Bölüm 1: Temel Kavramlar
Yönetim ve Organizasyon
E.
Güç ve Yetki Kavramı
Yönetim ve Organizasyon, Melih Topaloğlu – Hakan Koç, Seçkin Yayıncılık
İçindekiler
Güç nedir?
Güç kaynakları ve türleri nelerdir?
Yasal güç
Zorlayıcı güç
Ödüllendirme gücü
Karizmatik güç
Bilgi ve Uzmanlık gücü
Geleneksel güç
Yetki nedir?
Yetki çeşitleri nelerdir?
Yetki devri nedir?
Yetki devri süreci
Güç Nedir?
Genel bir kavram olarak güç, istenilen sonuçlara ulaşabilmek için olaylar ve kişiler karşısında haklıya hak ettiğini verebilme yeteneğidir. Bireysel anlamda güç, düşüncelerinizi amaçlarınıza uygun olacak şekilde yönlendirebilmek için hayatımızı değiştirebilme yeteneğidir. Gerçek güç paylaşılır ve mutlak hakimiyet gerektirmez.
Örgütsel anlamda GÜÇ bireylerin istenilen bir davranışı sergilemeleri için ihtiyaç duyulan zaruri bir faktördür.
Güç Kaynakları ve Türleri nelerdir?
Örgütlerde üstler takım üyelerini etkileyebilmek için gücün farklı türlerini
kullanabilirler. Bu nedenle gücün kaynaklarını açıklamak, örgütlerde kullanılan farklı güç türlerini ortaya koyabilmek açısından oldukça önemlidir.
Söz konusu örgütsel güç kaynakları veya türleri 6 başlıkta açıklanabilir.
Yasal Güç – Yetki Zorlayıcı Güç
Ödüllendirme Gücü Karizmatik Güç
Bilgi ve Uzmanlık Gücü
Geleneksel Güç
Yasal Güç
Bu güç kaynağı, izleyicilerin liderin veya yöneticinin kendi davranışlarını etkileme hakkına sahip olduğunu kabul etmeleri ile ilgilidir. Yasal güç esasında otoriteyi ifade etmektedir. Dolayısıyla eğer organizasyondaki belirli kademelerin belirli otoritesi olduğu kabul ediliyorsa, o kademelerde bulunan yöneticilerin astlardan belirli isteklerde bulunma hakkı kabul ediliyor demektir.
Diğer yandan Yasal Güç, YETKİ olarak da ifade edilebilir.
Çünkü yasal güç, yasaların, yönetmeliklerin ya da organizasyonun formal yapısının kişiye verdiği gücü ifade eder.
Zorlayıcı Güç
Zorlayıcı güç temelde korkutmaya dayanmaktadır. Korku yaratan faktörler oldukça çeşitlidir.
Örgütlerde ise bu güç daha çok cezalandırmaya dayalı olarak kullanılan güç olarak algılanmalıdır.
Belli bir bireyi cezalandırma hakkı önemli bir güç kaynağı olarak düşünülebilir.
Zorlayıcı güç, bir örgüt hiyerarşisinde astların başarısızlıkları halinde baskı ve korku gibi olumsuz etkiler yapmaya dayanan cezalandırıcı niteliğe sahiptir.
Zorlayıcı güç grup üyelerini belirli yönde bir davranışa yöneltmek için
başvurulan maddi ve manevi zorlamaları ifade eder.
Ödüllendirme Gücü
Bireyin başkalarını bir ödül ya da teşvik edici eylemler ile davranışa yönlendirmesi için kullanılan güçtür. Bu güç türünde, yönetici veya lider konumundaki kişinin grup üyelerini ödüllendirmesi söz konusudur.
Olumlu motivasyonun en etkili yoludur.
Ücret artışı sağlama, terfi ettirme, daha fazla sorumluluk verme, daha iyi iş verme, statüyü değiştirme, övme gibi ödüllerin hepsi bu gücün kaynağıdır.
Karizmatik Güç
Karizma kelimesi köken olarak yunanca tanrı vergisi olan, olağan üstü çekiciliği bulunan ve başkalarını etkileme ve büyüleme yeteneği olarak ifade edilir.
Bireyin görünüşü, konuşması, hal, hareket ve davranışları ile başkalarını etkileyebilme ve peşinden sürükleyebilme durumu karizmatik gücün bir göstergesidir.
Bu güç kaynağı doğrudan yönetici veya liderin kişiliği ile ilgilidir. Liderin kişiliğinin izleyicilere ilham verebilmesi, onların arzu ve ümitlerini dile getirebilmesi bu kaynağın temelidir. Bu da daha çok liderin kişisel özellikleri ve davranışları ile ilgilidir. Bilindiği üzere karizma çekiciliği ifade etmektedir. Grup içinde bazı kişiler, kendi kişilik özellikleri nedeniyle diğer kişiler üzerinde bir çeşit çekici etki yapabilecektir. Dolayısıyla grup üyelerini etkileme imkanına kavuşacaktır. Yönetici veya liderin astlar için çekici olması, astların lidere benzemeye itecektir. Bu da onları, lider tarafından daha kolaylıkla etkilenebilir hale getirecektir.
Bilgi ve Uzmanlık Gücü
Bilgi güçtür. Bazı kişiler sahip oldukları bilgi veya özel yetenekleri nedeniyle güç sahibi olarak görülmektedirler.
Uzmanlık gücü ise, örgütsel hiyerarşiden bağımsız olması nedeniyle oldukça önemlidir. Hiyerarşik düzeyi düşük olan bireyler de örgüt içinde sahip oldukları uzmanlık gücünü kullanarak daha üst kademelerde yer alan bireylere karşı bir güç uygulayabilirler.
Bu güç kaynağı lider veya yöneticinin sahip olduğu bilgi ve tecrübe ile ilgilidir.
Eğer bir yönetici bilgili veya tecrübeli olarak algılanıyorsa, o yönetici astlarını
kolaylıkla etkileyebilecektir.
Geleneksel Güç
Geleneksel güç, geleneklerin kutsallığına ve bu geleneklere göre gücü elinde bulunduranların meşruluğuna olan inanca dayalıdır.
Max Weber’e göre, geleneksel güç sahibi, üst
amir değil; bireysel anlamda efendi’dir.Geleneksel güç sahibi kişiler güçlerini, geleneklere dayalı olarak işgal ettikleri statülerinden alırlar.
Geleneksel gücün egemen olduğu durumlarda kişiler, geleneksel sadakat hissiyatından dolayı emirlere itaat ederler.
Gelenek, bize yararı olan şeyleri emrettiğinden dolayı değil, bize emrettiğinden dolayı itaat ettiğimiz yüksek bir otoritedir.
Friedrich Nietzsche
Geleneksel gücü kaynağı, gücü elinde bulunduran kişinin sahip oldukları kişisel
özelliklerden değil, geleneklerin o kişiye yükledikleri misyon ve vizyondan
kaynaklanmaktadır.
Yetki Nedir?
Yetki, yönetim konusunun en önemli kavramlarından birisidir. Yetki, “yöneticinin belirlenen amaçlara ulaşması için, gerekenin yapılmasını başkalarından isteme hakkıdır” şeklinde tanımlanabilir. Bunun yanında yetki “karar alma ve bu kararların uygulanmasını sağlama” anlamına da gelir.
Yetki = Yasal Güç = Otorite
Yetki, yönetsel bir mevkisi olmayan bireyler için de söz konusudur. Bu yetkiye iş yapma ya da iş görme yetkisi denilir. Dolayısıyla operasyonel işgörenlerin de herhangi bir iş veya görevi yerine getirirken, o göreve ilişkin sorumlulukları ölçüsünde yetkisinin de bulunması gerekir.
Yetki Çeşitleri
Üstün ast üzerinde bir işin yapılması veya yapılaması
konusunda, doğrudan doğruya emir verebilme
gücüne komuta yetkisi denir.
Kurmay yetki adından anlaşıldığı üzere, danışmaya veya fikir beyan
etmeye dayalı bir yetki türüdür.
Bir yöneticinin uzmanlık alanı ile ilgili çalıştığı bölümün dışında bir başka
bölüme kendi bölümünün işleri ile ilgili neleri, ne zaman ve nasıl yapacakları konusunda karar verme ve bu kararları diğer bölümün
yöneticisine iletme yetkisini ifade eder.
Kamuta Yetki
Kurmay
Yetki Fonksiyonel
Yetki