Birleflme ve Sat›n
Alma ‹fllemleri
2010 Raporu
Önsöz
Dünyan›n birçok ülkesinde, küresel ekonomik krizin yaratt›¤› olumsuz ortam›n hala devam etti¤ini, baz› ülkelerde ise s›n›rl› bir ekonomik iyileflmenin oldu¤unu gözlemlerken; gerçeklefltirdi¤i ekonomik büyümenin yan›s›ra portföy ve do¤rudan yat›r›mlar aç›s›ndan bir cazibe merkezi olarak görülmesi dolay›s›yla, Türkiye’nin dünya ekonomileri aras›nda parlamaya bafllad›¤› bir y›l› geride b›rak›yoruz. Dünyada birleflme ve sat›n alma faaliyetlerinin geçen y›la oranla art›fl kaydetti¤i, Türkiye’de ise özellefltirmelerin de etkisiyle, birleflme ve sat›n alma faaliyetlerinin yo¤un oldu¤u bu y›lda, bu konuda tüm piyasa oyuncular› taraf›ndan kabul gören ve bir baflvuru kayna¤› olarak yayg›n bir flekilde kullan›lan, “Ernst & Young Birleflme ve Sat›n Alma ‹fllemleri Raporu”nun dokuzuncusunu sizlerle paylaflmaktan büyük memnuniyet duymaktay›z.
Raporumuz, 2010 y›l›nda Türkiye’de gerçekleflmifl olan flirket birleflme ve sat›n alma ifllemleri hakk›nda önemli bilgileri, geçmifl y›llar ile karfl›laflt›rmal› olarak, bir arada sunmaktad›r. Rapor ayr›ca, geçmifl y›llarda oldu¤u gibi, Türkiye’nin önde gelen flirketlerinin hissedarlar› ve üst düzey yöneticileri ile yap›lan, Türkiye’de fiirket Birleflme ve Sat›n Almalar› konulu geleneksel anketimizin sonuçlar›n› da içermektedir.
Ernst & Young Birleflme ve Sat›n Alma ‹fllemleri 2010 Raporu’na do¤rudan kat›l›mlar› ile destek veren tüm yönetici ve ifladamlar›m›z ile Rapor’u haz›rlayan Ernst & Young Kurumsal Finansman Ekibi’ne teflekkürlerimizi sunar›z.
Mustafa Çaml›ca Müflfik Cantekinler
Ernst & Young Ernst & Young
Türkiye Ülke Baflkan› Kurumsal Finansman Bölüm Baflkan›
12 Ocak 2011
‹çindekiler
Genel de¤erlendirme 5
Yat›r›mc› profili 8
Sektörel da¤›l›m 12
Kamu kaynakl› ifllemler 14
‹fllem büyüklükleri 15
2011’e bak›fl 16
Türk ifl dünyas›n›n birleflme ve sat›n alma faaliyetlerine bak›fl› 18
2010 birleflme ve sat›n alma ifllemlerinin listesi 25
Raporun haz›rlanma prensipleri 31
2010 y›l›, tüm dünyay› etkileyen küresel krizin etkilerinin afl›lmaya çal›fl›ld›¤› ve özellikle Türkiye’nin tekrar yabanc› yat›r›mc›lar nezdinde yat›r›m yap›labilecek say›l› ülkelerle birlikte an›ld›¤› bir y›l oldu.
Geliflmekte olan ülkeler içerisinde Türkiye; Çin, Hindistan, Rusya ve Brezilya ile birlikte küresel krizin etkilerini en h›zl› geride b›rakan ülkelerden biri olarak gösterildi.
Çok s›k› ticari iliflkilerle ba¤l› oldu¤u AB bölgesinde Yunanistan ile bafllayan kriz ve sonras›nda Portekiz, ‹spanya, ‹talya ve hatta ‹ngiltere’nin de potansiyel kriz yaflayabilecek ülkeler olarak de¤erlendirilmelerine ra¤men, Türkiye kendisini de etkileyebilecek bu olumsuz tablodan etkilenmemeyi baflard›. 2010 sonunda tüm K›ta Avrupas› düflünüldü¤ünde yat›r›m yap›labilecek en yüksek potansiyele sahip ülke olarak Türkiye, di¤er tüm ülkelerden kendini ayr›flt›rmay› baflarm›flt›r.
2010 y›l› sonunda raporumuzu haz›rlarken, küresel krizin etkilerinin hafiflemekle birlikte henüz tam olarak geride b›rak›lamad›¤›n› gözlemlemekteyiz. Baflta ABD olmak üzere bugüne kadar dünya ekonomisinin lokomotifi olan Japonya, Fransa, ‹ngiltere, ‹talya ve Almanya gibi ülkelerde k›r›lganl›¤›n sürmekte oldu¤unu, özellikle AB ve Avro bölgesinin gelece¤ine iliflkin soru iflaretlerinin devam etti¤i bir evredeyiz. G20 ülkelerinin ortaklafla kararlar› ve birçok merkez bankas›n›n sa¤lad›¤› bol likidite ile küresel piyasalarda 2009 y›l›nda yaflanan dalgalanmalar afl›lm›fl fakat kal›c› ve istikrarl› büyümeye henüz geçilememifltir.
Genel de¤erlendirme
5 fiekil 1: Aç›klanan ifllem say›s› (2010)
%56
%44
107 ifllem
De¤eri Aç›klanm›fl
‹fllemler
De¤eri Aç›klanmam›fl
‹fllemler
134 ifllem
Küresel ekonomilerde yaflanan bu k›smi düzelme ile birlikte 2009 y›l›nda ciddi bir düflüfl yaflayan birleflme ve sat›n alma ifllemlerinde hem dünyada hem de ülkemizde bir art›fl gözlemlenmifltir.
Türkiye’de 2010 y›l›nda aç›klanan ve bizim de ulaflabildi¤imiz kaynaklara göre ifllem say›s› 241 olarak gerçekleflmifltir. Bu bir önceki y›l gerçekleflen 116 ifllem ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda %108’lik bir art›fla denk gelmektedir. Tespit etti¤imiz bu ifllemler içerisinde de¤eri aç›klananlar›n toplam›, geçen seneki 3,9 milyar ABD dolar›ndan 26,4 milyar ABD dolar›na yükselmifl ve %577’lik bir art›fl göstermifltir.
Burada belirtmemiz gereken en önemli husus, bu ifllem hacminin bir k›sm›n›, raporumuzun haz›rlanma prensipleri uyar›nca bu sene gerçekleflen ifllemler aras›nda yer verdi¤imiz, ancak ifllem kapan›fl›n›n henüz gerçekleflmemifl oldu¤u özellefltirme ifllemlerinin oluflturmas›d›r. Halen ihale süreci devam eden bu ifllemlerde, al›c›lara devrin ne zaman gerçeklefltirilebilece¤i rapor tarihi itibariyle belli de¤ildir.
2008 ve 2009 y›llar›nda, büyük boyutlu ifllemlerin say›s›nda, önceki y›llara göre bir düflüfl gözlemlemifltik. Bu y›l ise büyük boyutlu ifllemlerde tekrar bir art›fl gerçekleflmifltir. Son alt› y›ll›k dönem incelendi¤inde, aç›klanan ifllem de¤eri aç›s›ndan 2010 y›l›, 2005’ten sonra en yüksek ifllem de¤erine ulafl›lan y›l olmufltur. 2009 y›l›nda aç›klanan ifllem de¤erlerine göre incelendi¤inde ortalama ifllem boyutu 76,4 milyon ABD dolar› iken bu sene bu rakam 197 milyon ABD dolar›
olarak gerçekleflmifltir. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda, 2009 y›l›nda yaflanan istisnai durum d›fl›nda, tekrar büyük özellefltirme ifllemlerinin ve di¤er baz› büyük sat›n almalar›n gerçekleflti¤i 2005 - 2008 dönemindeki performansa geri dönülmüfltür.
2010 y›l›nda gözlemledi¤imiz bir di¤er önemli husus da yerli yat›r›mc›lar›n toplam ifllem hacmi içerisinde sahip olduklar› a¤›rl›kl› payd›r. Geride b›rakt›¤›m›z y›l yerli yat›r›mc›lar toplam ifllem hacminin de¤er olarak %63’ünü, ifllem adedi olarak da %61’ini gerçeklefltirmifllerdir.
2005 - 2008 döneminde de¤er olarak yabanc› yat›r›mc›lar›n daima yerli yat›r›mc›lar›n önünde oldu¤u dikkate al›n›r ve 2009 y›l› da istisna olarak kabul edilirse, 2010 y›l›ndaki yaflanan bu durum yerli yat›r›mc›lar›n ülkenin gelece¤ine duydu¤u güvenin de bir iflaretidir. Bu teflhisimiz ayn› zamanda geliflen piyasalarda yaflanan tedirginlik ve bu ülkelerdeki yat›r›mc›lar›n kendi ana piyasalar›nda zor duruma düflmeleriyle stratejik yat›r›m kararlar›n› ertelemeleri ve finansman sa¤lama konusunda yaflad›klar› zorluklar ile de aç›klanabilir.
Genel olarak 2010 y›l›n› de¤erlendirdi¤imizde, Türkiye özelinde yat›r›mlar›n canland›¤›, flirket birleflme ve sat›n almalar›n›n ivme kazand›¤› ve ülkemizle ilgili olarak yurtd›fl› piyasalarda çok olumlu bir alg›laman›n olufltu¤u bir y›l› geride b›rakt›k. Bu y›la iliflkin yap›lan birçok tahminin olumlu yönde revize edildi¤ini, birleflme ve sat›n almalar anlam›nda da beklentilerin çok üzerinde bir ifllem hacmi ve de¤ere ulafl›ld›¤›n› da çok rahatl›kla söyleyebiliriz.
Hat›rlanaca¤› gibi 2009 y›l›nda ülkemizde milyar dolar ve üstünde hiçbir ifllem gerçekleflmemiflti. 2010 y›l›nda ise sekiz adet milyar dolar üstünde ifllem gerçekleflmifltir. Bu ifllemlerin alt› tanesinin yerli yat›r›mc›lar taraf›ndan yap›lm›fl olmas› ise bir önceki k›s›mda belirtti¤imiz hususu teyit etmektedir. 2010 y›l›n›n en yüksek bedelli ifllemi ‹spanyol Banco Bilbao Vizcaya Argentaria’n›n Garanti Bankas›’na yapt›¤› yat›r›m olmufltur.
Öne ç›kan ifllemler
fiekil 2: Aç›klanan ifllem de¤eri
0 5 10 15 20 25 30 35
2005 2006 2007 2008 2009 2010
30,3
18,3
25,5
16,3
3,9
26,4
MilyarABD$
7 Tablo 1: ‹fllem de¤eri aç›klanan en büyük 10 ifllem
Hedef fiirket Sektör Sat›n Alan fiirket Ülke Hisse Oran› ‹fllem De¤eri
(Milyon ABD$) Garanti Bankas› Finansal Hizmetler Banco Bilbao Vizcaya Argentaria ‹spanya %24,89 5.838
Bo¤aziçi EDAfi* Enerji ‹fl-Kaya - MMEKA Ortak Giriflim Grubu Türkiye %100,00 2.990
Toroslar EDAfi Enerji Y›ld›zlar SSS Türkiye %100,00 2.075
Gediz EDAfi* Enerji ‹fl-Kaya - MMEKA Ortak Giriflim Grubu Türkiye %100,00 1.920
‹stanbul Anadolu Yakas› EDAfi Enerji MMEKA Türkiye %100,00 1.813
Petrol Ofisi Enerji OMV Avusturya %54,14 1.392
Baflkent Do¤algaz Da¤›t›m Enerji MMEKA Türkiye %80,00 1.211
Akdeniz EDAfi Enerji Park Holding Türkiye %100,00 1.165
Uluda¤ EDAfi Enerji Limak ‹nflaat Türkiye %100,00 940
Trakya EDAfi* Enerji Aksa Elektrik Türkiye %100,00 622
En büyük on ifllem içerisinde ifllem türü olarak özellefltirmeler sekiz ifllem ile ön plana ç›kmaktad›r.
Yine bu sekiz ifllemin de yerli yat›r›mc›lar taraf›ndan gerçeklefltirilmifl olmas› dikkat çekicidir. Yabanc›
yat›r›mc›lar›n özellikle bu sene yap›lan elektrik da¤›t›m ve di¤er enerji özellefltirmelerinin hiçbirinde yer almamas› da üzerinde durulmas› gereken bir durumdur. Özellikle kamu yönetimi taraf›ndan düzenlenen ve denetlenen enerji sektörüne yabanc›lar›n bu kadar kay›ts›z kalmas› her ne kadar kendi ülkelerinde yaflanan kriz ve belirsizliklerle aç›klanmaya çal›fl›lsa da, cari mevzuat ve özellefltirme sonras› yap›lacak baz› düzenlemelerin belirsiz oluflu da yabanc›lar›n ilgisiz kal›fl›nda önemli derecede etkin olmufltur.
Yukar›daki tabloda da görüldü¤ü üzere en büyük 10 ifllem içerisinde yedi elektrik da¤›t›m bölgesi özellefltirmesi ve BBVA - Garanti Bankas› ifllemi d›fl›nda kalan iki ifllem, akaryak›t da¤›t›m sektöründe ve do¤algaz da¤›t›m sektöründe gerçekleflmifltir. Bu durumda on ifllemin dokuzu enerji ve bir tanesi de finans sektörü olarak s›n›fland›r›labilir. Daha önceki raporlar›m›zda da belirtti¤imiz gibi, özellikle Türkiye’nin jeopolitik konumu, enerji koridorlar› üzerinde olmas› ve genel olarak da enerjinin küresel boyuttaki önemi, bu tablodaki da¤›l›m› aç›klamakta bize yard›mc› olmaktad›r.
De¤eri aç›klanan ifllemler aras›nda en yüksek hacimli on ifllemin toplam de¤eri, tüm ifllemlerin %76’s›
olarak gerçekleflmifltir. 2009 y›l›nda bu oran %75 idi. ‹fllem adedinin 116’dan 241’e ve hacmin de 3,9 milyar ABD dolar›ndan 26,4 milyar ABD dolar›na ç›kt›¤› bir dönemde oransal da¤›l›mda sa¤lanan istikrar dikkat çekicidir. 2005 - 2008 döneminde sürekli olarak azalan en büyük on ifllemin toplam ifllem de¤eri içerisindeki pay›, 2009 ve 2010 y›llar›nda tekrar yükselifle geçmifl bulunmaktad›r. 2009 y›l›nda de¤er olarak özellefltirmeler toplam ifllem hacminin %44’üne denk gelirken 2010 y›l›nda bu oran TMSF ve ‹flletme Hakk› Devirleri’yle beraber %59 olarak gerçekleflmifltir. Özellefltirmeler hariç tutuldu¤unda en büyük on ifllemin toplam ifllem de¤erine oran› 2009’daki %31’in üzerinde %36 olarak gerçekleflmifltir. Bu oran›n 2007’de %67, 2008’de ise %62 oldu¤u göz önüne al›nd›¤›nda kal›c› bir düflüflün söz konusu oldu¤u ve özellefltirmelerin öne ç›kt›¤› bir ifllem yap›s› gözlemliyoruz.
2010 y›l›n›n özellikle özellefltirme ifllemleri aç›s›ndan çok baflar›l› bir y›l oldu¤u çok aç›kt›r. Özellefltirmelerin toplam tutar› 13,8 milyar ABD dolar› ile 2005 y›l›ndaki rekor olan 15,5 milyar ABD dolar›na yaklaflm›flt›r.
‹flletme Hakk› Devirleri ve TMSF sat›fllar› da eklendi¤inde toplam tutar 15,5 milyar ABD dolar›na ulaflmaktad›r.
* Rekabet Kurulu, ‹fl-Kaya-MMEKA ve/veya Aksa Elektrik taraf›ndan Bo¤aziçi, Gediz ve Trakya Elektrik Da¤›t›m flirketlerinin üçünün birden devral›nmas› halinde, Kazanc› Holding bak›m›ndan hakim durum yarat›lmas› sebebiyle söz konusu ifllemlere izin verilmeyece¤ine, ancak söz konusu üç flirketten ikisinin devral›nmas› halinde bir sak›nca olmayaca¤›na karar vermifltir.
Yat›r›mc› profili
Geçen sene oldu¤u gibi yabanc›
yat›r›mc›lar, Türk yat›r›mc›lar›n gerisinde kald›…
Yerli ve yabanc› yat›r›mc›lar›n yat›r›m ifltahlar› canland›…
2009 y›l›nda devam eden küresel finansal krizin etkilerinin 2010 y›l›nda k›smen azalmas›, Türkiye’nin yüksek büyüme oranlar›yla kendini toparlayan ve yat›r›mc›lar›n ifltah›n› kabartan konumu Türkiye’deki sat›n alma ve birleflme faaliyetlerinde kendini gösterdi. fiirket sat›n alma ve birleflmelerinde s›n›rl› hareketin yafland›¤› 2009 y›l›na göre ifllem say›s› ve hacmi bak›m›ndan önemli art›fl sa¤land›. Yat›r›mc› profiline bak›ld›¤›nda ise 2009 y›l›nda yaflanan de¤iflikli¤in devam etti¤i görüldü. 2005 y›l›ndan itibaren ifllem say›s› ve hacmi yönünden yabanc› yat›r›mc›lar a¤›rl›¤›n› korurken 2009 y›l›nda bu durum tersine dönmüfl ve Türk yat›r›mc›lar›n yabanc›
yat›r›mc›lara göre ifllem say›s› ve hacmi bak›m›ndan daha fazla ifllem gerçeklefltirdi¤i görülmüfltü. 2010 y›l›nda toplam ifllem say›s› ve hacmi 2009 y›l›na göre önemli oranda artm›fl olmas›na ra¤men 2009 y›l›nda yat›r›mc› profilinde yaflanan bu de¤iflikli¤in devam etti¤i görüldü.
fiekil 3: ‹fllem de¤erine göre Türk ve yabanc› yat›r›mc›lar
2010 y›l›nda toplam ifllem hacminin sadece %37’sini gerçeklefltiren yabanc› yat›r›mc›lar yine yerli yat›r›mc›lar›n gerisinde kald›. 2009 öncesi son dört y›lda y›ll›k 12 milyar - 17 milyar ABD dolar› civar›nda yabanc›
yat›r›mc› ifllemleri gerçekleflirken, 2009 y›l›nda bu tutar küresel krizin etkisiyle 1,5 milyar ABD dolar› seviyesine gerilemiflti. 2010 y›l›nda her ne kadar kriz öncesindeki seviyelere ç›k›lmasa da yabanc› yat›r›mc›lar›n gerçeklefltirdi¤i ifllem tutar› 9,9 milyar ABD dolar› seviyesine yükseldi. Yerli yat›r›mc›lar›n gerçeklefltirdi¤i ifllemlerin say›s› ve hacmi ise bu sene rekor seviyeye yükseldi. 2010 y›l›nda Türk yat›r›mc›lar›n gerçeklefltirdi¤i toplam ifllem hacmi 2005 y›l›ndaki 13,1 milyar ABD dolar› seviyesindeki rekor ifllem hacmini geçti ve 16,5 milyar ABD dolar›na ulaflt›. Ayr›ca Türk yat›r›mc›lar›n toplam ifllem hacmindeki pay› %63 ile geçen sene oldu¤u gibi yabanc›lara üstünlük sa¤lad› (2009’da %61;
2008’de %26; 2007’de %34).
Yerli yat›r›mc›lar ifllem adedi baz›nda da yabanc› yat›r›mc›lara üstünlük sa¤lad›. 2010 y›l›nda, Türk yat›r›mc›lar toplam 148 adet (2009’da 62; 2008’de 71; 2007’de 90), yabanc› yat›r›mc›lar ise toplam 93 adet (2009’da 54; 2008’de 101; 2007’de 92) ifllem gerçeklefltirdi. Oransal olarak incelendi¤inde yerli yat›r›mc›lar›n ifllem adedindeki pay› %61 ile 2005 y›l›ndan bu yana en yüksek orana ulaflt›.
Türk Yat›r›mc› Yabanc› Yat›r›mc›
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 0,90,5
2,2 0,3
1,7 13,1
17,2 16,6
8,6 16,9
12,0
4,3 2,4
1,5 9,9 16,5
MilyarABD$
9 fiekil 5: ‹fllem say›s›na göre sat›n alan flirketlerin menflei
Yabanc›lar›n dahil oldu¤u ifllemlerde AB ülkelerinin a¤›rl›¤› devam etmekte…
2010 y›l›nda yabanc› yat›r›mc›lar›n a¤›rl›kl› olarak orta ölçekli flirketlere yat›r›m yapt›klar› dikkat çekmektedir. De¤eri aç›klanan ifllemler göz önünde bulundurularak yat›r›m hacmine bak›ld›¤›nda yabanc› yat›r›mc›lar›n ortalama yat›r›m tutarlar› 250 milyon ABD dolar›n›n üstüne ç›karak oldukça yüksek bir seviyede gerçekleflse de BBVA - Garanti Bankas› ve OMV - Petrol Ofisi ifllemlerinin bu ortalamay› yukarda tuttu¤u görülmektedir. Bu iki ifllem haricinde yabanc› yat›r›mc›lar›n ortalama ifllem tutarlar›
72 milyon ABD dolar› seviyesinde gerçekleflmifltir.
Yabanc›lar›n dahil oldu¤u ifllemlerde, geçti¤imiz y›llarda oldu¤u gibi, adet baz›nda AB ülkeleri a¤›rl›klar›n›
korumaktad›r. En çok ifllem yapan ülkeler listesinde AB ülkeleri ve ABD’nin yan› s›ra Azerbaycan, Hindistan ve Kuveyt yer almaktad›r. 2010 y›l›nda AB ülkeleri aras›ndan Almanya, ‹ngiltere, Hollanda ve Fransa öne ç›kmaktad›r. Listede yer alan di¤er AB ülkelerinin ifllem say›lar› ise 1 ile 3 aras›nda de¤iflmektedir.
Türk Yat›r›mc›
Yabanc› Yat›r›mc›
fiekil 4: ‹fllem say›s›na göre Türk ve yabanc› yat›r›mc›lar
2010 y›l›nda ‹spanya ve Avusturya yüksek tutarl›
ifllemlerle yabanc› yat›r›mc›
ülkeler s›ralamas›nda öne ç›kt›…
‹fllem hacmi esas al›nd›¤›nda yabanc› yat›r›mc›lar içerisinde ‹spanya, 5,8 milyar ABD dolar› tutar›ndaki BBVA - Garanti Bankas› ifllemiyle birinci s›rada yer almaktad›r. ‹spanya’y›, OMV’nin 1,4 milyar ABD dolar›
tutar›ndaki Petrol Ofisi ifllemi ile Avusturya takip etmektedir.
Çek Cumhuriyeti, Hollanda, Japonya, ABD, Güney Kore ve Almanya bu y›l önemli tutarlarda ifllem gerçeklefltiren di¤er ülkelerdir.
0 20 40 60 80 100 120 140 160
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 60
73
20 18
103
60 71
83 90 92 101
71 62
54 93 148
148
16 15 9 8 5 3 3 2 2 2 2
24
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Türkiye Almanya ABD
Hollanda
‹ngiltere Fransa
Avusturya
Çek Cumhuriyeti Polonya
Yunanistan Hindistan Kuveyt Di¤er 2
Azerbaycan
fiekil 7: ‹fllem say›s›na ve aç›klanan ifllem hacmine göre özel sermaye fonlar›n›n ifllemleri
Stratejik Yat›r›mc›
%90 Finansal Yat›r›mc›
%10
217 ifllem
%99
%1
283 milyon ABD $
26.110 milyon ABD $
Özel sermaye fonlar›
yat›r›mlar›nda s›n›rl› da olsa art›fl oldu…
24 ifllem
Finansal Yat›r›mc›
Stratejik Yat›r›mc›
Küresel krizin etkisiyle 2009 y›l›nda Türkiye’deki yat›r›m ivmesi azalan özel sermaye fonlar›n›n 2010 y›l›nda tekrar ç›k›fla geçti¤i görüldü.
2009 y›l›nda yaln›zca 10 iflleme imza atan yerli ve yabanc› yat›r›m fonlar›
2010 y›l›nda h›zl› bir ç›k›flla 24 iflleme imza att›lar. ‹fllem say›s›ndaki ç›k›fla ek olarak özel sermaye fonlar›n›n dahil oldu¤u ifllemlerin de¤eri, de¤eri aç›klanan ifllemler dikkate al›nd›¤›nda 2009 y›l›nda 211,7 milyon ABD dolar›ndan 2010 y›l›nda 283 milyon ABD dolar›na ç›kt›.
Türkiye
Avusturya
Çek Cumhuriyeti
Hollanda Japonya ABD
Güney KoreAlmanya MilyonABD$
0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000 18.000
Milyon ABD$
Türkiye
Güney Kore
Hollanda ABD Di¤er
Almanya
‹spanya
Çek Cumhuriyeti
Japonya Avusturya
16.484
5.838
1.392
433 402 341 307 200 194 802
2009 y›l›nda, özel sermaye fonlar›n›n gerçeklefltirdi¤i, de¤eri aç›klanan sat›n almalar›n de¤eri, toplam de¤eri aç›klanan ifllemlerin %5’ini oluflturmufltu. 2010 y›l›na bakt›¤›m›zda bu oran›n %1’e düfltü¤ü görüldü. ‹fllem say›s› olarak bak›ld›¤›nda, 2009 y›l›nda özel sermaye fonlar›n›n yer ald›¤› ifllemlerin toplam ifllem say›s›na oran› %9 iken 2010 y›l›nda bu oran›n %10’a yükselmesine ra¤men ifllem de¤eri pay›ndaki düflüfl, 2010 y›l›nda büyük hacimli tüm ifllemlerin stratejik yat›r›mc›lar taraf›ndan
gerçeklefltirilmesiyle aç›klanabilir.
De¤eri aç›klanan ifllemler esas al›nd›¤›nda, özel sermaye fonlar›n›n bu y›l gerçeklefltirdikleri en yüksek hacimli ifllem Esas Holding’in AFM’nin %88,01’ini 82,4 milyon ABD dolar› bedelle sat›n almas› olmufltur.
fiekil 6: ‹fllem de¤erlerine göre sat›n alan yat›r›mc›lar›n menflei
11 Tablo 2: Özel sermaye fonlar›n›n gerçeklefltirdi¤i ifllemler
Sat›n Alan fiirket Ülke Hedef fiirket Sektör Hisse Oran› ‹fllem De¤eri
(Milyon ABD$)
2009 y›l›nda küresel krizin etkisiyle yat›r›m ifltah› azalan özel sermaye fonlar›n›n 2010 y›l› faaliyetlerinde ekonomik iyileflmeye paralel olarak s›n›rl› da olsa bir art›fl görüldü. Krizin etkilerinin azalmas› ve özellikle Türkiye’nin h›zl›
ve istikrarl› büyümesiyle dünya ekonomileri aras›nda öne ç›kmas› nedeniyle özel sermaye fonlar›n›n faaliyetlerinin önümüzdeki y›llarda Türkiye flirket birleflmeleri ve sat›n almalar› piyasas›nda artarak devam edece¤i öngörülmektedir.
De¤eri aç›klanan ifllemler içerisinde Eurasia Capital Partners, Balkan Accession Fund ve Netherlands Development Finance Company’nin birlikte Wenice Kids’in %50’sini sat›n alma ve One Equity Partners ile Rhea’n›n birlikte gerçeklefltirdi¤i Nortel Netafl’›n %53,13’ünü sat›n alma ifllemleri öne ç›kmaktad›r. ‹fllem de¤eri aç›klanmam›fl olmakla beraber Argus Capital Partners ve Qatar First Investment Bank’›n Memorial Sa¤l›k Grubu’nun %40’›n›
sat›n almas›, Turkven’in Domino’s Pizza Türkiye’nin %100’ünü sat›n almas›, Actera’n›n Mars Entertainment Group’a ortak olmas› ve Kuveyt menfleli NBK Capital’in Dünya Göz Hastanesi’ne ortak olmas› özel sermaye fonlar›n›n di¤er dikkat çeken ifllemleri olmufltur.
2010 y›l›nda özel sermaye fonlar›n›n yat›r›m yapt›¤› sektörler çeflitlilik göstermekle beraber sa¤l›k, gayrimenkul, biliflim ve perakende tercih edilen sektörler olmufltur.
Esas Holding Türkiye AFM E¤lence %88,01 82,4
Eurasia Capital Partners, Balkan Türkiye, Wenice Kids Perakende %50,00 70,0
Accession Fund ve Netherlands Romanya ve Development Finance Company Hollanda
One Equity Partners ve Rhea ABD ve Türkiye Nortel Netafl Telekomünikasyon %53,13 68,0
Investcorp Bahreyn Tiryaki Agro Yiyecek ve ‹çecek %20,00 50,0
Templeton ABD Reysafl GYO Gayrimenkul %5,93 6,1
Rhea Türkiye Seta T›bbi Cihazlar Sa¤l›k %84,14 3,5
Rhea Türkiye Envitec Enerji %33,40 1,7
Rhea Türkiye Netsafe Bilgi Teknolojileri Biliflim %70,00 0,7
Rhea Türkiye Dentistanbul Sa¤l›k %100,00 0,2
Actera Lüksemburg Mars Entertainment Group E¤lence %60,00 Aç›klanmad›
Argus Capital Partners ‹ngiltere KaleNobel Ambalaj ‹malat %50,00 Aç›klanmad›
Argus Capital Partners ve ‹ngiltere ve Katar Memorial Sa¤l›k Grubu Sa¤l›k %40,00 Aç›klanmad›
Qatar First Investment Bank
Ashmore ‹ngiltere Nezih Kitap Perakende Aç›klanmad› Aç›klanmad›
Bancroft Group ‹ngiltere Kayalar Kimya Kimya Aç›klanmad› Aç›klanmad›
Darby ABD S›rma Su Yiyecek ve ‹çecek Aç›klanmad› Aç›klanmad›
Esas Holding Türkiye Mars Entertainment Group E¤lence Aç›klanmad› Aç›klanmad›
HNA Group ve Bravia Capital Çin ve ABD MyTechnic Tafl›mac›l›k Aç›klanmad› Aç›klanmad›
Hummingbird Ventures Belçika Çiçek Sepeti Hizmetler %10,00 Aç›klanmad›
Invus ABD AirTies Kablosuz ‹letiflim Biliflim %27,03 Aç›klanmad›
Kerten ‹rlanda House Apart Gayrimenkul %50,00 Aç›klanmad›
NBK Capital Kuveyt Dünya Göz Hastanesi Sa¤l›k %30,00 Aç›klanmad›
NBK Capital Kuveyt K›l›ç Deniz Ürünleri Yiyecek ve ‹çecek %20,00 Aç›klanmad›
Riverside Company ABD Tropikal Bahçe ve Yiyecek ve ‹çecek %100,00 Aç›klanmad›
Evcil Hayvan Ürünleri
Turkven Türkiye Domino’s Pizza Türkiye Yiyecek ve ‹çecek %100,00 Aç›klanmad›
Sektörel da¤›l›m
fiekil 9: ‹fllem say›s›na göre hedef flirketlerin sektörel da¤›l›m›
2009 y›l›nda oldu¤u gibi enerji sektörü bu y›l›n da gözdesi oldu...
Enerji
2010 y›l›nda enerji sektörü, da¤›t›m ve üretimi de kapsayan toplam 66 ifllem ile 16,7 milyar ABD dolar› tutar›nda bir ifllem hacmi sa¤lam›flt›r. Bu sektörde, yat›r›mc›lar öngörülü bir strateji izleyerek Türkiye’nin uzun vadede artacak olan enerji talebini karfl›lamaya yönelik yat›r›mlarda pay sahibi olmak istemifllerdir. Enerji sektöründe 2011 y›l›nda, üretim tesisleri özellefltirme ihaleleri, nükleer enerji ihalesi ve da¤›t›m bölgelerinde yeni ortakl›klar ve yap›lanmalar›n önemli bir yer tutaca¤›n›, sat›n alma ve birleflmelerin de süratle devam edece¤ini öngörüyoruz. Sektördeki en yüksek tutarl› ifllem Bo¤aziçi EDAfi özellefltirmesi olmufltur. 2,9 milyar ABD dolar› tutar›ndaki ihaleyi ‹fl - Kaya - MMEKA Ortak Giriflim Grubu kazanm›flt›r. Di¤er dikkat çeken bir ifllem ise 2,1 milyar ABD dolar› bedelle Y›ld›zlar SSS’nin kazand›¤› Toroslar EDAfi özellefltirmesi olmufltur.
fiekil 8: ‹fllem hacmine göre hedef flirketlerin sektörel da¤›l›m›
2009 y›l›nda ifllem hacminde yine enerji sektörü birinci s›radayken ifllem adedi baz›nda yiyecek ve içecek sektörü birinci s›rada yer alm›flt›. 2010 y›l›nda ise sektörel bazda yat›r›mlar›n da¤›l›m›
incelendi¤inde, hem ifllem hacmi baz›nda hem ifllem adedi baz›nda enerji sektörünün ilk s›rada oldu¤u görülmektedir. Enerji sektörünün hacimsel olarak birinci s›rada yer almas›n›n ana sebebi Türkiye’nin artan enerji talebi ve bu do¤rultuda yerli ve yabanc› yat›r›mc›lar›n bu pazarda yer alabilme stratejileridir. Ayr›ca bu y›l›n en büyük on ifllemi içerisinde de enerji sektörüne ait dokuz ifllem yer almaktad›r. 2011 y›l›nda da enerji sektörünün yat›r›mc›lar taraf›ndan ilgi görmeye devam edece¤i düflüncesindeyiz.
Milyon
Enerji Turizm
Finansal Hizmetler
Medya
Gayrimenkul Hizmetler Perakende
0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000 18.000
Enerji
Finansal Hizmetler
Turizm
Tafl›mac›l›k Yiyecek ve‹çecek E¤lence Di¤er
Gayrimenkul 16.728
6.381
922 441 437 287 165 876
0 10 20 30 40 50 60 70
Enerji Yiyecek
&
‹çecek
Perakende Finansal
Hizmetler Gayrimenkul
Turizm ‹malat Sa¤l›k Medya Di¤er
Hizmetler Biliflim
27 22
17 15 13 12 10 9 8 8 7 4
23 66
E¤lence Kimya
‹malat 156
Milyon ABD$
13
2010’da enerji, yiyecek ve içecek, turizm, finansal hizmetler, sa¤l›k ve medya öne ç›kan sektörler oldu...
Elektrik da¤›t›m ihalelerinde dikkat çeken di¤er bir önemli ifllem, Bo¤aziçi EDAfi’› kazanan ‹fl - Kaya - MMEKA Ortak Giriflim Grubu’nun kazand›¤› Gediz EDAfi özellefltirmesidir. MMEKA grubu 1,8 milyar ABD dolar›
bedelle ‹stanbul Anadolu Yakas› EDAfi özellefltirmesine de en yüksek teklifi vermifltir. Akaryak›t da¤›t›m›nda ise OMV, Petrol Ofisi’nin %54,14’ünü 1,4 milyar ABD dolar›na sat›n alm›fl ve Petrol Ofisi’ndeki pay›n›
%95,72’ye ç›karm›flt›r.
Yiyecek ve ‹çecek
Sektörde gerçekleflen 27 ifllem Türkiye’de bu alanda ileride yaflanacak muhtemel canl›l›¤›n habercisi olmufltur. 2010 y›l›nda yiyecek ve içecek sektöründeki en önemli sat›n alma ifllemi Akmaya Ticari ve ‹ktisadi Bütünlü¤ü’nün Dosu Maya taraf›ndan 94 milyon ABD dolar› bedelle TMSF’den sat›n al›nmas›d›r. Di¤er dikkat çeken bir ifllem ise 62,5 milyon ABD dolar› bedelle Mey ‹çki’nin, Burgaz Alkollü ‹çecekler Ticari ve ‹ktisadi Bütünlü¤ü’nü TMSF’den sat›n almas›d›r. Bahreyn menfleli Investcorp’un Tiryaki Agro’nun %20’sini 50 milyon ABD dolar› bedelle sat›n almas› ise y›l›n di¤er dikkat çeken ifllemlerinden biridir.
Turizm
2009 y›l›nda ifllem baz›nda 3 ifllem ile sekizinci s›rada olan turizm kategorisi bu y›l 22 ifllem ile üçüncü s›rada yer alm›flt›r. Turizm sektörüne özellikle yerli yat›r›mc›lar›n ilgisinin yo¤un oldu¤u gözlemlenirken, yabanc› yat›r›mc›lar aras›nda Azerbaycan, Portekiz, Katar ve Almanya yer almaktad›r.
A¤›rl›kl› olarak orta ve küçük ölçekli yat›r›mlardan oluflan ifllemlerin 2011 y›l›nda da h›zlanarak devam etmesini bekliyoruz.
Finansal Hizmetler
2009 y›l›nda 264 milyon ABD dolar› ifllem hacmi ve 9 ifllem adedi ile sönük bir performans sergileyen finansal hizmetler sektöründe 2010 y›l›nda toplamda 6,4 milyar ABD dolar› tutar›nda 12 ifllem gerçekleflmifltir.
2010 y›l›nda a¤›rl›kl› olarak orta ölçekli ifllemlerin gerçekleflti¤i sektörde, gerçekleflen ifllem de¤erinin yüksek olmas›n›n en önemli nedeni BBVA’n›n Garanti
Bankas›’n›n %24,89’unu 5,8 milyar ABD dolar›na sat›n almas›d›r. Finansal hizmetler sektöründe di¤er dikkat çeken ifllem ise Sompo Japan Insurance’›n Fiba Sigorta’n›n %99,07’sini 341,1 milyon ABD dolar›na sat›n almas›d›r. 2011 y›l›nda piyasalarda beklenen düzelme hareketlerinin art›fl›na ba¤l› olarak kamu bankalar› ve sigorta sektörü ifllemlerinde art›fl olaca¤›n›
öngörüyoruz. Ayr›ca sektörde konsolidasyon hareketleri de beklenmektedir.
Sa¤l›k
2010 y›l›nda 15 ifllem ile beflinci s›rada yer alan sa¤l›k sektörüne özellikle Kuveyt, ABD, ‹ngiltere, Katar, ve Yunanistan gibi ülkelerden ciddi bir talep oldu¤u gözlenmektedir. 2010 y›l›nda sa¤l›k sektöründeki en önemli sat›n alma ifllemi Argus Capital Partners ve Qatar First Investment Bank’›n Memorial Sa¤l›k Grubu’nun %40’›n› sat›n almas›d›r. ‹talyan menfleli Luxottica Group’un Luxottica Gözlük’ün %35,16’s›n›
79 milyon ABD dolar› bedelle sat›n almas› ve NBK Capital’in Dünya Göz Hastenesi’nin %30’unu sat›n almas› sa¤l›k sektöründe di¤er dikkat çeken ifllemlerdir.
Medya
2009 y›l›nda ifllem baz›nda 2 ifllem ile onbeflinci s›rada yer alan medya sektörü 2010 y›l›nda gerçekleflen 10 ifllem ile sekizinci s›rada yer alm›flt›r. Genellikle küçük ölçekli yat›r›mlardan oluflan ifllemlerin yer ald›¤› medya sektöründe en dikkat çeken ifllem Ströer Out-of-Home Media’n›n Ströer Kentvizyon Reklam’›n %40’›n›
69 milyon ABD dolar›na sat›n almas›d›r.
Di¤er sektörler
Yukar›da k›saca de¤indi¤imiz sektörler d›fl›nda dikkat çeken ifllemlerin bafl›nda Limak Yat›r›m Holding’in
‹skenderun Liman› ihalesini Özellefltirme ‹daresi’nden 372 milyon ABD dolar› bedel ile ‹flletme Hakk› Devri yöntemiyle devralmas› yer almaktad›r.
2010 y›l›n›n bir di¤er önemli ifllemi de gayrimenkul sektöründe gerçekleflmifl ve Corio, Anatolium AVM’nin
%100 hissesini 227 milyon ABD dolar› bedelle sat›n alm›flt›r.
Kamu kaynakl› ifllemler
Özel ifllemler
%78 Özellefltirme %6
189 ifllem
15 ifllem 1,1 milyar ABD$
13,8 milyar ABD$
2010’da sat›n alma ve birleflmelerin %59’u kamu kaynakl› ifllemler oldu…
2009 y›l›nda toplam 1,8 milyar ABD dolar› tutar›nda gerçekleflen kamu ifllemleri, de¤eri aç›klanan ifllemlerin %46’s›n›
olufltururken, 2010 y›l›nda toplam 15,5 milyar ABD dolar›
tutar›nda gerçekleflen kamu ifllemleri, de¤eri aç›klanan ifllemlerin %59’unu oluflturmufltur. Bu oran son y›llarda gerçekleflen en yüksek orand›r. 2010 y›l›nda yap›lan özellefltirme ihalelerinin kamu kaynakl› ifllemler aras›nda ön plana ç›kmas›n›n en önemli nedeni yüksek ifllem hacimli özellefltirmeler olmas›d›r. Kamu kaynakl› ifllemlerde dikkat çekici di¤er bir unsur ise 2009 y›l›nda gerçekleflmemifl olan ‹flletme Hakk› Devri ve TMSF sat›fllar›n›n 2010 y›l›nda gerçekleflmifl olmas›d›r.
2009 y›l›nda devam eden elektrik da¤›t›m bölgelerinin özellefltirilmesi kapsam›nda
‹fl - Kaya - MMEKA Ortak Giriflim Grubu 2,9 milyar ABD Dolar› ile Bo¤aziçi EDAfi’a en yüksek teklifi veren yat›r›mc› olmufltur. Di¤er önemli ifllemler, Y›ld›zlar SSS’nin Toroslar EDAfi ihalesini 2,1 milyar ABD dolar›, ‹fl - Kaya - MMEKA Ortak Giriflim Grubu’nun Gediz EDAfi ihalesini 1,9 milyar ABD dolar› ve MMEKA’n›n ‹stanbul Anadolu Yakas›
EDAfi ihalesini 1,8 milyar ABD dolar› bedelle kazanmalar›d›r.
Ayr›ca y›l›n dikkat çeken di¤er bir ihalesi olan Baflkent Do¤algaz Da¤›t›m ihalesine MMEKA 1,2 milyar ABD dolar› ile en yüksek teklifi vermifltir.
2010 y›l›nda özellefltirme ihalelerine a¤›rl›kl› olarak yerli yat›r›mc›lar›n kat›lm›fl olmas›
dikkat çekmektedir.
fiekil 10: Kamu kaynakl› ifllemlerin hacmi
2011 y›l›nda beklenen kamu kaynakl› ifllemler; elektrik üretim tesisleri, otoyollar ve köprüler, ‹GDAfi, ‹DO, ‹SPARK, ‹stanbulport, Milli Piyango, Halkbank ve Vak›fbank ile ilgili özellefltirme veya halka arz ifllemleridir.
14 ifllem
23 ifllem
TMSF %6
‹flletme Hakk›
Devri %10
‹flletme Hakk›
Devri %5 TMSF %2
Özellefltirme %52 0,6 milyar ABD$
Özel ifllemler
%41 10,9 milyar ABD$
15 2009 y›l›nda milyar dolar tutar›n› aflan hiçbir ifllem gerçekleflmemifl iken 2010 y›l›nda milyar dolar›
aflan 8 ifllem gerçekleflmifl olup, de¤eri aç›klanan ifllemler içerisindeki en yüksek tutarl› sat›n alma, 5,8 milyar ABD dolar› tutar›ndaki BBVA - Garanti Bankas› ifllemidir.
2010 y›l›nda ortalama ifllem hacmi, sadece de¤eri aç›klanan ifllemler dikkate al›nd›¤›nda 198 milyon ABD dolar› olmufltur. Bu tutar, 2009 y›l›nda 76 milyon ABD dolar› seviyesinde gerçekleflmifltir.
2010 y›l›ndaki en yüksek de¤erli 10 ifllem, aç›klanan toplam tutar›n %76’s›n› oluflturmufltur.
Aç›klanmayanlarla birlikte toplam ifllem hacminin yaklafl›k 30 milyar ABD dolar› oldu¤u göz önüne al›n›rsa bu oran %67’ye düflmektedir.
fiekil 11: Aç›klanan ifllemlerin de¤er aral›¤› - ifllem say›s› baz›nda
‹fllem büyüklükleri
fiekil 12: Aç›klanan ifllemlerin de¤er aral›¤› - hacim baz›nda
Dikkat çeken di¤er bir husus ise, 2009 y›l›nda yaflanan ciddi düflüflün aksine 2010 y›l›nda hem ifllem say›lar›nda hem de ifllem de¤erlerinde önemli bir yükselme olmas›d›r. 2010 y›l›nda milyar dolar üzerindeki ifllem de¤erlerinin toplam› aç›klanan ifllem de¤erlerinin %70’ini oluflturmaktad›r. 2011 y›l›nda da bu seyrin devam edece¤ini, yüksek de¤erli ifllemlerin yan›
s›ra ve orta/küçük ölçekli ifllemlerin daha fazla gerçekleflece¤ini beklemekteyiz.
<50 milyon ABD$
100-500 milyon ABD$
500-1.000 milyon ABD$
50-100 milyon ABD$
1.000-5.000 milyon ABD$
>5.000 milyon ABD$
1.000-5.000 milyon ABD$ >5.000 milyon ABD$
100-500 milyon ABD$ 500-1.000 milyon ABD$
50-100 milyon ABD$ <50 milyon ABD$
2 1 7
17
24 83
1.036 milyon ABD $ 1.760 milyon ABD $
1.562 milyon ABD $
3.631 milyon ABD $
5.838 milyon ABD $
12.566 milyon ABD $
2011’e bak›fl
2010 y›l›, geçti¤imiz iki y›l› derinden etkileyen küresel krizden güçlenerek ç›kan ve h›zl› büyüme beklentisi süren, geliflmekte olan ülkelerin y›l› oldu. Türkiye; Çin, Hindistan, Rusya ve Brezilya ile birlikte, bu süreçte en çok ilgiyi çeken ülkelerden biri oldu. Birleflme ve sat›n alma ifllemleri anlam›nda bu ilginin daha da somutlaflmas›n›n 2011 y›l›nda gerçekleflece¤ini söylemek mümkündür.
Geliflmifl ülkelerde toparlanman›n zaman alaca¤›
görülmektedir. Özellikle Avro bölgesi ülkelerinde riskin halen sürüyor olmas›, tüm dünyada büyümenin lokomotifinin geliflmekte olan ülkeler olaca¤›n› teyit etmektedir. Tüm dünyada demografik unsurlar›n da etkisiyle, küresel ekonomik a¤›rl›¤›n “do¤uya”, geliflmekte olan piyasalara kayaca¤› ve bu kayman›n gittikçe h›zlanaca¤› genel kabul görmektedir. Bu nedenle birçok flirketin stratejilerini buna uygun flekilde ayarlayarak geliflmekte olan piyasalarda yer edinme, yani ortakl›klar ve sat›n almalar yoluyla yat›r›m yapma planlar› oldu¤u gözlemlenmektedir. Türkiye’nin, özellikle bankac›l›k ve finans sektöründe gerekli reformlar›n birço¤unu 2001 krizi sonras› tamamlam›fl olmas›, uygulad›¤› yerinde para ve maliye politikalar› ve Avrupa Birli¤i’nin yasa ve düzenlemelerine uyum çabalar›n›
sürdürmesi, ülkeyi yat›r›mc›lar nezdinde en cazip ülkelerden biri konumuna getirmifltir.
2010 y›l› için birleflme ve sat›n alma ifllemleri aç›s›ndan özellefltirmelerin y›l› oldu demek yanl›fl olmayacakt›r.
Hükümetin elektrik da¤›t›m ihalelerini büyük bir kararl›l›kla sürdürmesi ve bunlar›n beklentilerin üzerinde tutarlarla sonuçlanmas›, 2011’de de özellefltirmelerin h›z›n›n kesilmeden devam edece¤ine dair bir beklenti oluflturmufltur. 2011’in genel seçim y›l› olmas›na ra¤men, hükümetin aç›klad›¤› özellefltirme takviminde bir yavafllama olmas› beklenmemektedir.
Özellefltirme ifllemlerinde elektrik üretim tesislerinin sat›fl›n›n öne ç›kmas› beklenmektedir. Elektrik da¤›t›m
ihalelerinde s›n›rl› kalan yabanc› yat›r›mc›lar›n ilgisinin, üretim konusunda çok daha yüksek olaca¤›, yap›lan aç›klamalardan aç›kça görülmektedir. Büyük yerli gruplar›n da bu alandaki yat›r›mlar›n› h›zla art›rmak istedikleri bilinmektedir. Bu durumda 2010’a elektrik da¤›t›m ihalelerinin damgas›n› vurdu¤u gibi, 2011’de de elektrik üretim ihalelerinin öne ç›kaca¤›n› söylemek yanl›fl olmaz.
Ayr›ca ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi’nin ifltiraklerinin sat›fllar›n›n da öne ç›kan ifllemler olabilece¤ini belirtmeliyiz. Baflkent Do¤algaz’›n sat›fl› sonras› özel sektöre devredilmeyen tek do¤algaz da¤›t›m flirketi olan ‹GDAfi’›n, son y›llar›n çok baflar›l› kurulufllar›ndan
‹DO’nun ve ‹SPARK’›n muhtemel sat›fllar›n›n,
gerçekleflmeleri durumunda, y›l›n dikkat çekici ifllemleri olaca¤›na flüphe yoktur. Ayr›ca Türk Telekom ve THY’nin gerçeklefltirebilece¤i ilave halka arzlar veya hisse sat›fllar› önemli ifllemler olabilir.
2011’in seçim y›l› olmas› ve TBMM’nin yo¤un temposu dikkate al›nd›¤›nda, öncesinde yasal düzenleme gerektiren, köprüler ve otoyollar ile Milli Piyango özellefltirmelerinin bir süre gecikmesi ya da y›l›n ikinci yar›s›nda gündeme gelmesi de söz konusu olabilir.
Bunun yan› s›ra TMSF’nin elindeki portföyü borçlularla anlaflmak ya da ihaleler düzenleyerek satma yönündeki stratejisi uyar›nca bu portföydeki firmalar ile ilgili sat›fllar›n söz konusu olmas›n› bekleyebiliriz. Ancak bu sat›fllar›n tutarlar›n›n s›n›rl› olaca¤›n› öngörüyoruz.
Birleflme ve sat›n alma ifllemlerinin yan› s›ra 2010’da halka arzlar›n da uzun zamand›r olmad›¤› kadar gündeme geldi¤i gözlemlenmifltir. Özellikle SPK, IMKB gibi ilgili düzenleyici ve denetleyici kamu kurumlar›n›n teflvikleri ve piyasalar›n da uygun olmas›yla birlikte halka arz tercih edilen bir finansman sa¤lama yöntemi olarak öne ç›km›fl ve birçok flirket bu konuda haz›rl›klara bafllam›flt›r. Halka arz pazar›n›n güç kazanmas›,
yat›r›mlar›ndan ç›k›fl stratejilerine bu opsiyonu da dahil edebilecek özel sermaye fonlar›na yat›r›m kararlar›n›
de¤erlendirme ve çeflitlendirme aç›s›ndan olumlu yans›yacakt›r. Özel sermaye fonlar›n›n yurtd›fl›nda portföy optimizasyonuna gitmek zorunda kalmalar›n›n yan› s›ra, yat›r›m yapabilecekleri büyük boyutlu ifllemlerin s›n›rl› say›da olmas›, bu kurumlar›n Türkiye’de son y›llardaki toplam yat›r›m miktar›n› s›n›rl› tutmufltur.
Ancak 2011 y›l›nda bu yat›r›mc›lar›n Türkiye’de daha yüksek tutarlarda yat›r›m yapmalar›n› beklemek sürpriz olmayacakt›r.
Orta boyutlu flirketler aç›s›ndan, özellikle uluslararas›
kurulufllar›n geliflmekte olan piyasalara yönelme stratejileri de dikkate al›nd›¤›nda ciddi anlamda yat›r›mc›
ilgisi olabilece¤ini düflünüyoruz. Ancak kendi piyasalar›nda düflen de¤erlemeleri dikkate alan bu yat›r›mc›lar›n, geliflmekte olan piyasalarda büyüme potansiyeline ba¤l› olarak beklenen yüksek fiyat taleplerini ne derece karfl›layabilecekleri bir sorun olarak ortaya ç›kmaktad›r. Satma zorunlulu¤u olmayan flirket sahiplerinin, daha yüksek fiyat taleplerini sürdürmesi halinde, bu durumda yap›lan birçok görüflmenin anlaflmazl›kla sonuçlanmas› ihtimali göz önünde bulundurulmal›d›r.
Ayr›ca Türkiye’ye yönelik yabanc› yat›r›mc› ilgisinin yan› s›ra, faaliyetlerinin co¤rafi s›n›rlar›n› çoktan Türkiye d›fl›na tafl›m›fl baflar›l› Türk flirketlerinin de yurtd›fl›ndaki f›rsatlar› de¤erlendirerek flirket sat›n almalar›
yapacaklar›n› öngörüyoruz. Daha önce yurtd›fl›nda sat›fla ç›kan firmalar için potansiyel al›c› olarak dikkate al›nmayan birçok Türk firmas›, flirket sahipleri ve dan›flmanlar›nca s›k s›k al›m için ilgileri yoklanan yat›r›mc›lar haline gelmifllerdir.
Özellikle 2010 y›l›n›n ikinci yar›s›nda h›zlanan özel sektör birleflme ve sat›n alma ifllemlerinin 2011’de h›zl›
bir flekilde sürmesini, görüflmeleri devam eden birçok ifllemin tamamlanarak kamuoyuna aç›klamas›n› ve
perakende gibi sektörlerde yurtiçi konsolidasyonun sürmesini beklemekteyiz.
Sonuç olarak enerji alan›ndaki özellefltirme ifllemlerinin yan› s›ra, özel sektör ifllemlerinin de h›z kazanmas›n›
bekledi¤imiz 2011 y›l› için birleflme ve sat›n alma ifllem hacmi beklentimiz yaklafl›k 25 milyar dolar seviyesindedir.
Bu bölümde, Türk ifl dünyas›n›n önde gelen isimlerinin, 2010 y›l› içerisindeki birleflme ve sat›n alma ortam› ile ilgili de¤erlendirmelerinin ve beklentilerinin belirlenmesi amac›yla haz›rlanm›fl olan anketin sonuçlar›na yer verilmektedir. Bu y›l dokuzuncu kez, mektup ve elektronik ortamda anket yöntemi kullan›larak gerçeklefltirilen bu çal›flma ile örneklenen hedef kitle, Türk ifl dünyas›na katk›s› yüksek kamu ve özel sektör kurumlar› ile sektörlerinde öne ç›kan firmalar›n hissedar ve üst düzey yöneticilerinden oluflmaktad›r. Kat›l›mc›lara ay›rd›klar› zaman ve de¤erlendirmelerini bizlerle paylaflt›klar› için teflekkürü bir borç biliriz.
Sonuçlar›n de¤erlendirilmesi
2010 y›l› birleflme ve sat›n alma ifllemlerinin hacim aç›s›ndan de¤erlendirilmesi
Kat›l›mc›lar›n Türkiye’de birleflme ve sat›n alma ifllemlerinin hacminin, 2010 y›l›nda ulaflt›¤› seviyeyi normal olarak de¤erlendirdi¤i görülmektedir. Kat›l›mc›lar›n yaklafl›k
%61’i gerçekleflen ifllem hacmini normal olarak de¤erlendirmektedir. 2009 y›l›nda var olan izlenimin (2009 y›l›nda gerçekleflen ifllem hacmini normal olarak de¤erlendirenler %22’ydi) olumlu yönde etkilendi¤i görülmektedir.
Türk ifl dünyas›n›n birleflme ve sat›n alma faaliyetlerine bak›fl›
2009
%61
%14
%3
Düflük Normal Yüksek
2010
Y›l›n ifllemi
Kat›l›mc›lar›n ço¤unlu¤u taraf›ndan TEDAfi Özellefltirmeleri (Bo¤aziçi, Gediz, Uluda¤, Trakya, Çaml›bel, F›rat, Dicle, Van Gölü, Toroslar, Akdeniz, ‹stanbul Anadolu Yakas›
EDAfi) ve Garanti Bankas› - BBVA ifllemi, 2010 y›l› içinde öne ç›kan iki önemli ifllem olarak de¤erlendirilmifltir. 2010 y›l› içinde gerçekleflen TEDAfi’›n Bo¤aziçi, Gediz, Uluda¤, Trakya, Çaml›bel, F›rat, Dicle, Van Gölü, Toroslar, Akdeniz ve ‹stanbul Anadolu Yakas› bölgelerinin 12,3 milyar ABD dolar›na özellefltirilmesi %51’le kat›l›mc›lar taraf›ndan, y›l›n ifllemi seçilmifltir. Bu ifllemi %32’yle BBVA’n›n Garanti Bankas›
ifllemi takip etmekte ve y›l›n di¤er bir önemli ifllemi olarak ön plana ç›kmaktad›r.
Anket sonuçlar›na göre 2010 y›l›nda önceki senelere oranla daha fazla say›da ifllem olmas›na ra¤men özellefltirmeler haricinde yüksek tutarl› ifllem say›s›n›n az olmas›, y›l›n ifllemi olarak TEDAfi özellefltirmelerinin ön plana ç›kmas›na neden olmufltur.
%77
%22
%1
Düflük Normal Yüksek Çok Yüksek
%22
19
2010 y›l› özellefltirme program›n›n baflar›s›
Kat›l›mc›lar›n %73’ü 2010 y›l›nda gerçeklefltirilen özellefltirme program›n› baflar›l›
olarak de¤erlendirmifltir. 2009 y›l›nda özellefltirme program›nda yaflanan baz›
olumsuzluklar -Milli Piyango’nun ihalesinin iptal edilmesi, özellefltirme ifllemlerinin onaylar›n›n gecikmesi ve yarg› sürecinde yaflanan sorunlar - nedeniyle kat›l›mc›lar›n
%71’i 2009 y›l› özellefltirme program›n› baflar›s›z olarak de¤erlendirmiflti. 2010 y›l›
özellefltirmelerine yüksek oranda kat›l›m olmas› ve oldukça yüksek bir seviyede gelir elde edilmesi kat›l›mc›lar›n de¤erlendirmelerine olumlu olarak yans›m›flt›r.
2009 2010
%71
%29
Baflar›l›
Baflar›s›z
Özel sermaye fonlar›n›n (private equity) Türkiye’de birleflme/sat›fl ve sat›n alma faaliyetleri aç›s›ndan de¤erlendirilmesi
Daha önceki bölümlerde belirtildi¤i üzere, 2010 y›l›nda özel sermaye fonlar›n›n yer ald›¤› Türkiye’deki birleflme ve sat›n alma faaliyetlerinde 2009 y›l›na göre art›fl gözlemlenmifltir. Bu durum kat›l›mc›lar›n sadece %37’si taraf›ndan olumlu bulunurken (2009 y›l›nda özel sermaye fonlar›n›n faaliyetlerini olumlu bulanlar %40’›yd›) %31’lik bir kesim bu faaliyetleri olumsuz olarak de¤erlendirmifltir. Kat›l›mc›lar›n %32’si ise bu durumun etkilerinin belirsiz oldu¤unu düflünmektedir.
TEDAfi Özellefltirmeleri (Bo¤aziçi, Gediz, Uluda¤, Trakya, Çaml›bel, F›rat, Dicle, Van Gölü, Toroslar, Akdeniz,
‹stanbul Anadolu Yakas› EDAfi)
Di¤er
Petrol Ofisi-OMV AG
%32
%51
%13
Garanti Bankas›-Banco Bilbao Vizcaya Argentaria
%73
Baflar›l›
Baflar›s›z
2009 2010
%37
%31
%32
Olumlu Olumsuz Belirsiz
Olumlu Olumsuz Belirsiz
%21
%40
%39
%4
%27
2011’de en fazla hareket beklenen sektörler
2011 y›l›nda birleflme ve sat›n alma faaliyetleri aç›s›ndan enerji, hizmetler, gayrimenkul, bankac›l›k, sigorta, sa¤l›k, perakende, imalat ile yiyecek ve içecek en çok hareketlilik göstermesi beklenen sektörler olmufltur. 2010 y›l› beklentilerinde oldu¤u gibi 2011 y›l›na iliflkin beklentiler aç›s›ndan da enerji sektörü kat›l›mc›lar taraf›ndan en fazla hareket beklenen sektör olarak belirlenmifltir. Enerji sektörü haricinde belirtilen di¤er sektörler de birbirine yak›n oranlarda 2011 y›l›nda hareket beklenen sektörler aras›nda gösterilmifltir.
Birleflme, sat›fl ve sat›n alma ifllemi ile ilgili olarak yap›lan görüflmeler ve görüflme yap›lan yat›r›mc› profili
Kat›l›mc›lar›n %48’lik k›sm› birleflme ve sat›n alma ifllemleriyle ilgili olarak 2010 y›l›
içinde görüflmelerde bulundu¤unu belirtmifltir. 2009 y›l› için %51 olan bu oran›n 2010 y›l›nda hemen hemen ayn› kald›¤› gözlemlenmifltir.
2009 2010
%0,0
%5,0
%10,0
%15,0
%20,0
%25,0
%30,0
Enerji Sa¤l›k
Gayrimenkul
Hizmetler Bankac›l›k Sigorta Perakende
Yiyecek & ‹çecek
‹malat Sanayi
Di¤er
%27,6
%11,6
%10,6
%9,6
%8,0
%5,0 %4,3
%1,0
%11,3 %11,0
%52
%48
Evet Hay›r
%49
%51
Evet Hay›r
21
‹fllemin süresi
2010 y›l›nda Türkiye’de gerçeklefltirilen birleflme ve sat›n alma ifllemlerinde görüflmelere bafllama tarihi ile ifllemin sonuçland›r›lmas› aras›nda geçen süre, görüflmelerin %41’i için 6 ila 12 ay aras›nda olurken, %37’si için alt› aydan k›sa bir süre içinde tamamlanm›flt›r. Kat›l›mc›lar›n %22’si ise görüflmelerin 12 ila 18 ay aras›nda tamamland›¤›n› bildirmifllerdir. 2009 y›l› göz önünde bulunduruldu¤unda alt› aydan k›sa bir süre içinde tamamlanan ifllemlerin oran›nda art›fl oldu¤u gözlemlenmektedir.
2009 2010
2010 y›l›nda yap›lan görüflmelerin %73’ü stratejik yat›r›mc›larla gerçeklefltirilirken,
%27’si özel sermaye fonlar› ile yap›lm›flt›r. Anket sonuçlar›na göre 2009 y›l›nda
%85’lik bir oranda olan stratejik yat›r›mc›lar ile yap›lan görüflmeler 2010 y›l›nda azal›fl göstermifl ancak a¤›rl›¤›n› korumufltur.
2009 2010
%15
%85
Stratejik Finansal
%4
%26
< 6 ay 6-12 ay 12-18 ay
%70
< 6 ay 6-12 ay
%22
%37
12-18 ay
%41
%73
Stratejik Finansal
%27
Anlaflma sa¤lama s›ras›nda karfl›lafl›lan en önemli sorunlar
Anket sonucuna göre 2010 y›l›nda birleflme ve sat›n alma ifllemlerinde karfl›lafl›lan en büyük sorunun %36 ile fiyat konusunda anlaflmak oldu¤u belirtilmifltir. Bunu
%20 ile kurumsal kültür ve stratejik uyum sorunlar› izlemektedir. Mevzuat ve al›nmas› gereken izinler ise %18 ile bafll›ca sorun yaratan faktörler aras›nda de¤erlendirilmifltir.
Türkiye’de birleflme ve sat›n alma ifllemlerini en çok etkileyen faktörler
2010 y›l›nda tüm dünyada yaflanan ekonomik s›k›nt›lar›n etkileri azalmakla beraber devam ederken Türkiye’nin h›zl› bir flekilde büyümesi ve ekonomik krizi daha az hasarla atlatmas› sonucu olarak kat›l›mc›lar Türkiye’de birleflme ve sat›n alma ifllemlerini en çok %29 ile siyasi istikrar›n ve %26 ile büyüme beklentilerinin etkiledi¤ini belirtmifllerdir. Bu faktörü %20 ile yurtiçi ekonomik konjonktür ve uluslararas› piyasalardaki geliflmeler izlemektedir. Faiz oranlar› ve enflasyon, ifllemlere etkisi daha düflük faktörler olarak belirlenmifltir.%29
%26
%20
%20
%5
Uluslararas› piyasalardaki geliflmeler Siyasi istikrar
Yurtiçi ekonomik konjonktür Büyüme beklentileri
Di¤er Fiyat
Kurumsal Kültür Stratejik uyum Mevzuat/gerekli izinler Di¤er
%36
%6
%18
%20
%20
2011 y›l›nda birleflme ve sat›n alma faaliyetlerinin ifllem hacmi beklentileri
Anket sonuçlar›na göre, ifl dünyas› Türkiye’nin yükselen ekonomiler içindeki güçlü konumunun etkisiyle 2011 y›l›nda sat›n alma hacminin yüksek seviyede olmas›n›
beklemektedir. Kat›l›mc›lar›n %23’ü 2011 y›l›nda 25 milyar ABD dolar›n›n üzeri bir seviyede ifllem hacmi gerçekleflmesini bekledi¤ini belirtmifltir. ‹fllem hacminin 21- 25 milyar ABD dolar› aral›¤›nda olmas›n› bekleyen kat›l›mc›lar %18, 16-20 milyar ABD dolar› seviyesinde olmas›n› bekleyen kat›l›mc›lar %16, 11-15 milyar ABD dolar›
seviyesinde olmas›n› bekleyen kat›l›mc›lar %25, 6-10 milyar ABD dolar› seviyesinde olmas›n› bekleyen kat›l›mc›lar %12 seviyesindedir. Kat›l›mc›lar›n sadece %6’s› 2011 y›l›nda sat›n alma ifllem hacminin 6 milyar ABD dolar›n›n alt›nda olaca¤›n›
beklemektedir. Bu tablo, ifl dünyas›n›n beklentileri aç›s›ndan, 2011 y›l›n›n, 2010 y›l›na göre daha olumlu geçece¤ine bir iflaret olarak dikkate de¤erdir.
2011 y›l›nda Türkiye’deki yat›r›m ortam›
Yaflanan küresel krizin etkileri nedeniyle 2010’da Türkiye’deki yat›r›m ortam›n›
olumlu olarak bekleyenlerin oran› yaln›zca %29 iken kat›l›mc›lar›n %73’ü 2011 y›l›
yat›r›m ortam›n› olumlu olarak de¤erlendirmifltir. Kat›l›mc›lar›n %26’l›k bölümü 2011 y›l›nda Türkiye’deki yat›r›m ortam›n›n dura¤an olaca¤›n› öngörmekte olup, geçen y›l oldu¤u gibi sadece %1’lik bir kesim olumsuz olaca¤›n› beklemektedir.
Dikkat çekici olan durum, geçen y›l %7 oran›nda belirsizlik oldu¤unu düflünen kesimin bu y›l ortadan kalkm›fl olmas›d›r.
2010
%7
2009
1-5 Milyar ABD$
6-10 Milyar ABD$
16-20 Milyar ABD$
+21 Milyar ABD$
11-15 Milyar ABD$
%25
%3 %2
%19
%51
%1
%29
%63
Olumlu Dura¤an Olumsuz Belirsiz
2009 2010
%12
%25
%18
%23
%6
1-5 Milyar ABD$
6-10 Milyar ABD$
16-20 Milyar ABD$
21-25 Milyar ABD$
11-15 Milyar ABD$
%16 +25 Milyar
ABD$
%1
%26
%73
Olumlu Dura¤an Olumsuz
Küresel piyasalardaki yat›r›m ortam›
Anket sonuçlar›na göre, kriz sonras› küresel piyasalarda tekrar güvenli yat›r›m ortam›n›n oluflmas› ile ilgili beklentiler, a¤›rl›kl› olarak 1-2 y›l aral›¤›ndad›r. Kat›l›mc›lar›n
%47’si güvenli yat›r›m ortam›n›n 1-2 y›l aral›¤›nda, %33’ü 2 y›ldan daha fazla bir sürede, %20’si ise 6 ay-12 ay aral›¤›nda oluflmas›n› beklemektedir.
%33
%20
%47
1 y›ldan az
2 y›ldan fazla 1-2 y›l
25
2010 y›l›
birleflme ve sat›n alma ifllemlerinin listesi *
(*) Liste, hedef flirket isimlerine göre alfabetik olarak yap›lm›flt›r.
