ÜREME SİSTEMİNİN ANATOMİSİ
KADIN ÜREME SİSTEMİ
Doç. Dr. Funda Özdemir
• Kadın üreme organları iç ve dış üreme
organlarından oluşur. İç ve dış üreme organları yumurtalıklardan salgılanan östrojen ve
progesteronun etkisi ile gelişir ve olgunlaşırlar.
• Dış Üreme Organları
• Kadın dış üreme organları perinede yerleşmiştir.
• Dış üreme organları;
• Mons pubis
• Labium majör
• Labium minör
• Klitoris
• Vestibul’dan oluşur.
• Mons pubis: Gevşek bağ dokusu ve deri altı yağ dokusundan yapılmıştır. Puberteden
itibaren üzeri kıllarla örtülüdür.
• Labium majör: Mons pubisten aşağı doğru uzanan yağ ve bağ dokusu kıvrımıdır.
Puberteden itibaren üzeri kıllarla örtülüdür.
Labia majörler; labia minörleri, uretral ve
vajinal açıklığı korurlar.
• Labium minör: Labia majörlerin altında yer alır. Damar ve sinir yönünden zengindir.
• Klitoris: Labia minörlerin üstte birleştiği kısımda yer alır. Kısa, silindirik, erektil bir
organdır. Damar ve sinir yönünden zengindir.
• Vestibul: Labia minörler açıldığında ortaya çıkan üçgen sahadır. Vestibulda vajinal ve uretral açıklıklar bulunur. Ayrıca vestibulda bartolin bezleri ve himen de bulunur.
• Vestibulun yüzeyi ince ve mukozal bir yapıdır.
Bu nedenle ısıdan, kimyasal maddelerden,
akıntıdan, sıkı giyeceklerden kolayca irrite olur.
• Himen: Vajinal açıklığı kısmen örten elastik bir mukoz membrandır. Üzerinde menstrual kanın dışarı akmasını sağlayacak delikler bulunur.
Nadiren himen tamamen kapalı olabilir. Bu duruma imperfore himen denir.
• Bartolin Bezleri: Vulvadaki en büyük glandlardır.
Vajinanın her iki tarafında yer alır ve kanalları ile vestibula açılır. Seksüel uyarılarda bir mayi
salgılayarak vajinanın kayganlığını sağlarlar. Bazen enfeksiyonların buraya yerleşmesi ile bezlerde
abseleşme görülebilir.
Overler: uterusun her iki tarafında, tuba
uterinaların fimbrial uçlarına yakın olarak
bulunurlar. İri badm görünümündedirler. 4 cm uzunlukta, 2 cm genişlikte, 1 cm
kalınlığındadır.
• Overlerin iki görevi vardır:
• Ovulasyon yapmak: yumurta hücresinin olgunlaşıp overlerden atılmasını sağlamak
• Hormon salgılamak: östrojen ve progesteron
salgılarlar.
Tuba uterinalar: Bir çifttir. Uterusun üst yan
köşelerine açılırlar. Yaklaşık 10 cm uzunluğunda, 0.6 cm çapında, uzun, ince, tüp şeklinde oluşumlardır.
Üç kısımda incelenirler:
• İnfindibulum: Overlere en yakın kısımdır.
uçlarındaki saçak şeklindeki oluşumlara fimbria denir.
• Ampulla: tüplerin orta ve en geniş kısmıdır.
Fertilizasyon (döllenme) burada gerçekleşir.
• İsthmus: tüplerin uterusa en yakın ve en dar parçasıdır.
Tubalar ovulasyonla overlerden atılan ovanın
uterusa taşınması için bir yoldur. Hareketsiz bir hücre olan ova, tüplerin peristaltik hareketleri ve tüp mukozasındaki siliaların yönsel
hareketleri ile tüp boyunca taşınır.
Uterus: mons pubis ile mesanenin asrkasında, rektumun önündedir. Normalde öne yatık (anteversiyon) pozisyondadır.
Uterus armut biçiminde, kaslı ve kalın duvarlı bir
organdır. Ortalama 7.5 cm uzunluğunda, 3.5
cm genişliğinde, 2.5 cm kalınlığındadır. Ağırlığı
60 gr’dır. Gebelikte büyür ve genişler, ağırlığı
1000 gr’a ulaşır, fakat doğumdan sonra normal
büyüklüğüne döner.
Dört kısımda incelenir:
1. Fundus: uterusun en üst kısmıdır. Tuba uterinalar buraya açılır.
2. Korpus: fundus ile istmus arasındaki orta bölgededir.
3. İstmus: uterusun aşağı doru daraldığı kısımdır.
4. Serviks: istmus ile beraber uterusun alt
segmenti olarak bilinir. Serviksin uzunluğu 2.5- 3 cm’dir. Ortasında uterus kavitesi ile vajinayı birleştiren servikal akanla bulunur. Kanalın
uterusa açılan kısmına internal os, vajinaya açılan kısmına eksternel os denir. Doğum
yapmamış kadınlarda eksternel os yuvarlaktır.
Doğumdan sonra bu yuvarlaklık transver bir
çizgiye ulaşır.
Servikal kanalda bulunan noboth glandları
kokusuzi irrtan olmayan, over hormonlarına
cevap veren alkalaen bir müküs salgılarlar. Bu
müküs spermlerin asidik bir ortama sahip olan
vajende yaşamalarını sağlarlar.
Uterus duvarı, üç tabakadan yapılmıştır. Dıştan içe doğru,
• Parametrium, uterusun periton ile sarılı dış tabakasıdır.
• Myometrium, düz kas liflerinden yapılmıştır.
Myometrium fundusta daha kalındır. İstmus ve servikse doğru gittikçe incelir.
• Endometrium, en içteki tabakadır. Uterus kavitesini çevreler. Salgı yapan epitelyum hücrelerden, özel bağ dokusundan ve glandlardan (salgı bezi) yapılmıştır.
Endometrium bu yapısı sayesinde over hormonlarının etkisi ile kalınlaşarak değişime uğrar.
Uterusun fonksiyonları:
• Fertilize ovumun yerleşmesi için uygun bir ortam hazırlamak
• Embriyo olgunlaşınvaya kadar beslenmesini ve korunmasını sağlamak
• Doğum eyleminde fetüsün ve plasentanın atılmasını sağlamak
• Doğumdan sonra plasental kısımdaki lkas
kontraksiyonları ile kanamayoı kontrol etmektir.
Vajina: Serviksten vajinal açıklığa kadar uzanan bir kanaldır. Yaklaşık 7-10 cm uzunluğunda bir kanaldır. İnce duvarlıdır ve genişleyebilir.
Serviks vajinal kanal içine doğru 1 cm’lik bir çıkıntı yapar ve çevresinde boşluk oluşturur.
Bu boşluklar ön, arka ve yan forniksler olarak
değerlendirilir.
Vajen mukozası katlardan oluşmuştur ve bunlara rugae denir. Bu katlar vajenin doğum
esnasında genişlemesini sağlar. Vajenin pH’sı asittir. Bu durum vajinayı enfeksiyonlardan korur.
Vajina, doğum kanalı olmasının yanı sıra,
menstrual kanın aktığı ve koitusun (cinsel
birleşme) gerçekleştiği kanaldır.
• Perine: Mons pubisten anüse kadar uzanan
kısımdır. Bütün dış genital organları ve bunlara ait adale, fasia, damar ve sinirleri içine alır.
Pelvis organlarına destek görevi yapar.
Kadın Üreme Sistemini Destekleyen Yapılar
• Bu yapılar;
• * Pelvis tabanı,
• * Kemik pelvis ve
• * Ligamentlerdir.
Pelvis Tabanı: pelvis tabanı çeşitli kaslar ile bağ dokusundan oluşmuştur. İçten dışa doğru
pelvis diyafragması, urogenital diyafragma ve
pelvik fasiadan oluşur.
Perine adalelerinin görevleri:
• Pelvik ve abdominal organları desteklemek ve pozisyonlarını muhafaza etmelerini sağlamak,
• Defekasyonun anal kanaldan aşağı doğru itilmesini sağlamak,
• Vajinal ve anal sfinkterlerin itilmesini sağlamak,
• Doğum eylemi sırasında pelvis çıkımından geçmesi için fetüs başının rotasyonunu
sağlamaktır.
Kemik Pelvis: pelvis 4 kemikten oluşmuştur.
Bunlar;
• 2 koksa kemiği
• 1 sakrum ve
• 1 koksiks kemiğidir.
Pelvisin arkası 4.-5. lumbar vertebradan başlar, koksikste son bulur. Pelvis kemikleri birbirleri ile 4 eklem aracılığı ile birleşir. Bunlar;
• Simfisiz pubis eklemi,
• Sakro-koksigal eklem,
• İki tane sakroiliak eklemdir.
Koksa Kemikleri: Kalça kemikleri olan koksalar simetrik olarak iki tarafta yer alırlar. Üst
tarafları geniş, alt kısımları ise incedir. Her kalça kemiği 3 parçadan oluşmuştur. Bunlar;
• İlium
• İskium
• Pubis’dir.
• İlium: Koksanın üst kısmını oluşturur. Yelpaze görünümündedir.
• İskium: ileumun altındaki kalın kemiktir. Koksanın yan taraflarını oluşturur. Arkada altta sert bir çıkıntıyla sonlanır. Üzerine
oturduğumuz bu çıkıntılara iskial tuberosit denir.
• İskiumun arka sınırlarından pelvis kavitesine doğru uzanan ufak çıkıntılara iskial spinalar denir. İskial spinalar, doğum açısından çok önemlidir, çünkü bu çıkıntılar arası mesafe orta pelvisteki en dar kuturdur.
• Pubis: Kalça kemiğinin ön kısmını oluşturur. İki taraftan gelen pubis kemikleri önde kalın eklemlerle birleşerek, simfisis pubisi meydana getirirler.
İlium ile iskiumun birleştiği hayali çizgiye Linea Terminalis denir. Bu çizgi pelvisi iki kısma böler.
Üstte yer alan kısma büyük veya yalancı pelvis, alttaki kısma ise küçük ya da hakiki pelvis denir.
Sakrum ve Koksiks: Sakrum, pelvis kavitesinin
arka duvarını oluşturur. Üst-ön kısmı sakral
vertebra hizasındadır. Buraya promontoryum
denir.
Pelvik Ligamentler:
• Pelvik kemikleri tutan ligamentler:
• İnterpubik ligament
• Sakrotuberos ligamentler
• Sakrospinal ligamentler
• Sakroiliak ligament
• İnguinal ligamentler
Pelvik organları destekleyen ligamentler:
• Broad ligament
• Kardinal ligament
• Round ligament
• Uterosakral ligament
• Ön ligament
• Arka ligament
KAN DOLAŞIMI
• Uterusu besleyen 3 çift arter vardır:
– Uterin arterler – Ovarian arterler – Funikular arterler
ERKEK ÜREME SİSTEMİ
Dış Üreme Organları
Erkek dış üreme organları;
• Penis
• Skrotum’dan oluşur.
• Penis: İçinde silindirik tabakalar vardır. Bu tabakalar içinden uretra, sinirler ve kan
damarları ve geçer. Seksüel heyecan sırasında bu kan damarlarında meydana gelen
dolgunluk penisin sertleşmesine (ereksiyon)
neden olur.
• Skrotum: Testisleri ve spermatik kordları
içinde taşır. Testisler spermatik kordlara asılıdır.
• İç Üreme Organları
• Erkek iç üreme organları;
• 1. Testislerden
• 2. Spermatozoonun depolanmasını ve
taşınmasını sağlayan kanal sisteminden oluşur.
• Testisler: Bir çifttir ve skrotumun içinde yer alırlar. Uzunlukları 4 cm’dir. Her biri spermatik kordon ile skrotumun içinde asılı olarak
bulunurlar.
• Testisin iki görevi vardır.
• * Ekzokrin görevi
• * Endokrin görevi
• Ekzokrin görevi: Spermatogenezistir. İlkel erkek germ hücresinden, olgun spermiumun meydana gelme sürecine spermatogenezis denir.
Testis septalar tarafından 250-300 kadar lobcuğa ayrılmıştır. Her lobcukta 1-4 kadar tubuli konkorti seminiferleri yer alır. Spermatogenezis tubuli
konkorti seminiferlerinde gerçekleşir. Tubuli konkorti dunarında oluşan spermiumnlar yine buradaki destek ve besleme görevi yapan sertoli hücrelerinden koparak ileri yollara sevk edilirler.
• * Endokrin görevi: tubuli konkorti
seminiferleri arasındaki bağ dokusunda bulunan interstisyel hücreler testesteron hormonu salgılarlar. Bu hormon hipofiz ön lobundan salgılanan İnterstisiyel Cell
Stimülating hormonunun (ICSH) etkisi
altındadır. Testesteron erkekte sekonder seks
karakterini düzenleyen bir hormondur.
Erkek Boşaltım Yolları
• Epididimis: testislerin üzerinde bulunurlar.
Testislerin dış ifraz kanallarını ilk kısmını
oluştururlar. Spermiumlar epididimis içinde fizyolojik olgunluğa ulaşırlar.
• Vesika Seminalis: Spermler vas deferensler
aracılığı ile vesika seminalise taşınırlar.
Seminal vezikül membranöz yapıda kese
şeklinde olup, mesane ile rektum arasında bulunur. İki görevi vardır:
• Dışarıya atılmadan önce spermatozoaları içinde muhafaza etmek,
• Seminal mayinin miktarını arttıran ve
spermlerin motilitesini sağlayan bir mayi
salgılamaktır.
Prostat Bezi: Uretranın iç ağzının hemen altında yer alır. Yaklaşık ceviz büyüklüğündedir. Kas
dokusundan yapılmıştır. Üreme
mekanizmasına iki şekilde yardımcı olur.
• Alkalen bir mayi ifraz ederek spermiumların asit olan vajinada yaşamalarını sağlamak,
• Adale kontraksiyonları ile, ejakülasyon
(spermlerin dışarı atılması) esnasında seminal
mayinin kuvvetle dışarı atılmasını sağlamaktır.
• Cowper Bezleri: iki tanedir. Fındığa benzerler.
Prostat bezinin iki yanında yer alırlar. Süte benzer koyu kıvamda bir mayi salgılarlar ve seminal
mayinin önemli bir kısmını yaparlar.
• Seminal Mayi: Griye çalan beyaz renkte ve yapışkan karakterdedir. İçinde spermlerin
yaşamasını sağlayan protein, lipid, fruktoz gibi besin maddeleri bulunur. 1 cm3 seminal mai, 60- 120 milyon spermium ihtiva eder. Her
ejakülasyonda yaklaşık 2-4 cm3 seminal mayi ile beraber 200-400 milyon spermium dışarı atılır.
• Normospermi: 1 cc seminal mayide 60-120 milyon sperm bulunmasıdır.
• Oligospermi: 1 cc seminal mayide 30-60 milyon sperm bulunmasıdır.
• Hypospermi: 1 cc seminal mayide 1-30 milyon sperm bulunmasıdır.
• Azospermi: 1 cc seminal mayide hiç sperm bulunmamasıdır.
• Necrospermi: Seminal mayide sperm mevcut fakat hareketsiz veya cansızdır.
