Amerika Sosyal
Güvenlik Sistemi
• ABD’de sosyal güvenlik sistemi ağırlıklı olarak kamu emeklilik planlarını içeren sosyal sigorta modeline dayanmaktadır.
• Ayrıca, uygulamada mesleki ve gönüllü emeklilik planlarına da yer verilmektedir.
• 1929 yılında yaşanan dünya ekonomik krizinin ardından 1934 yılında Başkan Roosevelt tarafından işsizlere, sakatlara, çocuklara yardım uygulamasına geçilmiş,
• 1937 yılında Sosyal Sigorta Kanunu ve 1938 yılında işsizlik yardımları kabul edilmiştir.
• Modern anlamda sosyal güvenliğe ilişkin ilk hukuki düzenleme ise 1945 yılında çıkarılan Sosyal Güvenlik Kanunu ile hayata geçirilmiştir.
• ABD’de bireysel emeklilik hesapları, işveren destekli emeklilik
programları kapsamında olmayan işçiler için ertelenmiş vergi esaslı
emeklilik geliri sağlamak amacıyla Ekonomik Emeklilik Gelir Güvencesi Kanunu’nun 1974 yılında çıkmasıyla başlatılmıştır.
• 1981 Ekonomik İyileşme Vergi Kanunu, bireysel emeklilik hesapları opsiyonunu tüm işçilere yaymıştır.
• ABD’de son yıllarda sosyal güvenlik sisteminde köklü değişikliklere gidilmesi gerektiğine ilişkin görüşler yaygınlık kazanmıştır.
• Bu gelişmeler paralelinde 1990’lı yılların sonlarından itibaren ABD’de özel emeklilik programları oluşturularak çalışanların bireysel
tasarruflarını gönüllü olarak özel emeklilik fonlarında değerlendirdiği bir sisteme geçilmiştir.
• ABD’deki özel emeklilik sistemi tamamen gönüllük esasına bağlı olarak faaliyet göstermekte ve işverenler tarafından işletilmektedir.
• Özel emeklilik düzenlemeleri, bireysel emeklilik hesapları veya sigorta şirketlerinden kişilerce satın alınan ertelenmiş yıllık sözleşmeleri gibi büyük ölçüde kendine has bireysel düzenlemelerden oluşmaktadır.
• Bu düzenlemeler, çok daha sınırlı vergi muafiyetlerine tabi olup
genelde, özel emeklilik programlarından farklı şekilde bireysel tasarruf araçları olarak ele alınmaktadır.
• Reformla özellikle çalışanlara gelecekleri için kişisel emeklilik
hesaplarında ön bir fon oluşturma şansı verilmekte ve bu hesaplarda biriken tasarrufların esnek bir yönetim yapısı içinde yatırımlara
yönlendirilmesi planlanmaktadır.
• Böylece çalışanlara emekli olduklarında daha yüksek bir gelir olanağı sunulmaktadır.
• Nitekim bu yönde çalışmalar başlatılmış olup, şirketlerin özel emeklilik planları için vergi avantajları geliştirilmiştir.
• Ayrıca, kamu emeklilik sisteminin 2020’li yılların sonlarından başlayarak açık vermesi beklenmektedir.
• ABD’deki özel emeklilik sistemi, büyük ölçüde özel gelirle
desteklenmekte ve özellikle yüksek düzeyde kazanan çoğu Amerikan işçisine hitap etmektedir.
• Özel eklilik kanunu esnek olup, finansal piyasalarının gelişimine bağlı olarak emeklilik kaynaklarının yatırılacağı alanlar
düzenlenebilmektedir.
• Sosyal güvenlik primleri, genel vergiler ile birlikte toplanmaktadır.
• Gelirlerin toplanması ve emeklilik ödemelerinin yapılabilmesi için Sosyal Güvenlik Dairesi ile Amerikan Gelir İdaresi koordineli olarak çalışmaktadır.
• Sosyal Güvenlik Kanundaki en büyük programlar, yaşlılık ve vazife-adi malullük sigortalarıdır.
• Sosyal güvenlik dairesi tarafından yönetilen, işçi ve işverenler
tarafından ise finanse edilen bu programlar, ABD’de çalışmakta olan insanların %90’nını kapsamaktadır.
• Ülkede emeklilik yaşı halen 62 olarak uygulanmakla birlikte hızlı nüfus artışına paralel olarak emeklilik yaşının kademeli olarak 67’e çıkarılması planlanmaktadır.
• Emekli aylığı ödemeleri ise şu şekilde yapılmaktadır:
-62 yaşından önce malullük aylığı, 62 yaş ve sonrasında ise yaşlılık aylığı bağlanmaktadır.
-emekli veya malullük aylığı alırken ölenlerin eş ve çocuklarına dul-yetim aylığı bağlanmaktadır.
-çalışmakta iken ölen işçinin eş ve çocuklarına dul-yetim aylığı bağlanmaktadır.
-ölen işçinin hizmeti yetersiz ise, toptan ödeme yapılmaktadır.
• Toplanan primler devletin Federal Yaşlılık ve Dul-Yetim Sigorta Fonu ile Federal Malullük Sigorta Fonlarında biriktirilmektedir.
• Yaşlılık veya malullük sigortalarının yanında işsizlik sigortası da uygulanmaktadır.
• Çalışma Bakanlığına bağlı İş Güvenlik Bürosu, işsizlik sigortası programının yürütülmesinden sorumludur.
• ABD içindeki federe devletler, işsizlik primlerini toplar ve Hazineye gönderir. Hazine, her federe devlet adına ayrı bir hesap açar.
• Devlet işsizlik yardımı yapması halinde bu fonu hazineden çeker.
• Eğer işçi, kendisine bulunan işi kabul etmezse, işsizlik yardımı kesilir (bulunan iş, daha önceki işi ile ücret, çalışma koşulları, sendikalaşma vb. gibi konularda uyum göstermelidir).
• İşsiz kalan işçiye ayrıldığı işte aldığı ücretin %50’si işsizlik yardımı olarak ödenir.
Yararlanılan Kaynak:
Haluk Egeli, Parafiskalite ve Parafiskal Yükümlülükler
