HORMONLAR ve TEDAVİ İLKELERİ-2

(1)

1

• Prof. Dr. Mustafa Kaymaz

(2)

HİPOFİZ HORMONLARI

• Hipofiz bezi beyin tabanında sela tursica adı verilen kemik çöküntü içerisinde yer alır.

• Üreme organlarının kontrolünü ve fonksiyonunu yapan en önemli endokrin bez adenohipofiz yada hipofiz ön lobudur.

• Hipofiz iki bölümden oluşmaktadır.

• Anterior lob yada adenohipofiz diğer loba göre daha vasküler yapıdadır.

(3)

3

• Posterior lob veya neurohipofiz

• pars nevroza ve

• pars intermedia adlı iki bölüme ayrılır.

• Pars intermedia küçüktür ve fazla önemli bir etkisi bulunmamaktadır.

• Pars nervoza posterior lobun önemli bölümüdür ve III.ventrikülün tabanına oturur.

(4)

• Anterior hipofizde bulunan beş ayrı hücre tipi 7 adet hormonun üretiminden sorumludur:

1. Somatotrop hücreler; growth hormonu (GH) salgılar, 2. Kortikotrop hücreler; adreno-kortikotrop hormonu (ACTH)

salgılar,

3. Mammotrop hücreler; prolaktini (PRL) salgılar,

4. Tirotrop hücreler; tyroid-stimulating hormonu (TSH) salgılar,

5. Gonadotrop hücreler; FSH ve LH’yı salgılar.

(5)

5

• Bu hormonların tamamı kompleks protein yapıda veya glikoprotein yapısınıdaki hormonlardır

• Suda eriyebilen niteliktedir.

(6)

• Hipofiz ön lobunun fonksiyon ve yapısını oluşturan 3 tip hücre bulunmaktadır. Bunlar;

• Bazofilik, asidofilik ve kromofob hücrelerdir.

• FSH, LH, TSH ve muhtemelen ACTH bazofilik hücrelerde,

• STH veya GH ve prolaktin ise asidofilik hücrelerde

(7)

7

• Bu bezde üretilen hormonlar kompleks proteinler olduğu için sentetik olarak üretilemezler ve

• Oral yolla alındıklarında sindirim kanalındaki proteolitik enzimler tarafından yıkımlanırlar.

(8)

• Suda eriyebilir ve intravenöz uygulandıklarında etkilerini kısa sürede gösterirler.

• Subkutan veya intramuskuler uygulamaları sonucunda yavaşça absorbe edilirler ve beklenen uzun süreli etkilerini gösterirler.

• Protein hormonların kompozisyonları ısı ile bozulacağı için dikkatli bir şekilde korunmalıdır.

(9)

9

FSH

• FSH;

• Cl.’dan salınan progesteron,

• testisin interstisyel hücrelerinden salınan testosteron ve

• folliküler hücrelerden salınan östrogen tarafından inhibe edilmektedir.

• Folliküler gelişmeyi,

• Spermatogenezisi,

• Östrogen üretimini stimüle eder.

(10)

• Kısa yarılanma ömrü nedeniyle tekrarlayan uygulamalara gerek görülmektedir.

• Ancak, FSH’nın ticari preparatlarında FSH ile birlikte az miktar da olsa LH bulunmaktadır.

• FSH ovarian follikülün büyüme ve gelişmesini stimüle eder.

• FSH yalnız başına ovaryumdan östrogen salınımına neden olmaz

• LH’nın bulunması halinde ovaryum veya testislerden östrogen salınımını uyarırlar.

(11)

11

• Menapoz sonrası dönemdeki kadınlarda FSH’nın hipofiz bezinden salınımı steroidlerin yokluğundan dolayı büyük miktarda artar.

• FSH salınımında oluşan bu artış sonrasında bu hormon böbreklerden direk olarak idrara geçiş yapmakta ve human menopausal gonadotropin (hMG) adını almaktadır.

(12)

• Ön hipofizdeki gonadotrop hücrelerce sentezlenir.

• α ve β alt birimleri vardır ve %5 sialik asit içerir.

• Sialik asit oranı arttıkça yarılanma ömrü uzar.

• Prepubertal önemde ovaryumlardan salınan az miktardaki östrogen ve GnRH salınımını engeller ve FSH pubertaya kadar salınmaz.

(13)

13

Etkisi

• Hücrede adenilat siklaz enzimini uyararak ATP’yi cAMP ‘ye dönüştürür ve steroid üretimini arttırır, böylece östrojen salınımını uyarır.

(14)

Klinik Kullanımı

• Ruminant

• İnaktif ovaryumlar

• Postpartum hakiki anöstrus olguları

• Süperfollikülasyon oluşturmak amacıyla

• Spermatogenezisin uyarılması amacıyla

• yarılanma süresi bakımından PMSG daha üstündür.

(15)

15

LH

• Luteinize edici hormon veya luteotrop hormon ,

• Hipofiz ön lobunun bazofilik hücrelerinden salınır ve

• Hem testis hem de ovaryumu stimüle eder.

• ovaryumdaki teka ve testiküler Leydig hücrelerinden androgen sekresyonunu ve

• ovaryumdaki luteal hücrelerden progesteron salınımını uyarır.

• İneklerde LH’nın devamlı salınımı Cl.’un ve gebeliğin devamı için gerekli olan progesteronun salınımı için gereklidir.

(16)

• Dişilerde LH’nın en önemli etkileri;

• Matür folliküllerin ovulasyonu,

• Oosit maturasyonu,

• Corpus luteum’un formasyonu,

• Corpus luteum’un devamlılığıdır.

• Genellikle kısa etkili hipofiz LH preparatları yerine GnRH veya daha uzun süreli LH etkisi yaratan (daha uzun yarılanma ömrü) hCG kullanılmaktadır.

(17)

17

Etkisi

• LH, ATP ‘den 3-5 cAMP oluşumunu artırır ve

• cAMP hücrelerde protein kinazı etkin hale getirerek mitokondrilerde kolesterolden progesteron

üretimini artırır (luteinizasyon).

(18)

Ruminant

1- Hormonal kökenli anovulasyon olguları

2- Ovulasyonun gecikmesi ve uyarılması olgularında 3- Folliküler kistler

4- Suböstrus olguları

5- Hakiki anöstrus olgularında (FSH ile kombine) 6- Ovulasyon ve gebelik şansının yükseltilmesi

7- Boğalarda libidoyu ve testesteron yapımını artırmak

(19)

19

• Plasental gonadotropinlere örnek olarak;

• PMSG (Pregnant Mare Serum Gonadotropin) veya yeni adıyla eCG (equine chorionic gonadotropin) ve

• hCG (human chorionic gonadotropin)

• İnsanlarda koriyonik gonadotropinler plasentanın korionunda üretilir (human chrionic gonadotropin),

• eCG ‘nin özellikle ineklerde tekrarlayan uygulamaları anafilaktik reaksiyonlara neden olur.

(20)

• Çoğu türde hCG, LH etkisi gösterir ve FSH etkisi ya yoktur ya da yok denecek kadar azdır.

• Köpeklerde hCG östrogen sekresyonunu indükler.

• Hipofiz kaynaklı LH’ya göre hCG’nin en büyük avantajı

(21)

21

Prolaktin

• 198 amino asitli bir proteindir

• Ortalama 24.000 Dalton moleküler ağırlığa sahiptir.

• Prolaktin hipofiz ön lobundan salınan büyük polipeptid yapılı bir hormondur.

• Çoğu türde laktasyonun başlangıcı ve devamlılığında görev alır.

• Koyunlarda luteotropik etkilidir.

• Prolaktin merkezi sinir sistemi üzerinde etkiyerek annelik davranışlarının meydana gelmesine neden olur.

(22)

• Ön hipofizden gün boyunca devamlı salınır,

• Günün ikinci yarısı salınım azalır.

• Gebelik ilerledikçe salınım artar ve gebelik sonunda en yüksek orana ulaşır.

• Emme uyarısı salınım için en büyük uyarımdır.

• Uyku, egzersiz, zorlanma ve östrus prolaktin salınımını artırır.

• Hipotalamusun denetimi altında salınır.

• Denetim, prolaktin salınımını kısıtlayıcı hormon (PIH) ve prolaktin salgılatıcı hormon (PRH) ile olur.

(23)

23

Etkisi

• Süt salınımını uyarır.

• Alveol artışı, kanal ve özellikle alveol epitel hücrelerinde çoğalma ve başkalaşıma yardımcı olur.

• Bu etkinin şekillenebilmesi için progesteron, östrojen, insülin, glikokortikoitler, parathormon ve tiroksin bulunmalıdır.

• Süt proteini üretimini artırır.

• Annelik içgüdüsünü şekillendirir.

(24)

Posterior Hipofiz (Nörohipofiz) Hormonları

• Posterior hipofiz hormonları hipotalamik nükleusun sinir hücre gövdesinde oluşturulan ve axonlar vasıtası ile nörohipofizde kullanım için saklanan peptid yapıdaki hormonlardır.

• Posterior hipofiz hormonları antidiuretic hormon (ADH- Vasopressin) ve oxytocin adı verilen nörosekresyonlardır.

(25)

25

• Oksitosin etkisini;

• uteusta,

• meme bezinin alveaol ve laktifer kanallarında,

• idrar kesesi ve

• barsakta bulunan beyaz kas hücreleri üzerinde gösterir.

• Vazopressin arteriyollerdeki beyaz kas hücrelerinin kontraksiyonuna neden olarak postpartum uterus kanamalarını ve artan kan akımını kontrol eder.

• Hayvanlarda oksitosin ve vazopressine karşı bir anafilaksi çok ender görülmekle birlikte kısraklarda kullanımında özenli davranılmalıdır.

(26)

• Salınımındaki uyarımlar ikiye ayrılır:

• Meme uçlarının uyarılması

• Vagina, cervix ve uterusun uyarılması

• Katekolaminler, progesteron ve morfin oxytocin salınımını baskılar

(27)

27

• Ruminant

1- Süt ejeksiyonu

• amaç meme alveollerinin etrafındaki düz kaslarda kontraksiyondur.

• Tavsiye edilen doz 5-10 IU

2- Doğumun uyarılması

• Uterus düz kaslarında kontraksiyon

(28)

3- Uterusun boşaltılması

• Ret.sec. ve post partum akut septik metritislerde uterusun boşaltılması

4- Uterus involüsyonunu uyarmak

• operasyon sezaryen ve prolapsus uteri olgularında

• uterusun değişik noktalarına subserozal enjeksiyon

(29)

29

köpek

• Doğumun uyarılması

• uterus düz kaslarında kontraksiyon

• tavsiye edilen doz 5-25 IU kedi

• Doğumun uyarılması

• uterus düz kaslarında kontraksiyon

• tavsiye edilen doz 5-25 IU