt bölge... 154
4.1.1.10e. I. Bölge 10 no’lu alt bölge... 154
4.1.1.10f. I. Bölge 10 no’lu alt bölge... 155
4.1.1.10g. I. Bölge 10 no’lu alt bölge... 155
4.1.1.11a. I. Bölge 11 no’lu alt bölge-plan görünüş... 156
4.1.1.11b. I. Bölge 11 no’lu alt bölge... 157
4.1.1.11c. I. Bölge 11 no’lu alt bölge... 158
4.1.1.11d. I. Bölge 11 no’lu alt bölge... 158
4.1.1.11e. I. Bölge 11 no’lu alt bölge... 159
4.1.1.11f. I. Bölge 11 no’lu alt bölge... 159
4.1.1.11g. I. Bölge 11 no’lu alt bölge... 160
4.1.1.11h. I. Bölge 11 no’lu alt bölge... 160
4.1.1.12a. I. Bölge 12 no’lu alt bölge-plan görünüş... 161
4.1.1.12c. I. Bölge 12 no’lu alt bölge... 163
ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Şekil Sayfa 4.1.1.12d. I. Bölge 12 no’lu alt bölge... 163
4.1.1.12e. I. Bölge 12 no’lu alt bölge... 164
4.1.1.12f. I. Bölge 12 no’lu alt bölge... 164
4.1.1.13a. I. Bölge 13 no’lu alt bölge-plan görünüş... 165
4.1.1.13b. I. Bölge 13 no’lu alt bölge... 166
4.1.1.13c. I. Bölge 13 no’lu alt bölge... 167
4.1.1.13d. I. Bölge 13 no’lu alt bölge... 167
4.1.1.13e. I. Bölge 13 no’lu alt bölge... 168
4.1.1.13f. I. Bölge 13 no’lu alt bölge... 168
4.1.1.13g. I. Bölge 13 no’lu alt bölge... 169
4.1.1.13h. I. Bölge 13 no’lu alt bölge... 169
4.1.1.13i. I. Bölge 13 no’lu alt bölge... 170
4.1.1.14a. I. Bölge 14 no’lu alt bölge-plan görünüş... 171
4.1.1.14b. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 172
4.1.1.14c. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 172
4.1.1.14d. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 173
4.1.1.14e. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 173
4.1.1.14f. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 174
4.1.1.14g. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 174
4.1.1.14h. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 174
4.1.1.14i. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 175
4.1.1.14j. I. Bölge 14 no’lu alt bölge... 175
ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Şekil Sayfa 4.1.1.15a. I. Bölge 15 no’lu alt bölge-plan görünüş... 176
4.1.1.15b. I. Bölge 15 no’lu alt bölge... 177
4.1.1.15c. I. Bölge 15 no’lu alt bölge... 178
4.1.1.15d. I. Bölge 15 no’lu alt bölge... 178
4.1.1.15e. I. Bölge 15 no’lu alt bölge... 178
4.1.1.15f. I. Bölge 15 no’lu alt bölge... 179
4.1.1.15h. I. Bölge 15 no’lu alt bölge... 180
4.1.1.15i. I. Bölge 15 no’lu alt bölge... 181 4.1.1.15j. I. Bölge 15 no’lu alt bölge... 181 4.1.1.16a. I. Bölge 16 no’lu alt bölge-plan görünüş... 182
4.1.1.16b. I. Bölge 17 no’lu alt bölge-plan görünüş... 183
4.1.1.16c. I. Bölge 18 no’lu alt bölge-plan görünüş... 184
4.1.1.16d. I. Bölge 19 no’lu alt bölge-plan görünüş... 185
4.1.1.16e. I. Bölge üretim alanları... 186
4.1.1.16f. I. Bölge üretim alanları... 186 4.1.1.16g. I. Bölge üretim alanları... 186
4.1.1.16h. I. Bölge 18 no’lu alt bölge-personel lojmanları... 187
4.1.1.16i. I. Bölge üretim alanları... 188 4.1.1.16j. I. Bölge üretim alanları... 188 4.1.1.17a. I. Bölge 20 no’lu alt bölge-plan görünüş... 189
4.1.1.17b. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 190 ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam)
Şekil Sayfa
4.1.1.17c. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 190
4.1.1.17d. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 191
4.1.1.17e. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 191
4.1.1.17f. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 192 4.1.1.17g. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 192
4.1.1.17h. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 193
4.1.1.17i. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 193 4.1.1.17j. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 194 4.1.1.17k. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 194
4.1.1.17l. I. Bölge 20 no’lu alt bölge... 194 4.1.1.18a. I. Bölge 21 no’lu alt bölge-plan görünüş... 196
4.1.1.18b. I. Bölge 21 no’lu alt bölge... 197
4.1.1.18c. I. Bölge 21 no’lu alt bölge... 197
4.1.1.19a. I. Bölge 22 no’lu alt bölge-plan görünüş... 198
4.1.1.19b. I. Bölge 22 no’lu alt bölge... 199
4.1.1.19c. I. Bölge 22 no’lu alt bölge... 199
4.1.1.19d. I. Bölge 22 no’lu alt bölge... 200
4.1.1.19e. I. Bölge 22 no’lu alt bölge... 200
4.1.1.19g. I. Bölge 22 no’lu alt bölge... 201
4.1.1.19h. I. Bölge 22 no’lu alt bölge... 202
4.1.1.19i. I. Bölge 22 no’lu alt bölge... 202
ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam)
Şekil Sayfa
4.1.1.19j. I. Bölge 22 no’lu alt bölge... 203 4.1.2a. II. Bölge-plan görünüş... 205 4.1.2b. II. Bölge... 206 4.1.2c. II. Bölge... 207 4.1.2d. II. Bölge... 207 4.1.2e. II. Bölge... 208 4.1.2f. II. Bölge... 208 4.1.2g. II. Bölge... 209 4.1.2h. II. Bölge... 209 4.1.3a. III. Bölge-plan görünüş... 211 4.1.3b. III. Bölge-E.Ü. Uygulama Oteli... 212 4.1.3c. III. Bölge-E.Ü. Güneş Enerjisi Enstitüsü... 212 4.1.3d. III. Bölge... 213 4.1.3e. III. Bölge... 214 4.1.3f. III. Bölge... 214 4.1.3g. III. Bölge... 215 4.1.3h. III. Bölge... 216 4.1.4a. I. Bölge-Ana giriş kapısı... 217 4.1.4b. II. Bölge-Ana giriş kapısı... 218 4.1.4c. III. Bölge-Ana giriş kapısı... 218 4.1.4d. I. Bölge... 219 4.1.4e. I. Bölge... 219 ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Şekil Sayfa 4.1.4f. I. Bölge... 220 4.1.4g. I. Bölge... 220 4.1.4h. I. Bölge... 220 4.2a. Kullacıların yeleşkeye ulaşma şekilleri... 223 4.2b. Kullanıcıların çevrelerindeki oturma/dinlenme
mekanlarının yeterliliği hakkındaki düşünceleri... 224 4.2c. Kullanıcıların statü durumlarına göre yerleşkedeki
spor alanlarının yeterliliği hakkındaki düşünceleri.... 225 4.2d. Kullanıcıların yerleşkedeki mevcut spor
alanlarından yararlanma oranları... 226 4.2e. Kullanıcıların yerleşkenin genel durumu hakkındaki
düşünceleri... 226 4.2f. Yerleşkeyi akşam saatlerinde kullanan kişilerin
kullanma biçimleri... 228 4.2g. Yerleşkeyi haftasonu kullanan kişilerin kullanma
biçimleri... 228 4.3a. Birimlerin çevresindeki açık alanlardan işlevlerine
göre yararlanma oranları... 235 4.3b. Birimlerin çevrelerindeki açık alanların işlevsel ve
estetik donanımlarının yeterlilik durumu... 236 4.3c. Birimlerin açık alan gereksinimleri... 237
ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam)
Şekil Sayfa
4.3d. Birimler çevresindeki açık alanların bakımlarının yapılma şekilleri... 238 4.3e. Birimlerdeki düzenleme ve bakım hizmetlerinin
yönlendirilme şekilleri... 240 4.3f. Birimler çevresindeki açık alanların bakımı için
gerekli harcamaların karşılanma şekilleri... 241 4.3g. Birimler çevresindeki açık alanların bakımı için
gerekli sulama suyunun karşılanma biçimleri... 242 4.3h. Birimlerin çevrelerindeki açık alanlar üzerinde
ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge
Sayfa 4.2a. Anket formu örneği... 222 4.2b. Kullanıcılara göre üniversite yerleşkesindeki en
önemli 3 mekan... 229 4.2c. Kullanıcılara göre üniversite yerleşkesindeki
eksikliğini duydukları 3 mekan... 230 4.2d. Kullanıcıların dış mekanlarda yaşadıkları sorunlar... 231 4.2e. Kullanıcılara göre yapılması öncelikli işler ve oranları. 232 4.3a. Soru formu örneği... 234 4.3b. Birimler çevresindeki açık alanların bakımı için
1. GİRİŞ
Yeryüzündeki geçmişi binlerce yıl öncesine dayanan insanoğlu, yaşamını sürdürme mücadelesi içerisine girdiği ilkçağlardan bu yana sürekli bir değişim ve gelişim göstermiştir.
Önceleri topluluk halinde yaşamayı öğrenen ve toplumsal yaşama ayak uydurma çabası içerisinde olan insan, zaman içerisinde topluluk şeklinde hareket etmeyi de öğrenmiş ve bu birlikteliği tüm yaşam ortamlarına aktarma yoluna gitmiştir.
Yaşadığı ortamda ortaya çıkan ihtiyaçlara ve sorunlara göre, gelişmenin ve değişmenin kaçınılmaz olduğunu gören toplumlar ise, bu ilerlemenin sistemli ve planlı bir şekilde yapılması gerekliliğini keşfetmişlerdir. Gelişim süreçlerini belirli bir sistem dahilinde planlayarak yaşayan bu toplumlar, geleceklerini görebilme ve ileride ortaya çıkabilecek sorunlara önceden çözümler bulabilme yetilerini de kazanarak, gelişmelerini istikrarlı bir biçimde sürdürmeyi başarmışlardır. Bu noktadan hareketle bugün gelişmiş ülkelerin birçoğunun gelişim süreçlerini incelediğimizde, oturmuş olan sistemlerinin temelinde, belirli hedeflere yönelik oluşturdukları stratejilerini önceden ortaya koyarak, bu stratejileri aksiyonlar haline dönüştürmüş olmalarının yattığını görmekteyiz.
Önceden belirlenmiş hedeflerde başarıya ulaşmak amacıyla gerçekleştirilecek olaylar dizisi için koordine edilmiş kararlar bütünü
sonucunda ortaya çıkan analitik ve yaratıcı bir aktivite olan (Anonim, 2002a) master plan oluşturma eylemi, gelişim ve değişimin söz konusu olduğu hemen her alanda yerini bulmuş olup gelişmiş toplumların, bir sistem ve istikrar sağlama enstrümanı halini almıştır.
Toplumların yaşayış biçimlerinin, sosyal ve kültürel karakterlerinin, ekonomik yapılarının en önemli göstergelerinden birisi olan kamusal dış mekanlar da, değişen ve gelişen koşulların direkt yansıdığı önemli mekanlar olup, toplumsal dinamizmin en üst boyutlara ulaştığı yaşam ortamlarıdır.
Sosyal yaşamda kamusal dış mekanlara olan ihtiyacın tartışılmazlığı, bu mekanların devamlılığı ve geliştirilmesini zorunlu hale getirirken, kamusal dış mekanlara yönelik master plan oluşturma çalışmalarını da kaçınılmaz kılmıştır.
Bünyelerindeki eğitim yapıları ve diğer kapalı mekanları kadar dış mekanlarıyla da büyük öneme sahip olan üniversite yerleşkeleri, kamusal dış mekan tipolojisindeki çok çeşitli kamusal dış mekanı bünyesinde barındırmakla birlikte, bütün olarak ele alındığında da öğrenci ve öğretim elemanlarının yanı sıra kent halkına da hizmet veren bir kamusal dış mekan kompleksi niteliği taşımaktadır.
Eğitim-öğretim işlevinin yanında aktif ve pasif rekreasyonel aktivitelere de olanak sağlayan üniversite yerleşkeleri, yükseköğrenim gören gençlerin çevresel görgülerinin de geliştiricisi durumundadır.
Bütün bu noktalardan hareketle “kent üniversitesi”nden çok “üniversite kenti” niteliği taşıması gereken yerleşkeler, sahip oldukları dinamik yapıyı korumak adına sürekli bir gelişme göstermek durumunda olup, bu gelişimin istikrarlı olabilmesi için sistemli ve planlı bir biçimde sağlanması gerekmektedir. Bu bağlamda yerleşke master planı oluşturma çalışmaları, yerleşke gelişimi için yol gösterici bir rehber olma özelliğinin yanı sıra, istikrarın sağlanması bakımından da önem teşkil etmektedir.
Dünyadaki geçmişi oldukça eskilere dayanan yerleşke master planı oluşturma çalışmalarına ülkemizde maalesef yeterince önem verilmemiş ve bugün ülkemizdeki devlet üniversitelerinin yapılanma biçimleri belirli bir sistem dahilinde gerçekleştirilmemiştir.
Araştırmanın amacı, master plan kavramının ortaya konularak, master plan oluşturma çalışmalarının gerekliliğinin Ege Üniversitesi Yerleşkesi örneğinde ele alınmasıdır.
Çalışma başlıca 5 ana bölümden oluşmaktadır (Şekil1). Giriş bölümünü takiben Literatür Özeti bölümünde master plan kavramı genelinden, yerleşke master planları özeline inilmiş olup konu ile ilgili literatür bildirişlerine ve önceki bilimsel çalışmalara yer verilmiştir. 3. bölümde araştırma materyali ile ilgili bilgilere yer verilmiş ve araştırma yöntemi anlatılmıştır. Araştırma alanı ile ilgili gözlem, etüt ve incelemeler ile kullanıcılar ve birimlerle yapılan anketler sonucunda elde edilen bulguların yer aldığı 4. bölümü takiben, konuya ilişkin sonuç ve önerilerin yer aldığı 5. bölüm ile çalışma tamamlanmıştır.
Şekil 1. Çalışma Akış Diyagramı. 2. LİTERATÜR ÖZETİ GİRİŞ
LİTERATÜR ÖZETİ
Konuyla İlgili İnternet Adresleri
Üniversite-Kampus/Yerleşke Kavramları ve Tarihsel Süreçte Üniversite Yerleşkelerinin
Yapılanma Biçimleri
Konuyla İlgili Önceki Bilimsel Çalışmalar Yerleşke Master Planı
Kavramı
MATERYAL VE YÖNTEM
ARAŞTIRMA BULGULARI
E.Ü. Rektörlüğü tarafından birimlerle yapılan anketler sonucunda elde edilen bulgular Kullanıcılarla yapılan anketler sonucunda elde
edilen bulgular
Araştırma alanında yapılan gözlem, etüt ve incelemeler sonucunda elde edilen bulgular
SONUÇ VE ÖNERİLER
Materyal Yöntem
2.1 Master Plan Kavramı 2.1.1 Tanım ve genel özellikler
Uluslararası Master Plan Grubu Başkanı Bobb Biehl’in 20 yıllık deneyimlerini kaleme aldığı “Master-planning” adlı kitabında “master plan” kavramının tanımlanması zor bir kavram olduğu ile ilgili şu satırlar geçmektedir ;
“ Pek çok kişiye ‘master plan oluşturma eyleminin ne kadar önemli olduğunu sorduğunuzda...herkesin vereceği yaklaşık yanıt ‘master plan oluşturma eylemi gerçekten çok önemlidir’ olacaktır. Bu soruyu takiben onlara ‘Bir master plan genellikle neleri kapsar?’ sorusunu yönelttiğinizde ise, kendilerinden, ‘bilmiyorum’ yanıtını alacaksınızdır” (Biehl, 1997).
Gerçekten de kelime anlamı olarak - esas teşkil eden-yol gösterici-temel- (Redhouse, -) plan anlamına gelen master plan kavramı, tanımlanması zor, ancak bir o kadar da bilinmesi gereken bir kavram olup gelişim ve değişimin kontrollü bir şekilde sürdürülüp istikrarın sağlanması için öğrenilmesi ve uygulanması gereken bir olgudur.
İngilizce’de sözlük anlamı olarak “master plan”, bir grubun yönelimi, organizasyonu (yapılanması) ve bütçesi ile ilgili öngörülerinin yazılı olduğu belgedir (Biehl, 1997).
Alaska Üniversitesi’nin yapmış olduğu bir tanımlamaya göre, master plan oluşturma eylemi, önceden belirlenmiş hedeflerde başarıya ulaşmak amacıyla gerçekleştirilecek olaylar dizisi için, koordine edilmiş
kararlar bütünü sonucunda ortaya çıkan analitik ve yaratıcı bir aktivitedir (Anonim, 2002a).
Bir başka tanımlamaya göre Master Plan; geçmişin problemlerinden ders alınarak kazanılan deneyimlerden yararlanılan, geleceğe yönelik kısa ve uzun vadeli öngörüleri ve uygulamaları içeren ve aynı zamanda sonuçları kentsel arazi kullanım planlaması için temel oluşturması gereken, tasarım ölçeğinde rehber niteliğinde bilgilerin yer aldığı, değişime ve gelişime açık katılımcı karar verme olarak tanımlanabilir (Özkan vd., 2003).
Diğer bir tanımlamaya göre master plan; sistemli ve istikrarlı planlama, edinim, gelişim ile master planı yapılan alana yönelik kaynakların, programların ve olanakların yönetimi için kapsamlı bir taslak oluşturan ve bir çalışma grubunun sorumluluğunda hazırlanmış olan doküman (belge)dır (Kelsey and Gray, 1996).
Bu tanımı daha açık bir biçimde ifade etmek için tanım içerisinde geçen bazı kavramları daha detaylı incelemek gerekirse;
2.1.1.1 Doküman (belge) olma özelliği:
Master planlar, çeşitli karar organlarına dağıtılabilecek şekilde ciltli olarak hazırlanır. Bu dokümanda okuyan kişinin, içeriği daha iyi anlayabilmesi için, ana bölümler, alt bölümler, çizimler ve çeşitli grafikler bulunur. Master plan dokümanı, genellikle fotoğraflı ifadelerle de desteklenerek çeşitli grafiksel anlatım özellikleri ile daha kolay
okunabilecek nitelikte, estetik bir biçimde hazırlanır (Kelsey and Gray, 1996).
2.1.1.2 Kapsamlı bir taslak olma özelliği:
Master plan, çalışma alanı ile ilgili taslak oluşturabilecek oldukça spesifik bilgilerden oluşur. İlgili alanlara yönelik bahsedilen spesifik bilgiler son derece detaylı bir şekilde hazırlanmış olup master plan dokümanının temelini oluşturacak niteliktedir (Kelsey and Gray, 1996).
2.1.1.3 Sistem ve istikrar:
Master planların en önemli avantajlarından bir tanesi çalışma alanının gelecekteki durumu ile ilgili alınan kararların bir sistem dahilinde bulunmasıdır. Master plan; yönetimde (vali, belediye başkanı, ilçe komisyonu vs.) herhangi bir değişiklik olduğu zaman, yapılması öncelikli işlerin uygulanması ve gereken kararların hayata geçirilmesinde istikrar sağlar. Master planlar sayesinde toplum liderlerinin bireysel eğilimleri önlenebilir çünkü master plan kapsamındaki kararlar master planı yapılan alanın gelecekte sistemli ve istikrarlı bir biçimde gelişimi için alınmıştır (Kelsey and Gray, 1996).
2.1.1.4 Planlama, kazanım, gelişim ve yönetim:
Master planlar, çalışma alanındaki tesis, program ve kaynakların kullanıcılar adına planlanması şeklinde hizmet eder. Bununla birlikte master planlar çalışma alanında ne yönde ve ne miktarda kazanım ve/veya gelişimin gerçekleşmesi gerektiğini belirleyerek bu yönde çeşitli fikirler ve direktifler üretir. Bu nedenle master plan dokümanı uzun
vadeli gereksinimlere ve isteklere dair bilgileri içerdiğinden çalışma alanının yönetiminde de kolaylık sağlar (Kelsey and Gray, 1996).
2.1.1.5 Master planı yapılan alana yönelik kaynaklar, programlar ve olanaklar:
Master plan kapsamında bütün çalışma alanına yönelik kaynaklar, programlar ve olanaklar araştırılıp analiz edilerek kendi içerisindeki ilişkilere göre öncelik sırasına göre derecelendirilir (Kelsey and Gray, 1996).
2.1.1.6 Master plan çalışma komisyonu:
Master planlar genellikle bir çalışma komisyonu tarafından hazırlanır ancak master plan oluşturma süreci gerektiği takdirde diğer komisyonları ve grupları da kapsar (Kelsey and Gray, 1996).
Bir master plan ilgili konuya yada alana ilişkin topluluğun hedeflerini ortaya koymak suretiyle topluluğun yaşayacağı, çalışacağı ve ziyaret edeceği iyi bir mekan yaratmak düşüncesiyle çeşitli aksiyonlar önerir. Bu plan düzenli bir gelişim için nelerin, nasıl ve hangi sırada yapılması gerektiğini belirtir (Anonim, 2000a).
Ancak bir master plan sınırsız kaynakların bir anda kullanılabilir duruma geleceği anlamına gelmez. Genellikle master planlar, yoğun ihtiyaçların sınırlı kaynaklarla karşılanması uğraşısına yardımcı olmaları için oluşturulur (Anonim, 2001a).
Bir master plan, spesifik bazı sonuçların nasıl alınacağını belirten statik bir proje değildir. Master plan, toplum liderlerinin ve personelinin çalışmalarına sürekli rehberlik eden canlı/yaşayan bir dokümandır (Anonim, 2000a).
2.1.2 Master planların hazırlanma gerekçeleri:
Temel gerekçesi kontrollü ve istikrarlı gelişimi sağlamada rehberlik etmek olan master plan çalışmalarının hazırlanmaları için pek çok neden belirtmek mümkündür. New York’taki Corning Kenti Master Planı’nda bu gerekçeler aşağıdaki şekilde özetlenmiştir:
Sağlıklı bir gelecek sağlamak düşüncesiyle geleceği etkilemek,
Master plandan etkilenecek olan topluma bir vizyon kazandırmak,
Ekonomik stabilitenin ve öngörünün sağlanması,
Gelecekte olası ekonomik ve demografik değişimlere hazırlanmak,
Değerli doğal ve kültürel kaynakların korunması,
Master planı yapılan alandan ya da toplumdan etkilenen diğer alanlar ya da toplumlar için bir yönlenim sağlamak,
Birtakım değerlerin ve yükümlüklerin anlaşılması sayesinde ileride ortaya çıkabilecek olası sürprizlerden kaçınmak,
İdari ya da toplumsal duyarlılığın güçlendirilmesi,
Alan kullanım kararları için yasal dayanakların getirilmesi. (Anonim, 2000a).
Bir başka master plan çalışması olan Shrewsbury Master Planı’nda ise master planların hazırlanma gerekçeleri başlıca beş madde altında toplanmıştır:
Büyüme ve gelişimin yönetimi ve kontrolü, Ekonomik gelişimin teşvik edilmesi,
Doğal kaynakların ve açık alanların korunması,
Yüksek nitelikli kamusal tesislerin ve hizmetlerin sürekliliğinin sağlanması,
Alan genelindeki ulaşıma yönelik yaklaşımların belirlenmesi (Daylor Consulting Group, Inc., 2000).
2.1.3 Konularına göre master plan tipleri
Gelişim ve değişimin söz konusu olduğu hemen hemen her konuda/alanda bir master plan çalışması yapmak mümkündür. Bu nedenle master planlar; üzerinde çalışıldıkları konulara ve alanlara göre oldukça fazla çeşitlilik göstermektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda konularına göre en sık rastlanılan master plan tiplerini başlıca beş başlık altında toplamak mümkündür.Bunlar (Sönmez, 2002);
2.1.3.1 Eğitim master planları 2.1.3.2 Ekonomi master planları
2.1.3.3 Parklar ve rekreasyon master planları/
Kamusal dış mekanlara yönelik master plan çalışmaları
2.1.3.4 Ulaşım master planları 2.1.3.5 Yerleşke master planları
2.1.3.1 Eğitim master planları (education master plans ) :
Özellikle gelişmiş ülkelerde eğitim kalitesinin arttırılması ve eğitime yönelik kaynak gereksinimlerinin saptanması ve karşılanmasına yönelik yapılan master plan çalışmalarıdır.
2.1.3.2 Ekonomi master planları (economical master plans) :
Finanssal kaynakların sistemli ve istikrarlı bir biçimde kullanımını ve gelişimini hedefleyen master planlardır.
2.1.3.3 Parklar ve rekreasyon master planları/ Kamusal dış mekanlara yönelik master plan çalışmaları ( parks and
recreation master plans) :
En sık gerçekleştirilen master plan çalışmalarıdır. Genellikle bir yerleşime ait tüm park ve rekreasyon kaynaklarının standardizasyonu ve geliştirilmesi için gerekli çözüm önerilerinin yer aldığı çalışmalardır.
Bu tür master planlara ek olarak bir kentin tüm kamusal dış mekan sistemini (dolayısıyla tüm park ve rekreasyon kaynaklarını) de içerisine alan kamusal dış mekanlar kapsamında gerçekleştirilen master plan çalışmaları da bulunmaktadır.
2.1.3.4 Ulaşım master planları (transportation master plans) : Özellikle gelişimini henüz tamamlamamış olan bölgelerde, ulaşım bileşenlerinin (havaalanları, tren yolları, şehirlerarası yollar, ana yollar, tali yollar, caddeler vs.) ne yönde ve ne şekilde gelişmesi gerektiğini
belirleyerek, planlama ve tasarım ölçeğinde çeşitli önerilerin ve öngörülerin belirtildiği master planlardır.
2.1.3.5 Yerleşke master planları (campus master plans) :
Özellikle ABD gibi gelişmiş ülkelerdeki hemen hemen her üniversite yerleşkesi için gerçekleştirilen çalışmalar olup, bir yerleşkenin tüm komponentlerinin gelişimine yönelik stratejilerin ve alınması gereken kararların bulunduğu master planlardır.
Yerleşke master planları ile ilgili detaylı bilgi bölüm 2.3’te verilmiştir.
2.1.4 Master planların işlevleri
Master planlar, mevcut ve gelecekteki kaynak ve olanaklarla ilgili yönetim ve geliştirme kararlarının alınması için oluşturulmuş belgelerdir. Bir master plan, çalışma alanındaki konumları, faaliyet alanlarını ve hedeflenen olanakları açıklamak yoluyla gelecekteki gelişim için bir rehber niteliği taşıması bakımından işlevsel özelliklere sahiptir (Anonim, 1999a) .
Master plan oluşturma çalışmaları dört temel işleve hizmet eder:
2.1.4.1 Kuruma, misyonunu ve değerlerini hatırlatmak,
2.1.4.2 Dış çevreyi incelemek ve kurumu etkileyecek değişiklikleri
2.1.4.3 Kurumu, gelecek zaman dilimlerindeki gelişimlerden
haberdar etmek ve sonradan ortaya çıkacak sorunların çözümünün kendiliğinden oluşmasını sağlamak,
2.1.4.4 Kurumun tüm kademelerinde stratejik düşünme ve
yaklaşımı sağlamak (Anonim, 1999a).
Burada adı geçen “kurum” master plan çalışmasının yapılması konusunda karar veren yetkili merci olup master planı yapılan alanın yönetiminden sorumlu olan organdır. Örneğin bahsedilen master plan bir parklar ve rekreasyon master planı ise bu konu ile ilgili olan kurum ABD’de “Parks and Recreation Department (Parklar ve Rekreasyon Departmanı)”, ülkemizde ise “Parklar ve Bahçeler Müdürlüğü” olabilir. Bu kuruma herhangi bir yerleşimin ulaşım master planı için Karayolları Genel Müdürlüğü ya da bir yerleşke master planı için ilgili Üniversite Rektörlüğü örnek olarak gösterilebilir.
2.1.5 Master plan süreci
Master plan oluşturma eylemi, çalışma alanının nitelik ve niceliğine göre değişiklik gösterdiği gibi master plan süreci de belirli bir standarda göre yaşanan bir süreç değildir. Yapılan araştırmalar sonucunda bu sürecin nasıl işleyeceğini master plan çalışma komisyonunun belirlediği gözlenmiştir. Ancak master plan oluşturulurken kat edilen aşamalar temelde aynı mantıktan yola çıkılarak yaşanır. Master plan sürecini oluşturan aşamaların isimleri de, temelde aynı amaca hizmet ettiği halde, komisyondan komisyona değişiklik göstermektedir.
Oakland Üniversitesi’ne göre master plan oluşturma eylemi başlıca beş temel basamağı içerir:
Stratejik inceleme, Fonksiyon analizi, Fiziksel analiz,
Çözümleme gelişimi ve değerlendirme,
Plan dokümantasyonu (Şekil 2.1.5a)(Anonim, 1999a).
Şekil 2.1.5a Oakland Üniversitesi’ne göre Master Plan Süreci.
Stratejik inceleme: Bu aşama inceleme aşaması olup, misyon ve stratejik plan kavramlarının yorumlanması ve onayını gerektirir (Anonim, 1999a).
Fonksiyon analizi: aşamasında tesis gereksinimleri ve alan kullanımları fonksiyonlarına göre analiz edilerek mevcut durum ortaya konur (Anonim, 1999a).
STRATEJİK
İNCELEME FONKSİYON ANALİZİ FİZİKSEL ANALİZ
PLAN DOKÜMANTASYO NU ÇÖZÜMLEME GELİŞİMİ VE DEĞERLENDİRME
MASTER PLAN SÜRECİ
(Oakland Üniversitesi)
Fiziksel analiz: Master plan sürecinin bu aşamasında özellikle çalışma alanındaki bina ve açık alan sistemleri ve altyapıyla ilgili olanaklar ve fiziksel yetersizlikler hakkında bilgi toplanır (Anonim, 1999a).
Çözümleme gelişimi ve değerlendirme: aşaması master plan sürecinin yaratıcı fazıdır. Bu aşamada elde edilen veriler ışığında kararlar değerlendirilir ve çözüm önerileri getirilir.Yapılan bu değerlendirme, master planın fiziksel etkilerinin yanında uygulama maliyetini de içerir (Anonim, 1999a).
Plan dokümantasyonu: mevcut ve öneri tesislerin işlevlerine göre ayrımını, spesifik alan gelişim kavramlarını, yapısal gelişim önerilerini ve uygulama stratejilerini içerir (Anonim, 1999a).
Shrewsbury Kenti master plan komisyonuna göre master plan oluşturma eylemi veri toplama aşamasını takiben belirli hedefler ve ilkeler doğrultusunda planlama önerilerinin getirilmesi ile başlayan dört aşamalı bir süreçtir. Bu aşamalar:
Envanter ve Analiz,
Planlama İskeleti (Ana Hedefler), Kapsam Planı (Öneriler),
VİZYON ve ÖNGÖRÜLE RİN BELİRLENM ESİ MASTER PLAN DOKÜM ANI GELİŞİ M SÜRECİ
ABD’de hizmet alanları içerisinde master plan oluşturma çalışmalarının da yer aldığı multi-disipliner bir kuruluş olan Glatting, Jackson, Kercher, Anglin, Lopez, Reinhart Incorporation. adlı şirket ise master plan sürecini başlıca üç aşamada gerçekleştirdiğini belirtmiş olup bu aşamaları:
Gelişim Süreci
Vizyon/Öngörülerin Belirlenmesi ve Master Plan Çalışması
Master Plan Dokümanı
şeklinde isimlendirmiştir (Şekil 2.1.5b). Buna göre:
Şekil 2.1.5b. Glatting, Jackson, Kercher, Anglin, Lopez, Reinhart Incorporation’a göre Master Plan Süreci.
Gelişim Süreci
Dış mekanların gelişimi farklı disiplinlerin, farklı insanların ve farklı fikirlerin entegrasyonunu gerektirir. Master plan sürecinde, alan
kullanımı ve master planı oluşturulan alanın zonlara ayrılması, çevresel faktörler ve trafik gibi gelişimde rol oynayan önemli etmenlerle birlikte, kullanıcı kitlenin vizyonu ve istekleri, mükemmel bir master plan taslağı oluşturmayı zorunlu kılar. Master planı oluşturacak olan ekip master planın her aşamasında tüm bu faktörleri dikkate alarak sırasıyla;
oVizyon/Öngörülerin Belirlenmesi ve Master Plan Çalışması oOnay
oUygulama süreçlerini yaşar (Şekil 2.1.5c).
Tasarım, Teknik veriler, Yerel Katılımcılar
Müşteri,
Yerel Yöneticiler Mimarlığı, MühendislikMimarlık, Peyzaj
Hizmetleri
Şekil 2.1.5c. Gelişim süreci (Glatting et al.,Inc., 2003).
Vizyon/Öngörülerin Belirlenmesi ve Master Plan Çalışması Vizyon/Öngörülerin belirlenmesi süreci önemli üç çalışmanın mükemmel bir biçimde koordinasyonunu gerektirir. Bu çalışmalar;
oTeknik verilerin toplanması,
oHalkın katılımı ve fikir birliğinin sağlanması ve oTasarım çalışması’ dır (Şekil 2.1.5d).
Master plan çalışmasını yaptıran kurumun isteklerinin dinlenmesinin ardından, alan analizi gerçekleştirilir ve alanla ilgili her bileşen için uygun geliştirme stratejileri belirlenir. Bununla birlikte halkın da katılımı sağlanarak geliştirilen stratejiler doğrultusunda teknik temellere dayandırılmış ortak fikirler oluşturulur.
Şekil 2.1.5d. Vizyon/Öngörülerin Belirlenmesi (Glatting et al.,Inc., 2003).
Master Plan Dokümanı
Tamamlanmış olan master plan dokümanı genellikle dört önemli komponente ilişkin Tasarım ve Stratejileri içerir. Bunlar:
oAlan kullanımı ve Sirkülasyon Sistemi, oPazarlama,
oFinans ve oAltyapı’dır.
Her alanla ilgili detayların derecesi master planı yaptıran kurumun isteklerine göre çalışmadan çalışmaya değişiklik gösterir. Master plan dokümanının formatı da ciltli kitaplar ve dokümanlar, interaktif web
siteleri ve CD’ler, sunuma yönelik çizimler ve ilüstürasyonlar gibi çok çeşitli biçimlerde olabilir (Şekil 2.1.5e).
Şekil 2.1.5e. Master Plan Dokümanı (Glatting et al.,Inc., 2003).
Yurt dışında yapılmış olan çeşitli master plan çalışmaları ve master planların oluşturulmaları sırasında gerçekleştirilen olaylar dizisi incelendiğinde, master plan süreci için aşağıdaki şekilde bir aşamalar kurgusundan söz etmek mümkündür (Şekil 2.1.5f)(Sönmez, 2002) :
Karar,
Komisyon oluşturma, Vizyon belirleme, Veri toplama, Analiz,
Değerlendirme ve öngörülerin belirlenmesi, Finanssal analizler ve önerilerin getirilmesi, Master plan dokümantasyonu ve onay, Uygulama.
Şekil 2.1.5f. Master Plan Süreci (Sönmez, 2002).
2.1.5.1 Karar:
Karar aşaması master plan sürecinin başlangıç aşamasıdır. Bu aşamada ilgili konu ve/veya alan için bir master plan çalışması yapılmasına gereksinim duyulmasının ardından, ilgili kurum ya da kişiler
KOMİSYON OLUŞTURM A VERİ TOPLAM A KARA R VİZYON BELİRLE ME Halkı n Katılı mı ANALİ Z DEĞERLENDİRME VE ÖNGÖRÜLERİN BELİRLENMESİ FİNANSSAL ANALİZLER VE ÖNERİLERİN GETİRİLMESİ MASTER PLAN DOKÜMANTASYONU VE ONAY Halkı n Katılı mı Halkı n Katıl ımı UYGULAMA Halkı n Katılı mı
tarafından master plan oluşturma kararı alınır ve onaylanır. Yapılmasına karar verilmiş olan bu çalışma, bazen ilk master plan olabilirken, bazen de bir önceki master planın uygulanmasının bitmesine yakın bir zamanda oluşturulmaya başlanması gereken, bir sonraki 15-20 yıllık dönemi kapsayan, yeni bir master plan çalışması da olabilir.
2.1.5.2 Komisyon oluşturma:
Master plan çalışmasının yapılmasına karar verilmesinin ardından çalışmada görev alacak olan ekibin belirlenmesi ve master plan çalışmasının yürütülmesi amacıyla bir master plan komisyonu oluşturulur. Bu komisyon çalışmanın gelişimini denetlemek ve yürütmekle yükümlü komisyon olup konu/alanla ilgili farklı kurum ve kişilerden oluşur.
2.1.5.3 Vizyon belirleme+ Halkın katılımı:
Her master plan çalışması, ilgili konuya ya da alanın gelişimine yönelik belirli ilke ve hedeflerin ortaya konmasını gerektirir. Bu aşamada geleceğe yönelik nasıl bir vizyon oluşturulması gerektiği kullanıcı kitlenin de katılımıyla ortaya konularak, bir anlamda master planın içerik ve detay yönünden çerçevesi de çizilmiş olur.
2.1.5.4 Veri toplama aşaması + Halkın katılımı:
Bu aşamada ortaya konulan ilkeler ve hedefler doğrultusunda öngörülerin oluşturulmasında kullanılmak üzere çeşitli veriler toplanır. Bu veriler master plan çalışmasının niteliğine göre çeşitlilik gösterebilir. Varsa bir önceki master planın incelenmesi, alanın mevcut durumunun
yanında, geçmişi ile ilgili verilere ulaşmak için de kullanılan bir yöntemdir. Bu aşamada master plan çalışmasından etkilenecek olan kullanıcı kitlesinin de katılımı sağlanarak, halkla çeşitli anketler yapılarak ve toplantılar düzenlenerek master plan kararlarının alınmasında çok önemli rol oynayabilecek kullanıcılarla ilgili verilere de ulaşılır.
2.1.5.5 Analiz aşaması:
Bu aşamada halkın da katılımının sağlanması ile elde edilen veriler analiz edilerek alanla ilgili tüm kriterler ortaya konur. Varsa konuya yönelik eksikliği görülen doneler tamamlanır.
2.1.5.6 Değerlendirme ve öngörülerin belirlenmesi aşaması + Halkın katılımı:
Elde edilen verilerin analizinin ardından mevcut durum üzerinde değerlendirmeler yapılarak master plan ilke ve hedefleri doğrultusunda çeşitli öngörülerin bulunulduğu aşamadır. Bu öngörülerden hareketle gelişime yönelik çeşitli stratejilerin düşünülmesi eylemi de başlamış olur. Gerçekleştirilen master plan, çalışma alanıyla birlikte büyük bir kullanıcı kitlesini etkileyeceği ve bu etkilenme de olumlu ya da olumsuz bir şekilde yönetime yansıyacağı için diğer aşamalarda olduğu gibi bu aşamada da halkın katılımı sağlanır. Çeşitli broşürlerle, web siteleri aracılığı ile ya da belirli zamanlarda düzenlenen toplantılarla, kullanıcı kitlesi kendilerini de ilgilendiren master plan çalışması ile ilgili gelişmelerden haberdar edilir. Tüm bu çalışmalar kullanıcı kitlesi ile fikir birliğinin sağlanması amacıyla gerçekleştirilir.
2.1.5.7 Finanssal analizler ve master plan önerilerinin getirilmesi:
Mevcut durum değerlendirilmesi ve konuya ilişkin öngörülerin belirlenmesini takiben, master planı yapılan alana yönelik önerilerin getirilmesi süreci başlar. Bu aşamada önerilere yönelik uygulama maliyetini içeren finanssal kaynakların analizi de yapılır. Öncelik sırasına göre master plan önerilerinin uygulama programının (aksiyon planı) yanında, konu için ayrılmış olan finansman hacmi de dikkate alınarak bir harcama programı oluşturulur. Çalışma 15-20 yıllık uzun bir dönemi kapsayacağından dolayı, bu zaman diliminde gerçekleştirilecek uygulamalar dizisi için gerekli olan finanssal kaynakların nasıl temin edileceği ve kullanılacağı konusunda da çeşitli stratejiler üretilebilir.
2.1.5.8 Master plan dokümantasyonu +Onay+ Halkın katılımı:
Bu aşama, master plan çalışmasının tamamlanarak ortaya konulduğu aşamadır. Çalışma ciltli bir biçimde, içerisinde konuyla ilgili çeşitli fotoğraf ve grafiksel ifadelere yer verilerek hazırlanabileceği gibi bilgisayar ortamında hazırlanmış dokümanlar şeklinde de sunulabilir. Bunun yanı sıra halkın (kullanıcı kitlesinin) master plan çalışmasının tamamlanmış halinden haberdar olması için de çalışmaya konuyla ilgili web sitelerinde de yer verilebilir. Çalışmayı genel hatlarıyla anlatan, master plan özeti şeklindeki broşürler de konu ile ilgilenen kişilere verilmek üzere hazırlanabilir.
Bu aşamada tamamlanmış olan çalışma, ilgili kişilere/kuruma onaylanmak üzere sunulur. Çalışmanın uygulanabilirliği ile ilgili olumlu bir görüş çıktığı takdirde çalışma onaylanır ve bu onay aynı zamanda
yasal bir değer de taşır. Yönetimde herhangi bir değişiklik olduğu zaman, geçmişte onaylanmış olan bu çalışmanın uygulanmasına, kalınan yerden devam edilmesi yükümlülüğü vardır. Bu sayede master plan çalışmalarının en önemli özelliklerinden birisi olan sistemli ve istikrarlı davranış biçimi de sağlanmış olur.
2.1.5.9 Uygulama:
Onaylanmış olan master plan çalışması aksiyon planı referans alınarak uygulanır. Çalışmada gerekli görüldüğü durumlarda zaman zaman değişiklikler yapılabilir. Bazı kararlar yeniden gözden geçirilerek o günün koşullarına göre revize edilebilir ve tüm bu değişiklikler de uygulama aşamasında gerçekleştirilen olaylara yansıtılır.Çalışmanın uygulanması devam ederken, bu arada bir sonraki master planın hazırlanması için, süreç yeniden başlar.
2.1.6 Master planların hazırlanış süresini etkileyen faktörler: 2.1.6.1 Çalışma alanının coğrafi büyüklüğü
2.1.6.2 Master plan çalışmasından etkilenecek olan nüfus
(Nüfus büyüklüğü)
2.1.6.3 Master plan gelişimi için gerekli olan finansman hacmi 2.1.6.4 Master planı hazırlayan grubun tecrübesi
2.1.6.5 Toplum desteği
2.1.6.6 Master plan komisyonunun çalışma programı (Kelsey and
2.2 Üniversite-Kampus/Yerleşke Kavramları ve Tarihsel Süreçte Üniversite Yerleşkelerinin Yapılanma Biçimleri
Üniversiteler, Ortaçağda 12. yüzyılda ortaya çıkan, günümüze dek gelişen ve toplumdaki önemi her geçen gün daha da artan bir bilim kurumu olarak yaşamını sürdürmektedir. Başlangıçta “öğretmenler” ile “öğrencilerin” birliği anlamına gelen, “Universitas magistrorum et scholarium” olarak adlandırılan ve uğraşıları bilim alanlarını kapsayan grubun yaşadığı bir yer olarak nitelendirilen üniversiteler, günümüzde “Bilimlerin Birliği” (“Universitas Literarum”) anlamındadır (Kortan, 1981).
Başlangıçta üniversiteler genellikle kiliseye bağlı bir çevrede yer almış olup, öğrenciler manastır hayatı yaşamaktaydılar; örneğin Paris Üniversitesinin çekirdeğini Notr Dame papazlık okulu teşkil etmiştir (Kortan, 1981).
Ortaçağ üniversitesindeki öğretim ve öğrenim yöntemlerinden birisi olan tartışmalar halka açıktı ve buna katılan herkes sadece incelenmekte olan konuyla değil tüm bilim alanlarını içeren konularda da soru sorabiliyor, fikir ve bilgi alışverişi yapabiliyorlardı. Böyle bir tutum “halka açık üniversite” kavramını içermiş olup Ortaçağ üniversitelerinde uygulanmıştır (Kortan, 1981).
Zaman içerisinde üniversitelerin fiziksel yapısı giderek değişmeğe, etrafı duvarlarla çevrili yapılar kompleksi olmaya ve bir “kent
üniversitesi” karakterinden uzaklaşarak bir üniversite kenti haline gelmeğe başlamıştır. Rönesans’la birlikte “dinsel insan” yerine, “her yönü gelişmiş insan” yetiştirme amacı ön plana geçmiş olup bilimsel verilere dayalı düşünce tarzı geliştirilmekteydi.Üniversiteler de bu çağda gösterişli bir karaktere bürünmeğe, topluma yönelme yerine kendi içinde hiyerarşik bir bütünlüğe dönmeye başlamıştır. Bilimin toplum kullanımında yozlaşacağı düşüncesiyle, sadece bilimin, bilim adamları arasında kalması sonucu kapalı bir devre yaratılmıştır. Bu çağda, bazilika plan tipinde bir hareketin olduğu görülebilir. Giacomo della Porta ve Francesco Borromini’nin Roma’da tasarlamış oldukları Sapience Koleji (1579-1650) bu konuda bir örnek olup üstü açık bir avlu etrafında yer alan portiko ve derslikler ile ortada bir kiliseden oluşmuştur. Bu planın, Osmanlı medreselerine, özellikle Bursa, Yıldırım Bayazıt Külliyesindekine benzediği görülebilir (1389) (Kortan, 1981).
Eggerth ve Warth tarafından 1878’de tasarlanmış olan Strasbourg’daki Kaiser-Wilhelm Üniversitesi, park içinde ve yeşil bir dikdörtgen alan etrafında sıralanmış üniversite binalarıyla günümüzdeki kampus anlayışının ilk örneklerindendir. Ortaçağ kentlerinin içinde başlangıçta tek yapı olarak kurulan üniversite, yeni gereksinimler karşısında söz konusu yapı çevresinde yer bulunamayınca bu kez kentin farklı yerlerinde birbirinden uzakta farklı fakülteler şeklinde kurulmuştur. Tabiatıyla farklı fakültelerden ders alan öğrenciler kent içinde gereksiz ve yorucu seyahatler yapmak durumunda kalmışlardır. Ankara ve İstanbul üniversitelerinde durum hala böyledir. Roma ve Londra Üniversitelerinde de aynı sakınca görülmüş ve 1930’larda, bu iki kentte
üniversite, kentin çevresinde yeniden bir bütün halinde planlanmıştır. Bununla birlikte üniversite yerleşkesi kavramı daha da önem kazanmıştır (Kortan, 1981).
Türk Dil Kurumu’na göre İngilizce campus, dilimizde "şehir dışında kurulmuş üniversitelerin yayılmış olduğu alan" anlamında kullanılmaktadır (www.tdk.gov.tr). Bu söz için Türk Dil Kurumu tarafından “yerleşke” karşılığı uygun görülmüştür. Bir başka tanıma göre yerleşke; üniversite eğitim yapılarının, öğrenci yurtlarının, öğretim üyesi lojmanlarının, sportif ve sosyal tesislerin topluca yer aldığı geniş alandır (Kesgin ve İnce, 2002).
Bir yerleşkenin amacı farklı nitelikteki kişileri ve onların fikirlerini entelektüel ve sosyal iletişime olanak sağlayan potansiyel bir çevrede bir araya getirmektir. Bir yerleşkenin fiziksel karakteri ve kalitesi binalarının yanında açık alanları ile birlikte tanımlandığında, burası yerleşkenin ortak kullanım alanlarını eşitlemek ve birleştirmek için en fazla potansiyeli oluşturan açık mekan haline gelir. Böyle bir mekan, aktif bir biçimde ortak kullanılan mekanlar aracılığı ile kazanılan toplumsal duyarlılığı güçlendirirken, planlanmış ya da rastlantısal deneyimlerin de zenginleşmesini sağlar. Caddeler, yürüme yolları, yeşil parterler, iç avlular, plazalar, meydanlar, bahçeler ve oyun alanlarından oluşan açık mekanlar, bir yerleşkenin farklı elemanlarını tutarlı bir biçimde birbirine bağlama potansiyeline sahiptir (UPENN, 2002).
2.3 Yerleşke Master Planı Kavramı 2.3.1 Tanım ve genel özellikler
Yerleşke master planı; yerleşke yenileme (restorasyon), yönetim, bakım konuları ile yerleşkenin en az 20 yıl içinde gelecekteki kullanımına yönelik açık ve sistematik yol gösterici durumundadır. Yerleşkeye parça parça değil de çeşitli sistemler bütünü olarak bakıldığında ve bir dizi çözülmesi gereken problem serisinin varlığı da göz önünde tutulduğunda, yerleşke master planı
a) alan kullanımı;
b) bakım;
c) bütçe ve kaynak gelişimi;
d) etkin kaynak kullanımı
yönünden mükemmel bir yönetim ve karar aracıdır (Anonim, 1997b).
Yerleşke master planı, üniversitenin gelecekteki gelişimini tanımlamak için kullanılan bir araç olup yerleşkenin gelecekteki fiziksel gereksinimlerini ve çevresel yapısı ile binalarını, otopark alanlarını, yürüme yollarını, altyapısını...vb. belirlemek için oluşturulmuştur. Yerleşke master planları; öğrenci, öğretim üyeleri ve çalışanlarının yaşam kalitesini tanımlayacak olan yerleşke gelişimi için bir rehber niteliğindedir (Office of Institutional Effectiveness and Institutional Research, 2001).
Illionis State Üniversitesi’nden Richard Runner’ın yapmış olduğu bir tanımlamada master planlar için fiziksel gelişim planı tabiri kullanılmış olup master planların gelecekteki planlama kararlarının
alındığı çalışmalar olduğu ve gelişim için bir aksiyon planı niteliği taşıdığı belirtilmiştir. Yine aynı tanımda yerleşke master planlarının yerleşkenin konumunu, büyüklüğünü, formunu, karakterini, imajını ve çevresini belirttiğine, üniversitenin tüm işlevlerini birleştiren açık alan sistemini tanımlarken, gelecekte gelişmenin gereği olarak düşünülen yeni yapıları da kapsadığına dikkat çekilmiştir (Runner, 2001) .
Yerleşke master planı; tüm yeni akademik, idari yapıların ya da spor tesislerinin nerede konumlandırılacağı, yerleşkenin hangi peyzaj özelliklerinin korunacağı gibi büyük ölçekli kararlardan, yeni bir yürüme yolu için en iyi yerin neresi olacağı ya da yerleşke genelinde kullanılacak yönlendirme levhalarının tipi gibi küçük ölçekli kararlara kadar, yerleşkedeki mevcut durum üzerinde alınacak tüm kararlarda bir rehber olma özelliği gösterir. Yerleşke master planlarının bir diğer işlevi de yerleşkenin gelişimi için yapılması gerekli öncelikleri belirlemesidir (Anonim, 1999b).
Master plan oluşturma çalışmalarında, yerleşke her yönüyle bir bütün olarak ele alındığı için, master planlar; yerleşkenin belirli bir bölümü için yapılmış olan bireysel planlama ve tasarım projelerinden kaynaklanabilecek hataları engellemektedir. Yerleşke master planları bir yerleşkenin uzun vadeli gereksinimlerini karşılayabileceği gibi, kısa vadeli gereksinimlerini de ortaya koyar (Anonim, 2001a).
Yerleşke master planı oluşturma çalışmaları ilk olarak Thomas Jefferson tarafından 175 yıl önce Amerika Birleşik Devletlerinde
Virjinya Üniversitesi için gerçekleştirilmiştir (Şekil 2.3.1a) (Anonim, 2001a).
Şekil 2.3.1a. Virjinya Üniversitesi (Jefferson, 1826).
Thomas Jefferson’un Virjinia Üniversitesi için gerçekleştirmiş olduğu bu çalışma bugünkü anlamıyla bir yerleşke master planı özelliği göstermiyor olsa da bir üniversite yerleşkesinin planlı bir biçimde oluşturulması ve geliştirilmesine yönelik ilk çalışma olması nedeniyle önemlidir.
Aşağıda Jefferson’un Virjinia Üniversitesi Yerleşkesi’ne yönelik olarak yapmış olduğu çalışmaya ilişkin resimler ve konuyla ilgili açıklamalara yer verilmiştir:
Şekil 2.3.1b. Virjinya Üniversitesi (Jefferson, 1826).
Günümüzde gerçekleştirilen her master plan çalışmasında olduğu gibi Thomas Jefferson’ın yapmış olduğu çalışmada da öncelikle bir takım ana ilkeler ve hedefler ortaya konulmuş ve
çalışma bu doğrultuda
gerçekleştirilmiştir(Şekil 2.3.1b). Thomas Jefferson Virjinia Üniversitesi Yerleşkesi’ndeki birimler arasındaki hiyerarşik düzeni yapılara yansıtma düşüncesinden hareketle, ana binanın oluşturduğu bir aks üzerinde diğer yapıları simetri ilkesinden de yola çıkarak sağlı
sollu bir biçimde
konumlandırmış olup içe dönük bir yerleşke modeli geliştirmiştir.
Jefferson çalışmasında bina sistemleri ile ilgili açıklamalara da yer vermiş olup obje düzeyinde tasarımlar geliştirerek simgesel bir özelliğe de sahip olacak olan ana binanın nasıl olacağı konusunda da fikirler üretmiş ve bunu yazınsal ve grafiksel ifadelerle desteklemiştir (Şekil 2.3.1c-d).
Şekil 2.3.1c. Virjinya Üniversitesi (Jefferson,1826).
Şekil 2.3.1d. Virjinya Üniversitesi (Jefferson,1826).
Yine aynı çalışmada Thomas Jefferson yapılarla ilgili detayların yanında bitkisel materyalin de alanda nasıl kullanılacağı ve ne şekilde geliştirileceği konusunda çeşitli öneriler getirmiştir. Bitkisel materyali yapısal elemanlarla ilişkili bir biçimde düşünerek daha çok ağaç ve çim
yüzeylerin yoğun olarak kullanıldığı bir bitkisel tasarım konsepti oluşturmuştur (Şekil 2.3.1e).
Şekil 2.3.1e. Virjinya Üniversitesi (Jefferson,1826).
Jefferson’un 1826 yılında gerçekleştirmiş olduğu bu çalışma, aynen uygulanmış olup günümüze kadar korunarak ulaşmıştır (Şekil 2.3.1f).
Yerleşke master planı oluşturma çalışmaları ile ilgili daha eski örneklere İslam yerleşkelerinde rastlamak mümkündür (Anonim, 2001a).
2.3.2 Yerleşke master planı organizasyonu
Yerleşke Master Planı Organizasyonu bir yerleşkeye ilişkin yapılacak olan master plan çalışmasının en iyi şekilde gerçekleştirilmesi için konuyla ilgili kişilerden oluşan organize olmuş grupların oluşturduğu bir sistemdir. Yerleşke master planı organizasyonu; master plan komisyonu, idari yönetim komitesi, koordinatör ve master plan danışmanı olmak üzere başlıca dört gruptan oluşur (Şekil 2.3.2).
Şekil 2.3.2. Yerleşke Master Planı Organizasyonu (Anonim, 1997a).
2.3.2.1 Master plan komisyonu yerleşke master planının
gelişimini denetleyen ve yürüten komisyondur. Üniversite rektörü tarafından görevlendirilen bu komisyonun üyeleri, idari kadro, öğretim elemanları, fakülte personeli, öğrenciler ve mezunlar derneği temsilcilerinden oluşur. Komisyon üyeleri yerleşke kullanıcılarını ilgilendiren bütün konuları ve sorunları temsil eder ve önemli noktalarda geribildirimde bulunur. Komisyon aynı zamanda master plan danışmanının çalışmalarını takip etmek ve konuyla ilgili çeşitli öneriler getirmekle yükümlüdür. Kampus master plan komisyonu yaklaşık ayda bir kere master plan danışmanları ile bir araya gelir (Anonim, 1997a).
Koordina tör İdari Yönetim Komitesi (İYK) Master Plan Danışmanı
(Master Planı Yapan Şirket)
MASTER PLAN
