Bölüm 1: Temel Kavramlar
GGY207 Yönetim ve Organizasyon
A. Örgüt Kavramı B. Yönetim Kavramı C. Yönetici Kavramı
D. Lider Yönetici Kavramı
E. Güç ve Yetki Kavramı
Bölüm 1: Temel Kavramlar
Yönetim ve Organizasyon
A.
Örgüt Kavramı
Yönetim ve Organizasyon, Melih Topaloğlu – Hakan Koç, Seçkin Yayıncılık
İçindekiler
Örgüt nedir?
Örgüt Çeşitleri nelerdir?
İş ve Meslek nedir?
İşgören kimdir?
Örgütsel Yapı ve Dinamikler
Görev nedir?
Rol nedir?
Ortam nedir?
Tutum ve Davranış nedir?
Örgütsel Davranış nedir?
Örgütsel Amaç ve Hedefler
Örgüt nedir?
Yönetim literatüründe, örgüt ya da organizasyonu açıklamaya yönelik bir çok tanım bulmak mümkündür. Bu çeşitliliğin nedeni olarak toplumsal yaşamda farklı faaliyet alanları ve işlemleri olan örgütlerin (okullar, hastaneler, aileler, ticarethaneler, vakıflar vb.) varlığı gösterilebilir.
Örgüt, belirli bir otorite ilişkileri kümesini içeren büyük bir insan grubudur. Daha geniş bir ifadeyle örgüt, belirlenmiş amaç ve hedefleri geçekleştirmek için iki ya da daha fazla kişinin bilinçli ve planlı bir şekilde bir araya gelerek oluşturdukları yapıya denir.
Bir işi gerçekleştirmek üzere bir araya gelen ve söz konusu faaliyet kapsamında belirli görev, sorumluluk ve yetkileri yerine getiren kişi ve gruplar arasındaki ilişkileri içeren yapı örgüt olarak adlandırılmaktadır.
Size göre…
Soru: Belediye otobüsünde seyahat eden kişiler örgüt müdür?
Soru: Ankara Kızılay'da alışveriş için yürüyen insanlar kişiler örgüt müdür?
Örgüt Çeşitleri nedir?
ÖRGÜTLER
YASAL ÖRGÜTLER YASA DIŞI ÖRGÜTLER
BİÇİMSEL ÖRGÜTLER DOĞAL ÖRGÜTLER
KAR AMACI OLAN ÖRGÜTLER
KAR AMACI OLMAYAN ÖRGÜTLER
İŞ LETMELER+ KAMU KURUMLARI +KAMU İKTİSADİ TEŞ EBBÜSLERİ+DERNEKLER +VAKIFLAR +SİVİL TOPLUM
KURULUŞLARI
İş ve Meslek nedir?
İş ve meslek kavramları birbirine karıştırılmaktadır. İş (Job) ve meslek (Profession) birbirinden farklı kavramlardır.
Meslek (Profession); genellikle ileri düzey bir eğitim ve öğretim gerektiren bilgi birikimi ve beceri düzeyine bağlı olarak bireyin kazandığı unvanın adıdır.
İş (Job); düzenli para ödenen pozisyon, bir sonuç elde etmek, herhangi bir şey ortaya koymak için güç harcayarak yapılan etkinlik ve çalışma veya bireylerin genellikle herhangi bir maddi karşılık için yerine getirdikleri fiziksel ve zihinsel çaba olarak ifade edilebilir.
Bireyin içinde bulunduğu örgütte yerine getirdiği fiziksel ve zihinsel çabaların tümüne iş denir. Örnek, İşletmecilik işi.
Bir eğitim sonucu bireyin elde etmiş olduğu bilgi, beceri ve yetkinliğe verilen unvana meslek denir. Örnek İşletmecilik mesleği.
İşgören (Örgüt Üyesi) Kimdir?
Örgütün amaç ve hedeflerini gerçekleştirmek üzere bir araya gelen bireylere işgören diğer bir ifade ile örgüt üyesi denir. İşgörenler içinde bulundukları örgütün birer üyesi olarak yüklendikleri görev ve sorumlulukları eksiksiz bir biçimde yerine getirmek için bir çaba harcarlar. Harcadıkları bu çabanın etkinliği örgütün amaç ve hedeflerine ulaşmada belirleyici bir rol oynamaktadır.
İşgörenlerin Sınıflandırılması
Örgütsel Yapı ve Dinamikler
Görev Nedir?
Görev: Bireyin içinde bulunduğu örgütte yerine getirmekle yükümlü olduğu iş, işlem ve faaliyetlerin tümüne denir.
Görev: Bireylerin işlevsel çevre içerisinde (işyeri) yetki ve sorumluluklarının yüklediği iş görme faaliyetlerinin tümüdür.
Örneğin, bir öğretmenin eğitim öğretim faaliyetleri sürecinde yetki ve sorumlulukları dahilinde üzerine yüklenen işleri yerine getirmesi, bir doktorun hastanede kendine yüklenen yetki ve sorumluluklar dahilinde doktorluk görevini yerine getirmesi gibi.
Örgütsel yapı ister doğal, isterse biçimsel olsun bireylere çeşitli görevler yüklemektedir. Bu görevler ise, bireylerin işlevsel çevrenin çizdiği sınırlar içerisinde yetki ve sorumlulukları ile donatılması ile gerçekleştirilmektedir.
İş
İşlem
Faaliyet
Rol Nedir?
Rol: Toplumdaki diğer bireylerin bir bireyden beklediklerin davranış kalıplarının tümüne rol denir.
Diğer bir ifade ile bu toplumsal rolü ifade eder. Ayrıca, işlevsel çevrede (işyerinde) bulunan bireylerin bir o bireyden bekledikleri davranış kalıpları ise işlevsel rolü oluşturur.
İnsanların bir görevi bulunabilir. Bu görev işlevsel çevrenin diğer bir ifade ile bulunduğu örgütün amaçları doğrultusunda yerine getirmek zorunda olduğu faaliyetlerin tümünü ifade eder.
Ortam Nedir?
Ortam: Toplumsal çevre ile işlevsel çevrenin birleşiminden ortaya çıkmaktadır. Diğer bir ifade ile ortam, örgütsel faaliyetlerin yapıldığı ve bireylerin görevlerini yerine getirdikleri yer olarak tanımlanmaktadır.
Örgütlerde ortam, Fiziksel ortam ve psikolojik ortam olarak iki gruba ayrılır. Fiziksel ortam çalışanların iş görmek için içinde bulundukları fiziki mekanları ifade etmektedir. Diğer yandan bu fiziksel ortam işgörenler açısından sabit bir mekan dışında işin yapıldığı alanları da kapsayabilir. Örneğin, bir dok tor için fiziki çalışma ortamı hastanenler iken, bir pazarlama elemanı için çalışılan fiziksel ortam ziyaret edilen müşterilerin bulunduğu mekanlardır.
Psikolojik ortam ise, işgörenlerin içinde bulundukları örgütün iklimi ve kültüründen oluşan sosyal ortamı ifade etmektedir.
Tutum ve Davranış Nedir?
Tutum ve Davranış: bireyin bir olaya, duruma, kişiye ya da fikre karşı sergilemiş olduğu zihinsel tepkilere “tutum”, fiziksel tepkilere ise “davranış” denir.
Tutumu toplumsallaşma süreciyle ilişkilendirerek tanımlamaya çalışan Katz’a göre, “bireyin çevresindeki bir simgeyi, bir nesneyi ya da bir olayı olumlu ya da olumsuz bir şekilde değerlendirme eğilimidir’.
Bu tanımda bireyin, içinde yaşadığı çevreye karşı aldığı tavır, sergilediği duruş ön plana çıkmaktadır.
Size göre…
Soru: Kırmızı ışıkta geçmenin yanlış olduğu tutumuna sahip insanlar Neden böyle bir davranış sergilerler?
Soru: Sokaklara çöp atmanın yanlış olduğu tutumuna sahip insanlar Neden böyle bir davranış sergilerler?
Örgütsel Davranış Nedir?
Örgütsel Davranış: örgütsel yapıyı oluşturan dinamiklerden insan, işlevsel çevre ve toplumsal çevrenin bir araya gelerek oluşturduğu sonuca davranış denir. Örgütlerde davranış, organizasyonun yapısı içerisinde işlevsel çevreden ve toplumsal çevreden etkilenen ve şekillenen insan davranışlarını anlamaya ve açıklamaya çalışan akademik bir disiplindir.
Organizasyon yapısı ile ilgili çalışmalar daha çok organizasyonların formel yapıları ile ilgili iken, davranışı esas alan çalışmalar organizasyonların informal yönleri ile organizasyonun işleyişi ile ilgilidir.
Görev
Rol
Birey
Ortam
Örgütsel Amaç ve Hedefler
Örgütler varoluşlarını sahip oldukları amaç ve hedeflere borçludur. Örgütler belirli bir amaç ve hedefi gerçekleştirmek için bir araya gelen insanlardan oluşur.
Ancak amaç ve hedefler bir birinden farklı iki kavram ve ulaşılması gereken noktadır.
Amaç; bireyin veya örgütün ulaşmak istediği sayısal olmayan bir noktayı ifade eder. Örneğin, yüz metre koşucusunun yarışı kazanması, üniversite hazırlık öğrencisinin bir programı kazanması, beyaz eşya üreticisi bir fabrikanın yeni teknoloji ile daha kaliteli ürünler üretmesi gibi.
Hedef ise; bireyin veya örgütün ulaşmak istediği sayısal bir noktayı örneğin, yüz metre koşucusunun 9.77 saniyelik dünya rekorunu kırması, üniversite hazırlık öğrencisinin 350 puan alması veya beyaz eşya üreticisi bir fabrikanın yeni yılda 10000 adet ürün üretmesi gibi. rakamsal bir değeri olan ulaşılacak noktayı ifade eder.
Can, Halil; Ö.A. Azizoğlu, E.M. Aydın; Organizasyon ve Yönetim, Siyasal Kitabevi, 8. Baskı, 2011 AnkaraEşya Hukuku, Jale G. Akipek, Turgut Akıntürk, Beta Yayınları, İstanbul, 2009.
Koçel, Tamer; İşletme Yöneticiliği, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., 12.baskı, İstanbul, 2010
Topaloğlu, Melih; Koç, Hakan; Yönetim ve Organizasyon, Seçkin Akademi ve Mesleki Yayınları, Ankara, 2017.
