Mobil Uygulamalarda Gereksinim Belirlemede Başarıyı
Arttıracak Bir Yöntem: Kitap Paylaşım Uygulaması
Örneği
Birsen Gülden Özdemir1 and Mustafa Zahid Gürbüz2
1
Doğuş Üniversitesi, İstanbul, TR, bgozdemir@dogus.edu.tr
2Doğuş Üniversitesi, İstanbul, TR, zgurbuz@dogus.edu.tr
Özet. Akıllı mobil cihazlarının yaygın bir şekilde kullanımı bu cihazlarda çalışacak uygulamaları ön plana çıkarmaktadır. Kullanıcılar istedikleri yerde ve anda erişebili-yor olmalarından dolayı mobil uygulamalara yönelmekte, gün geçtikçe daha fazla tercih etmektedirler. Mobil uygulamalarda gereksinimlerin net bir şekilde belirlenme-si projeleri başarıya götüren en önemli adım olarak karşımıza çıkmaktadır. Belirledi-ğimiz gereksinim belirleme yöntemini bu çalışma ile paylaşmadaki amacımız mobil uygulamalarda başarıyı arttırmayı hedefleyen uygulama geliştiricilerine yol göster-mektir.
Anahtar Kelimeler: Mobil uygulamalar; kullanıcı gereksinimleri.
A Method to Increase Success in Determining Mobile
Application Requirements: Book Sharing Application
Example
Birsen Gülden Özdemir1 and Mustafa Zahid Gürbüz2
1 Dogus University, Istanbul, TR, bgozdemir@dogus.edu.tr 2
Dogus University, Istanbul, TR, zgurbuz@dogus.edu.tr
Abstract. The widely use of smart mobile devices bring into prominence the applica-tions that will work on these devices. Since users can access anywhere and at any time, they prefer to use mobile applications more. The clear determination of the re-quirements in mobile applications is the most important step leading to successful projects. The purpose of this study is to guide the application developers aiming to increase the success in mobile applications.
Keywords: Mobile applications; user requirements.
1
Giriş
Yazılım projeleri, takvim ve bütçe kısıtlamaları altında müşteri gereksinimlerine ve teknolojik olanaklara uygun olan kalite, kullanıcı dostu uygulamalar geliştirmeyi amaçlamaktadır. Akıllı mobil cihazlarının yaygın bir şekilde kullanımı bu cihazlarda çalışacak uygulamaları ön plana çıkarmaktadır. Kullanıcılar istedikleri yerde ve anda erişebiliyor olmalarından dolayı mobil uygulamalara yönelmekte, gün geçtikçe daha fazla tercih etmektedirler.
Literatürde bir projenin başarısını ölçebilmek için Kritik Başarı Faktörleri (KBF) (Critical Success Factors) tanımı önerilmiştir [1]. Bu tanıma göre göre, 37 adet kriter belirlenmiş olup bu kriterler 4 sınıfa ayrılmıştır. Bunlar sırasıyla, organizasyon faktör-ler, takım faktörleri, müşteri faktörleri ve proje faktörler olarak belirtilmiştir.
Dinçer ve Garousi [2]’nin çalışmasında başarısız olan 100’ün üzerinde proje ince-lenmiş ve burada da görüldüğü gibi büyük çoğunluğu gereksinim belirlemedeki eksik-likler veya yanlışlıklardan kaynaklanmaktadır. Gereksinimlerin değiştirilmesi, proje ilerledikçe ve sonraki safhalara geçtikçe yeni gereksinimlerin adaptasyonunun zor-laşmasından dolayı, henüz gereksinim aşamasında iken Prototip kullanmak olumlu sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Gereksinim analizi tam yapılmadan ortaya çıkartılan projeler, işlerin önceliklendirilmesi veya gereksiz işlerin çıkartılması gibi aşamalar eksik olduğu için başarısız sonuçlar ortaya çıkmaktadır[2].
Askaroğlu ve Yılmaz’ın çalışmasında belirtildiği gibi, projelerde, gereksinimlerin ekip toplantılarında gözden geçirilmesi, kullanılacak teknolojilerin neler olması ge-rektiğine karar verilmesi ve bunların kayıt altına alınıp izlenmesi büyük önem arz etmektedir [3].
Albayrak [9] yaptığı çalışmada prototip kullanmayı seçen veya kodlamayı seçen öğrenciler arasında gereksinim belirleme başarısını araştırmıştır. Elde ettiği sonuçlara göre prototip kullanmayı seçen öğrencilerin gereksinim belirlemede daha verimli oldukları gözlemlenmiştir.
Nezcan vd [10]’un çalışmasında değindiği üzere, uygulamalarda yenilik süreci, ge-reksinimin belirlenmesi ve yeni fikirlerin üretilmesi ile başlamaktadır. Öncelikle he-def kullanıcıların talepleri göz önünde bulundurulmalı, sonra yeni fikirler üretilmeli-dir. Bu sürece etkileşimli yenilik süreci denilmekteüretilmeli-dir.
Köklü [11]’in de bahsettiği gibi projedeki tüm paydaşlarla doğru ve etkin bir ileti-şimin sağlanması temel ihtiyaçların ortaya çıkmasında etkili bir rol oynamaktadır. Buna paralel olarak Giray [12] araştırmasında paydaşlarla görüşmeler sonucu gerek-sinimleri belirleme yoluna gitmiştir.
Mobil uygulamalarda gereksinimlerin net bir şekilde belirlenmesi projeleri başarı-ya götüren en önemli adım olarak karşımıza çıkmaktadır. Belirlediğimiz gereksinim belirleme yöntemini bu çalışma ile paylaşmadaki amacımız mobil uygulamalarda başarıyı arttırmayı hedefleyen uygulama geliştiricilerine yol göstermektir.
2
Gereksinim Belirlemede Başarıyı Arttıracak Bir Yöntem
Yapılan araştırma ve incelemelerin ardından gereksinim belirlemede ilk adım, asıl amaç ve hedef kullanıcı kitlesinin belirlenmesi olması gerektiği sonucuna varılmıştır. Şekil 1’de yöntemin ilk adımı ve ardından gelen adımlar genel hatlarıyla belirtilmiştir.
Şekil 1. Gereksinim belirlemede başarıyı arttıracak bir yöntem
Amaç ve Hedef
Teknoloji
Rakipler
Temel ihtiyaçlar
Fark yaratacak
ihtiyaçlar
Gereksiz ihtiyaçlar
Nötr ihtiyaçlar
Prototip
İlgili adımlar-daki bilgilerin güncellenme aşaması2.1 Asıl Amaç ve Hedef Kullanıcı Kitlesinin Belirlenmesi
Hedef kullanıcı kitlesini belirlemek mobil uygulamanın kapsamını belirlemede ilk atılması gereken adım olmalıdır.
2.2 Kullanılacak Teknolojilerin Belirlenmesi
Kullanılacak mobil platformların belirlenmesi ve uygulamanın çevrimiçi ya da çevrim dışı olup olmadığının belirlenmesi gerekmektedir.
2.3 Benzer Uygulamaların İncelenmesi
Piyasada mevcut olan uygulamaları incelemek gereksinim belirlemede önemlidir. Bu çalışmada özellikle bu konuda inceleme yapılmıştır. Bu incelemeler üç yönden yapıl-ması önerilmiştir.
Barındırdığı Özelliklerin Tespit Edilmesi
Mevcut uygulamaların içinde bulundurduğu özelliklerin belirlenmesi aşamasının ta-mamlanması gerekmektedir. Aynı piyasada hizmet eden uygulama yapılacaksa o zaman rakiplerden eksik temel özellikler bulunması uygulamanın rekabet gücünü düşürecektir.
Olumlu Yorumlara Sahip Özelliklerin Tespit Edilmesi
Olumlu yorumlar genellikle temel özelliklerin belirlenmesinde önemli rol oynar. Ge-reksinimlerin önceliklendirilmesi aşamasında burada görülen özellikler dikkate alın-malıdır.
Olumsuz Yorumların Değerlendirilmesi
Olumsuz yorumlar genellikle fark yaratacak özelliklerin tespit edilmesinde faydalı olacaktır. Rakiplerin sağlayamadığı kullanıcı talepleri gereksinimler içerisine almak uygulamayı ön plana çıkarmada etkili olacaktır.
2.4 Kullanıcıların Temel İhtiyaçlarının Belirlenmesi
Öncelikle tüm ihtiyaçların listesi çıkartılmalıdır. Burada asıl amaca yönelik özellikle-rin yanı sıra hedef kitleden alınmış özelliklere de yer verilmelidir. Aynı zamanda mevcut uygulamaların barındırdığı özelliklerle olumlu ve olumsuz yorumlardan elde edilecek özellikler listelenmelidir. Proje ekibinin tecrübesi ve beyin fırtınası seansı sonuçları da göz önüne alınarak olabildiğince fazla özellik listelenmelidir. Daha sonra bu özellikler içerisinden bazıları temel özellik, bazıları fark yaratacak özellik, bazıları da gereksiz özellik ve bazıları da nötr yapıda özellik olarak belirlenmelidir.
Akdur vd. [4]’nin de uyguladığı gibi, en son güncel bilgileri kapsaması için tespit edilen ihtiyaçların bir anket ile kullanıcıya sorulması, son kullanıcının sürece dahil edilmesini sağlayacaktır.
Asıl Amaca Uygun İhtiyaçlar
Olabilecek tüm özellikler listelendikten sonra bunların içerisinden asıl amaca uygun olmayanların elenmesi gerekmektedir. Bazen çok güzel gibi görünen bir özellik uygu-lamanın amacından sapmasına ve projeyi başarısızlığa sürükleyebilir [1]. Bu nedenle asıl amaca odaklanmak gerekir.
Mobil Platforma Uygunluğu
Uygulama bir mobil uygulama olarak düşünüldüğünde mobil platforma uygun olma-yan gereksinimler temel ihtiyaçlara eklenmemelidir. Örneğin, çok sayıda veri girişi gerektiren ve fazla vakit alan özellikler temel gereksinimlerde bulunmamalıdır. Kararsız Kalınan Özellikler
Temel özelliğe dâhil edip etmeme kararı veremediğimiz özelliklerin temel ihtiyaçlara eklenmemesi gerekmektedir. Bu özellikler fark yaratan yada nötr özellik olarak daha sonra tekrar değerlendirilebilir.
2.5 Fark Yaratacak İhtiyaçlarının Belirlenmesi
Bu özellikler aslında proje fikir aşamasında belirtilmiş olması gerekmektedir. Ancak müşteri analizi yapıldıktan sonra güncellenmelidir. Mevcut uygulamada karşılaşılan olumsuz yorumlardan elde edilen özellikler bu aşamada çok faydalı olacaktır. Aynı zamanda son kullanıcının güncel ihtiyaç, ilgi ve yönelimiyle örtüşen özellikleri kulla-nıcıyla birebir iletişime geçerek belirleyip uygulamanın gereksinimlerine eklemek gerekmektedir.
2.6 Gereksiz İhtiyaçlarının Belirlenmesi
Geliştirme süreci boyunca netleştirilmiş gereksinimler dışında kalan özelliklerle ilgili uygulama kapsamı dışında kalan çalışmalara zaman ve iş gücü ayrılmasını engelle-mek için düzenli (belirlenmiş zaman aralıklarında) kontrollerin yapılması gerekengelle-mek- gerekmek-tedir.
2.7 Nötr İhtiyaçlarının Belirlenmesi
Bazı özellikler kullanıcı açısından çok önemli olmamakla birlikte tamamen çıkartmak da istenmeyebilir. Bu durumda bu ihtiyaçların önceliklendirmesini düşük tutup yeterli kaynak olması durumunda uygulamaya eklenebilir.
2.8 Prototip Tasarımları Yardımıyla Kullanılabilirlik Testleri Yapılması Son kullanıcılarla tasarlanan prototipler üzerinden düzenli olarak (belirlenmiş zaman aralıklarında) fonksiyonel yeterlilik ve kullanılabilirlik testleri yapılmalıdır. Bu adım-da elde edilen verilerle 2.4.-2.7 arasındaki adımlardaki bilgiler güncellenmelidir.
3
Kitap Paylaşım Uygulaması
Yukarıda anlatılanlar ışığında örnek bir uygulama olarak kitap paylaşım uygulaması için gereksinimler belirlenmiştir. Arayüz tasarımı yapılırken kullanıcı dostu olması açısından mümkün olduğunca sade bir tasarım olmasına dikkat edilmiştir.
3.1 Asıl Amaç ve Hedef Kullanıcı Kitlesi
Asıl amaç insanların okuduğu ve beğendiği basılı kitapları diğer insanlarla paylaşması hedeflenmektedir. Bu doğrultuda hedef kitle her yaş grubu için kitap okumayı seven ve kitaba sahip olan kişilerdir.
3.2 Kullanılacak Teknolojilerin Belirlenmesi
Mobil uygulama piyasasında %99,5 pazar payına sahip[13] Android ve IOS işletim sistemleri ile uyumlu olarak kodlanması hedeflenmektedir.
3.3 Benzer Uygulamaların İncelenmesi
Horouz uygulaması bir mobil uygulama olarak çalışıyor. Takas etmek istenilen kitap uygulamada paylaşılıp çevredeki diğer kitap severler arasında kitap takası yapabil-mektedir [5].
Horouz’a benzer şekilde çalışan Kipu uygulaması offline ve online kitap takası yapmaktadır. Kullanıcı deneyimi iyileştirmek için aynı zamanda ücretli olarak gönde-rim de sağlıyor [6].
Kitap dostum uygulaması, kitap takası yapmayı sağlamakla birlikte kitap okumayı sevenler için bir sosyal ağ oluşturmayı hedeflemektedir [7].
Kitapodam uygulaması, okuduğunuz kitabı başkalarının da okumasına yardımcı olmak için ücretsiz olarak takas edilebilen ve bu takasın başarısını da puan sistemi ile kullanıcılara geri bildirimde bulunan bir uygulamadır [8].
Barındırdığı Özelliklerin Tespit Edilmesi
İncelenen uygulamaların içerisinde yer alan özellikler aşağıda toplu olarak belirtilmiş-tir:
• Kitap takası için kullanıcı elindeki kitabın fotoğrafını çekerek sisteme yüklüyor. • Kitap ile birlikte kullanıcının konumu da sisteme kaydediliyor.
• Kitap arayan kişiye harita üzerinden kitabın yeri gösteriliyor.
• Kitap takas etmek isteyen kişiler mesajlaşarak kendi aralarında takası gerçekleşti-riyor.
• Kitap listesi sistemde yüklüdür. Kullanıcılar kitapları listeden seçiyor.
• Okuduklarım, okumak istediklerim, kütüphanem şeklinde listeler oluşturmaya izin veriyor.
• Yeni eklenenler, en çok satanlar şeklinde hazır bir liste önerisi sunuyor. • Takas sonrası kullanıcılar birbirlerine puan veriyorlar.
• Açık kütüphanelerin veri tabanı sisteme yüklenerek kullanıcıların alması emanet sağlanıyor.
Olumlu Yorumlara Sahip Özelliklerin Tespit Edilmesi
Kullanıcıların memnuniyet durumlarını belirten en sık tekrarlanan yorumlar aşağıda belirtilmiştir:
• Elimde takas yapabileceğim kitaplar boş duracağına yerine başka kitap alabilmek güzel.
• Kargoyla elime ulaşması büyük kolaylık. Kargo takibi de çok kolay. • Harita üzerinden kitabı görmek teslimat açısından çok iyi olmuş. • Takas yapacağım kullanıcının takas puanına bakarak karar veriyorum. Olumsuz Yorumların Değerlendirilmesi
Kullanıcıların memnun olmadıkları durumları belirten en sık tekrarlanan yorumlar aşağıda belirtilmiştir:
• IOS için yapılmış keşke ANDROID sürümü de olsaydı.
• Listeden kitap seçme özelliği güzel fakat takas etmek istediğim kitap listede yok. Ekleyemiyorum.
• Kitabın birden fazla fotoğrafını koyabilsem fiziksel durumu hakkında daha açıkla-yıcı olurdu.
• Mesajlaşma özelliğinde bazı kullanıcılar rahatsız ediyor. Engelleyebilme yok mu. • Takas yapacağım kitaplar arasında fiyat farkı çok fazla. Karşılığında ücret talep
etmek istiyorum. Ya da ucuz kitapla takas etmesinler diye önlem alınsın.
• Kitabın lokasyonu olarak kitabı eklediğin yer çıkmış. Kitap orada değil. Konumu değiştiremiyorum.
3.4 Kullanıcıların Temel İhtiyaçlarının Belirlenmesi Temel ihtiyaçlar şunlar olarak belirlenmiştir.
• Kitabın paylaşılması
─ Kitap Paylaşmak isteyen kullanıcı en fazla 3 adımda kitabı paylaşabilmeli. ─ Paylaşılması istenen kitabın adı birkaç kelime ile yazıldıktan sonra kullanıcıya
─ Kitabın fotoğrafı ve içeriği hakkında kısa bilgi otomatik olarak görüntülenmeli. ─ Kullanıcının eklemek istediği açıklama varsa yazabilmeli.
─ Kullanıcı otomatik olarak önüne gelen kendi lokasyon bilgisini onaylamalı veya değiştirebilmeli.
─ Paylaş butonu ile sistem kayıt yapılması gerekmektedir. • Paylaşılan kitaplardan talep etme
─ Paylaşım talep edecek kullanıcı öncelikle paylaşımdaki kitapların listesini görebil-meli.
─ Kategoriye göre filtreleme yapılabilmeli.
─ Kitap ismine göre ya da lokasyona göre sıralama yapılabilmeli. ─ Kitabın adına veya içeriğindeki açıklamalara göre arama yapabilmeli.
─ Kullanıcı istediği kitabı bulduktan sonra en fazla 2 adımda kitap talebi oluştura-bilmelidir.
─ Kitap talebi oluşturan kullanıcı paylaşan kişi ile irtibata geçmesi için özel bir me-sajlaşma penceresinde haberleşmesi sağlanmalıdır.
─ Bu aşamada anlaşan kişiler kitabı elden ya da kargo yoluyla aralarında belirledikle-ri yöntemle paylaşabilirler.
Asıl Amaca Uygun İhtiyaçlar
• Paylaşım yapmak ve elde etmek isteyenler arasında mesajlaşma imkânı sağlanması • Harita üzerinde kitabın konumunun görünmesi
• Kargo ile paylaşımın gerçekleştirilebilmesi Mobil Platforma Uygunluğu
Çok fazla veri girişi yapılmaması için kitabın özelliklerinin ve resminin otomatik olarak getirilmesi sağlanmalıdır.
Kararsız Kalınan Özellikler
Kitabı paylaşan kişi ücret talep etme ya da takas isteği asıl amaca uygun olup olmadı-ğı tam belirlenememiştir. Bu nedenle şu aşamada bu özellik temel ihtiyaçlara eklen-memiştir.
3.5 Fark Yaratacak İhtiyaçlarının Belirlenmesi
Kullanıcının lokasyonuna göre en hızlı biçimde elde edebileceği kitapların önerilmesi sağlanmalıdır. Aynı zamanda kullanıcının paylaştığı kitaplara göre kendisine payla-şımda olan başka kitaplar da önerilmelidir. Bu özelliği gerçekleştirebilmek için bir öneri sistemi eklenmesine karar verilmiştir.
3.6 Gereksiz İhtiyaçlarının Belirlenmesi
Kitap yerine benzer özelliklere sahip olduğu düşünülen film dvd paylaşma özelliği eklemesi isteği bu uygulama için gereksiz görüldüğünden ihtiyaçlardan çıkartılmıştır. 3.7 Nötr İhtiyaçlarının Belirlenmesi
Paylaşılan kitaplardan değil de yeni bir kitabı yayınevinden satın alma ihtiyacı gerek-siz olmamakla birlikte temel ihtiyaç olmaktan da uzaktır. Bu nedenle nötr ihtiyaç olarak belirlenmiştir. Böylece projenin kaynağı yettiği durumda değerlendirmeye alınmak üzere dokümanlara eklenmiştir.
3.8 Prototip Tasarımları Yardımıyla Kullanılabilirlik Testleri Yapılması Bu aşamada belirlenen ihtiyaçları içeren bir prototip Adobe XD programı yardımıyla oluşturulmuştur. Bu oluşturulan prototip üzerinde paydaşların fikirleri doğrultusunda yukarıdaki adımlar tekrar değerlendirilmiştir.
4
Sonuçlar
Kullanıcılar istedikleri yerde ve anda erişebiliyor olmalarından dolayı mobil uygula-malara yönelmekte, gün geçtikçe daha fazla tercih etmektedirler. Mobil uygulamalar-da gereksinimlerin net bir şekilde belirlenmesi projeleri başarıya götüren en önemli adım olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu çalışmada Kitap paylaşımı uygulaması örneği üzerinden önerilen gereksinim belirleme yöntemi uygulanmıştır. Prototip üzerinden uygulamayı kullanan kullanıcıla-ra yapılan bir anket ile uygulamayı kullanıp kullanmayacakları sorulmuş ve %90 gibi bir sonuçla kullanabileceklerini belirtmişlerdir.
Aynı zamanda bu ankette kullanıcıların nerelerde zorlandıkları gözlemlenmiş ve temel ihtiyaçları karşılarken hiç zorlanmadıkları tespit edilmiştir. Bazı kullanıcılar bizim çıkartılmasını önerdiğimiz özelliğin eklenmesi gerektiğini ifade etmiştir. Ancak bu kullanıcıların sayısı %6’yı geçmemiştir. Bunun dışında da bu çalışmada hiçbir kategoride ele alınmayan yeni bazı özelliklerin de uygulamaya eklenmesi konusu da az sayıda kullanıcı tarafından bildirilmiştir. Bu özellikler ileride tekrar değerlendir-mek üzere proje çalışma dokümana eklenmiştir.
Bu geri dönüşler ışığında bu çalışmada önerilen yöntemi kullanarak belirlenen ge-reksinimlerin başarılı olduğunu ifade edebiliriz.
Bundan sonraki çalışmalarda başka örnek mobil uygulamalarda bu yöntem kullanı-larak başarısı ölçülebilir. Yöntem Mobil haricinde Web uygulamaları için geliştirile-rek genelleştirilebilir.
Kaynakça
1. Ahimbisibwe, A., Cavana, R. Y., Daellenbach, U.: A contingency fit model of critical suc-cess factors for software development projects. Journal of Enterprise Information Man-agement, vol. 28, pp. 7-33 (2015).
2. Dinçer, K., Garousi, V.: Yazılım Projelerinde Başarısızlık: Kritik Başarı Faktörlerine Dayalı bir Vaka Çalışması. Proceedings of the 9th Turkish National Software Engineering Symposium (UYMS 2015), s. 59–71. İzmir (2015)
3. Askaroglu, E., Yilmaz, H.: Uluslararası Geliştirilen Bir Projenin İşleyişi, Gözlemlerimiz ve Edinilen Tecrübeler. Proceedings of the 9th Turkish National Software Engineering Symposium (UYMS 2015), s. 447–453. İzmir (2015)
4. Akdur, D., Garousi, V., Demirörs, O. Gömülü Sistem Mühendisliğinde Kullanılan Yazılım Modellemesi ve Model Güdümlü Teknikler Anketi Türkiye Sonuçları. Proceedings of the 9th Turkish National Software Engineering Symposium (UYMS 2015) s.822-835 İzmir (2015)
5. Horouz IOS Uygulaması, https://apps.apple.com/us/app/horouz-kitap-takas-uygulamas%C4%B1/id1206012467, Erişim Tarihi: 01.06.2019
6. Kipu Mobil Uygulaması, https://play.google.com/store/apps/details? id=com.idea4mobile.projects.kipu, Erişim Tarihi: 01.06.2019
7. Kitapdostum Mobil Uygulaması, https://play.google.com/store/apps/details? id=com.kitapdostum&hl=tr, Erişim Tarihi: 01.06.2019
8. Kitapodam Web Uygulaması, http://www.kitapodam.com/, Erişim Tarihi: 01.06.2019 9. Albayrak, Ö.: Yazılım Mühendisligi Egitimi: Gereksinim Belirleme ve Analiz Asamasına
Yönelik Deneyim ve Uygulamalar. Proceedings of III. Ulusal Yazılım Mühendisligi Sem-pozyumu ve Sergisi, s. 15-18, Ankara (2007)
10. Neczan, Ö., Özmen, T., Özer, P. S., Eriş, E. D.: Seçme Yazılarla Örgütler ve Yenilik. An-kara: Detay Yayıncılık. (2010)
11. Köklü, K.: İş Analizi, İş Analistliği ve İş Zekası. Lectio Socialis, Volume 2, Issue 2, s. 121-142, Temmuz (2018)
12. Giray G.: Bilgi Sistemlerinin Toplam Sahip Olma Maliyetini Hesaplamak İçin Bir Çerçeve. Bilişim Teknolojileri Dergisi, Cilt: 11, Sayi: 4, Ekim 2018
13. Kamu Kurumlarında Mobil Platformların Kullanımı,
http://afyonluoglu.org/PublicWebFiles/Reports-TR/genel/201804-Kamu%20Kurumlar%C4%B1nda%20Mobil%20Platformlar%C4%B1n%20Kullan%C4% B1m%20Rehberi-TASLAK.pdf, Erişim Tarihi: 01.06.2019
