T.C.
Ticaret Bakanlığı
Dış Temsilcilikler ve Uluslararası Etkinlikler Genel Müdürlüğü
MOLDOVA
ÜLKE PROFİLİ
İçindekiler
1. GENEL BİLGİLER ... 2
2. GENEL EKONOMİK DURUM ... 4
3. DIŞ TİCARET ... 5
4. DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR ... 10
5. TÜRKİYE ile TİCARET ... 12
EKLER: ... 15
1. GENEL BİLGİLER
Başlıca Sosyal Göstergeler
Resmi Adı Moldova Cumhuriyeti
Nüfus 3,6 milyon
Dili Moldovaca (Resmi Dil), Rusça, Gagavuzca
Yönetim Biçimi Parlamenter Cumhuriyet
Para Birimi Moldova Leyi (MDL) (1 ABD Doları: 17,7 MDL)
Başkent Chisinau (Kişinev)
Din ve İnançlar Ortodoks (% 98), Yahudi (% 1,5), Diğer ( % 0.5)
Yüzölçümü 33.843 km²
Üyesi Olduğu Başlıca Uluslararası Kuruluşlar
ACCT, BIS (Uluslararası İmar Bankası), BSEC (Karadeniz Ekonomik İşbirliği), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), CEI (Orta Avrupa Girişimi), CIS (Bağımsız Devletlerin Topluluğu), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederasyonu), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), Intelsat, Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), PFP (Barış için Ortaklık), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim- Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UPU (Dünya Posta Birliği), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
Coğrafi Konum
Moldova 47’ kuzey enlemleri ile 29’ doğu boylamları arasında yer almaktadır. 33,851 km2’lik alanıyla dünyada 140. sırada bulunan Moldova Cumhuriyeti, Romanya ile 450 km, Ukrayna ile ise 940 km’lik bir kara sınırına sahiptir. Doğu Avrupa’da yer alan ve denize kıyısı bulunmayan Moldova’nın batısında Romanya, kuzey, güney ve doğusunda Ukrayna bulunmaktadır. BDT ülkeleriyle AB’ye son dönemde katılan eski doğu bloku ülkeleri arasında kalan ülkenin siyasi ve ekonomik yapısı coğrafi konumundan doğrudan etkilenmektedir.
Batı sınırı Prut Nehri kıyısınca oluşan Moldova nüfusunun büyük bölümü Dinyester ve Prut Nehirleri arasındaki bölgede yaşamaktadır. Doğu sınırını oluşturan Prut Nehri Karadenize’e dökülmeden önce Tuna Nehri’nin bir kolunu oluşturmaktadır.
Ülkenin büyük bölümü ovalıktır ve hiçbir bölgede yükselti 430 m’yi geçmemektedir. İklim olarak bölgeye göre daha ılıman bir iklim özelliği gösterir.
Siyasi ve İdari Yapı
1991 yılında Sovyetler Birliği’nin çöküşü sonrasında Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’yle aynı sınırlar dahilinde bağımsızlığını ilan etmiştir.
Dinyester nehrinin doğu kıyısındaki hatta uluslararası tanınırlık sağlayan Transdinyester Özerk bölgesi 1990 yılında defacto bağımsızlık ilan etmiş ve özerk yönetim altında devletle bağlarını korumaktadır. Uluslararası hukuk çerçevesinde Moldova Cumhuriyeti toprakları olarak kabul edilmesine rağmen, bugün itibariyle Dinyester Nehri’nin doğusunda kalan ve Transdinyester Bölgesi olarak adlandırılan 4,163 km2’lik coğrafya, Moldova Hükümetinin otoritesi altında bulunmamaktadır. Transdinyester Bölgesi, Moldova Cumhuriyeti ile arasında yaşanan sorunlar neticesinde yaşanan iç savaşın ardından bağımsızlığını ilan etmiş, fiili olarak kendisine ait Merkez Bankası, para birimi ve sınırları olan bir bölgedir.
Nüfus ve İstihdam
Moldova’nın toplam nüfusu 3,56 milyondur. Nüfusun % 78.2'si Moldovalı, % 8.4'si Ukraynalı, %5,8'i Rus, % 4,4’ü Gagavuz, % 1,9’u ise Bulgar ve % 1,3’ünün diğer milletlerden oluştuğu görülmektedir.
En büyük şehirleri başkent Chisinau (Kişinev) (664,700), Tiraspol (148,900), Beltsy (144,000)’dır.
Ülkenin şehirleşme oranı % 47’dir.
Moldova nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde;
0-14 yaş: % 15.5 (erkek 344,101/ kadın 325,995) 15-64 yaş: % 74 (erkek 1,550,386/ kadın 1,643,108)
65 yaş ve üstü: % 10.4 (erkek 164,512/ kadın 286,275) olduğu görülmektedir.
Moldova’da okuma yazma oranı %99,1 olup, kadınlarda bu oran % 99,7, erkeklerde ise % 98,6 olarak gerçekleşmektedir. Ülkenin istihdam rakamlarına bakıldığında işsizlik oranının % 3 olduğu görülmektedir. Bu oranda önümüzdeki yıllarda ciddi bir değişim beklenmemektedir.
Doğal Kaynaklar ve Çevre
Moldova’nın bölge ülkeleriyle kıyaslandığında oldukça küçük ve sınırlı bir madencilik sektörü vardır. Sektör genel anlamda endüstriyel mineral ürünler ile çimento, kil, alçı taşı, sanayi kumu, kireç taşı, çakıl gibi ürünler etrafında oluşmaktadır.
Ülkede doğal kaynaklar bakımından yaşanan eksiklik bölge ülkeleriyle arasında önemli bir fark oluşturmakta ve kömür, doğal gaz, petrol gibi kaynaklar bakımından büyük oranda Rusya Federasyonu’ndan yapılan ithalata bağımlı bir konumda bulunmaktadır.
Ülkenin maden kaynakları bakımından en önemli üretimi, yapı ve inşaat malzemeleri üretmeye yönelik çimento, kimyasallar, cam üretimi ile gıda işleme sektöründe kullanılacak endüstriyel minerallerdir. Ülkede küçük miktarlarda demir cevheri, doğal gaz ve petrol kaynakları bulunmuş
2. GENEL EKONOMİK DURUM
Temel Ekonomik Göstergeler
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
GSYİH (Cari Fiyatlar -SAGP-milyar $) 21,45 21,6 22,79 24,31 25,9 27,29 26,64 28,28 GSYİH Büyüme (Sabit Fiyatlar -%) 5 -0,34 4,41 4,69 4 3,58 -3 4,1 Kişi Başına Düşen GSYİH'daki Değişim Oranı
(Cari Fiyatlar-SAGP- %)
5,07 0,52 5,16 6,36 5,89 5,46 -3 5,99
Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort, %) 5,06 9,63 6,38 6,58 3,06 4,85 2,78 2,26 İşsizliğin Toplam İşgücüne Oranı (%) 3,9 5,02 4,23 4,13 3,02 3,02 3,02 5 Devletin Genel Net Borçlanmasının GSYİH'ya
Oranı (%)
-1,59 -1,94 -1,76 -0,81 -1,06 -1,52 -5,5 -3,3
Cari Ödemeler Dengesinin GSYİH'ya Oranı (%) -5,98 -5,99 -3,5 -5,74 -10,71 -8,85 -8,28 -10,08
*Satın Alma Gücü Paritesi, Kaynak: IMF
Ülke ekonomisi genel anlamda tarıma dayanmaktadır. Özellikle meyve sebze üretimi, şarap ve alkollü içkiler ile tütün üretimi ülke ekonomisinde önemli bir yer teşkil etmektedir.
Sanayi sektöründe çalışan nüfus genel olarak tekstil ve tüketici ürünleri üretimine dayanan sektörlerde çalışmakta ve düşük işgücü maliyetleri önemli bir karşılaştırmalı üstünlük yaratmaktadır. Ülkede giderek gelişmekte olan kimya endüstrisi de önemli bir potansiyel taşımaktadır. Ülkede ekonomik gelişmenin önündeki en önemli unsurlar ise zayıf altyapı, enerji kaynakları ve ulaşım olanaklarının henüz yeterince gelişmemiş olmasıdır.
Ekonomisindeki en ciddi eksiklik enerji kaynaklarının neredeyse tamamının ithal etmek zorunda olmasıdır. Özellikle Rusya’ya olan enerji bağımlılığı dış ticaret açığını ciddi oranda arttırmaktadır.
İMF verilerine göre GSYİH 2019 yılında sabit fiyatlara ve satın alma gücü paritesine göre 27 milyar Dolar olarak gerçekleşmiş; büyüme oranı ise % 3,58 olmuştur. Ülke ekonomisinin 2020 yılında % 3 oranında küçüleceği 2021 yılında ise % 4,1 oranında artacağı tahmin edilmektedir.
Buna bağlı olarak 2019 yılı itibarı ile 7.680 ABD Doları (satın alma gücü endeksi) olduğu ifade edilen kişi başına düşen milli gelirin, 2020 yılında % 3 oranında azalacağı beklenmektedir.
Ülkenin GSYİH’nın sabit fiyatlara ve satın alma gücü paritesine göre 2020 yılında % 3 oranında azalarak 26 milyar dolar 2021 yılında ise% 4,1 oranında artarak 28 milyar dolar olması beklenmektedir. Moldova, 2020 yılı itibariyle 194 ülke arasında dünyanın 138. büyük ekonomisidir.
2019 yılında % 4,8 olan tüketici fiyatlarına göre yıllık ortalama enflasyon oranının, 2020 yılında % 2,8, 2021 yılında ise % 2,2 olacağı tahmin edilmekte, cari ödemeler dengesinin GSYİH'ya oranının ise 2020 yılında % 8,3 oranında, 2021 yılında ise % 10,1 oranında açık vermesi beklenmektedir.
3. DIŞ TİCARET
Genel Durum Ülkenin Dış Ticareti
Kaynak:Trademap
2019 yılı rakamları değerlendirildiğinde Moldova’nın toplam dış ticaret hacminin 8,3 milyar dolara ulaştığı görülmektedir. Buna göre ülkenin ihracatı 2019 yılında 3,1 milyar dolar, ithalatı ise 5,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
568
1091
1541 1967
2425 2707
3108
892
2292
3855 3987
4831
5764
5224
1461
3384
5397
5954
7257
8471 8331
-324
-1201
-2314 -2020
-2406
-3057
-2116
-4000 -2000 0 2000 4000 6000 8000 10000
2001 2005 2010 2015 2017 2018 2019
milyon dolar
Moldova'nın Dış Ticaret Göstergeleri (milyon dolar)
İhracat İthalat Hacim Denge
2019 yılında 3 milyar dolarlık (%14 artan) ihracatla dünyada 122. sırada olan Moldova’nın ihracat yaptığı başlıca ülkeler Romanya (% 26,8), Rusya (% 12,3) ve İtalya (% 9,5) pay ile ilk 3 sıradadır. Ülkenin ihracatında Türkiye % 7,9 pay ile 5. sırada yer almaktadır.
Ülkenin 2019 yılında ihraç ettiği başlıca ürünler izole edilmiş teller ve kablolar (% 16,5), ayçiçeği tohumu (% 8,9) ve buğday-mahlut (% 4,2).
2019 yılında 51 milyar dolarlık (% 4 artan) ithalatla dünyada 128. sırada yer alan ülkenin ithalat yaptığı başlıca ülkeler Romanya % 26,5 ile 1. sırada, Rusya %24,1 ile 2.sırada, Almanya ise % 9 ile 3.cü sıradadır Türkiye %6,2 ile 4. Sırada yer almaktadır.
2019 yılında ithal ettiği başlıca ürünler ise mineral yakıtlar ve yağlar (% 11), otomobiller (% 4) ve ilaçlar (% 3)’dür.
Başlıca Ürünler İtibarı ile Dış Ticaret İhracat
Kaynak:Trademap
Detaylı tablo için tıklayınız 568
334 309 291 252
167 153 141
98 80 695
0 500 1000
milyon dolar
Ürün Grupları
Moldova'nın İhracatında Başlıca Ürün Grupları 2019
(milyon dolar)
Elektrikli makina ve cihazlarYağlı tohum ve meyvalar, saman ve kaba yem Meyveler ve sert kabuklu meyveler
Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı
Hububat
Mobilyalar, aydınlatma cihazları, prefabrik yapılar Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke
Demir ve çelik
Örme giyim eşyası ve aksesuarı Ayakkabılar
Diğerleri
İthalat
Kaynak:Trademap Detaylı tablo için tıklayınız
625
454 439 386
217 181
104 103 91 88 1830
0 500 1000 1500 2000
milyon dolar
Ürün Grupları
Moldova'nın İthalatında Başlıca Ürün Grupları-2019
(milyon dolar)
Mineral yakıtlar, yağlarElektrikli makina ve cihazlar Makinalar, mekanik cihazlar ve aletler
Motorlu kara taşıtları Plastikler ve mamulleri Eczacılık ürünleri Demir veya çelikten eşya Demir ve çelik
Muhtelif kimyasal maddeler Gübreler
Diğerleri
Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticaret
İhracat
Kaynak:Trademap
Detaylı tablo için tıklayınız
Romanya 832 milyon $
%27
Rusya 383 milyon $
%12
İtalya 295 milyon $ Almanya 291 milyon $ %9
%9 Türkiye 246 milyon $
%8 Polonya 147 milyon $
%5 Bulgaristan 71
milyon $
%2 ABD 68 milyon $
%2 Çekya 67 milyon $
%2
Fransa 64 milyon $
%2
Diğerleri 643 milyon $
%21
Moldova'nın Ülkelere Göre İhracatı 2019
(milyon dolar, % pay)
İthalat
Kaynak:Trademap
Detaylı tablo için tıklayınız
Romanya 1386 milyon $
%27
Rusya 1257 milyon $
%24
Almanya 471 milyon
$
%9
Türkiye 322 milyon $
%6
İtalya 305 milyon $
%6 Polonya 240 milyon $
%5 Hollanda 124 milyon $
%2 Çin 120 milyon $
%2 Çekya 110 milyon $
%2
Macaristan 108 milyon $
%2
Diğerleri 780 milyon $
%15
Moldova'nın Ülkelere Göre İthalatı 2019
(milyon dolar, % pay)
DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR
Doğrudan Yabancı Yatırımların GörünümüMoldova Cumhuriyeti ülke ekonomisinin ve nüfusunun küçüklüğü, doğal kaynaklar yönünden tamamen dışarıya bağımlı olması, sanayi üretiminin, hizmet sektörlerinin oldukça sınırlı olması nedeniyle ekonomik açıdan sürekli kaynak yetersizliği sorunu yaşayan bir ülke konumundadır.
Bölgede ekonomik bakımdan en zayıf ülkeler arasında yer alan Moldova ekonomik büyüme kalemleri arasında genel anlamda yabancı yatırımlar, dış ticaret ve başka ülkelerde bulunan işçilerden transfer edilen gelirlere dayalı bir strateji izlemektedir.
Ülke özellikle yabancı yatırımları ülkesine çekebilmek amacıyla son yıllarda hukuki yapısında önemli düzenlemelere gitmiş ve yabancı yatırımcılar için avantajlı bir yatırım iklimi oluşturmak için reformlar yaparak yabancı firmaların da yerel firmalarla aynı hukuki avantajlardan yararlanmasını sağlayacak önlemler almaya başlamıştır.
81-XV Sayılı 18 Mart 2004 Tarihli Girişimcilik Faaliyetleri Kapsamında Yatırım Kanunu ile Moldova’da yerli ve yabancı yatırımcılar arasındaki farklar ortadan kaldırılmıştır. Söz konusu Kanun, Moldova Cumhuriyetine yabancı sermaye girişinin hızlandırılması, yatırım faaliyetleri açısından istikrarlı ve yasal, sosyal ve ekonomik bir altyapının oluşturularak yatırımların teşvik edilmesi ve korunması ve ayrıca yerli ve yabancı yatırımcılara eşit hakların sağlanması ve yatırımcılık faaliyetlerinin önündeki engellerin ortadan kaldırılması amacıyla kabul edilmiştir.
Moldova 2018 yılında topladığı 228 milyon dolarlık doğrudan yabancı yatırım miktarı ile doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler arasında 137. sırada yer almaktadır. Ülke 2016-2018 döneminde ise toplam 1 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım çekebilmiştir. Moldova 2018 yılı itibariyle 4 milyar dolarlık toplam yabancı sermaye stoğu ile de dünyada 144. sırada yer almaktadır.
Serbest Bölgeler
Moldova hükümetinin en önemli ekonomik politikalarından birisi de serbest ekonomik bölgeleri oluşturulup geliştirilmesidir. Mevcut durumda ülkede toplam 7 serbest ekonomik bölgesi, 1 Uluslararası serbest ticaret limanı (Giurgiulesti Limanı) ve bir serbest ticaret havaalanı (Marculesti) bulunmaktadır. Moldova yasalarına göre iş geliştirme, yabancı yatırımları ülkeye çekebilme potansiyelini arttırma, ihracata dayalı üretimi geliştirme gibi amaçlarla serbest bölgelerde yatırımcılara birtakım avantajlı uygulamalar sunulmaktadır.
Serbest Ekonomik alanlar 2001 yılında yürürlüğe giren Serbest Ekonomik alanlar hakkında Kanun ile etkinlik kazanmaya başlamış ve bölgelerde yabancı yatırımcılara yerel yatırımcıların ülkede sahip olduklarından az olmamak üzere birtakım haklar sunulmuştur. Buna göre bu
yıl boyunca ihracat sonucu elde edilen vergilerden, 5 milyon doların üzerindeki yatırımlar ise 5 yıl boyunca ihracat sonucu elde edilen vergilerden muaf tutulmaktadır. Yine bu yatırımcılar katma değer vergisi, tüketim vergisi gibi yükümlülüklerden de muaf olacaklardır.
Hükümetin yatırımları teşvik etmeye yönelik bir diğer projesi de 2008 yılında oluşturulmaya başlanan sanayi parkları projesidir. Floresti, Ungheni, Cainari, Drochia gibi bölgelerde etkin hale getirilen bu projeyle bölgede yatırım yapan işletmeler vergi yükümlülüklerinde avantaj sağlamakta ve üretimle ilgili birtakım kolaylıkların yanı sıra kira ve diğer işletim giderlerinde de diğer bölgelere oranla daha düşük bir maliyetle karşılaşmaktadır.
4. TÜRKİYE ile TİCARET
Genel Durum
Türkiye ile Moldova’ nın Ekonomik ve Ticari ilişkileri gerek ülkedeki Türk yatırımları, gerekse iki ülke arasındaki gün geçtikçe artan ticaret hacmi ile büyümeye devam etmektedir.
2019 yılında Moldova’ ya ihracatımız bir önceki yıla göre % 21 artış göstermiş ve 322 milyon dolar olmuştur. 2019 yılında ülkenin toplam ihracatımızdaki payı % 0,18 olup 78. sıradadır.
2019 yılında ülkeden ithalatımız ise bir önceki yıla göre % 53 artarak 246 milyon dolar olmuştur. 2019 yılında ülkenin toplam ithalatımızdaki payı % 0,12 olup 63. sıradadır.
2019 yılında Moldova ile ticarette Türkiye’nin 76 milyon dolar dış ticaret fazlası verdiği gözlenmektedir
Türkiye-Moldova Dış Ticareti
Kaynak:Trademap 28
81
148
202
285 266
322
3 31
111
217 181 160
246
30
113
259
419
465 427
568
25 50 37
-15
104 106
76
-100 0 100 200 300 400 500 600
2001 2005 2010 2015 2017 2018 2019
milyon dolar
Türkiye'nin Moldova ile Ticareti (milyon dolar)
İhracat İthalat Hacim Denge
Türkiye’nin Moldova’ya İhracatında Başlıca Ürünler
Kaynak: Trademap Detaylı tablo için tıklayınız
30 30
21 17 16 16 14 14 13 13
138
0 50 100 150
milyon dolar
Ürün Grupları
Türkiye'nin Moldova'ya İhracatında Başlıca Ürün Grupları 2019 (milyon dolar)
Demir veya çelikten eşya Makinalar, mekanik cihazlar ve aletler
Bakır ve bakırdan eşya
Örme giyim eşyası ve aksesuarı Plastikler ve mamulleri Dokuma hazır eşya, takımlar, kullanılmış giyisi ve kumaşlar Motorlu kara taşıtları Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı
Örme eşya
Sebzeler ve bazı kök ve yumrular Diğerleri
Türkiye’nin Moldova’dan İthalatında Başlıca Ürünler
Kaynak: Trademap
Detaylı tablo için tıklayınız 149
55
11 8 7 4 4 2 2 1 4
0 20 40 60 80 100 120 140 160
milyon dolar
Ürün Grupları
Türkiye'nin Moldova'dan İthalatında Başlıca Ürün Grupları
2019 (milyon dolar)
Yağlı tohum ve meyvalar, saman ve kaba yemHububat
Gıda sanayii kalıntıları, hayvan yemleri
Örme giyim eşyası ve aksesuarı Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke Alüminyum ve alüminyumdan eşya
Meyveler ve sert kabuklu meyveler Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı
Cam ve cam eşya
Ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü Diğerleri
EKLER:
EK-1: Moldova’nın İhracatında Başlıca Ürünler (bin dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2017 2018 2019 Pay (%,
2019)
Değişim (%, 2018-2019) TOPLAM İHRACAT (Diğerleriyle) 2 425 119 2 706 818 3 107 827 100 14,8
8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler;
tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar
301 269 478 849 511 966 16,5 6,9
1206 Ayçiçeği tohumu 197 817 199 093 277 166 8,9 39,2
1001 Buğday ve mahlut 105 238 93 831 131 303 4,2 39,9
9401 Oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların aksam ve
parçaları
108 990 129 005 121 071 3,9 -6,2
1005 Mısır 53 655 109 929 111 354 3,6 1,3
0808 Elma, armut ve ayva (taze) 46 386 48 093 108 744 3,5 126,1 2204 Taze üzüm şarabı
(kuvvetlendirilmiş şaraplar dahil) ve üzüm şırası
128 367 137 934 97 970 3,2 -29
7213 Demir veya alaşımsız çelikten filmaşin (sıcak haddelenmiş, kangal halinde)
0 0 93 113 3 0
0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş)
98 640 96 328 77 175 2,5 -19,9
6204 Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, elbise, etek, pantolon etek, vb.(yüzme kıyafetleri hariç)
49 682 51 996 72 017 2,3 38,5
6202 Kadın ve kız çocuk için manto, kaban, kolsuz ceket, pelerin, anoraklar (kayak ceketleri dahil), rüzgarlıklar vb. Eşya
21 007 25 723 68 707 2,2 167,1
1512 Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları ve bunların fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)
51 334 65 235 67 960 2,2 4,2
2009 Meyve ve sebze suları 51 747 29 151 58 181 1,9 99,6 0809 Kayısı, kiraz, şeftali, erik ve
çakal eriği (taze)
25 154 24 145 49 480 1,6 104,9 0806 Üzümler (taze/kurutulmuş) 38 626 25 127 48 196 1,6 91,8 Kaynak: Trademap
EK-2: Moldova’nın İthalatında Başlıca Ürünler (bin dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2017 2018 2019 Pay (%,
2019)
Değişim (%, 2018-2019) TOPLAM İTHALAT (Diğerleriyle) 4 831 415 5 764 282 5 223 565 100 -9,4
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
463 514 598 592 575 107 11 -3,9
8703 Otomobiller 145 722 170 048 209 948 4 23,5
3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)
203 866 224 087 156 697 3 -30,1
8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler;
tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar
102 082 151 319 131 594 2,5 -13
8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler, kutular vb)
41 973 61 694 67 211 1,3 8,9
3808 Haşarat öldürücü, dezenfekte edici, zararlıları yok
edici,sürgünleri önleyici, bitkilerin büyümesini düzenleyici ürünler
65 767 82 139 66 005 1,3 -19,6
8517 Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar
81 675 101 133 62 721 1,2 -38
7408 Bakır teller 66 771 84 033 57 751 1,1 0
7204 Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları veya bunların eritilmesi ile elde dilmiş külçeler
0 2 926 54 708 1 1769,7
3105 Azot, fosfor ve potasyumun ikisini veya üçünü içeren mineral veya kimyasal gübreler
38 366 46 176 52 644 1 14
8708 Karayolu taşıtları için aksam ve parçalar
42 141 49 537 51 447 1 3,9
8701 Traktörler 52 984 77 860 47 479 0,9 -39
3926 Plastikten diğer eşya 28 577 37 844 41 085 0,8 8,6 5407 Sentetik filament iplikten
dokunmuş kumaşlar
28 173 31 618 37 237 0,7 17,8
8418 Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı
31 118 34 088 34 668 0,7 1,7
EK-3: Moldova’nın Ülkelere Göre İhracatı (bin dolar)
2017 2018 2019 Pay (%,
2019)
Değişim (%, 2018-2019) TOPLAM İHRACAT
(Diğerleriyle) 2 932 201 3 341 963 3 107 827 100 - 7
1. Romanya 678 364 873 406 831 920 26,8 -4,7
2. Rusya 352 697 355 519 383 356 12,3 7,8
3. İtalya 312 087 371 517 294 954 9,5 -20,6
4. Almanya 235 119 287 728 290 734 9,4 1
5. Türkiye 180 559 160 455 246 237 7,9 53,5
6. Polonya 122 966 175 058 147 446 4,7 -15,8
7. Bulgaristan 81 871 59 381 70 796 2,3 19,2
8. ABD 42 692 58 854 67 995 2,2 15,5
9. Çekya 35 557 55 430 67 040 2,2 20,9
10. Fransa 61 358 66 108 64 491 2,1 -2,4
11. İspanya 46 103 39 422 55 646 1,8 41,2
12. Hollanda 55 739 49 324 51 535 1,7 4,5
13. Yunanistan 52 087 48 738 49 829 1,6 2,2
14. Çin 33 916 38 426 46 726 1,5 21,6
15. İngiltere 66 102 57 654 43 642 1,4 -24,3
Kaynak: Trademap
EK-4: Moldova’nın Ülkelere Göre İthalatı (bin dolar)
2017 2018 2019 Pay (%, 2019) Değişim (%,
2018-2019) TOPLAM İTHALAT
(Diğerleriyle) 5 014 225 5 986 575 5 223 565 100 -12,7
1. Romanya 1 061 700 1 363 609 1 386 333 26,5 1,7
2. Rusya 864 506 1 204 574 1 257 247 24,1 4,4
3. Almanya 407 767 475 198 471 483 9 -0,8
4. Türkiye 284 649 266 170 321 746 6,2 20,9
5. İtalya 264 086 294 492 305 086 5,8 3,6
6. Polonya 195 247 232 114 240 238 4,6 3,5
7. Hollanda 85 308 111 385 124 286 2,4 11,6
8. Çin 97 899 108 656 119 532 2,3 10
9. Çekya 66 694 80 067 109 999 2,1 37,4
10. Macaristan 103 749 107 423 107 718 2,1 0,3
11. Avusturya 93 975 113 056 102 739 2 -9,1
12. Fransa 46 789 62 414 69 668 1,3 11,6
13. Bulgaristan 80 542 68 958 68 517 1,3 -0,6
14. İspanya 31 268 40 344 46 535 0,9 15,3
15. Belçika 43 406 45 313 45 196 0,9 -0,3
Kaynak: Trademap
Ek-5: Türkiye ’nin Moldova’ya İhracatında Başlıca Ürünler (bin dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2017 2018 2019 Pay (%,
2019)
Değişim (%, 2018-2019) TOPLAM İHRACAT (Diğerleriyle) 284 649 266 170 321 746 100 20,9
7305 Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular (dikişli, perçinli) (kesitleri daire şeklinde, dış çapı > 406,4 mm)
5 0 12 865 4 0
6307 Diğer hazır eşya (elbise patronları dahil)
9 737 11 193 11 677 3,6 4,3
7408 Bakır teller 2 469 7 872 11 373 3,5 44,5
3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)
8 291 9 083 10 049 3,1 10,6
6006 Diğer örme mensucat 27 891 14 536 9 762 3 -32,8
7413 Bakırdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri (elektrik için izole edilmiş olanlar hariç)
769 1 160 9 096 2,8 684,1
0805 Turunçgiller (taze/kurutulmuş)
5 811 8 646 8 772 2,7 1,5
0702 Domates (taze/soğutulmuş) 4 660 6 903 8 042 2,5 16,5 7308 Demir veya çelikten inşaat ve
inşaat aksamı, inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış demir veya çelikten sac, çubuk, vb.
687 941 5 947 1,8 532
8432 Toprağı hazırlamaya, işlemeye, ekmeye, ormancılıkta kullanılan makina ve cihazlar; çimen, spor sahaları için silindirler
3 994 5 580 5 496 1,7 -1,5
4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 3 232 4 719 5 295 1,6 12,2 9619 Hijyenik havlular ve
tamponlar, bebek bezleri ve benzeri hijyenik eşya
3 279 4 522 4 967 1,5 9,8
7322 Demir veya çelikten
elektriksiz merkezi ısıtmaya mahsus radyatör, motorlu hava püskürtücüler, bunların aksam-parçası
2 975 3 689 4 618 1,4 25,2
8702 10 veya daha fazla kişi taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
988 1 506 4 606 1,4 205,8
6203 Erkekler ve erkek çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, pantolon, tulum ve
2 589 3 209 4 582 1,4 42,8
Ek-6: Türkiye’ nin Moldova’dan İthalatında Başlıca Ürünler (bin dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2017 2018 2019 Pay (%,
2019)
Değişim (%, 2018-2019) TOPLAM İTHALAT (Diğerleriyle) 180 559 160 455 246 237 100 53,5
1206 Ayçiçeği tohumu 111 711 103 486 145 634 59,1 40,7
1005 Mısır 9 841 2 459 48 323 19,6 1865,1
2207 Etil alkol (alkol derecesi >=
%80, tağyir edilmemiş) ve damıtılarak elde edilmiş diğer alkollü içkiler
3 789 5 614 6 509 2,6 15,9
1001 Buğday ve mahlut 1 664 0 6 235 2,5 0
2306 Bitkisel yağların üretiminden (23.04-05' hariç)arta kalan küspe ve katı atıklar
5 674 9 936 5 669 2,3 -42,9
2303 Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları
3 981 2 980 4 944 2 65,9
6109 Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme)
12 127 9 002 4 651 1,9 -48,3
7602 Aluminyum döküntü ve hurdaları
2 485 3 667 3 636 1,5 -0,8
0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş)
3 805 732 3 509 1,4 379,4
1201 Soya fasulyesi 518 0 3 367 1,4 0
7010 Camdan damacana, şişe, kavanoz, çanak, ilaç tüpleri, serum ampülleri ve diğer kaplar
1 532 1 506 1 538 0,6 2,1
6110 Kazak, süveter, hırka, yelek vb.
eşya (örme)
1 167 1 534 1 483 0,6 -3,3
6103 Erkekler ve erkek çocuklar için takım elbise, takım, ceket, blazer, pantolon, tulum ve şort (örme)(yüzme kıyafeti hariç)
1 048 955 1 045 0,4 9,4
4412 Kontrplaklar, kaplamalı levhalar ve benzeri lamine edilmiş ağaçlar
1 286 681 998 0,4 46,5
1404 Tarifenin başka yerinde yer almayan bitkisel ürünler
349 804 785 0,3 -2,4
Kaynak: Trademap
