Prof. Dr. Cemal Tosun
A – 1924 – 1939
B – 1940 – 1949
C – 1950 – 1982
Bütün eğitim kurumlarını maarif Vekaleti’ne bağlayarak, ülkenin
insanları arasında duygu ve düşünce birliğini ve dayanışma ruhunu
sağlamaktır.
Bu kanun mesleki din eğitiminin (orta ve yüksek öğretimde)
doğrudan mesnedidir.
İlk ve orta öğretim kurumlarındaki
din eğitiminin dolaylı olarak yasal
dayanağıdır.
Cumhuriyet Döneminin İlk öğretim programı: 1924 tarihli “ İlk
Mekteplerin Müfredat Programı” dır.
Bu programın 1914 tarihli “Mekatib-i
İbtidaiye Ders Müfredatı”ndan pek farkı
yoktur.
Eski programda bağımsız birer ders olarak yer alan “Kur’an-ı Kerim” ve
“Malumat-ı Diniye” dersleri
1924 programında “Kur’an-ı Kerim ve Din Dersleri” olarak birleştirilmiştir. 2.
sınıftan itibaren haftada 2 saattir.
( 2.3.4.5.sınıflar)
Kur’an-ı Kerim elifbası ile başlanacak ve Amme cüzüne devam edilecektir.
Öğretmen, Hazret-i Peygamberin
menakıb-ı seniyesini (güzel ahlakını ve hayatını) izah ederek İslam
muhabbetini çocukların kalbinde yaşatacaktır.”
Genel ve tek tek sınıflara göre
belirlenmiş özel amaçlar yoktur.
İlk kez derslerin özel amaçlarına yer verilmiştir.
Bu programda Din Dersleri 3. sınıftan itibaren haftada bir saattir.
(3.4.5.sınıflar)
Çocuklarda Cenab-ı Hakka karşı şükran ve muhabbet hisleri
uyandırmak, onlara İslam dinini
sevdirmek ve bütün müslümanların itikatlarındaki vahdetin faydasını
bildirmektir.
30.11.1929 tarihli Maarif Vekaleti Talim ve Terbiye Heyeti’nin kararı:
Şehir ilkokullarında “Müfredat
programlarındaki din derslerinin
okutulacağı, fakat öğrencilerin imtihana
tabi tutulmayacakları” belirtilmiştir.
Bakanlıkça “ ilkokul programları
içerisindeki müfredatın ancak arzu eden 5. sınıf öğrencilerine ve
Perşembe günleri öğleden sonra
yarım saat okutulabileceği” tamim
edilmiştir.
1930 Yılında yayınlanan “ilk Mektep Müfredat Programı”nda : “ 5. sınıf
talebesinden ebeveyni arzu edenlere
program haricinde olarak, haftada yarım saat konferans tarzında verilir” kaydı
konmuştur.
Konular (4.5. sınıfların birleştirilmesi) ve
dersin amaçları 1926 programının
aynıdır.
1931-32 öğretim yılından itibaren şehir ilkokullarından Din Dersi
tamamen çıkarılmıştır.
Şehir ilkokullarında ne program dışı ne
de isteğe bağlı olarak yer verilmiştir.
1927 deki düzenlemede köy ilkokulları
programında Din dersi program içinde
yer almıştır.
1930’da yapılan “Köy Mektepleri Müfredat Programı”nda Din Dersleri ne yer
verilmemiştir. Bununla birlikte Din
Dersinin her Perşembe öğleden sonra yarım saat olarak 3. sınıfta verilmesi kararlaştırılmıştır.
Dersin amaçları 1926 programı ile aynı, içeriği ise 3.4. sınıfların
birleştirilmesinden oluşmuştur.
Köy ilkokullarındaki Din Dersleri 1938 yılındaki programda da yer almıştır.
Demek ki, Din Dersi program dışı olarak 1938’e kadar okutulmuştur.
1939 yılında yapılan düzenlemede
ise program dışı da yer almamıştır.
II. Heyet-i İlmiye’nin çalışmaları sonucunda;
1. ve 2. sınıflarda haftada birer saat Din Dersleri yer almıştır.
Dersin içeriği: Temizlik, namaz, oruç, hac,
zekat, kurban gibi İslam’ın şartları, iman
esasları ve Hz. Peygamberin Mekke ve
Medine’deki hayatı yer almaktadır.
1927’den sonra yapılan
programlarda Din Dersi yer
almamıştır.
Programda Din Dersleri hiçbir sınıfta
yer almamıştır.
Okullarda din eğitiminin hiç yer almadığı dönemdir.
Niçin yer verilmediğine ilişkin bir
meclis kararı da bulunmamaktadır.
Din öğretimi bir “Problem Alanı”
olarak ele alınmak zorunluluğu
ortaya çıkmıştır.
1946’da “Ahlak ve moral dersi” olarak düşünülmüş, Fransız örneğine uygun
“Muhasabatı Ahlakiye” dersinin
konulabileceği kararlaştırılmıştır. Bu düşünce 1974 yılında uygulanmıştır.
Bu arada “Yurttaşlık Bilgisi” dersinin benzer konuları işlemesi yeterli
görülmüştür.
MEB Talim ve Terbiye Heyeti’nin
25.11.1948 tarih ve 232 sayılı kararı ile
İlkokulların 4.5. sınıflarına ( 2 saat) 15 Şubat 1949 tarihinden itibaren Din
Bilgisi dersi (İhtiyari) konmuştur.
Dersin sınıf geçme ile ilgisi yoktur.
Öğrenci velileri, çocuklarının din bilgisi dersine devamını arzu
ettiklerini yazılı olarak okul idaresine bildireceklerdir.
Öğretmenler öğrencilerin devamını
kontrol edecekler, devamsız olanları
velilerine bildireceklerdir.
1948 yılında hazırlanan program 1968 yılına kadar uygulanmıştır.
1950 yılında Din Bilgisi dersi program içine alınmıştır.
1949’da aldırmak isteyen veli,
bildirimde bulunurken; 1950’de Din
Bilgisi dersi verilmemesi hususunda bir
bildirim istenmektedir.
1982 yılına kadar devam edecek olan bu programın içeriği 1948 yılındaki içeriğin biraz geliştirilmiş şeklidir. ( ahlaki
konulara daha fazla yer verilmiştir.)
Kur’an’ın ilkeleri çerçevesinde bir çeşit
“İlmihal”, günlük yaşantı ile ilgili dini
bilgiler olarak değerlendirilmiştir.
13 Ağustos 1956 da Bakanlar
Kurulunun 7805 tarihli Kararı ve 19.09.1956 tarihli 4286 sayılı
genelgesi ile
1.ve 2. sınıflara birer saat Din Bilgisi
dersi konulmuştur.
İstemeyen veli, sene başında okul idaresine bildirecektir.
Ders, seçenler için devam mecburiyeti olan ve sınıf
geçmede etkili olan bir derstir.
MEB Talim ve Terbiye Dairesinin
21.9.1967 tarih ve 343 sayılı kararı ile 1967-68 öğretim yılı başından itibaren.
1. ve 2. sınıflara Anayasanın “Laiklik”
prensibine ve “isteğe bağlılık” kaydına
uyulmak şartıyla, normal ders saatleri
dışında haftada birer saat Din Bilgisi
dersi.
18 Haziran 1969 tarihli bir genelge ile; çocuklarına Din
Bilgisi Dersini aldırmak isteyen velilerin idareye dilekçe
vermeleri istenmiştir.
Zorunlu olarak okutulmuştur.
“Bu ders Din Bilgisi dersinin
alternatifi değildi. Bu derste bazı öğretmenler sosyoloji yapıyordu, kimi felsefe. Onu da nasıl
yapacağını bilemiyordu” (B.Bilgin)
Tevhid-i Tedrisatın ruhuna dönüş:
1. Din eğitimini okulda alanlar
2. Din eğitimini özel/okul dışında alanlar
3. Din eğitimini hiç almayanlar
“Her fert dinini, imanını öğrenmek için bir yere muhtaçtır, orası da
mekteptir.”
“Bir değerin vicdan konusu haline
gelebilmesi için bilgisinin kazanılmış olması gerekir. Bilgi olmayınca,
vicdana bırakılan ne olacaktır?”
“Bilmek ile inanmanın ve yapmanın
ayırt edilmesi gerekir.”
“Çeşitli ilişkiler bakımından temasta bulunduğumuz, alış-veriş yaptığımız kimsellerin dinini bilmemiz, insanlık münasebetlerinin iyi yürüyebilmesi için gereklidir.
Kişi karşısındakinin dinini bilmezse,
onun dinine nasıl hürmet edebilir?”
Bir milletin, çocuklarına kültürünü bütünüyle okutması bir ihtiyaçtır.
Kültürümüzü, mimarimizi, sanatımızı anlamak için İslam dinini bilmek
gereklidir.
(Yunus Emre, Mevlana, Hacı Bektaş-ı
Veli)
Din Dersi (Zorunlu)
Din Bilgisi (seçmeli)
Ahlak Bilgisi ( Zorunlu)
